Bon ‘Raao Ni Mwakuri Ibukini Kimwareireira’ Unimwaane N Te Ekaretia

1. Tera are e ongoraeia Bauro ibukia Kristian ake i Korinto are e rangi ni kimwareirei iai?

E MENA te abotoro Bauro n te matabaiawa n te kaawa ae Teroa n 55 C.E., ma e aki kona ni katoka iaiangoaia taari ake i Korinto. Ni moan te ririki anne, e rangi n nanokawaki ngke e ongo bwa a kauntaeka taari i marenaia ikanne. E kanakoa te reta ibukini kaetan aroia anne ibukina bwa e tangiriia n aron ana tangira te karo nakoia natina. (1 I-Korinto 1:11; 4:15) E a tia naba ni kanakoa raona ni mwakuri ae Tito nakoia ao n tuangnga naba bwa e na kororeta rikaaki ibukin rongorongon te bwai ae riki i Teroa. E a tataningaaki ngkai Tito i Teroa irouni Bauro ma ingaingana ni kan ongora rongorongon te bwai ae a karaoia taari i Korinto. Ma e a rangi n raraoma ngke e aki roko Tito. Tera are e kona ni karaoia Bauro? E a borau nako Maketonia, ao e kukurei bwa a a kaitiboo ikekei. E karakini aroia taari ake i Korinto bwa a kukurei ni karaoa nanon ana reirei ni kairiri Bauro n ana reta ao a rangi ni kan noria. E a “kimwareirei riki” Bauro ngke e ongo anne.​—2 I-Korinto 2:​12, 13; 7:​5-9.

2. (a) Tera are e koreia Bauro nakoia kaaini Korinto ibukin te onimaki ao te kimwareirei? (b) Baikara titiraki aika ti na rinanoi?

² Tabeua te tai imwin anne, e a manga korea ana kauoua n reta Bauro nakoia kaaini Korinto. E tuangia ni kangai: “I aki taekinna bwa taan ueana ami onimaki ngaira, ma raao ni mwakuri ngaira ibukini kimwareireimi, bwa kam teimatoa ngkai ibukina bwa kam onimaki.” (2 I-Korinto 1:24) Tera ae nanonna Bauro n anne? Ao tera aron rotakia Kristian aika unimwaane n te ekaretia ni boong aikai n taeka akanne?

ARA ONIMAKI AO KIMWAREIREIRA

3. (a) Tera are e nanonna Bauro ngke e kangai: “Kam teimatoa . . . ibukina bwa kam onimaki”? (b) Tera aroia unimwaane n te ekaretia ni boong aikai ni kakairi n ana katoto Bauro?

³ E mwanewei aroaro aika uoua aika rangi ni kakawaki ibukin ara taromauri Bauro, ae te onimaki ao te kimwareirei. Uringnga bwa e korea ae kangai ni kaineti ma te onimaki: “I aki taekinna bwa taan ueana ami onimaki ngaira, . . . bwa kam teimatoa ngkai ibukina bwa kam onimaki.” Ngke e taekin taeka aikai Bauro, e a kakoauaa iai bwa a bon tei n nene taari ake i Korinto ibukin onimakinan te Atua, ma tiaki ibukina ke temanna riki. Ngaia are e a ataia Bauro bwa akea riaina n taua taekan aia onimaki taari, ao bon akea naba nanona ni kani karaoa anne. E kakoauaa bwa boni Kristian ngaiia aika kakaonimaki ake a kani kakaraoa ae eti. (2 I-Korinto 2:3) Ni boong aikai, a kakairi irouni Bauro unimwaane n te ekaretia n aroia n aki nanououa n aia onimaki taari ao nanoia ni kani beku ibukin te Atua. (2 I-Tetaronike 3:4) N oneani mwin are a na karaoi tuua aika rawawata ibukin te ekaretia unimwaane, a onimakini booto n reirei man te Baibara ao te kairiri man ana botaki Iehova. Ni koauana, a aki tautaekana aia onimaki taari unimwaane n te ekaretia ni boong.​—1 Betero 5:​2, 3.

4. (a) Tera ae nanonna Bauro ngke e korea ae kangai: “Raao ni mwakuri ngaira ibukini kimwareireimi”? (b) Tera aroia unimwaane n te ekaretia ni boong aikai ni katotonga aroaroni Bauro?

⁴ E taekina naba ae kangai Bauro: “Raao ni mwakuri ngaira ibukini kimwareireimi.” Antai “raao ni mwakuri” aikai? Bon naake a kaai ni mwakuri korakora ma Bauro ni buokiia kaaini Korinto. E kanga n reke ara iango anne? Eng, bwa n te reta naba are e koreia nakoia kaaini Korinto, ao e kauringia iai taekaia raona ni mwakuri aika uoman ngke e kangai: “Ti uarongorongoa [taekan Iesu] i buakomi, are ngai ma Tirouano ao Timoteo.” (2 I-Korinto 1:19) Irarikin anne, ngkana e kamanena te taeka ae “raao ni mwakuri” n ana reta nako Bauro n taai nako, e nanonia iai te koraki ake a mwakuri korakora ma ngaia n uarongorongo n aroia Aboro, Akura, Beritika, Timoteo, Tito ao tabeman riki. (I-Rom 16:​3, 21; 1 I-Korinto 3:​6-9; 2 I-Korinto 8:23) Ngaia are n taekinan ae “raao ni mwakuri ngaira ibukini kimwareireimi,” e a tuangia iai kaaini Korinto bwa boni ngaia ao raona ni mwakuri ake a kani karaoa aia kabanea ni kona ni karikirakea kimwareireia kaain te ekaretia ni kabane. Anne naba ae a tangiria Kristian aika unimwaane n te ekaretia ni boong aikai. A kani karaoa aia kabanea ni kona ni buokiia tariia bwa a na “toro iroun Iehova ma te kukurei.”​—Taian Areru 100:​2, BG; I-Biribi 1:25.

5. Tera te titiraki ae ti na rinanoni kaekaana, ao tera ae ti riai n iaiangoia?

⁵ N taai aika tibwa nako, a kaoaki tabeman taari aika ingainga nanoia ake a maeka n iteran te aonnaba aika kakaokoro bwa a na kaekaa te titiraki aei: “Baikara ana taeka ao ana mwakuri te unimwaane n te ekaretia ae karakaa kimwareireimi?” Ngkana ti rinanoi ngkai aia kaeka raao n te onimaki tabeman, iangoi aia taeka ao aia mwakuri unimwaane n te ekaretia ake a a tia ni karaoi ao kabotaui ma am kaeka. Irarikin anne, ti bia bane n iaiangoi arora ni karikirakea te nano ni kimwareirei n ara ekaretia.a

“KAMAURA BERETI AE TANGIRAKI IROURA”

6, 7. (a) Tera te anga teuana ae a kona iai unimwaane n te ekaretia n toua mwin aia katoto Iesu, Bauro ao tabeman riki ana toro te Atua? (b) E aera bwa e raka riki kimwareireia taari n ururingan araia?

⁶ A bati tarira ao mwaanera ake a taekinna bwa e kakorakoraaki kimwareireia ngkana e kaotiotaki tabeakinaia irouia unimwaane n te ekaretia. Te anga teuana ae a karaoa iai aei unimwaane n te ekaretia, bon touani mwin aia katoto Tawita, Eriu ao Iesu. (Wareka 2 Tamuera 9:6; Iobi 33:1; Ruka 19:5.) A bane ni kaotiota tabeakinaia raoi aomata ana toro Iehova aikai n aroia ni kamanenai araia. E ataia naba Bauro bwa e kakawaki ururingan ao wetean araia raao n onimaki. E motika ana reta teuana n ana taeka ni kamauri nakoia taari aika e raka mwaitiia i aoni 25, n ikotaki naba ma Bereti ae te tari te aine ae te Kristian are e kangai Bauro ibukina: “Kamaura Bereti ae tangiraki iroura.”​—I-Rom 16:​3-15.

⁷ Iai tabeman unimwaane aika e kangaanga irouia uringan araia taari. Ma e ngae n anne, ngkana a kakorakoraia n ururingi araia taari, a namakinna iai raao n onimaki bwa a tabeakinaki. (Te Otinako 33:17) A rangi ni kukurei taari ni wetean araia ngkana a na anga aia kaeka n tain te Reirei n Te Taua-n-Tantani ke bobotaki riki tabeua.​—Kabotaua ma Ioane 10:3.

“E BEKUTATA NEIEI I NANON TE UEA”

8. Tera te anga teuana ae kakawaki are e a kakairi iai Bauro n aia katoto Iehova ao Iesu?

⁸ E kaotiota naba tabeakinaia aomata Bauro n arona ni kamoamoaa aia mwakuri. Bon aio te anga teuana naba ibukini karakaani kimwareireia raao n te onimaki. Ngaia are n ana reta Bauro nakoia kaaini Korinto are e kaotia iai bwa e kani beku ibukini kimwareireia tarina, e a korea ae kangai: “I rangi ni kamoamoa iroumi.” (2 I-Korinto 7:4) A bae n rangi ni kaungaaki nanoia taari ake i Korinto n taeka ni kamoamoaaia akanne. E bon taekina naba anne Bauro nakoia ekaretia ake tabeua riki. (I-Rom 1:8; I-Biribi 1:​3-5; 1 I-Tetaronike 1:8) Ni koauana, imwini mwaneweani Bereti n ana reta nakon te ekaretia i Rom, e a reitia ni kangai: “E bekutata neiei i nanon te Uea.” (I-Rom 16:12) Ai kaungananora taeka akanne nakon te tari te aine ae kakaonimaki anne! Ni kamoamoaaia tabemwaang irouni Bauro, e a toua iai mwin aia katoto Iehova ao Iesu.​—Wareka Mareko 1:​9-11; Ioane 1:47; Te Kaotioti 2:​2, 13, 19.

9. E aera ngkai e kakorakoraa te nano ni kimwareirei n te ekaretia taekinan ao ongoraean taeka ni kamoamoa?

⁹ A ataia unimwaane n te ekaretia ni boong aikai bwa e rangi ni kakawaki kaotiotan nanoia ni kakaitau n aia taeka ibukia taari. (Taeka N Rabakau 3:27; 15:23) N taai ake e karaoa iai aei te unimwaane n te ekaretia, titeboo iai ma e kangai nakoia: ‘I nora ae kam karaoia. I bon tabeakiningkami.’ Ao a boni kainnanoa aia taeka ni karaunano unimwaane n te ekaretia raao n onimaki. E taekina ae kangai ibukia aomata aika bati te tari te aine temanna ae 50 tabun ana ririki: “E burenibwai ae N na ongo kamoamoaau n au tabo ni mwakuri. A aki tabeakinia aomata ao a kaiangatoa i marenaia. Ngaia are ngkana e kamoamoaai te unimwaane n te ekaretia n te bwai are I karaoia, I a rangi ni kaungaaki ao ni kakorakoraaki iai! I namakinna bwa e bon tangirai Tamau are i karawa.” E namakina aekan anne te tari te mwaane temanna ae tii ngaia te karo n ana utu are e kaikawaia natina aika uoman. N taai aika tibwa nako, ao e a kamoamoaaki teuaei iroun te unimwaane n te ekaretia. Tera aron rotakin te tari aei? E taku: “I rangi ni kaungaaki n ana taeka te unimwaane! Ni koauana, ngkana e kamoamoaia raao n te onimaki te unimwaane n te ekaretia, e a kaungai iai nanoia ao ni kakorakoraa kimwareireia. Ibukin anne, e a karakaa korakoraia bwa a na teimatoa n nakonako n te kawai nakon te maiu n “aki nimamate.”​—Itaia 40:​31, BG.

“KAWAKINA ANA EKARETIA TE ATUA”

10, 11. (a) A na kanga unimwaane n te ekaretia ni kakairi n ana katoto Neemia? (b) Tera ae na buoka te unimwaane n te ekaretia bwa e aonga n anga te bwaintituaraoi mairoun te Atua, ngkana e kawariia taari ni mwengaia?

¹⁰ Tera te anga riki teuana ae kakawaki are e kaotaki iai tabeakinaia taari irouia unimwaane ao ni karakaa kimwareirein te ekaretia? Boni mani biririmoaia ni karababaa nako aia mwakuri nakoia ake a kainnanoa te kaungaunga. (Wareka Mwakuri 20:28.) Ni karaoan aei irouia unimwaane n te ekaretia, a a kakairi iai irouia taani kawakina te nanai ake rimoa. N te katoto, e taekinaki n te Baibara bwa ngke e a ataia te mataniwi ae kakaonimaki are Neemia bwa a maaku tabeman tarina n te onimaki aika I-Iutaia, e boni karaoa te bwai teuana ni kaungaia. (Neemia 4:​14, BG) Ni boong aikai, a kani karaoa naba anne unimwaane n te ekaretia. A “tei rake” ao a biririmoa ni buokiia raao n te onimaki bwa e na nene aia onimaki. Ni karaoan te kaungaunga aei, a kawariia taari ni mwengaia ngkana e riai. Ni kawaraia kaain te mwenga irouia taani kawakina te nanai, a a ‘angania te bwaintituaraoi mairoun te Atua.’ (I-Rom 1:11) Tera ae na buokiia unimwaane bwa a na karaoa aei?

¹¹ Imwaini kawaran te mwenga iroun te unimwaane n te ekaretia, e riai moa ni karekea ana tai ae tau ibukin iaiangoan te aomata are e na kawaria. N te katoto, e kona n titirakinna ni kangai: Baikara ana kangaanga? Baikara bwaai aika I kona n taekin bwa e aonga ni manga unga nanona? Tera te kibu ke te rongorongo man te Baibara ae manena ibukin ana kangaanga? Ngkana e karekea ana tai te unimwaane n iaiangoi baikai, e a kona n reke iai ana maroro ae uaana n oneani mwin are e na maroroakini baika a riiriki ni katoabong. Ni kawaraia taari iroun te tia kawakina te nanai, e a angania aia tai bwa a na kaotii nanoia ao e kakauongo raoi nakoia. (Iakobo 1:19) E taku temanna te tari te aine: “E rangi ni karaunano ngkana e kakauongo ma nanona ni koaua te unimwaane n te ekaretia.”​—Ruka 8:18.

12. Antai n te ekaretia aika a kainnanoa te kaungaunga ao bukin tera?

¹² Antai aika a na kakabwaiaaki ni kawarani mwenga irouia taani kawakina te nanai? E kaumakia raona n unimwaane aika Kristian Bauro bwa a na ‘tarataraia ma te nanai ni kabane.’ Ni koauana, a kainnanoa te kaungaunga kaain te ekaretia ni kabane, n ikotaki naba ma taan uarongorongo ao bwaiania ake a a tia ni kakaonimaki ni waakina aia mwakuri ni minita i nanon ririki aika bati. E aera ngkai a kainnanoa boutokaaia irouia unimwaane n te ekaretia? Ibukina bwa e ngae ngke e nene aia onimaki, ma n taai tabetai a namakina naba ae a aikoa kona n nanomwaaka i aani kangaanga aika riiriki man te aonnaba ae buakaka aei. Ni kamatataan ae e aera ngkai e kona naba ana toro te Atua ae kakaonimaki n taai tabetai ni kainnanoa buokana mairoun raona, ti na maroroakina te bwai are e riki ni maiun te Uea are Tawita.

“E BUOKIA ABITIAI”

13. (a) E iangoa tiringan Tawita n ningai Itibi-benoba? (b) E kanga Abitiai ni kona ni kamaiua Tawita?

¹³ Tabeua te tai imwini kabiran te rorobuaka n ataei are Tawita bwa te uea, ao e a boo ni buaka ma Koria ae te I-Rebaim, ae te reeti n aintoa. E ninikoria Tawita ao e tiringa te aintoa. (1 Tamuera 17:​4, 48-51; 1 Rongorongo 20:​5, 8) Imwin ririki aika bati, e a manga boo ni buaka Tawita ma te aintoa ae te I-Rebaim temanna ae arana Itibi-benoba, n taini buakanakia I-Biritia. (2 Tamuera 21:16) Ma n te tai aei, e a kuri ni mate Tawita iroun te aintoa. Bukin tera? E aki kerikaaki ninikoriana ma e a boni bane korakorana. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “E kua Tawita.” Ngke e noria Itibi-benoba bwa e a kua Tawita, e waekoa n “taku i nanona ba e na kamatea.” Ma imwain raoi are e na ewara Tawita n ana kabaang, “e buokia Abitiai are natin Teruia, ao e orea te I-Biritia arei, ao e kamatea.” (2 Tamuera 21:​15-17, BG) E a boni kuri ni mate Tawita! Ai boni kakaitaura Tawita bwa e a tia n teimatoa n tarataraia Abitiai ao ni waekoa ni buokia ngke e nang kabuanibwai maiuna! Tera reireiara man te rongorongo aei?

14. (a) Ti na kanga ni kona n tokanikai i aon ara kangaanga ake ai aroni Koria? (b) A na kanga unimwaane n te ekaretia ni kona ni kaoka korakorara ma kimwareireira? Taekina te katoto iai.

¹⁴ A teimatoa ana aomata Iehova ni katobibia te aonnaba ni waakina aia mwakuri ni minita, n aki ongei bwaai n tutuki ake e katutukui Tatan ao ana aomata ni kawaia. A a tia tabeman mai buakora n aitara ma kangaanga aika ai aroia aintoa. Ma ti onimakina raoi Iehova ao ni kakorakoraaki bwa ti na teimatoa ni kakaonimaki n taai akana rangi ni kangaanga akanne, n aron Tawita are e korakora n tiringa Koria. Ma e ngae n anne, ti kua ao ni bwara nanora n tabetai imwini buakanakini kangaanga n te aonnaba aei n taai nako. N te tai are ti mamaara iai, ti a rangi ni kai kabuanibwai ngkana ti ‘oreaki’ ni kangaanga ake ti a tia n tokanikai ngkoa i aoia. Ma e kona n nora mamaarara unimwaanen te ekaretia n te tai anne, ao n anganira te ibuobuoki ae ti kainnanoia ibukini kaokani kimwareireira ao korakorara n te tai ae riai n aron ae a a tia n rinanona aomata aika bati. E taku temanna te bwaiania ae ai 60 tabun ana ririki: “N te taina ao I aki bati ni marurung ao I kua imwin au mwakuri ni minita. E norai unimwaanen te ekaretia temanna bwa ai akea korakorau ao e a kawarai. Ti maroroakini bwaai aika kaungaunga aika boto man te Baibara. I tou mwin reirei ake e anganai ao I kakabwaiaaki iai.” E reitia riki ni kangai: “Ai batira ana tangira te unimwaane arei ngke e nora mamaarau ao e buokai!” Eng, e rangi ni kaunganano ataakin ae iai unimwaane aika a teimatoa n tarataraira ake titeboo raoi ma Abitiai, aika a tei n tatauraoi ni ‘buokira.’

‘KAM ATAIA BWA I TANGIRINGKAMI’

15, 16. (a) E aera ngke e rangi n tangiraki Bauro irouia raona n onimaki? (b) E aera ngkai ti tangiriia ara unimwaane n te ekaretia aika mwamwannano?

¹⁵ E irekereke kawakinan te nanai ma te mwakuri korakora. N tabetai, a kona n aki matu unimwaane n te ekaretia ibukina bwa a tabeaianga ibukia taari ao a bae n ututi n te tairiki n tataro nakon te Atua ibukia ke ni boni buokiia. (2 I-Korinto 11:​27, 28) Ma a boni karaoi mwiokoaia unimwaane n te ekaretia ma nanoia ni kabane ao te kimwareirei n aron are e karaoia naba Bauro. E korea ae kangai nakoia kaaini Korinto: “I kukurei riki n anga bwaai ni kabane ao ni kabonganaaki ibukimi.” (2 I-Korinto 12:15) Ni koauana, e tangiriia taari Bauro ma nanona ni kabane ao e kukurei ni kabonganaaki ibukini kakorakoraaia. (Wareka 2 I-Korinto 2:4; I-Biribi 2:17; 1 I-Tetaronike 2:8) Maroaka are a a rangi n tangira Bauro taari!​—Mwakuri 20:​31-38.

¹⁶ Ngkai ana toro te Atua ngaira ni boong aikai, ti tangiriia naba unimwaane n te ekaretia ake e anganira Iehova bwa buokara aika a na tarataraira ao ti kaitaua n ara tataro. A karakai kimwareireira ngkai a kaotiota tabeakinara. Ti kaungaaki ngkana a kawarira ni mwengara. Irarikin anne, ti rangi ni kakaitau ngkai a tauraoi ni buokira n taai ake ti namakina iai taonakira nako ni kangaanga aika riiriki n te aonnaba aei. Eng, bon ‘raao ni mwakuri ibukini kimwareireira’ unimwaane n te ekaretia aika mwamwannano aikai.