‘Onimakina Aran Iehova Ibukini Kamanoam’
“N na katikuia . . . aomata aika a nanorinano ma ni mangori, aika a onimakina aran Iehova ibukini kamanoaia.”—TEBANIA 3:12, NW.
1, 2. Tera te urubwai n te aro ni kaikonaki ae e na rotiia botannaomata ni kabane n te tai ae e a rangi ni kaan?
KO A tia ni kamanoko i aan te buriiti man te karau ae korakora ke te karau ae te aiti n am tai ni mwananga? E bae ni kamanoko teutana te buriiti man te karau ae korakora ke te karau ae te aiti, ma e na tii teutana kamanoam iai man te ukeuke n anti ke te angibuaka.
2 E a kaan roko te aeka n angibuaka ae okoro ae e na kakamaakuia botannaomata nako. Bon “te bong n uru-bwai” n te aro ni kaikonaki. E na bon rotiia botannaomata ni kabane “ana bong Iehova ae kakannato” aei. Ma e ngae n anne, ti kona ni karekea kamanoara ae ti kainnanoia. (Wareka Tebania 1:14-18.) Ti na kanga ni karaoa aei ni “bongin unin Iehova” ae e nangi moanaki n te tai ae e a rangi ni kaan?
Boong n Urubwai n Taai Ake E Koreaki Iai te Baibara
3. Tera “te karau ae te aiti” are e roko i aon te tautaeka n uea ni baronga ake tebwina ae arana Iteraera?
3 E na moanaki ana bong Iehova ni kamaunaakin aia waaki Aaro aika kewe ni kabane aika i aon te aba. Ma ti kona n nora aroni karekeani kamanoara man rongorongoia ana aomata te Atua ake rimoa. E maiu Itaia n te kawanua n tienture B.C.E., ao e kabotaua rokoni motikan taekan te tautaeka n uea ni baronga ake tebwina ae Iteraera ake a tannako man te koaua, nakon “te karau ae te aiti” are akea ae e kona n tuka rokona. (Wareka Itaia 28:1, 2 BG.) E noraki kakoroani bukin te taetae ni burabeti aei n 740 B.C.E., ngke e niniaki abaia baronga aikai iroun Aturia are te kabanea ni kakannato iai Eberaim mai buakoia baronga aika tengaun aikai.
4. E kanga ana “bong Iehova ae kakannato” n orea Ierutarem n te ririki 607 B.C.E.?
4 Te motikitaeka riki are e roko i aoia Iteraera ake a aki kakaonimaki e taorimwiaki n ana “bong Iehova ae kakannato” n 607 B.C.E. ike e a kaaitara iai Ierutarem ao te tautaeka n Iuta. E riki anne ibukina bwa aomatan Iuta a a manga riki bwa taan tannako man te koaua. A buakana Iuta ma kautuni kaawana are Ierutarem aomatani Baburon i aan ana kairiri Nebukaneta. A kakaaea buokaia kaain Iuta ni “nee ni kamaiu ake keewe,” ngke a a katiteuanaaki ma te tautaeka n Aikubita. Ma e ngae n anne, e kamaunaaki te tabo ni “kamanomano” aei irouni Baburon n aron ana urubwai te karau ae te aiti.—Itaia 28:14, 17, BG.
5. Tera ae na riki nakon ana botaki te Atua ngkana a kamaunaaki Aaro aika kewe ni kabane?
5 Rokon ana bong Iehova ae kakannato i Ierutarem boni kanikinaean te motikitaeka ae na roko i aoia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia aika taan tannako man te koaua n ara bong aikai. Irarikin anne, a na bane ni kamaunaaki nikirani “Baburon ae Kakannato” ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba. Imwin anne, a na kamaunaaki ni kabane nikiran nako ana waaki Tatan aika buakaka i aon te aonnaba ae ngkai. Ma a na kamaiuaki ana aomata te Atua aika botaki ibukina bwa a kamanoia iroun Iehova.—Te Kaotioti 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.
Kamanoan Ara Onimaki ao Maiura n Rabwata
6. A kanga ana aomata Iehova ni karekea kamanoaia?
6 A na kanga ni kona ni kunea kamanoaia ana aomata te Atua, e moamoa riki ngkai e a kaan roko te toki? Ti kunea kamanoan ara onimaki rinanon te tataro, ‘iangoan aran te Atua’ ao ingaingara n toro irouna. (Wareka Maraki 3:16-18.) Ibukin anne, ti ataia ae ti kainnanoa karaoan ae bati riki nakon ae tii iangoan arana. Ti wareka ae kangai: “Ane taboa aran Iehova ao e na kamaiuaki.” (I-Rom 10:13) E reitaki wetean aran Iehova ao karekeani kamaiuara irouna. A a mwaiti aomata aika raoiroi nanoia ake a kona n nora te kaokoro i marenaia Kristian ni koaua ake a nanorinano n ‘iangoa arana’ ao n toro irouna bwa taani Kakoaua, ma natannaomata ake a aki toro irouna.
7, 8. N te aro raa are a rinanoni kamaiuaia n te aro n rabwata Kristian ake n te moan tienture, ao tera irekerekena ma boong aikai?
7 Ma e ngae n anne, e tauraoi ao n aki tiatianaki te kamaiuaki nakoira tii nakoni kamanoan ara onimaki. Te kamaiuaki n te aro n rabwata bon te berita naba nakoia ana aomata te Atua. Ti kona n nora aei n te bwai are riki n te ririki 66 C.E. imwini buakanakin Ierutarem iroun ana taanga ni buaka Rom i aan ana kairiri Cestius Gallus. E a kaman taetae ni burabetinna Iesu bwa e na “kakimototoaki” bongin te rawawata ae korakora anne. (Mataio 24:15, 16, 21, 22) E riki anne ngke a a kerikaaki ana tanga ni buaka Rom man tauan te kaawa, ike e a reke iai angaia ni ‘kamaiuaki aomata’ tabeman aika Kristian ni koaua. A kona ni birinako man te kaawa anne ao man te aono naba anne. Tabeman a rinanon te Ioretan ao ni karekei kamanoaia i aoni maunga ao i maiakin iteran te karaanga anne.
8 Ti kona ni kairekerekeia Kristian aikai ma ana aomata te Atua ni boong aikai. N taai aika nako, a ukera kamanoaia Kristian ake n te moan tienture ao a na karaoa naba aron anne ana toro te Atua ni boong aikai. Ma n te tai aei e na aki irekereke karekeani kamanoam ma birinakom nakon te tabo teuana, ibukina bwa a maeka Kristian ni koaua ni katobibia te aonnaba. E ngae n anne, a na karekea kamaiuaia n te aro n rabwata aomata aika “rineaki” ao raoia aika kakaonimaki man aroia ni kamanoia iroun Iehova ao ana maunga ae ai aron ana botaki, n tokia taan tannako man te koaua ae Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia.
9. Antai ae e kataia ni karika aran te Atua bwa e na aki uringaki? Anga te katoto.
9 N te itera teuana, a riai ni kamaunaaki mataniwi n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ibukin aroia n aki reireinia kaain aia Aaro te koaua ibukin te Atua ao ana boto n reirei, ao ibukin ribaakia ni kabongana arana. N taai ake rimoa n te aono ni Mainiku, e butanako iai ataakin aran te Atua i Eurobe. E rabwatanaki te ara anne n aua manin te taetae n Ebera ae te Tetragrammaton ao e ataaki ni koreana ae YHWH (ke JHVH), ae e kaoti i aon taiani mwane, ni mataroan auti, ni booki aika mwaiti ao Baibara, ao n aia umwantabu Katorika ao Boretetanti tabeua. Ma e ngae n anne, iai te bitaki ae riki n taai aikai bwa e a kamaunaaki aran te Atua man rairai n te Baibara ao mani kabonganaana n itera riki tabeua. Te kakoaua teuana ibukin aei bon te Reta nakon aia Botaki Ebikobo ibukin ‘Aran te Atua,’ are e bonginaki n Tun 29, 2008, are e otinako mairoun te Ekaretia ibukin Taromaurian te Atua ao te Reirei ibukin te Takaramentu. N te botaki aei, are e anga iai ana kaetieti te Aro ni Katorika n Rom bwa e riai n oneaki te ara ae YHWH ke JHVH nakon te ara ae te “Uea.” E anga ana kaetieti te Vatican bwa e aki riai ni kabonganaaki aran te Atua ke ni katanoataaki n anenen te Aro ao n tataro n aia tai n taromauri kaain te Aro ni Katorika. A a tia naba mataniwi n Aaro tabeua i nanon ao i tinanikun Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ni karabai aroaron te Atua ni koaua mairouia mirion ma mirion taan taromauri.
A Kamanoaki te Koraki Ake A Katabua Aran te Atua
10. E kanga ni karineaki aran te Atua ni boong aikai?
10 A rangi ni kaokoro Ana Tia Kakoaua Iehova ma Aaro tabeua bwa a karinea ao a neboa aran te Atua. A katabua te ara aei n aroia ni kabongana n te aro ni karinerine. E kukurei Iehova irouia te koraki ake a onimakinna ao e na riki bwa te tia katauraoi baika riai ibukini kabwaiaia ao kamanoaia ana aomata. “E ataiia akana onimakinna.”—Naum 1:7, BG; Mwakuri 15:14.
11, 12. Antai aika a boutokaa aran Iehova i Iuta ngkoa, ao antai aika a karaoa naba anne ni boong aikai?
11 E ngae ngke angiia kaain Iuta rimoa a riki bwa taan tannako man te koaua, ma bon iai tabeman mai buakoia ae a “onimakina aran Iehova ibukini kamanoaia.” (Wareka Tebania 3:12, 13, NW.) Eng, ngke e katuuaaeia kaain Iuta aika aki onimaki te Atua mani kariaia kaaini Baburon bwa a na taua te aba anne ao ni kairiia kaaina bwa taenikai, ma a kamaiuaki tabeman mai buakoia n aron Ieremia, Baruka, ao Ebeta-mereka. A maeka naakai “i buakoia” natannaomata ake a tannako man te koaua. Tabeman a teimatoa n te onimaki e ngae ngke a riki bwa taenikai. E tauaki Baburon iroun Miria ma Bootia i aan ana kairiri Tairati 539 B.C.E. Imwin teutana te tai, e anga ana moti Tairati bwa a kariaiakaki nikiraia Iutaia n okira oin abaia.
12 Ni kaineti ma te koraki ake a na kimwareirei ni manga kaokan te taromauri ae koaua, e a kaman taekinna Tebania bwa e na boni kamaiuia Iehova ao e na rangi ni kimwareirei irouia. (Wareka Tebania 3:14-17.) E kakoauaaki naba aei n ara bong aikai. Imwini katean Ana Tautaeka n Uea te Atua i karawa, e kainaomataia nikiraia te toro ae kakaonimaki ake taani kabiraki Iehova man tautoronakia n te aro n taamnei mai Baburon ae Kakannato. Ao e na rangi ni kimwareirei irouia ni karokoa boong aikai.
13. Tera te kainaomataaki are a rinanona aomata aika kaain te natannaomata ni kabane?
13 A tia naba n otinako mai Baburon ae Kakannato te koraki ake iai irouia kantaningaan te maiu are aki toki i aon te aba, ao a a kakabwaiaaki ngkai a kainaomataaki man aia reirei Aaro aika a kewe. (Te Kaotioti 18:4) Mangaia are ti nora kakoroani bukin Tebania 2:3 n ara tai aikai: “Kam na ukoukora Iehova, ngkami aika kaain aonaba aika kam nimamanei.” A karekea kamanoaia ngkai n aran Iehova aomata aika nimamannei aika kaain te natannaomata ni kabaneia, aika a kantaningaa te nako kawara ke te tiku n te aonnaba.
Tiaki te Bunna Aran te Atua
14, 15. (a) Tera ae a kabongana tabemani bwa te bunna? (b) Tera ae e aki riai ni kabonganaaki bwa te bunna?
14 A kakoauaa tibun Iteraera tabemani bwa te tembora bon aia bunna are e na kona ni kamanoia mairouia aia kairiribai. (Ieremia 7:1-4) A kakoaua tibun Iteraera rimoa bwa te ati ni berita bon aia bunna ae e na kona ni kamanoia n te boo ni buaka. (1 Tamuera 4:3, 10, 11) E korea te kanikina i aon otangaia ana tautia Constantine te Kakannato ae manin taeka n Erene ae khi ao rho, ae moani manin taeka aika uoua n te taeka ae “Kristo” n te taetae n Erene ibukini kamanoaia ana tautia n te buaka. Ao e iangoaki Uean Sweden ae Gustav Adolph II, are e buaka n te Katenibwi n Ririki ni Buaka bwa e bwaina te bwai ni buaka are e koreaki aran Iehova i aona.
15 Tabeman ana toro te Atua ake a niniaki irouia taimonio a karekea kamanoaia iroun Iehova mani wetean arana ni kabaibati. Ma e aki riai n iangoaki te bwai teuana ae iai aran te Atua i aona bwa te bunna, n aron ae iai mwaakana ni kamanoira. Tiaki aei ae nanonaki ni kamanoakim n aran Iehova.
Karekean te Kamanoaki ni Boong Aikai
16. Ti na kanga ni kona ni kamanoaki ni boong aikai ni kaineti ma ara onimaki?
16 Ti kunea kamanoara ni boong aikai ni kaineti ma ara onimaki n te tabo ni kamanomano ae ana botaki te Atua ae a kimwareirei kaaina aika ana toro te Atua ni kabaneia. (Taian Areru 91:1) Ti taratara raoi ni kaineti ma mwakuri aika kakaokoro aika a bibitaki n te aonnaba are e kona ni karuanikaia te kamanomano, rinanon “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana” ao unimwaane n te ekaretia. (Mataio 24:45-47; Itaia 32:1, 2) Iangoia bwa ko kanga n anganaki te kauring ibukin te kanibwaibwai, ao iangoia raoi bwa a kanga kauring akanne ni kamanoira mani karuanikain ara onimaki. Ao tera aron rikiraken te kangaanga ni kaineti ma te aroaro ae te aki bwerengaki, are e kona ni kairira bwa ti na aki kabatiaa ara beku n ana mwakuri Iehova? E kangai ana taeka te Atua: “A kabuanibai nanobaba n aia aki muti. Ma e na rau ane e ongo irou; e na mwengaraoi n aki maka te kabuanibai.” (Taeka N Rabakau 1:32, 33, BK) E buokira naba ni kateimatoa kamanoara n ara onimaki, ara kakorakora ni maiuakina te aroaro ni maiu ae itiaki.
17, 18. Tera are e buokiia aomata aika mirion ma mirion bwa a na karekea kamanoaia n aran Iehova ni boong aikai?
17 Iangoa naba te kaungaunga mairoun te toro ae kakaonimaki ni kaineti ma maiuakinan ana reirei Iesu ae tataekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea n te aonnaba ni kabutaa. (Mataio 24:14; 28:19, 20) E taekina te bitaki Tebania ae e na buokiia aomata bwa a na kamanoia n aran te Atua. Ti wareka ae kangai: “N na onika aia taetae botanaomata ba te taetae ae itiaki n te tai arei, ba a na taboa aran Iehova, n toro i Rouna n te bo n nano.”—Tebania 3:9, BG.
18 Tera te taetae ae itiaki aei? Te taetae ae itiaki bon te koaua ibukin te Atua ae Iehova ao ana kantaninga ae e reke man ana Taeka ae e kairaki koreana. Ko kabongana te taetae anne ngkana ko tibwaa nako te koaua ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua ao arona ni katabua arana. Ko kabongana naba te taetae ae itiaki anne, ngkana ko katabetabeko ni kakoauaa riaini mwakan te Atua n tautaeka, ao ngkana ko kukurei n tataekina taekani kakabwaia aika akea tokia nakoia botannaomata aika kakaonimaki ake a na kimwareirei iai. Imwin anne, e a rikirake mwaitiia aomata aika a taetae n te taetae ae itiaki n te aro ni kaikonaki, ake a ‘wewetea aran Iehova’ ao ‘n toro irouna ma te boonnano.’ Eng, mirion ma mirion aomata ni katobibia te aonnaba ngkai ae a kunea kamanoaia iroun Iehova.—Taian Areru 1:1, 3.
19, 20. A kanga onimakinan “nee ni kamaiu ake keewe,” ni kabwaka n taai ake e koreaki iai te Baibara?
19 A kaaitara aomata n te aonnaba aei ma kangaanga ae a noraki bwa a aki kona ni karekea te kukurei. Ibukini kanakoraoan aia kangaanga, a mwaiti aika a onimakinia aomata aika aki kororaoi. Ke a kantaningai aanga mairouia botaki n tautaeka, n aroia Iteraera rimoa ngke a kakaaea buokaia mairouia natannaomata aika kaain rarikia n tabetai ao ni karekea te reitaki ma ngaiia. Ma ko ataia bwa karaoan aei e bon aki buokiia Iteraera. Ao bon akea te botaki n tautaeka ni boong aikai, ke Aia Botaki te Botannaomata ae e na katoka aia kangaanga ni kabane te botannaomata. Mangaia are bukin tera bwa a taraa te botaki n tautaeka ao botaki riki tabeua aomata bwa kamanoaia? E taetae ni burabetinaki araia nakanne n te Baibara bwa “nee ni kamaiu ake keewe.” Ko kona naba n arania n aron anne ibukina bwa te koraki ake a onimakinia a na aki karekea te bwai ae a kantaningaia mairouia.—Wareka Itaia 28:15, 17.
20 E a kaan roko te karau ae te aiti ni kaikonaki ae ana bong Iehova are e na rota te aonnaba. A aki kona ni karekea te kamanomano aia babaire botannaomata, bwaai ni buaka aika mwaakaroiroi ke te kaubwai. E taekinaki ae kangai n Itaia 28:17, (BG): “E na taei nako nee ni kamaiu ake keewe te karau ae te aiti, ao a na ieka te ne ni karabaraba raan.”
21. Tera te kakabwaia ae ti na kona ni karekea mani maiuakinan te kibu ibukin te ririki 2011?
21 A na boni kamanoaki ana aomata te Atua i nanon taai aikai ao n taai aika a na roko iroun Atuara ae Iehova. Nanon te ara ae Tebania bon “Iehova Katanara,” ae e kaota iai nibwan raoi te katantan. E angaraoi ngkanne bwa e riki te kauring ae wanawana ae: ‘Onimakina aran Iehova ibukini kamanoam’ bwa ara kibu ibukin te ririki ae 2011. (Tebania 3:12, NW) Ti kona ao n riai ni kamanoira n aran Iehova riki ngkai ao n onimakinna ma nanora ni kabane. (Taian Areru 9:10) Ti bia katoabong n ururinga te bwai ae kakoauaaki nakoira rinanon te taamnei ae kangai: “Aran Iehova bon te taua ae korakora: E biri nako nanona te aomata ae raoiroi, ao e maiu.”—Taeka n Rabakau 18:10, BG.
Ko Uringnga?
• Ti na kanga ni kamanoaki n aran Iehova ngkai?
• Bukin tera bwa ti aki riai n onimakini “nee ni kamaiu ake keewe”?
• Tera te kamanomano ae ti na onimakinna ibukin taai aika a na roko?
[Kabwarabwaraan n iteraniba 13]
E kangai te kibu ibukin te ririki 2011: ‘Onimakina aran Iehova ibukini kamanoam.’—Tebania 3:12, NW.