Kam Na Biri Ni Karekea Te Kaniwanga

“Kam na biri n te aro ae kam na karekea te kaniwanga.”​—1 I-KORINTO 9:24.

1, 2. (a) Tera are e kamanena Bauro ni kaungaia iai Kristian aika I-Ebera? (b) Tera are a kaungaaki iai ana toro te Atua bwa a na karaoia?

NANA reta te abotoro Bauro nakoia I-Ebera ao e kamanena te kaikonaki ibukin te kabobirimwaaka ni kaungaia iai raona ni Kristian. E kauringia ae tiaki tii ngaiia ni biri n te kabobirimwaaka ibukin te maiu. A katobibiaki irouia “taani kakoaua aika uanao” ake a tia n tokanikai ni biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka anne. A na kona ni kaungaaki ao n aki bwarannano Kristian aika I-Ebera n te kabobirimwaaka are a mena i nanona, ngkana a ururinga raoi aia onimaki ma aia kakorakora taani biri.

² N te kaongora are mai mwaina ao ti rinanon iai maiuia tabeman mai buakoia “taani kakoaua aika uanao.” A buokaki n aia onimaki ae korakora ibukin te Atua bwa a na teimatoa ni kakaonimaki nakoina ni karokoa tokini maiuia. A teimatoa ni biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka. Ti kona ni karekea reireiara man aroia n tokanikai. N aron ae noraki n te kaongora anne, e anga te kaungaunga aei Bauro nakoia raona ni beku n ikotaki naba ma ngaira ae kangai: “Ti na kaaki rawawatara nako ao te bure ae kai nimtira, ao ti na kananomwaakaira ni biri n te kabobirimwaaka are e kamenaaki imwaira.”​—I-Ebera 12:1.

3. Tera reireiaia Kristian n ana taeka Bauro ibukia taani kabobirimwaaka n aia takaakaro I-Kuriiti?

³ E aera Bauro ngke e taekinna bwa ti na “kaaki rawawatara nako”? E kabwarabwaraaki n te boki are e taekinaki iai taekaia Kristian n ana tai Bauro, aron te tia biri n ana tai ni biri. E taekinaki iai (n te boki ae Backgrounds of Early Christianity) ae kangai: “Ngkana a karaoa te kamarurung ao te kaboo n taian takaakaro taan takaakaro aika kaaini Kuriiti ao a boni bebeekan.”a E taraa n aki riai te biri n te aro anne ni boong aikai. Ma a biri ni bebeekan taani biri ibukina bwa a aki tangira te bwai teuana bwa e na tukia man te tokanikai. Ngaia are ngke a tuangaki Kristian aika I-Ebera irouni Bauro bwa a na ‘kaaki rawawataia nako,’ e nanonna iai bwa a riai ni kataia ni kaaki aroni maiuia aika kona n tukia mani karekean te kaniwanga ae te maiu ae akea tokina. E rangi n raoiroi te kauring aei nakoia Kristian aika I-Ebera ao boni ngaira naba. Baikara baika kona n riki bwa “rawawatara” ni maiura ao ni kanakobuakaa birira?

Ti na “Kaaki Rawawatara Nako”

4. Baikara baike a kakaraoi aomata n ana bong Noa?

⁴ E taekinna Bauro bwa ti na “kaaki rawawatara nako.” E nanonaki n aei bwaai ni kabane ake a kona n totokoira mani kabanean ara iango ao korakorara n te kabobirimwaaka are ti mena i nanona. Baikara baike a kona n riki bwa rawawata? E buokira Iesu n ota n aei. E taekina ana tai Noa are temanna mai buakoia aomata aika kakaonimaki are e taekinna naba Bauro. E kabwarabwaraa Iesu ni kangai: “N aron are e riki n ana bong Noa, ao ai aron naba ae e na riki n ana bong Natin te aomata.” (Ruka 17:26) E kakoauaaki bwa e a kaan tokin te aonnaba n ara tai aikai n aron naba ana tai Noa. Ma e kabwarabwaraa Iesu bwa tii te arona aroia aomata ni maiu n taai aikai ma aroia aomata imwain rokon te Ieka n ana tai Noa. (Wareka Mataio 24:37-39.) A aki tangiria n reiakina taekan te Atua angiina mai buakoia aomata n ana tai Noa, ao a aki naba tangiria ni maiuakina ae na kukurei iai. Tera te bwai ae a kakaraoia? A amwamwarake, a momoi ao a imaremare ae bwaai aika kanoan te maiu aei. A rangi ni kakawaki karaoani baikai irouia nakon ongoraean ana rongorongo te Atua. E taku Iesu: “A aki muti.”

5. Tera ae kona ni buokira ni karokoira n tokin te kabobirimwaaka?

⁵ A bati naba baika ti karaoi ni katoabong n aron Noa ma ana utu. Ti kainnanoa te mwakuri ni kareketianti, ao ti kainnanoa naba tabeakinara ma ara utu. E a kona anne ni kabanea ara tai ae rangi ni bati ao korakorara. E kai reke raraomaeakinani baika ti kainnanoi ni katoabong ngkana iai te kangaanga ma te mwane. Bon iai mwiokoara aika a rangi ni kakawaki ngkai Kristian ngaira aika ti katabui maiura. Ti uataboa karaoan te mwakuri ni minita, ti katauraoi ao ti kakaaei bobotaki ni Kristian, ti kakorakoraa ara onimaki rinanon te ukeuke n reirei i bon iroura ao te taromauri n utu. E bati naba baike e karaoi Noa n ana beku ibukin te Atua ao “e boni karaoi n aron tuangana.” E karaoi bwaai ni kabane ake e tuangnga Iehova bwa e na karaoi. (Karikani Bwaai 6:22, NW) Ti kakairi n ana katoto Noa? Ke a tii rau nanora ni karaoan angiini baika e tangiri te Atua? E rangi ni kakawaki bwa ti na katikui baika rawawata ake a na kona ni kanakobuakaa birira ni karokoa banen te kabobirimwaaka, ngkana ti kani karaoi bwaai ni kabane ake e tuangira Iehova bwa ti na karaoi, ao ni karokoira n tokin ara kabobirimwaaka.

6, 7. Tera ana taeka Iesu are ti riai n uringnga n taai nako?

⁶ Tera ae nanonna Bauro ngke e taekinna bwa ti na kaaki “rawawatara nako”? E aki nanonna Bauro bwa ti na kaaki mwiokoara nako ni maiura ibukini mwiokoara tabeua aika kakawaki. Ma ururinga te baere e taekinna Iesu ibukini baika kakawaki n te maiu: “Tai raraoma ma ni kangai, ‘Tera kanara?’ ke ‘Tera nimara?’ ke ‘Tera karabaara?’ A ukoukori baikai ni kabane kaain te aonnaba, ma e ataia Tamami are i karawa bwa kam kainnanoi baikai ni kabane.” (Mataio 6:31, 32) E kaotia Iesu n ana taeka aei bwa a kona baika a rangi ni kakawaki n te maiu n aron te amwarake, ao te kunnikai n riki bwa baika karawawata ke n tutukira ngkana a moa ni kakawaki ni maiura.

⁷ Kaatuua am iango i aon ana taeka Iesu aikai: “E ataia Tamami are i karawa bwa kam kainnanoi baikai ni kabane.” E kaotaki n aei bwa e na bon tabeakini kainnanora Tamara are i karawa ae Iehova. Ni koauana, karekeani “baikai ni kabane” e aki nanonaki iai bwa ti na karekei bwaai ni kabane ake ti tangiri. Ngaia are e tuangira Iesu bwa ti na aki raraomaeakin baika ti kainnanoi. Bwa imwina ti na riki n aroia kaain te aonnaba aika “a ukoukori” baikai. Bukin tera ngkai e karuanikai raraomaeakinani kainnanora? E taku Iesu: “Kawakiningkami bwa a na aki taonakinako nanomi n te buabeka ma kabatiaan te nim kamanging ma raraomaeakinani bwain te maiu aei, bwa e na rina n taoningkami nako te bong anne n ai aron te bwai ni kamwane.”​—Ruka 21:34, 35.

8. E aera ngkai ti riai ni “kaaki rawawatara nako” ngkai?

⁸ E a mena imwaira te tia. Ngaia are ti aki riai ni kariaia te bwai teuana bwa e na karawawataira bwa ti na aki biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka. Ngaia anne bukina ae ti riai ni “kaaki rawawatara nako.” E riai n rau nanora ni baika iai iroura. Aio te kauring are e anga te abotoro Bauro ngke e tuangira bwa ti na karekea “tangiran te Atua n ikotaki ma te raunnano.” (1 Timoteo 6:6) E na bebete iroura bwa ti na teimatoa ni biri ao ni karekea te kaniwanga ngkana ti ira raoi nanon ana taeka Bauro.

“Te Bure ae Kai Nimtira”

9, 10. (a) Tera te bure ae kona ni kai nimtira? (b) Tera are e kona n riki nakon ana kakaonimaki te Kristian?

⁹ E taekinna Bauro bwa iai riki te bwai ae ti riai ni kaaki. E taekinna bwa ti riai ni kaaki “te bure ae kai nimtira.” Te taetae ni Kuriiti ae rairaki bwa “kai nimtira” e kaoti tii teuana te tai n te Baibara n te kibu aei. E taekinna te tia rabakau temanna i aon te Baibara ae Albert Barnes bwa te tia biri n te tai anne, e taraia raoi bwa e na aki bwaina te kunnikai are e na kona n reke rangana ao ni kanakobuakaa iai birina. E taekinna naba bwa e riai te Kristian ni biri n aron anne ao n aki kariaia te bwai teuana bwa e na kanakobuakaa birina. E riai te Kristian n aki kariaia te bwai teuana bwa e na nimtia ike e na kamamaara ke ni boni kakeaa ana onimaki. E na kanga te Kristian ni kabuaa ana onimaki?

¹⁰ E aki waekoa ni bua ana onimaki teuare iai ana onimaki. Ma e kona n riki aei teutana imwin teutana ao e kona n aki ataia n te aro are e a moanna ni kekerikaaki ana onimaki. E kauringia taekan te kangaanga aei Kristian ake I-Ebera Bauro n ana reta are mai mwaina. E taekinna bwa a riai n taratara raoi bwa a na “aki betinako” man te onimaki ao n aki karekea “te nano ae buakaka ae aki onimaki.” (I-Ebera 2:1; 3:12) E bae ni bwaka te tia biri ngkana e bae rangana n ana kunnikai. Ngaia are e riai n ataia te tia biri are ngkana e kamanena te kunnikai ae e aki tau nakon te biri ao e na boni bwaka iai. Tera ae kona ni karika aki mutiakinan te kangaanga aei iroun te mwaane anne? Tao e aki taratara raoi, e aki kan konaaki n ana iango ke e katabetabeaki ana iango ni bwaai tabeua. Baikara reireiara aika ti kona ni karekei man ana reirei ni kairiri Bauro?

11. Baikara baika a kona ni kairira bwa ti na kabuaa ara onimaki?

¹¹ Ti riai n ururingnga are ngkana e kerikaaki ana onimaki te Kristian ao e riki anne mani baike e karaoi ake e rinei. E taekina “te bure ae kai nimtira” te tia rabakau temanna. E kabwarabwaraa bwa e kona ni korakora rotakira ni baika riiriki, bobotakira ma aomata ao tangirani baika buakaka ni kabane. A kona baikai ni kamamaarai ke ni boni kairira bwa ti na kabuaa ara onimaki.​—Mataio 13:3-9.

12. Baikara kauring aika kakawaki aika ti riai n ongeaba nako iai ngkana ti tangiria bwa e na aki bua ara onimaki?

¹² I nanon ririki aika bati, e aki toki te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana ni kauringira, bwa ti na taratara raoi ni kaineti ma rineani baika ti na matakuakin, ao n ongoraeakin ibukina bwa a kona n rota ara iango ao nanora. E aki toki naba te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana ni kauringira taekan te kangaanga ni kaineti ma kabatiaan tangiran te mwane ao baika bati. Ti kona ni katabetabeaki n te aro ae ai akea iai ara tai ibukini baika a kakawaki riki, ngkana ti tangiri taiani kaakibotu n te aonnaba aei ke baika a uarereke aika boou. E kona ni karuanikai aki mutiakinani kauring aikai ibukina bwa ti iangoi bwa a riaon ara kona. Ao ti riai naba n aki iangoia bwa kauring aikai bon ibukia tabemwaang ao tiaki ibukira kioina ngkai e korakora ara onimaki. E kamanena te iango ao baika a tangiraki n te aonnaba aei Tatan bwa ti aonga n tannako mani kauring aikai. E aki tangiria bwa ti na roko n tokin te kabobirimwaaka. A a tia ni kerikaaki aia onimaki tabeman ibukina bwa a aki taratara raoi, a onimakina aia konabwai, ke a katikaki nanoia ni bwain te aonnaba.​—1 Ioane 2:15-17.

13. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga n rarawa n iango n aroia aomata n te aonnaba aei?

¹³ A kataia aomata n ana aonnaba Tatan ni kairira bwa ti na iaiango n aroia ni katoabong. A tangirira bwa ti na iangoi baika a iangoi bwa a kakawaki. Ao a tangirira naba bwa ti na kani karaoi baika a karaoi naba. (Wareka I-Ebeto 2:1, 2.) Ma bon iai inaomatara. Ti kona n rineia bwa ti na kariaia aron te aonnaba aei bwa e na rotiira ke e na aki. E taekinna Bauro bwa aia iango aomata n te aonnaba aei ai aron te ang ae otabwaninira. Ma ai aron te ea ae boitin te iango aei. Ngaia are n aron ae ti aki tangiria n ikeikena te ea ae boitin, ti aki riai naba ni kariaia aia iango aomata n te aonnaba aei bwa e na rota arora n iango. Tera te bwai ae kona ni buokira bwa ti na teimatoa ni biri n te kabobirimwaaka? Bon ana katoto Iesu. Bon te baana ni katoto ae raoiroi Iesu ibukin ane e biri n te kabobirimwaaka ni karokoa tokina, ao ti kona ni kakairi irouna. (I-Ebera 12:2) Ao ti kona naba ni kakairi n ana katoto Bauro. E biri n te kabobirimwaaka ao e kaungaia tarina bwa a na kakairi n ana katoto.​—1 I-Korinto 11:1; I-Biribi 3:14.

Ko na Kanga ni “Karekea te Kaniwanga”?

14. E aera ngkai e kakawaki irouni Bauro bwa e na biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka?

¹⁴ E aera ngkai e rangi ni kakawaki irouni Bauro bwa e na biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka? E taekina ae kangai n ana kabanea n tai n taetae nakoia unimwaane n te ekaretia i Ebeto: “I kakeaa bongani maiu, bwa I aonga ni katiaa mwiokoau ma te mwakuri ni minita are I karekea mairoun te Uea ae Iesu.” (Mwakuri 20:24) E boni kukurei n anga ana bwaai ni kabane, n ikotaki naba ma maiuna bwa e aonga ni biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka. E rangi ni mwakuri korakora Bauro bwa e aonga n tataekina te rongorongo ae raoiroi. Ma e taekinna bwa e na matebuaka ana kakorakora ni kabane ngkana e aki roko n tokin te kabobirimwaaka. E ataia ae e bon riai n teimatoa ni mwakuri korakora ni karokoa tokina. E bon aki iangoia bwa e a kamani karekea te kaniwanga. (Wareka I-Biribi 3:12, 13.) Ma e aki maan imwaini matena, e taekina ae kangai: “I a tia ni buaka n te buaka ae raoiroi, I a tia ni biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka, ao I kakairi raoi n te onimaki ni Kristian.”​—2 Timoteo 4:7.

15. Tera are e kaungaia iai tarina Bauro bwa a na karaoia?

¹⁵ E tangiriia tarina Bauro bwa a na biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka. E kaungaia Kristian ake i Biribi bwa a na mwakuri korakora ibukini kamaiuaia. E kauringia bwa a na teimatoa n “taua raoi taekan te maiu.” E tuangia naba bukini kakawakin aei irouna ni kangai: “Bwa e aonga n iai bukini kamoamoau n ana bong Kristo, bwa e aki matebuaka biribiriu ke au mwakuri korakora.” (I-Biribi 2:16) E kaungaia naba Kristian ake i Korinto bwa a na teimatoa ni biri ni karekea te kaniwanga. E taku: “Kam na biri n te aro ae kam na karekea te kaniwanga.”​—1 I-Korinto 9:24.

16. E aera ngkai ti riai ni kakoauaa bwa bon iai te kaniwanga ibukira?

¹⁶ E aki kona n nora te tia te tia kabobirimwaaka ni karokoa rokona iai. Ma e aki toki ni kaatuua iangoan te tia bwa e a kaan tokina. Ao ngkana e ataia bwa e a kaani banen te kabobirimwaaka, e a kabanea riki korakorana iai. Ai tii te arona naba ma te kabobirimwaaka irouia Kristian. Ti riai ni kakoauaa bwa bon iai te kaniwanga ibukira. Aio are e na buokira ni kakorakoraira bwa ti na biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka ao ni karekea te kaniwanga.

17. E na kanga te onimaki ni karekea nakoira te kaniwanga?

¹⁷ E korea ae kangai Bauro: “Te onimaki bon te aki nanokokoraki ni kariai baika kantaningaaki, ae kaotii kakoauaani baika boni koaua, e ngae ngke a aki noraki.” (I-Ebera 11:1) A kukurei ni kitana mwengaia are a mwengaraoi iai Aberaam ma Taara ao ni maeka “n iruwa n te aba are a maeka iai.” Tera are e buokia ni karaoa anne? A boni kakoauai baike e beritani te Atua. “A nori mai kiraroa [kakoroani bukin ana berita aika bati te Atua.]” E rawa Mote nakon “te kimwareirei ae kai toki ae kakukurein te bure” ao “kaubwain Aikubita.” E kanga ni karekea ana onimaki ao korakorana ni karaoa anne? E “kaatuua iangoani karekean te kaniwanga are katauraoaki.” (I-Ebera 11:8-13, 24-26) E taekinna Bauro bwa a kairaki aomata aikai n tatabemania nako “n te onimaki.” A kairaki n te onimaki bwa a na tarai kataaki ao kangaanga aika imwaia ao n nora ae tabe ni karaoia te Atua ibukia ao ae tuai ni karaoia.

18. Tera ae ti riai ni karaoia n totokoa ae ti na aki biri ni karokoa banen te kabobirimwaaka?

¹⁸ Ti kona ni kananoa ara iango n taekaia mwaane ao aine aika kakaonimaki are n I-Ebera n te mwakoro 11 ao ni kakairi n aia katoto. Aio are e na kona ni buokira ni karikirakea ara onimaki ao ni kaaki “te bure ae kai nimtira.” (I-Ebera 12:1) Ti kona naba n “iaiangoira i marenara ni kaungaira nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi” rinanon bobotakira ma aomata ake a karikirakea aia onimaki n arora.​—I-Ebera 10:24.

19. E aera ngkai e rangi ni kakawaki bwa ti na teimatoa ni biri n te kabobirimwaaka ngkai?

¹⁹ E a kaan tokin ara kabobirimwaaka ao ai aron ae ti a moanna n nora te tia. Ibukina bwa e buokira Iehova ao ti bon onimakinna naba, e bon riai ibukira bwa ti na “kaaki rawawatara nako ao te bure ae kai nimtira.” Ti kona n teimatoa ni biri ao ni karekea te kaniwanga are e beritanna Tamara ae Iehova.

[Kabwarabwara ae nano]

• Ti na kanga ni kaaki “rawawatara nako”?

• Tera are e kona ni karika buan ana onimaki te Kristian?

• Bukin tera bwa ti riai ni kakoauaa ae bon iai te kaniwanga ibukira?

[Taamnei n iteraniba 26]

Tera “te bure ae kai nimtira,” ao e na kanga n nimtira?