Boni Ngaia Te Banna Ni Katoto Ae Raoiroi Ibukim Ke Bon Tii Te Kauring?
‘E na reireinira Atuaia Iakoba ana aaro nako, ao ti na nakonako ni kawaina nako.’—ITAIA 2:3, BG.
1, 2. N aaro raa ae ko kona iai ni kakabwaiaaki man taiani banna ni katoto ake n te Baibara?
KO KAKOAUAA ae ko kona ni kakabwaiaaki mani baika a koreaki n te Baibara? Ko kona n nori iai aia katoto mwaane ao aine ni maiuia ao n aroaroia aika ko kani kakairi iai. (I-Ebera 11:32-34) Ma e ngae n anne, ko bae n nori aia katoto ibukin te kauring mwaane ao aine, ni kaineti ma aia mwakuri ao aroaroia aika ko riai n rawa iai.
2 Ni koauana, iai naba tabeman aika a taekinaki bwa banna ni katoto aika rianako man raoiroi n te Baibara ibukini maiuia aika ti na kakairi iai, ao banna ni katoto naba ibukini kauringara baika ti na rawa iai. Iangoa Tawita are te tia kawakintiibu ae nimamannei ao te uea ae korakora. Ko bae n noria bwa te banna ni katoto ae raoiroi ae tangira te koaua ao n onimakina Iehova. Ma e ngae n anne, e raraoma Tawita ni karaoan te bure ae kakaiaki are e irekereke iai ma Bata-teba, Uria ao ai kairuan ana kaetieti ibukin te wareaomata. Ma ti na kaatuua ara iangoa i aon natina ae te uea ao te tia korea naba te Baibara ae Toromon. Ti na nori moa aanga aika uoua ake e riki iai bwa te banna ni katoto ae raoiroi.
“Ana Taeka n Rabakau Toromon”
3. E aera ngkai ti kona n taekina Toromon bwa te banna ni katoto ibukira?
3 E kamoamoaaki te Uea ae Toromon iroun Iesu Kristo are Toromon ae Kakannato Riki bwa te banna ni katoto ae raoiroi ibukira. E tuangia I-Iutaia tabeman aika a nanououa Iesu ni kangai: “E na kautaki ueannainen maiaki n tain te motikitaeka ma kaain te roro aei, ao e na kabuakakaa te roro aei, ibukina bwa e roko neiei man te tabo ae raroa n ongora n ana taeka n rabakau Toromon. Ma noria! iai ikai temanna ae kakannato riki nakon Toromon.” (Mataio 12:42) Eng, e tanoata taekan Toromon n rabakauna ao e kaumakira bwa ti na karekea naba.
4, 5. E kanga Toromon ni karekea rabakauna, ao e kanga ni kaokoro aroni karekean rabakaura?
4 Ngke e moa n uea Toromon, e a kaoti nakoina te Atua n te mii ao e tuangnga bwa e kona ni butiia te bwai ae e kainnanoia. E ataia Toromon bwa e aki tau ana atatai ngaia are e a bubutii te rabakau. (Wareka 1 Uea 3:5-9.) E kukurei te Atua ngke e bubutii Toromon te rabakau n oneani mwin te kaubwai ao te karineaki, ngaia are e a anganna “te nano ae rabakau ae ataibwai” ao te kaubwai naba. (1 Uea 3:10-14, BG) N aron ae e taekinna Iesu, e rianako rabakaun Toromon n te aro are e a ongo uean Tieba are te aine, ao ni karaoa mwanangana ae abwabwaki bwa e na kakoauaa.
5 Ti a aki manga kantaningaa karekean te rabakau n te aro ni kakai. E taekinna Toromon bwa “E anganga te rabakau Iehova,” ma e koreia bwa ti riai ni kakorakoraira ni karekea aroaron te Atua ni kangai: “Katanimaia taningam iai nakon te rabakau, Ma n raira naba nanom nakon te ataibwai.” N reitaki ma anne, e kamanenai taeka n aron aikai, “kanenea bwanam nakon,” “ukoukoria bwa,” ao “neneria bwa” te rabakau. (Taeka N Rabakau 2:1-6, BG) E mataata iai bwa ti kona ni karekea te rabakau.
6. N aaro raa ake ti kona ni kaotia iai bwa ti kakabwaiaaki man ana katoto ae raoiroi Toromon ni kaineti ma te rabakau?
6 E na raoiroi ngkana ti titirakinira ni kangai: ‘I maiuakina ana katoto Toromon ibukin tangiran rabakaun te Atua?’ A bati aomata aika a kairaki bwa a na kaatuui aia iango i aon aia mwakuri, ao te mwane ibukini kangaangan te kataumwane, ke a kaririaki n aia motinnano ibukin rietatan ao te aeka n reirei ae a na rineia. Tera arom ma am utu? E kaotaki n am rinerine bwa e kakawaki iroum ao ko ukoukora rabakaun te Atua? E kairiko bibitakini baika ko iaiangoi ke tiam bwa ko na kabatiaa riki te rabakau? Ni koauana, karekean ao maiuakinan te rabakau bon ibukim n aki toki. E korea ae kangai Toromon: “Ane ko na ata iai te raoiroi, ma te motiki-taeka ae eti, Ma te aro ae riai, ma kawai aika raraoi ni kabane.”—Taeka N Rabakau 2:9, BG.
Reken te Rau ni Moanibwaian te Taromauri ae Koaua
7. E kanga aroni katean ana tembora te Atua ae rangi n tamaroa?
7 Ngke e moa n uea Toromon, e a karaoi babaire ibukin oneani mwin te umwanrianna are e kamanenaaki n ana tai Mote, nakon te tembora ae moan te tamaroa. (1 Uea 6:1) Ti kona n aranna bwa ana tembora Toromon ma tiaki ana iango, ke e aki karaoa anne ibukini kamoamoaana bwa te tia kateitei ke te kaubwai ae akoi ngaia. Ni koauana, bon Tawita are e moan iangoa katean te tembora, ike e anganaki iroun te Atua kaetieti ibukin aroni karaoan te tembora ma bwaina nako. E rangi ni bati naba ana mwane Tawita are e anga ibukini karaoan te mwakuri. (2 Tamuera 7:2, 12, 13; 1 Rongorongo 22:14-16) Ma ai bon taben Toromon waakinakoan te kateitei aei, i nanon itiua ma te iterana te ririki.—1 Uea 6:37, 38; 7:51.
8, 9. (a) Tera ana katoto ae tamaroa Toromon are e kaotia nakoira ni botumwaakana ni karaoi mwakuri aika raoiroi? (b) Tera are e riki imwini moanibwaian te taromauri ae koaua iroun Toromon?
8 E ngae n anne, e katea te banna ni katoto ae raoiroi ibukira Toromon ni botumwaakana n te mwakuri ae raoiroi, ao ni kaatuua ana iango i aon te bae riai. Ngke e a tia te tembora ao ni karinaki te ati ni berita, e a tataro Toromon ibukia aomata nako. E kangai n ana tataro nakon Iehova: “A [bia] ure matam nakon te maneaba aei ni bong ao ni ngaina, nakon te tabo ae Ko taekinna ni kangai, E na memena arau iai: ba Ko na ongo te tataro ae e na tataroia am toro n tan nakon te tabo aei.” (1 Uea 8:6, 29, BG) A kona I-Iteraera ao ianena n tataro n tannakon te auti aei are e mena iai aran te Atua. (1 Uea 8:30, 41-43, 60)
9 Tera are e riki imwini moanibwaian te taromauri ae koaua iroun Toromon? Imwin te bukamaru ni katabuan te tembora, a “kimareirei ma ni kukurei i nanoia [aomata] i bukin te raoiroi ni kabanea are E kaotia Iehova nakon Tawita are ana toro, ao nakoia [I-Iteraera].” (1 Uea 8:65, 66, BG) Ni koauana, e noraki kamimin te rau ao te kaubwai n uean Toromon ae manna 40 te ririki. (Wareka 1 Uea 4:20, 21, 25.) E kaotaki anne n Taian Areru 72 ao e buokira naba n ota ni kakabwaia ake ti na karekei i aan ana tautaeka Toromon ae Kakannato Riki ae Iesu Kristo.—Taian Areru 72:6-8, 16.
Ana Katoto Toromon Ibukin te Kauring
10. Tera kabwakan Toromon are e kai uringaki?
10 E aera bwa ti kona n taekinna bwa maiun Toromon bon te banna ni katoto naba ibukin te kauring? Ko bae n iangoia moa buuna aika ianena ao buuna ni kewe. Ti wareka ae kangai: “Ngke e a unimwane Toromon, ao a raira nanona buna nakoia anti tabeman: ao e aki eti nanona nakon Iehova.” (1 Uea 11:1-6, BG) Akea te nanououa bwa ko kakorakorako n aki kakairi ni maiuna ae buakaka aei. Ma tii anne te kauring ae ti kona ni karekea ni maiun Toromon? Iangoi maiuna tabeua aika kabwarabwaraaki ake a kai tarariaoaki, ao nora te kauring mai iai.
11. Tera ae ti kona n reiakinna n ana moan ni mare Toromon?
11 E tautaeka Toromon i nanon 40 te ririki. (2 Rongorongo 9:30) Ma tera ae ko kona n iangoia n 1 Uea 14:21? (Warekia.) Ni kaineti ma te kibu anne, ngke e mate Toromon ao e a uea natina are Reoboam ngke 41 ana ririki, ao tinana “Naama are tibun Ammon.” E nanonaki n aei bwa imwain rikin Toromon bwa te uea, ao e bon iein ma te ianena are man te natannaomata are aia kairiribai ake a tataromauri atua aika kewe. (Taani Motiki-Taeka 10:6; 2 Tamuera 10:6) E taromaurii naba atua aika kewe aikai neiei? E ngae ngke e kakaraoa anne n te moantai, e bae naba n tia n tannako mai iai ao n riki bwa te tia taromauri ni koaua, n aron Raba ao Ruta. (Ruta 1:16; 4:13-17; Mataio 1:5, 6) Ma e ngae n anne, e bae n iai ana utu Toromon ao butikana aika tibun Ammon ake aki toro iroun Iehova.
12, 13. Tera ana motinnano Toromon ae akea uaana ni moani kaueaana, ao tera are e karekea aonana iai?
12 Ao e tabe n ririkirake aroarona ae buakaka imwini kaueaana. E “ina natini Barao [Toromon] bwa buna, ao e kairia nakon ana kawa Tawita.” (1 Uea 3:1, BG) E kakairi ainen Aikubita aei iroun Ruta n riki bwa te tia taromauri ae koaua? E aki kaotaki bwa e karaoa anne. Ma imwina riki e a kateaki ana auti neiei (ao tao ana toro naba aika kaain Aikubita) iroun Toromon, i tinanikun ana Kaawa Tawita. Bukin tera? E taekinaki n te Baibara bwa e karaoa anne ibukina ngke e aki riai te tia taromauri ae kewe ni kaania te ati ni berita.—2 Rongorongo 8:11.
13 E bae n noria Toromon bwa e kakabwaiaaki ana tautaeka ni marena ma te nati n uea te aine mai Aikubita, ma e reke aonana iai? E a kaman ribaa te mare te Atua ma kaaini Kanaan aika beekan ngkoa, ao natannaomata riki tabeua. (Te Otinako 34:11-16) E iangoia Toromon bwa e aki mena Aikubita n te natannaomata are e karinanaki arei? E ngae ngke e iangoa anne, e manena karekean aonana anne? Ni koauana, e katinanikua te ruanikai ae mataata are e taekinna Iehova, are e kona n rairakinako te I-Iteraera man te taromauri ae koaua nakon te taromauri ae kewe.—Wareka Te Tua-Kaua 7:1-4.
14. Ti na kanga ni kakabwaiaaki ni mutiakinan ana banna ni katoto Toromon ibukin te kauring?
14 Ti na kariaia aroaroni maiun Toromon bwa te banna ni katoto ibukin te kauring nakoira? E kona te tari te aine ni kataia ni karekea aonana ibukin te karekenano ae e katinanikua iai ana kaetieti te Atua are te mare “tii i nanon te Uea.” (1 I-Korinto 7:39) N aron naba anne, tao e kona temanna ni karekea aonana n irii takaakaro ke kirabu n te reirei, karinan ribooti aika kewe ibukin te karekemwane bwa e aonga ni uarereke te taekiti, ke taekinani keewe ngkana a tangiraki mwin mwakuri ake a kona ni kamaamaa mwia. E kamatataaki ikai bwa e kona n riki nakoira te kangaanga are riki naba nakon Toromon, ni kamanenaan ana iango ae kairua ibukin aonana ni kabitaraean ana tua te Atua.
15. E kanga Iehova ni kaota te nanoanga nakon Toromon, ma tera ae ti riai n ururingnga n anne?
15 E kakannongora bwa imwin taekinan ieinin Toromon ma te ianena are te uea n aine, e taekinaki n te Baibara bwa e butimwaeaki ana bubutii iroun te Atua ibukin te rabakau ao E raonna n te kaubwai. (1 Uea 3:10-13) E a tia Toromon ni katinanikua ana kaetieti te Atua, ma e aki kaotaki bwa e waekoa Iehova ni kabwakaa ueana ke ni katuuaaea n ae kakaiaki. E boraoi anne ma te koaua are te Atua e ataira bwa taano ngaira aika ti aki kororaoi . (Taian Areru 103:10, 13, 14) Ma ururinga aei: Ti kona n anaa uaan ara mwakuri ngkai ke tao n taai aika imwaira.
A a Rangi ni Bati Buuna!
16. Tera are e katinanikua Toromon ni kabatiaani buuna?
16 E taekinna te uea n te boki ae Ana Anene Toromon, aron tangiran te teinnaine ae tamaroa riki nakoia ueea n aine aika 60 ao buuna ni kewe aika 80 mwaitiia. (Ana Anene Toromon 6:1, 8-10) Ngkana e kaineti anne ma batin buun Toromon n ana tai n uea, e a tia ngkanne ni karekeia buuna aika bati. E ngae ngke angiia i buakoia ke ni kabane bon taan taromauri ni koaua, ma ana kaetieti te Atua rinanoni Mote e riai n “aki kabatiaia naba buna [uean Iteraera], ba e na aki rairaki nako nanona.” (Te Tua-Kaua 17:17, BG) Ma e ngae n anne, e aki kitanaki Toromon iroun Iehova n te tai anne. Ni koauana, e teimatoa te Atua ni kakabwaiaa Toromon ni kariaiakana bwa e na korea bokin te Baibara ae Ana Anene Toromon.
17. Tera te koaua ae ti aki riai ni katinanikua?
17 E nanonaki n anne bwa Toromon e aki kona n anaa mwin te baere e karaoia ni katinanikuan ana kaetieti te Atua, ke ti kona naba ni karaoa anne? Tiaki ngaia anne. Ma e kaotaki iai ana taotaonakinnano te Atua. E ngae n anne, ngkana e katinanikui ana kaetieti te Atua ana aomata temanna, n aki karekea mwina ngkekei naba, e aki nanonaki iai bwa e nang akea mwina ae kananokawaki. Kauringa are e koreia Toromon ni kangai: “Ngkae e aki kai kakoroaki te moti ae boon te makuri ae buakaka, ao a bati ni kakorakoraki nanoia natiia aomata i nanoia ni kani karaoa ae buakaka.” E reitia riki ni kangai: “I bon ataia naba ba a na kabaia akana maka te Atua, akana maku i matana.”—Te Minita 8:11, 12.
18. E kanga ni kaotaki koauan I-Karatia 6:7 n ana mwakuri Toromon?
18 E bia teimatoa Toromon ni mutiakina ana koaua te Atua! Eng, a a bati ana mwakuri aika raraoi ao e karekei kakabwaiaana mairoun te Atua n te tai ae maan. Ni waakinakon te tai, e a karaoa te kairua teuana imwin teuana. E tabe n ririkirake aroarona ae buakaka. E boni koaua are e koreia imwina riki te abotoro Bauro ni kairana iroun te taamnei ni kangai: “Tai burebureaki. E aki riai ni bwainnataeaki te Atua, bwa te baere e unikia te aomata, e na manga taia naba uaana”! (I-Karatia 6:7) Imwin tabeua te tai, e a anaa uaan te baere e unikia Toromon mani katinanikuan ana kaetieti te Atua. Ti wareka ae kangai: “E tangiriia aine ianena aika bati te uea are Toromon, ba raon natini Barao, aika aineni Moaba, ma Ammon, ma Etom, ma Titon, ma aia aine tibun Eta.” (1 Uea 11:1, BG) A bati mai buakoia aika tao a teimatoa n taromauri atua aika kewe ao e rotaki Toromon iai. E rairakinako ao e kabuaa akoana iroun Atuara ae taotaonakinnano.—Wareka 1 Uea 11:4-8.
Karekea Reireiam Man Ana Katoto ae Raoiroi ao ae Buakaka
19. E aera bwa ko kona n taekinna ae a bati katoto aika raoiroi n te Baibara?
19 E korea ae kangai Bauro ni kairakina iroun Iehova ma te akoi: “Bwaai ni kabane ake a koreaki ngkoa, a koreaki ibukin reireiara, bwa ti na karekea te kantaninga rinanon nanomwaakara, ao rinanon te kabebeteaki man te Koroboki ae Tabu.” (I-Rom 15:4) A irekereke baika a koreaki ma aia katoto aika raoiroi mwaane ao aine ake a rianako aia onimaki. E kona n taekina ae kangai Bauro: “Ao tera ae N na taekinna riki? Bwa e na aki tau te tai ngkana I reitia n taekina taekani Kiteon, Baraka, Tamton, Iebeta, Tawita, ao Tamuera ma burabeti ake tabemwaang, ake a tokanikai ibukin aia onimaki ngke a aitara ni buaka ma tautaeka, ao a kakaraoa ae raoiroi, a karekei taiani berita, a kaini wiia raian, a katoka korakoran te ai, a rawei maiuia mani win te kabaang, a kakorakoraaki ngke a mamaara.” (I-Ebera 11:32-34) Ti boni kona ao n riai ni kakabwaiaaki man taiani katoto aika raoiroi ake ni kiibu, ao n tou mwia ke ni kakairi irouia te koraki ake a taekinaki rongorongoia aika raoiroi n te Baibara.
20, 21. E aera ngkai ko kakorakorako bwa ko na kakabwaiaaki man taiani katoto ibukin te kauring ake n Ana Taeka te Atua?
20 Ma e ngae n anne, a irekereke naba rongorongo tabeua n te Baibara ma taiani banna ni katoto ibukin te kauring. Ti kona n nori tabeua mai buakon akanne ni maiuia mwaane ao aine ake a butimwaeaki iroun Iehova ao ni beku irouna. N aron ae ti warekia n te Baibara, ti kona n atai taabo ao aroia tabeman mai buakoia ana aomata te Atua ake a tia n rairakinako, ao a a riki iai bwa katoto ibukin te kauring. Ti kona n nori rikiraken aroaroia tabeman aika kairua ke tangirani karaoani baika bubuaka, ike a karikii uaa aika kananokawaki. Ti na kanga ni karekea reireiara man rongorongo akanne? Tao ti kona n titirakinira ni kangai: ‘E na kanga ni kona n riki anne? E na kona n riki naba nakoiu? Tera ae I kona ni karaoia n totokoa rikina ao ni kakabwaiaaki man te katoto ibukin te kauring aei?’
21 Ti bon riai n iaiangoi raoi katoto aikai, ake e korei Bauro ni kairakina n te taamnei ni kangai: “A riki baikekei nakoia bwa banna ni katoto, ao a koreaki bwa bwaai ni kauring nakoira, ngaira ake a a roko iroura tokin taiani waaki aika ngkai i aon te aba.”—1 I-Korinto 10:11.
Tera ae Ko a Tia Reiakinna?
• Bukin tera ngkai ko kona n nori taiani banna ni katoto aika raoiroi ao katoto ibukin te kauring n te Baibara?
• E kanga Toromon ni kariaia rikiraken aroarona ae buakaka ni maiuna?
• Ko na kanga ni kakabwaiaaki n ana banna ni katoto Toromon ibukin te kauring?
[Taamnei n iteraniba 11]
E maiuakina te rabakau are mairoun te Atua Toromon
[Taamnei n iteraniba 14]
Ko kakabwaiaaki man te katoto ibukin te kauring are e rinanona Toromon?