Ko Mwaatai N Taekina Te “Taetae Ae Itiaki”?
“N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova.”—TEBANIA 3:9.
1. Tera te bwai n tituaraoi ae rangi n tamaroa ae e a tia n anganira Iehova?
E AKI riki mairouia aomata te bwai n tituaraoi ae te taetae, ma e riki mairoun ara tia Karikiriki ae Iehova ae te Atua. (Te Otinako 4:11, 12) E angan Atam ae te moan aomata te konabwai n taetae ao te konaa naba ni karaoi taeka aika boou ni karababa ana taetae. (Karikani Bwaai 2:19, 20, 23) Ai tamaroara reken te bwai n tituaraoi aei iroura! E boni karekea naba angaia aomata n reitaki ma Tamaia are i karawa ma ni karaoiroa arana ae mimitong.
2. Bukin tera bwa a aikoa taetae n te taetae ae tii teuana aomata?
2 Rinanon tienture aika 17 imwin rikia aomata, a a taetae n te taetae ae tii teuana aomata ni kabane bwa ‘tii teuana aekakin aia taetae ngkekei.’ (Karikani Bwaai 11:1) Imwin anne, ao e a riki te karitei n ana bong Nimrota. Ni kaitaraan ana kaetieti Iehova a a botaki aomata aika aki ongeaba n te tabo ae aranaki bwa Babera rimwi riki, bwa a kamatoaa nanoia bwa a na teimatoa n tiku n te tabo ae tii teuana. A a moanna ni katea te taua ae rangi n rietata bwa a na ‘karekea araia ae kakannato’ ao tiaki ibukini karaoiroan Iehova. Mangaia are e kamangaoa aia moan taetae taani karitei akanne Iehova, bwa a na taekin taetae aika kakaokoro. Ao ibukin anne a a mae nako n te aonnaba ni kabutaa.—Wareka Karikani Bwaai 11:4-8.
3. Tera ae riki ngke e kamangaoi aia taetae taani karitei i Babera Iehova?
3 Ni boong aikai ao e koaua bwa iai nga ma nga aeka n taetae aika a kamanenaaki n te aonnaba aika raka i aon 6,800 mwaitiia. Taetae nako a kainnanoa tein iango aika kakaokoro. Ngke e kamangaoa aia taetae taani karitei akanne Iehova ae te Atua, n tarakina e kamaunaa man aia ururing aia taetae ake a taneiai iai. E karin taetae aika boou n aia iango ma ni bita tein aia iango ao n otea aia kuramwa aika boou naba. Nanon te taeka ae Babera boni mangaongao. Maroaka ae e aranaki te tabo ae e mena iai te taua anne bwa “Mangaongao” ke Babera! (Karikani Bwaai 11:9) E kakannongora bwa tii te Baibara ae e kabwarabwaraa raoi moan rikin taian taetae aika kakaokoro ake a noraki ni boong aikai.
Te Taetae ae Itiaki ae Boou
4. Tera te bwai ae e a kaman tia n taekinna Iehova bwa e na riki n ara bong aikai?
4 E kakannongora rongorongon te Baibara ni kaineti ma ana mwakuri ae kamimi te Atua ni kamangaoa Babera, ma e raka riki kakannongoran te bwai teuana ae kakawaki riki n ara bong aikai. E taetae ni burabeti Iehova rinanon ana burabeti ae Tebania ni kangai: “Ba N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova, n toro i Rouna n te bo n nano.” (Tebania 3:9) Tera te “taetae ae itiaki” ao ti na kanga n reiakinna bwa ti aonga ni mwaatai n taekinna?
5. Tera te taetae ae itiaki ao tera mwini bitakin te taetae aei?
5 E nanonaki n te taetae ae itiaki te koaua ibukin Iehova ae te Atua ao ana kaantaninga aika koreaki n ana Taeka ae te Baibara. Kanoan te “taetae” anne e irekereke ma te atatai ae eti ibukin te koaua ni kaineti ma Ana Tautaeka n Uea te Atua, ao arona ni katabua aran Iehova, ao ni kakoauaa riaini mwaakana n tautaeka i aoni bwaai ni kabane, ma ni kakabwaiaia akana kakaonimaki n aki toki. Tera mwini bitakin te taetae aei? Ti a tuangaki bwa aomata a na “taboa aran Iehova” ao a na “toro i Rouna n te bo n nano.” Te bitaki nakon te taetae ae itiaki e kaokoro nakon bitakin te taetae are i Babera, bwa te taetae ae itiaki e a tia ni karaoiroa aran Iehova ao ni katiteuanaia ana aomata.
Reiakinan te Taetae ae Itiaki
6, 7. (a) Tera ae irekereke ma reiakinan te taetae ae boou ao ti na kanga ni kamanenai baikai n reiakina iai te taetae ae itiaki? (b) Tera ae ti na rinanona ngkai?
6 Ngkana te aomata temanna e kani kataubobongaaki n reiakinan te taetae teuana, e riai ni karaoa ae bati riki nakon tii kamatenanoan taeka aika boou. Reiakinan te taetae teuana e irekereke ma reiakinan aaro n iango aika boou ao karinan tein te iango ae boou n ara iango. Tao bwainan te iango raoi ao te manikangare a kona ni kaokoro n te taetae teuana. E kainnanoa kabonganakin bwain te rabwata ibukin te taetae n te aro ae kaokoro, n aron te newe ni katangiraoan raoi taeka aika boou. E koaua naba anne ngkana ti a moanna n reirei n te taetae ae itiaki ae ana koaua te Baibara. E a bati riki ae ti riai ni karaoia nakon tii reiakinan reirei ni koaua tabeua man te Baibara. Karekean te mwaatai n taekina te taetae ae boou aei, e irekereke ma bitakin tein ara iango ao kanakoraoan arora n iango.—Wareka I-Rom 12:2; I-Ebeto 4:23.
7 Tera ae na buokira bwa ti na aki tii ota n te taetae ae itiaki ma ti na mwaatai n taekinna naba? N ai aron reiakinan te taetae teuana, iai aanga tabeua aika a na buokira n rikirake ni mwaatai n taekinan te taetae ae ana koaua te Baibara. Ti na rinanoi mwaneka tabeua aika riai ake a kabonganai aomata n reiakinan te taetae teuana, ao ti na nora aroni karekean te ibuobuoki n reiakinan te taetae ni kaikonaki ae boou aei.
Mwaatai n Taekinan te Taetae ae Itiaki
8, 9. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti kan reiakina te taetae ae itiaki, ao bukin tera bwa e rangi ni kakawaki?
8 Kakauongo raoi. N te moantai, katangan te taetae ae boou e aki ota nakon te iruwa bwa e tuai n ongo te taetae anne mai mwaina. (Itaia 33:19) Ma ngkana e reiakina kaatuuan ana iango i aoni baika e ongoraei, e na kinai taeka tabeua i bon irouia, ao taeka aika tonu raoi aika okioki. N te aro naba anne ti a kaumakaki iai ni kangai: “E riai ba ti na kakorakoraira riki ni kaki i nanora baika ti a tia n ongo, ba ti kawa ni beti rio maiai.” (Ebera 2:1) E okioki ni kaungaia taan rimwina ni kangai Iesu: “Ane iai taningana n ongo ao ke e ongo.” (Mataio 11:15; 13:43; Mareko 4:23; Ruka 14:35) Eng, ti riai n ‘ongo, ao n atai’ baika ti ongoraei bwa e na rikirake iai otara n te taetae ae itiaki.—Mataio 15:10; Mareko 7:14.
9 N te kakauongo raoi, ti riai ni kaatuui ara iango i aon te bwai ae taekinaki ma iai uaana ae rangi n raoiroi imwin ara kakorakora. (Ruka 8:18) E koaua bwa ti kaatuui ara iango i aoni baika kabwarabwaraki n ara bobotaki ni Kristian, ke ti kariaia bwa e na wareware nako ara iango? E rangi ni kakawaki bwa ti na karaoa ara kabanea ni konaa ni kaatuui ara iango i aon te bwai ae kabwarabwaraki. Ngkana ti aki karaoa anne, ti na ongomaaki iai.—Ebera 5:11.
10, 11. (a) Irarikin te kakauongo raoi, tera ae ti riai ni karaoia? (b) Tera ae irekereke ma taekinan te taetae ae itiaki?
10 Kakairi irouia taan taetae aika mwaatai. A kaungaki taan reiakina te taetae ae boou bwa a na aki tii kakauongo raoi ma a na kekeiaki ni kakairi irouia taan taetae aika mwaatai ni katangiraoan taeka ao tein te taetae naba. Ni karaoan aei a buokaki iai bwa a na aki kamangaongaoa tangin te taetae n te aro are e a kangaanga iai otaia tabeman. N te aro naba anne, ti riai n reirei irouia akana a a tia ni mwaatai n ‘anga reirei’ n te taetae ae boou. (2 Timoteo 4:2) Kakaaea buokam. Kariaia kaetam ngkana ko kairua.—Wareka Ebera 12:5, 6, 11.
11 Taekinan te taetae ae itiaki, e aki tii irekereke ma kakoauaan te koaua ao reiakinaia aomata iai, ma e irekereke naba ma kaboraoan aroarora ni maiu ma ana tua te Atua ao booto n reirei. Ti na buokaki iai ngkana ti kakairi n aroaroia tabeman aika raoiroi n ikotaki naba ma katotongan aia onimaki ao ingaingan nanoia. E irekereke naba ma katotongan aroaroni maiun Iesu ni kabane. (1 I-Korinto 11:1; Ebera 12:2; 13:7) Ngkana ti teimatoa ni karaoa aei e na iai uaana bwa a na katiteuanaki iai ana aomata te Atua ni buokaki n taetae n tii te arona.—1 I-Korinto 4:16, 17.
12. E a kanga n irekereke kamatenanoan te bwai teuana ma reiakinan te taetae ae boou?
12 Kamatenanoana. A riai ni kamatenanoi baika bati aika boou taan reiakina te taetae teuana. Ao e irekereke ma taeka ao kibuntaeka aika boou. E rangi n ibuobuoki ibukia Kristian bwa a na mwaatai n te taetae ae itiaki ni kamatenanoani bwaai. E na ibuobuoki naba kamatenanoan arani booki n te Baibara aika karinanaki. A a tia ni katei tiaia tabeman ni kamatenanoani kanoani kiibu tabeua ke nneni mwakoroia ao kibuia naba. Tabeman riki a a tia ni buokaki ni kamatenanoi anene ibukin te Tautaeka n Uea, arani baronga n Iteraera ao araia abotoro ake 12, ao aroaro naba aika karekea uaan te taamnei. A mwaiti kaain Iteraera aika kamatenanoi taian areru n taai ake rimoa. Ni boong aikai, ngke e a tibwa koro onoua ana ririki ni maiu te teinimwaane temanna, e kamatenanoi taeka nako ni kiibu n te Baibara aika raka i aon 80. Ti kona naba ni kamanena raoi riki te rabakau ae kakawaki aei?
13. Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki kaokiokan taekinan ao ongoraean te bwai teuana?
13 Kaokiokan taekinan te bwai teuana e buokira bwa ti na uringi bwaai, ao kaokiokani kauring aika ti ongoraei, boni kanoan reireiara ni Kristian aika kakawaki. E taku te abotoro Betero: “E na tae nangu n aki toki ni kauringi baikai i nanomi, ao kam bon atai naba baikai, ao kam kateimatoaki n te koaua ae mena naba ngkai i roumi.” (2 Betero 1:12) Bukin tera bwa ti kainnanoa kauringakira? Ibukina bwa a kaotaira raoi, a karababaea ara iango, ao a kananomatoaira n ongeaba iroun Iehova. (Taian Areru 119:129) Ti na buokaki n tuoira raoi bwa ti na kaitaraa mamaarara ae te riki bwa “ti taan ongo” bwa ti aki mwanuokini tuua ngkana ti teimatoa ni kauringi ana kaetieti te Atua ao booto n reirei. (Iakobo 1:22-25) Ngkana ti aki kauringira taekan te koaua, a na kairi nanora bwaai tabeua ao ti a aikoa manga mwaatai n taekinan te taetae ae itiaki.
14. Tera ae na buokira ngkana ti reiakina te taetae ae itiaki?
14 Warekana ni kabaibati. (Te Kaotioti 1:3) A kekeiaki n reiakina te taetae ae boou i bon irouia tabeman taan reiakina te taetae teuana. E aki bati n nakoraoi karaoan aei. N reiakinan te taetae ae boou tao ti riai n “ururinga [‘wirikiriki ni warekia,’ NW]” n tabetai, bwa e na buokira ni kaatuui raoi ara iango i aon te bwai ae ti warekia. (Wareka Taian Areru 1:1, 2.) E na nim raoi n ara iango te bwai ae ti warekia ngkana ti karaoa aei. N te taetae n Ebera, te taeka ae ‘wirikiriki ni warekia’ e rangi n irekereke ma kananoan te iango i aon te bwai teuana. Ti riai ni kamaraua raoi te amwarake ngkana ti na nuai raoi. N aron anne, ti riai ni kananoi ara iango i aon te bwai ae ti warekia bwa ti aonga n ota raoi iai. Ti babairea raoi ara tai ae tau ibukini kananoan ara iango i aon te bwai ae ti reirei iai? Imwini warekan te Baibara, ti riai ni kananoi ara iango i aon te bwai ae ti a tibwa warekia.
15. Ti na kanga n reirei raoi te “kuramwa” n te taetae ae itiaki?
15 Tirobaean te kuramwa. N te tai teuana, e manena reiakinan te kuramwa ke tonun raoi taeka ao taian tua n te taetae ae boou ae ti reirei iai. E buokira bwa ti na ota n tein te taetae bwa ti aonga ni kona n taekinna n te aro ae riai. Iai tein te taeka n te taetae teuana, ao ai “aron taeka akana kamaiu” naba n te taetae ae itiaki ae ana koaua te Baibara. (2 Timoteo 1:13) Ti riai ni kakairi n “aron taeka” aikai.
16. Tera te mamaara ae ti riai n totokoia ao ti na kanga ni karaoia?
16 Teimatoa n rikirake. Ngkana e reiakina ae tau n te taetae teuana te aomata temanna n te aro bwa e aonga ni kona ni maroro tii teutana ao e na tukaki rikirakena imwina. Tao e kona ni kuri n titeboo te kangaanga anne ma akana a taekina te taetae ae itiaki. (Wareka Ebera 5:11-14.) Tera ae na buokira n totokoa reken te mamaara anne? Tauraoi n teimatoa ni kamwaita am taeka n reiakina raoi te taetae. “Ma ngaia ae ti na katuka taekani moan ana reirei Kristo, ao ti na buti n roko n te aro ae ti na ikawai iai; ao ti na tai manga kawenea aan rairan te nano mani makuri aika mate, ma onimakinan te Atua, ma reireian taiani babetito, ma katokaani baai, ma manga-utiia maate, ma te motiki-taeka ae aki toki.”—Ebera 6:1, 2.
17. Bukin tera bwa e kakawaki te katoa tai ni kataneiai n reirei? Anga te kabotau.
17 Bairean raoi am tai n reirei. E raoiroi riki ae ko karaoa te reirei n te tai ae uarereke ni katoa tai n taai aika bati, nakon ae ko tii reirei n taai tabetai ibukin te tai ae maan. Ko riai n reirei ngkana e marurung am iango ao n aki wareware nako. Reiakinan te taetae ae boou e kona ni kabotauaki ma karaoan te kawai i buakon te buakonikai. E rangi ni bebete kabonganana, ngkana a mwaiti aomata aika a nakonako i aona. Ma ngkana e aki kabonganaki n te tai ae maan, e na rikirake te aroka i aona ao e na bua te kawai anne. Mangaia are, e rangi ni kakawaki botumwaakam ao am kakorakora n taai nako. (Taniera 6:16, 20) Tataroia bwa ko na ‘kamarurungko ni botumwaaka’ ni kaineti ma taekinan te taetae ae itiaki ae ana koaua te Baibara.—I-Ebeto 6:18.
18. Bukin tera bwa ti riai n taekina te taetae ae itiaki n taai aika angaraoi?
18 Taekinna! Taekinna! Taekinna! Tao a tabwarabwara n taekina te taetae ae a a tibwa reirei iai tabeman ibukina bwa a maamaa ke a rawa ni kairua aia taetae. Ma e na totokoa rikirakeia anne. Ngkana ti na reirei raoi n te taetae teuana ti riai n uringnga bwa e na kanakoraoa ara kekeiaki te kataneiai. E na bebete riki taekinan te taetae ae boou iroun te tia reiakina te taetae ngkana e kabatiaa taekinana. Ti riai naba n taekina te taetae ae itiaki n taai aika angaraoi. “E onimaki te aba n te nano ao e karaoiroaki iai; ao e kaotaki tauani bukin Iesu n te wi ao e maiu te aba iai.” (I-Rom 10:10) Ti aki tii ‘taua bukina n te wi i mataia aomata’ n tain ara bwabetito, ma ti karaoia naba ngkana ti taekina taekan Iehova ni katoa tai, n ikotaki naba ma karaoan ara mwakuri ni minita. (Mataio 28:19, 20; Ebera 13:15) Ti kona n taekin taeka aika mataata ao aika kimototo n te taetae ae itiaki n ara tai ni bobotaki ni Kristian.—Wareka Ebera 10:23-25.
Katiteuanaki ni Bwainan te Taetae ae Itiaki ni Karaoiroan Iehova
19, 20. (a) Tera te bwai ae kamimi ae karaoaki irouia Ana Tia Kakoaua Iehova ni boong aikai? (b) Tera am motinnano iai?
19 Ai kaungara ngke arona bwa ti mena i Ierutarem ni moaningabongin te Taabati ae Tiwan 6 n te ririki ae 33 C.E.! N te ingabong anne, imwain te aoa ruaiua, a botaki aomata n te ruu i eta ao “a taetae n taetae tabeua” n te aro ni kakai. (Mwakuri 2:4) Ni boong aikai, a aki karekea te bwai n tituaraoi n taekin taetae tabeua ana toro te Atua. (1 I-Korinto 13:8) E ngae n anne, a tataekina te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea Ana Tia Kakoaua Iehova n taetae aika raka i aon 430 mwaitiia.
20 Ai kakaaitaura ngaira bwa ti a bane ni katiteuanaki n taekina te taetae ae itiaki ae ana koaua te Baibara n aki ongea te taetae ae ti taetae iai! N te aro teuana boni kaaibibitan are e riki i Babera. A karaoiroa arana ae Iehova ana aomata kaanga ai aron ae a taetae n te taetae ae tii teuana. (1 I-Korinto 1:10) Ti bia motinnanoia bwa ti na teimatoa ni beku ma mwaanera ao tarira n te onimaki ni katobibia te aonnaba “n te bo n nano,” n rikirake riki ni mwaatai n reiakina taekinan te taetae ae tii teuana, ni karaoiroa Tamara are i karawa ae Iehova.—Wareka Taian Areru 150:1-6.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• Tera te taetae ae itiaki?
• Tera ae irekereke ma taekinan te taetae ae itiaki iroura?
• Tera ae na buokira bwa ti na mwaatai n taekina te taetae ae itiaki?
[Bwaoki n te iteraniba 27]
Kanakoraoani Mwaataim n Taekina te Taetae ae Itiaki Rinanon
◆ kakauongo raoi.
◆ kakairi irouia akana mwaatai n taetae.
◆ kamatenanoana ao kaokiokana.
◆ warekana ni kabaibati.
Taian Areru 1:1, 2; Te Kaotioti 1:3
◆ tirobaean te “kuramwa.”
◆ teimatoa n rikirake.
◆ bairean raoi am tai n reirei.
Taniera 6:16, 20; I-Ebeto 6:18
◆ taekinana.
[Taamnei n iteraniba 26]
A katiteuanaki ana aomata Iehova n taekina te taetae ae itiaki