October

Gbò nú e nóòmà vaá ziga ló ólò dẹ̀ẹ̀a boo Kpá Káí. Sõò gã́bug nen náa ólò pãanéi tṍ ló tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a boo béè kọọ̀ née ólò sẹlẹ gbò sẹ̀lẹ̀nù ea kólí bùlà gbò nen. Vaá nú e nóòmà náa ólò gbááá ló nú e baala gbĩ́ gè dã̀. Éé ní eé láá naa kọbé née ooà aa ló gè fã̀ Jìhóvà ẹ? Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè pá vígà e ba beè di Róm̀ kọọ̀: ‘Vóà naa, gbò nen íe zìgà tení dú ló gè dã́ kpẹ̀aá, vaá bà dã́ kpẹ̀aá tení dú ló moǹ bel ea kil ló Kráìst.’ (Róm̀ 10:17) Vóà naa, è ólò agẹlẹ ló bẹẹ zìgà tení dú ló gè nó Kpá Káí, níì ge dõ̀ònà tõ̀ò ló sẹ̀lẹ̀nù e bè náa gbááá ló Kpá Káí nì, kọbèè à gá náa gbò nen à ẹ̀b kọ à dú lé. Èé íè ge sọ̀tọ́ deè kọọ̀ gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí á naa kọ é ié agẹ zìgà, boo béè kọọ̀ “tọ́ọ̀ nen e bè náa [íe zìgà] náa gé láá naa nú ea léémá” Bàrì. (Híbrù 11:1, 6) Vóà naa, náa dú bíi gè zẹ́ẹ́ mòn tóm dũ̀ùnè ea aa bá Bàrì besĩ́ è kálá àgala boo kọọ̀ e monìè kà kà belá. Ge tú ọ̀ẹ̀ dẽe noomá gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí ea é síè kpóó ló bẹẹ zìgà, é náa kọ é agala boo kọ e monìè kà kà belá vaá naa kọ é gá ié ná bàà-bàà bùlà. w21.05 4-5 ¶11-​12

Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè tení bá gã́bug tã̀àgã̀. A beè palàge íe bíí ló nvèè bá tṍó e pá a gbò ọ́b beè bòmie, tomàe dem, vaá siíe nvee kpọ́gọ́lọ́. (2 Kọ́r. 11:23-​25) Kẹ́ẹ náa beè sii Pọ́ọ̀l ló gè kọọ̀ sìgà tṍó à ólò ièè ọ́ọ́-ọọ̀ ló. (Róm̀ 7:18, 19, 24) A beè íe nágé zọ̀ ló ea beè baatẽ́ kọ à “belí zél gbẹ̀” ea beè palàge tànie kọ Bàrì á lọlìẹ̀ẹ́ ló. (2 Kọ́r. 12:7, 8) Náa kal ló béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l beè tení bá gã́bug nu ànà-ànà, Jìhóvà beè nèe kói kọ á láá kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a. Ni bugi togó boo gbò nú e Pọ́ọ̀l beè láá naa. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e ba beè siíe ká gbẹẹ́ tọ gbẹá Róm̀, a beè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a nè gbò tùle pá Júù bií ló gbò e bà géè bẹ̀l. (Tóm 28:17; Fíl. 4:21, 22) A beè kọ nágé kpẹ̀a nè gbò e bà géè kùe dẽe ló bií ló gbò e bà kãáe. (Tóm 28:30, 31; Fíl. 1:13) Mm̀ gbò tṍóá ní e Pọ́ọ̀l beè emí gbò kpá ea gé dọ bélè nè gbò níí Kráìst deè nieí é. w21.05 21 ¶4-5

Dàlà kpá ló boo beè naa kọọ̀ Méné Ùzzáíà ea géè bẹ̀l Júdà á gá tõó boo tùle, vó beè naa kọ á sí tóm e bà gáà lẹ̀ẹ̀làẹ kọ á sì. Ùzzáíà beè naa gã́bug lé nu. A beè bé gã́bug bé èlbà, tìb gã́bug bon, vaá ié gã́bug ól. “Kà kà Bàrì beè naa kọ á sìm kilsĩ́.” (2 Kró. 26:3-7, 10) Kpá Káí kọ́ọ̀: “Sõò, tṍó ea sim kilsĩ́, a beè gbóó dàlà kpá ló boo naa ní ea kọọ bá kyọ̀à sĩ́ tẹẹá boo.” Besĩ́ à kalá dọ̀ tṍóá, Jìhóvà beè nè log kọọ̀ áá gbò vààla gyọ́ọ ní e bàé láá mùn ínsèns mm̀ tọọ̀ káíá ẹ́. Sõò Méné Ùzzáíà beè naa nú e náa beè lelàẹ́ ló tení dú ló gè bã mm̀ tọọ̀ káíá vaá mùn ínsèns. Nyíè Jìhóvà beè bììlàẹ́ ló naa ní ea tú kom̀ kulè tẹlẹ̀ẹ́ ló. (2 Kró. 26:16-​21) É kọọ̀ dàlà kpá ló boo é láá naa kọ é sí pọ́lọ́ belí Ùzzáíà? Ẽei, àé láá naa be è bọọgẹ̀ bugi togó boo bẹẹ bá. Naanii mè é kẽèa boo kọọ̀ kọ̀láá kà nú e láà naa nè nèà deè e íè mm̀ bõ̀ònatõ̀ò aa bá Jìhóvà. (1 Kọ́r. 4:6, 7) Jìhóvà náa é túi siimá tóm be è dalà kpá ló boo. w21.06 16 ¶7-8

Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ níì dénè tṍó ní e lé kpẹ̀a é silà aa mm̀ ba sìtóm kọ̀ kpẹ̀a e pá a gbò nyòòne géè sìe nì. Kàsĩ́, zẹ̀ẹ̀ dénè gbò e ba beè kọ́ kpẹ̀a nèa, née nyímà gã́bug gbò e ba beè dú gbò nyòòne nvéè Kráìst. Náa beè dú bíi kọ bàá ié zààvà boo béè gã́bug tóm e bà láá sì, sõò nú ea beè palàge dú bíi, dú gè nyimá kọọ̀ nyíè Jìhóvà ẹ́ẹ́ ló ba pììgà Be è íe ĩ̀ìmà mm̀ bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, èé íe dùm e bè náa tá. Tṍó e piigà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè vee lé kpẹ̀a ea kil ló Bàrì, è gé “fó boo Nyómá Káí” tení dú ló gè sọ̀tọ́ deè kọọ nyómá káí Bàrì á lẹ̀ẹ̀lài bel ló. Be ‘lóói náa ọọ’ àbèè ge “gbaaá aa nvée,” Jìhóvà zigà kọọ̀ èé íe dùm e bè náa tá, kọbèè è gáà nvèè bá nè tọ́ọ̀ nen naa ní ea kin ló nè Bàrì vaá dììa múú.​​—Gàl. 6:7-9. w21.10 26 ¶8-9

À íe deé e lóó Jíízọ̀s nè pá a gbò nyòòne nvée beè palàge ọọ boo béè gã́bug tṍó e baa ni kọ́ọ́má kpẹ̀a. Ba beè ié bíi ló kiẽ́e e bàé láá tõo bṍséi, sõò gã́bug nen beè gbĩ́ va mòn. Ba beè dú ńsàn nyíè Jíízọ̀s, naa ní ea daamà togó gè noòmà va ‘gã́bug nu.’ Jíízọ̀s beè tú a lóó sẹlẹ́ dìtõ̀ò gbòa vaá gbóó mòn kọọ̀ bà íe bíi ló nvèè bá. A beè gbĩ́ gè nvèè bá nèva boo béè kọ a beè mòn kọọ̀ bà géè mòn tã̀àgã̀ vaá bà íe bíí ló ból dẽesĩ́. Gbò nen deè nieí íe gbò tã̀àgã̀ e bà gé téní bá vaá ié nágé bíi ló ból dẽesĩ́, bã̀àna tṍó e monì kọ à belí kọọ̀ nyíe va gé ẹ́ẹ. Bà bélí naanà ból e bà dágí vaá bà náa íe neǹ kùdẽe ló ea é túlè va. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l baatẽ́ kọọ̀ gbò e bà dì naa vó náa nyímá ló Bàrì vaá bà náa íe ból dẽesĩ́. (Ẹ́fẹ. 2:12) Tṍó e bugì togó boo bé e gbò e bà di kiẽ́e e ólò kọ́ kpẹ̀a íe bíí ló gè nyimá ló Bàrì naa, vulè nè sàn nyíe e íè vá ló ólò naa kọ é nvèè bá nèva. Vaá kà lé sĩ́dẽe eé láá nvèèmà bá dú gè zọ̀ va noá Kpá Káí. w21.07 5 ¶8

Nen ea íe dùm ge põómi dú neǹ dàlà kpá ló boo, vaá à ólò bùlà nú ea kil ló áá a bá. Níì áá gè bẹ́ nyíe ló nú e dõòna nèn íe ní e neǹ bẹẹ nyíe ólò naa ẽ́ nì, sõò à ólò gbĩ́ gè tú nú e dõòna nèn íe lọ̀líé bá. Mm̀ kà kà, ge bẹ́ nyíe ló nen dú nágé gè ọbví nen. Èé láá tú dùm dàlà kpá ló boo nè bẹẹ nyíe doolé ló dĩ́ ea di gbàà nóo e bà ólò teemá ńkìlà. Ńkìlàá é láá pẹẹ aa kẽ, sõò dĩ́á é láá kpega deè kiẽe nóo ólò tení ea di ló ńkìlàá vaá naa kọ á bẹ́ sã́. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, nen é láá tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà. Sõò dùm ge põómi é láá naa kọ á òòà aa ló gè fã̀e. (Pró. 16:18) Àé láá òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà, vaá níí é láá tãagẽ ẹlẹ bíi ló dõòna gbò. Èé láá bé dùm ge põómi àbèè dàlà kpá ló boo tení dú ló gè olòó kẽ̀èa boo ã̀àne e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nè, ea kọ́ọ̀: “Ó gá naanii tọ́ọ̀ kà nu boo bée bọọ lee ló à bè gè dalai kpá ló boo. Tãa vó, ò kilmai kpá ló kẽ vaá ò ẹvii dõòna gbò dalaí boo elmai boólo ló.”​​—Fíl. 2:3. w21.07 15-​16 ¶6-8

Sìgà gbò ólò tuumá kọ à bọ́ló kọọ̀ kà kà bõ̀ònaló fã̀ á aalá kọ̀láá kà bíb, kọbèè gbò ní e Kpá Káí náa áálá. É kọ à válí naa vó? Bugi togó boo nu dòòmà bá neǹ tóm Pọ́ọ̀l. A beè siè kpóó ló pá vígà kọọ̀ “palà ge tui kọ̀láá kà nu sẹẹaí bá ẹvii,” sõò a beè kọ nágé kọọ̀ à íe sìgà nú e ẹlẹ náa dã́è tẽ́ ló. (1 Tẹ̀s. 5:21) A beè kọọ̀ “bẹẹ bug togó . . . náa gbõoma,” a beè emí nágé kọọ̀, “nu e e gé mon kátogóí dì belí duu duu kói e a sìlà dẽe ẹ̀à sĩ́.” (1 Kọ́r. 13:9, 12) Pọ́ọ̀l náa beè dã́tẽ́ ló kọ̀láá kà nu; kọbèè beele. Sõò Pọ́ọ̀l beè dã́tẽ́ ló kà kà bel ea kil ló Jìhóvà. À íe gã́bug nú ea beè naa kọ á àgala boo kọ a monìè kà kà belá! Enè sĩ́deè eé láá àgala boo kọ è monìè kà kà belá dú gè tú sĩ́deè e Jíízọ̀s beè fã̀àmà Bàrì doolé ló sĩ́deè e Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà gé fãamà Bàrì deè nieí. w21.10 18-​19 ¶2-4

Kọ̀bèè o dú kànen mm̀ dee eo di boo kele sìtóm àbèè kọ ó gé boo, òó láá nvèè bá nè dõòna gbò. Mósĩ́ deè e? Nó gè ié ẹ́ẹ́ nyíe mm̀ ãa tóm e bà néni, noo ãa nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́, vaá ò ká bùlà gbẹẹ́ boo tóm eo é láá sì, níì ní e bè nóo é láá sì nì. Méné Dévìd beè zogè nàgé kọ à ólò naanìè nú mm̀ kuna-kuna bá. A beè tànie gè tib tọ nè Jìhóvà. Sõò tṍó e Jìhóvà kọ́ nèe kọọ̀ a nvín Sólomoòn ní ea é tibvé, a beè tú béèlàfùl e Jìhóvà ne vaá nvèè sãa kúm tómá. (1 Kró. 17:4; 22:5) Dévìd náa beè bugi togó kọọ̀ ẹlẹ ní ea é láá palàge tibvìè tọáẹ́ boo béè kọọ̀ a nvín di-dí “pá nvín vaá à gáà nyima gã́bug nu.” (1 Kró. 29:1) Dévìd beè nyimá kọọ̀ áá nvèè bá ea aa bá Jìhóvà ní ea é náa vaá bà láá tìb tọọ̀ káíá ẹ́, e bè níì nyìmànù e gbò e bà gé tib tọá íe àbèè gbáá e bà tóólá nì. Dì belí Dévìd, gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee ólò kilsĩ́ gè sí tóm, kọbèè tṍó ba tóm nyááá. Vaá bà nyímá kọọ̀ Jìhóvà é tã́ànè dee bá gbò nvín ãa e bà gé sí gbò tóm e baala beè olòó sìa. w21.09 9 ¶4; 10 ¶5, 8

È ólò dé kpéè ló bẹẹ dùm tṍó e túù ge sí gbò tóm ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò sẹ̀ẹ̀a sĩ́. Sõò, kà ea di mm̀ belí dú gè noo nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ dẹẹa boo bé e bẹẹ kói nè dìtṍò dì naa, e bè níì ge ẹ̀b bá dõòna gbò siimá nì. Née gbĩ́ gè naa nú ea é man kẹ̀lẹ̀ nè ọ́ọ́-ọọ̀ ló nèà bẹẹ bá. (Lúùk 14:28) Jìhóvà nveè ni ka ló boo béè kọọ̀ ò dúù a gyóòlo vaá dũunà pá a tọ. Jìhóvà náa tú ni nvee mm̀ a bõ̀ònatõ̀ò boo béè kọ ò dúù lé èl pá o kè gyṍó. Tãa vó, a beè tú ni nvee mm̀ a bõ̀ònatõ̀ò boo béè kọọ̀ à ẹb mm̀ o nyíe vaá mòn kọ ò dúù nen e nú eo nóò é láá nyaaná ni. Àgala boo kọọ̀ nyíée é ẹ́ẹ tṍó eo piìga boo ge fã̀e dẹ̀ẹ̀a boo bé eo kpóó sim tùlà naa. O ĩ̀ìmà nè o bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo zógè kọ ò íè “lé nyíe.” (Lúùk 8:15) Vóà naa, kilsĩ́ gè tú dénè o kói siimá tóm nè Jìhóvà. Tṍóá sõò, be ò ẽ́égã́, àé gbóó dú gè kọ ò gé “ẽ́égá boo lé e [olo] beè naa.”​​—Gàl. 6:4. w21.07 24 ¶15; 25 ¶20

Gã́bug tṍó àé dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e gbò kànen nyímá kọọ̀ nen sí agẹbá pọ́lọ́ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, bà ólò zẹ́ẹ́ bàn “nyìmà nu e a aa bá Bàrì” kọbé bà láá sii bá ló belí bé ea dú bùlà Jìhóvà naa. (Jém̀z 3:17) Ba nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ ólò dú gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ vaá “dágí gbẹẹ kà kà belí” kọbé à ooà be à válí. (Jém̀z 5:19, 20) Bà ólò pììgà nàgé bé e ba kpóó sim tùlà naa gè kpènà bõ̀ònatõ̀ò vaá nvèè nyíé gbàà gbò e nú ea nááá tọ́a vá ló. (2 Kọ́r. 1:3, 4) Vaá tṍó e gbò kànen dã́ kọọ̀ nen sí agẹbá pọ́lọ́ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, bà ólò zẹ́ẹ́ gbĩ́tẽ́ ló kọ̀láá kà nú ea beè naaá, vaá à ólò tú tṍó. Tṍóá, bà ólò gbóó tã̀àgã ló Bàrì vaá tú Kpá Káí dùùmà bá deè tṍ nen ea sí pọ́lọ́á “boo bá ea bọ́ló.” (Jèr. 30:11) Gbò kànen náa ólò gbalá ló gè nè béèlàfùl. Tṍó e bà síi bá ló boo bá ea bọ́ló, dénè nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ólò mòn lé ea silà aa m. w21.08 11 ¶12-​13

Boo béè kíi ea dọ́ Ízràẹ̀l, Nèómì, a dóm nè bàà kà a nvín págbálà beè àà kil Móàb. Dóm Nèómì beè ú gbẹá kĩá. Pálàa kà a nvín págbálà beè ilí va gbẹá kĩá, sõò à dú pọ́lọ́ kọọ̀ ba beè u nágé. (Rúùt 1:3-5) Gbò nú ea náááí beè palàge ọọvẹ ló Nèómì. A beè palàge biile nyíe naa ní ea beè tuumá kọọ̀ nú ea náááí dú bá Jìhóvà. Nvèè kpíí ló bel ea ló kilma ló Bàrì ea zógè bé e nu beè palàge tọáẹ́ ló naa, a beè kọọ̀: “Jìhóvà a náa uuḿ boo.” ‘Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee a náa kọọ̀ dùm á palàge tàvàlàḿ ló.’ A beè kọ nágé kọọ̀: “Jìhóvà ní ea náa uuḿ boo, vaá Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee ní ea náa kọ ḿ mòn tã̀àgã̀e.” (Rúùt 1:13, 20, 21) Jìhóvà beè dã́tẽ́ ló kọọ̀ “nàà uú boo é láá naa kọọ̀ neǹ nyìmànù á labví láb e nyìmànù á gé m.” (Ẹ̀klì. 7:7) A beè naa kọọ̀ Rúùt á ié vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Nèómì. Rúùt beè nvèè bá nè a kà dóm kọ á kpáá ié agẹló vaá naa kọ á nyimá kọọ̀ Jìhóvà vulèe. w21.11 9 ¶9; 10 ¶10, 13

É kọọ̀ ge ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò tóm e gé láá sì tõó dọ̀ kọ née é gbĩ́ ná dõòna kà nèà deè ge siimá tóm nè Jìhóvà? Ẽ́èe! Èé láá, vaá à bọ́ló kọ é noo gbò nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ ea é náa kọọ̀ é láá palàge kọ́ kpẹ̀a nè ge noòmà nuù gbò nen, vaá nvèè bá nè bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia. Èé sim tùlà bẹẹ gbò nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ tṍó e nveè bá nè dõòna gbò èlmà ge ká bùlà gbẹẹ́ boo bẹẹ bá. (Pró. 11:2; Tóm 20:35) Éé ní eo é láá noo sẹ̀ẹ̀a sĩ́é? Bàn Jìhóvà kọ á nveenìè bá neè ni naa ní eo é láá noo gbò nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ eo é téá tùlà. (Pró. 16:3) É kọ òó láá teá tùlà gbò nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ gè dú neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a mm̀ ńkpùlù dẽè tṍó àbèè dénè tṍó, ge sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l, àbèè ge sí tóm gè tìb tọ gè tõó m nè fã̀ Bàrì? Àbèè kọọ̀, be à sẹlẹ o dìtõ̀ò dú ní eo é láá nó dõòna kà dém bel naa ní eo é kọọmá kpẹ̀a gbẹá dõòna kà dó. w21.08 23 ¶14-​15

À ólò leemá Jìhóvà ge ié vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. (Hòs. 6:6) Bàrì síèi kpóó ló tení dú ló neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Máíkà kọ é “nvèè ka ló vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.” (Máí. 6:8, ekk.) Sõò besĩ́ è kálá naa vó, àé dú bíi kọ é nyimá nú e vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tõó dọ̀. Éé ní e vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tõó dọ̀ ẹ? Tã́á bel ea kọ́ọ̀ “vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo” silà nú ea dú 230 tóm mm̀ New World Translation of the Holy Scriptures. Éé ní ea tõó dọ̀ ẹ? Nen ea íe vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, ólò vùlè nen lọl mm̀ a nyíe vaá kilsĩ́ gè davá gbẹáẹ́ ló mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. À ólò bọọgẹ̀ loá bel nyòòmà vulè e Bàrì íe kilma ló gbò nen, sõò gbò nen ólò ié nágé kilma ló ene. Jìhóvà ní ea dú nu dòòmà bá ea bọọ lọ̀l vaá à lee kilma ló gè ié na íb vulèí é. Ngá kọ́ vó e Méné Dévìd beè kọọ̀: “O vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo bọọ íná ló káála, e Jìhóvà . . . Ẹ̀b bé eo vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo dú lé naaà, e Bàrì!” (Ps. 36:5, 7) Dì belí Dévìd, é kọ è ólò nvèè ka ló vulè Bàrì ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo? w21.11 2 ¶1-2; 3 ¶4

Gbò e bà dṹùnà pá tọ e bà gé fã Jìhóvà dú Jíízọ̀s, ea dú “Sã́áná Bàrì,” nè gã́bug gãà gbò nyómá tóm. (Kọ́l. 1:15; Ps. 103:20) Tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í, a beè nvèè bá naa kọọ̀ gbò nen á dã́tẽ́ ló kọọ̀ bàé láá ẹ̀b Jìhóvà naamá ba Tẹ̀. Tṍó e Jíízọ̀s géè ló bel nè pá a gbò nyòòne nvée, a beè kọọ̀ Jìhóvà dú “nà Tẹ̀ nè bọọ Tẹ̀.” (Jọ́ọ̀n 20:17) Vaá tṍó e kiǹ lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú, è dṹùnà pá a tọ e bà vulè ene. (Máàk 10:29, 30) Jìhóvà dú Tẹ̀ ea vulèi. Jíízọ̀s gbĩ́ kọ é ẹ̀b Jìhóvà dì belí tẹ̀ nè kà ea vulèi, ea válí gè zọ̀ẹ loá bel kọ̀láá tṍó, níì nen e áá nu gè naa ní ea é kọ́ nèi ẽ́ nì. A beè dààmà togó tã̀àgã ló bẹẹ tẹ̀ íeá tení dú ló gè kọọ̀: “Bẹẹ Tẹ̀.” Jíízọ̀s gáẹ̀ beè láá kọ é kolí Jìhóvà kolíe “Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee,” “Neǹ Dèmnù,” àbèè “Méné e a dì lee”​​—boo béè kọọ̀ níà gbò a sò bée ea di mm̀ Kpá Káí. (Jén. 49:25; Àìz. 40:28; 1 Tím. 1:17) Sõò Jíízọ̀s kọ́ é kolíe “Tẹ̀.” w21.09 20 ¶1, 3

Méné Mànásà náa beè zìgà ge tú tọ́ọ̀ kà ã̀àne e Jìhóvà ne tenmá bá pá a gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì. Dee deè nvée, “Jìhóvà beè naa kọọ̀ gbò bé e méné pá Àsìríà lẹẹlà á [bã boo Júdà], ba beè tú kọ̀vẹ siimá Mànásà vaá tú gẹ́l kpọ́gọ́lọ́ bọbmáe kilma Bábilọ̀n.” Tṍó e Mànásà beè di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ gbẹá Bábilọ̀na, a beè palàge bugi togó boo gbò pọ́lọ́ ea beè sì. A beè “kilsĩ́ gè kìlmà kpá ló kẽ nè Bàrì pá a gbò nómá tẹ̀.” À íe nú ea beè kpáá naa. “A beè bàn Jìhóvà ea dú a Bàrì kọ á naanìèe sàn.” Kàsĩ́, Mànásà “beè kilsĩ́ gè tã̀àgã̀é ló.” (2 Kró. 33:10-​12) Tṍó e tṍó téní, Jìhóvà beè aalá tã̀àgã̀ ló Mànásà. A beè mòn kọọ̀ Mànásà a ọ́gá aa mm̀ a nyíe boo béè gbò nú ea tãàgã ló Bàrì kilma ló. Jìhóvà beè aalá tã̀àgã ló Mànásà naa ní ea oomà a kpòté méné nèe. A beè pììgà bé ea kpóó sim tùlà naa gè zogè kọ à ọ́gàẹ̀. w21.10 4 ¶10-​11

Akílà nè Presélà beè nyááná tõ̀ò aa kiẽ́e ea ni ọọlà va ló, vaá gbóó dààmà togó ba pííla, ea dú gè lò kàn ge tìbmà tọ oo gbẹá kiẽ́e e bà kil. Gbẹá Kọ́rìnt ea dú ãa kiẽ́e e bà kilá, Akílà nè Presélà beè gbaá ló bõ̀ònatõ̀ò ea di kĩá vaá zọ̀ Pọ́ọ̀l siá tóm mm̀ ge siè kpóó ló pá vígà. Tṍó e tṍó téní, ba beè kil dõòna kà gbò bon e bíì gbò kọ̀ kpẹ̀a palàge bọọ. (Tóm 18:18-​21; Róm̀ 16:3-5) Ba beè ié gã́bug tóm gè sì vaá ié ẹ́ẹ́ nyíe! Gbò dóm nè va e bà di deè niei é láá nó Presélà nè Akílà tení dú ló gè tú Boǹ Méné Bàrì naamá túá kà nú mm̀ ba dùm. Kà lé tṍó e dóm nè va é láá loá bel boo ba nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ dú tṍó e bà gé bílá ló gè ilá. Tṍó e dóm nè va gbá nè béèlàfùl ea kil ló gè fã̀ Bàrì vaá pììga boo gè teá tùlà, bàé mon bé e nyómá káí Jìhóvà gé síá tóm mm̀ ba dùm naa.​​—Ẹ̀klì. 4:12. w21.11 17 ¶11-​12

Mm̀ kà kà, à dú bíi kọ é gbàntṍ ló log Bàrì ea kọ́ é fã̀ dẽè bẹẹ tẹ̀ nè bẹẹ kà. Kẽ̀èa boo kọọ̀ dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ kpá Lìvítikọ̀s 19:3, ea kọ́ọ̀ nen á fã̀ dẽè a kà nè a tẹ̀ beè loá bẽene tã́á bel ea kọ́ọ̀: “Tõoníí káí, boo béè kọọ̀ nda Jìhóvà em dúù bọọ Bàrì di káí.” (Lìv. 19:2) Tṍó e bugì togó boo log e Jìhóvà néi kọ é gbàntṍ ló bẹẹ tẹ̀ nè bẹẹ kà, èé láá bĩià bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọọ̀ nda ólò gbàn gé tṍ ló ńdáà tẹ̀ nè ńdáà kà?’ Be à tõó ní ló kọ ò gáẹ̀ beè naanìè èlmà bé eo beè naa tṍó ea kil nvée ã́, òó gbóó láá beeláfùl ge naa vó kátogóí. Nóo é láá nyaaná nú ea beè naaá lọ̀l, sõò òó láá beeláfùl lọl kátogóí ààmà ge kpáá tú gã́bug tṍó tõ̀òma ló o tẹ̀ nè o kà vaá nvèè bá nèva. Be à sẹlẹ, òó láá kpáá nvèè bá nèva kọ bàá ié gbò nú ea dú va bíi ló, nè ge nvèè bá nèva kọ bàá kilsĩ́ gè tõo bã ló Jìhóvà vaá sí tóm nèe, àbèè kọọ̀ òó láá siè va kpóó ló vaá nvèè va nyíé gbàà. Ò gbaǹ tṍ ló log ea di mm̀ kpá Lìvítikọ̀s 19:3 tṍó eo náà vó. w21.12 4-5 ¶10-​12

Méné Dévìd beè sí kà agẹbá pọ́lọ́. Dì belí nu dòòmà bá, a beè kuná Bàtshíbà vaá naa kọ bàá fẹ́ a dóm. (2 Sám. 11:2-4, 14, 15, 24) Nú e Dévìd beè naaí beè naa kọọ̀ pá a tọ nè ẹ̀ẹ̀ á mòn tã̀àgã̀ ea dú ló. (2 Sám. 12:10, 11) Dõòna tṍó, Dévìd beè zogè kọ náa dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jìhóvà tṍó ea beè bugi gbò bé pá Ízràẹ̀l, e Jìhóvà gáà beè kọ nèe kọ á naa vó. Éé ní ea beè sìlà aa m ẽ́? Pọ́lọ́ kom beè fẹ́ nú ea é tóólá 70,000 pá Ízràẹ̀l! (2 Sám. 24:1-4, 10-​15) É kọ ò gáẹ beè kọọ̀ Jìhóvà á gá ia ló nè Dévìd? Jìhóvà náa beè bugi togó naa vó. A beè ká bùlà gbẹẹ́ boo bé e Dévìd beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa, nè ge kọọ̀ à aa deè ọgá. Boo béè vó, Jìhóvà beè ia ló nè Dévìd. Jìhóvà beè nyimá kọọ̀ Dévìd palàge vulèèe vaá à géè gbĩ́ gè naa nú ea lelà. Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà ká bùlà gbẹẹ́ boo bẹẹ gbò lé kpãa nè láb.​​—1 Kíǹg 9:4; 1 Kró. 29:10, 17. w21.12 19 ¶11-​13

Jíízọ̀s beè tó sàn gbò e bo di ló. Kẽ̀èa boo kọọ̀ a beè kọ bàá kọ́ nè Jọ́ọ̀n neǹ dììle nen múú kọọ̀: “Gbò gímá dẽe mon nu, gbò kọ̀và à kyãà, gbò e pọ́lọ́ kom beè dọ ló à boá, gbò káá tṍ à dã́ nu, [vaá] gbò e a beè ù à kpáá di dùm.” “Tṍó e dénè gbòa mon naa vó, bà gboó lèèlà Bàrì.” (Lúùk 7:20-​22) À ólò ẹẹlẹ̀ nyíè gbò e bà gé nyoone nvéè Kràìst ge nó bé e Jíízọ̀s beè ié tóè sàn naa kilma ló gbò e bo di ló. Vóà naa, è ólò ié lé láb nè tóè sàn kilma ló gbò e bo di ló. À dú kà kà kọọ̀ Jìhóvà náa néi kpóó gè siimági tóm dũ̀ùnè. Sõò è íè nèà deè ge vee lé kpẹ̀a nè kọ̀láá nen, lọl ló gbò gímá dẽe tẹlẹ ló gbò e bà náa íe lé gbaaló kilma ló Bàrì, kọọ̀ gbò e bàé dí mm̀ páladaìs é íe gbõ̀òme válá ló vaá ié kà lé gbaaló kilma ló Bàrì. (Lúùk 4:18) Lé kpẹ̀aí a náa kọọ̀ gã́bug nen á lèèlà Bàrì. w21.12 9 ¶5

Nvèè kpíí ló kọọ̀ Jém̀z beè tú gbò nú ea nóòmà lọl mm̀ Kpá Káí. A beè tú Moǹ Bel Bàrì nvèèmà bá nè gbò e bà géè pãanée tṍ ló kọ bàá nyimá kọọ̀ Jìhóvà ólò nè kpẽ́ gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo neèe belí Jóòb. Jém̀z náa beè tú gã́bug bel bààmà tẽ́ gá ea beè gbĩ́ gè tẹlẹ bàlà kẽ. Vó beè naa kọ á kììlà bug gbò nen má Jìhóvà. Nú e nóò lọl ló: O nòòmànù á valí gè dã́tẽ́ ló vaá á dẹ̀ẹ̀a boo Moǹ Bel Bàrì. Tṍó e gé nóòmà nu gbò nen, náa bọ́ló kọ é naa ní e bàé túúmá kọ è bọọgẹ̀ nyimá nu, tãa vó èé náa kọ bàá dã́tẽ́ ló bé e Jìhóvà nyímá vaá ẹ̀b nú ea kil vá ló naa. (Róm̀ 11:33) Èé láá naa vó tení dú ló gè olòó naa kọọ̀ bẹẹ nòòmànù á dẹ̀ẹ̀a boo Kpá Káí. Dì belí nu dòòmà bá, tãa vó e kọ́ọ̀ nè nen e ólò noòmà Kpá Káí kọọ̀ be ndaẹ̀ bèè olo m̀ gáẹ̀ naa vóí, à bọ́ló kọ é nvèè bá nèva kọ bàá bugi boo gbò nu dòòmà ea di mm̀ Kpá Káí nè ge nyimá bé e Jìhóvà bugi togó vaá ẹ̀b nú ea kil vá ló naa. Vó é náa kọ á tàn va gè naa nú ea léémá Jìhóvà. w22.01 11 ¶9-​10

Bàrì gbĩ́ kọ é naa èlmà áá gè kọọ̀ née síì pọ́lọ́ dõòna gbò. À palàge dú bíi kọọ̀ neǹ Kráìst ea gbĩ́ gè naa nú ea léémá Bàrì á palàge vùlè dõòna gbò. Jíízọ̀s beè zogè kọọ̀ log ea di mm̀ kpá Lìvítikọ̀s 19:18 palàge dú bíi. Neǹ Fárèsì beè bĩiná Jíízọ̀s kọọ̀: “Mó kà log ní e a palà ge bọọ e a di gbàà dénè Log e Bàrì beè nè e?” Jíízọ̀s à aalá nèe kọọ̀, ge tú dénè o nyíe nè dénè o dùm nè dénè o bùlà vùlmà Jìhóvà ea dú o Bàrì “ní e a bọọ èl dénè é.” Tṍóá Jíízọ̀s beè gbóó kolí kpá Lìvítikọ̀s 19:18 ea kọ́ọ̀: “Ní e a égè bàà kà log e a palà ge bọọ vaá belíná gé ńtúá kàa kọlà vóí: ʽVulè o nen dì belí bé e o vulè o ló naa.’ ” (Máát. 22:35-​40) Enè sĩ́deè eé láá zogè kọọ̀ è vulèè dõòna gbò dú gè tú dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ kpá Lìvítikọ̀s 19:18 siimá tóm. À kọ́ọ̀: “Nóó íè ge kpẽ́ pọ́lọ́ àbèè ge ká súng gbẹá gbàà.” w21.12 10-​11 ¶11-​13

Jíízọ̀s beè nììnà bá sií ló neǹ tóm Pítà vaá dùùlà ẹ. À dú bíi ge kẽ̀èa boo kọọ̀ Pítà beè láá kyãa boo múúá tṍó ea ká dẽe gbẹẹ́ sĩ́ Jíízọ̀s. Sõò tṍó e Pítà dalà dẽe ẹ̀bmà kpoò múúá, pọ̀ beè siíe naa ní ea daamà togó gè dii. (Máát. 14:24-​31) Èé láá nó nu lọl ló nu dòòmà bá Pítà. Tṍó e Pítà aa faàa gbẹá sĩ́ pèneá, náa beè nyimá kọọ̀ kpoò múúá é síìmàe pọ̀ naaní ea é díìlìè. A beè gbĩ́ gè kyãa sĩ́ pèneá dọ̀ọ̀mà tṍó ea é íná ló Jíízọ̀s. Sõò tãa vó ea ká dẽe gbẹé sĩ́ Jíízọ̀s, pọ̀ beè siíe. À dú kà kà kọọ̀ née é láá kyãa boo múú, sõò è ólò kpeesĩ́ ló gbò ẹ̀bmà ea é bĩ́íná kọ é ié zìgà. Be née káà dẽe gbẹẹ́ boo Jìhóvà nè gbò a zìgànù, tã̀àgã̀ bùlà é láá naa kọọ̀ lóó bẹẹ zìgà á ọọ. Vóà naa, kọbèè bẹẹ tã̀àgã̀ palàge bọọ, èé íè ge ká bùlà gbẹẹ́ boo Jìhóvà vaá nyimá kọ àé láá nvèè bá nèi. w21.12 17-​18 ¶6-7

Tã̀àgã ló Bàrì, ge nó nu, nè ge bugi togó boo nú e bugi dṹùnà ge fã̀ Bàrì. Tṍó e tãàgã ló Bàrì, è gé ló bel nè bẹẹ Tẹ̀ ea di káála, ea palàge vùlèi. Tṍó e nóò Kpá Káí, è gé tú “nyìmànù Bàrì” ea nyímá nu lọ̀l vaá à leeá nvea m. (Pró. 2:1-5) Tṍó e bugì togó boo nú e nóò, è gé bugi togó boo gbò lé kpãà Jìhóvà, gbò nú ea gbĩ́ gè naa nè nda nè dénè nen. É kọ òó láá bugi togó boo bé eo é tú o tṍó siimá tóm naa vaá à palàge dú lé? Éé ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é naa vó boo tṍó e née íè gã́bug tṍó ẽ́? Be à válí, tõó kiẽ́e e kòvà á gé. Bugi togó boo nu dòòmà bá Jíízọ̀s. Besĩ́ à kalá dààmà togó a sìtóm kọ̀ kpẹ̀a gbẹá boo kunukẽ̀í, a beè tú 40 dee tõ̀òma boo kpáà bàlà ól. (Lúùk 4:1, 2) Tṍóá, Jíízọ̀s beè láá tã̀àgã ló Jìhóvà vaá bugi togó boo nú ea gbĩ́ kọ á naa. Níí beè nvèè bá nè Jíízọ̀s kọ á di kpènà ló nyòòmà kọ̀láá kà tã̀àgã̀ ea é élaẹ́ sĩ́. w22.01 27-​28 ¶7-8

Neǹ kànen àbèè neǹ vígà e togóe tulà nu é láá dòbá gá ea di ló bẹẹ dùm ea dú bíi kọ é sí tóm boo. Beè nen vulèi naa ní ea tú Kpá Káí dùùmài bá deè tṍ, à bọ́ló kọ tú dùùlà bá deè tṍ ea néiá siimá tóm. Mm̀ kà kà, àé láá tàvàlàí ló gè tú dùùlà bá deè tṍ e nen dọ́ bàlà kẽ nèi, vaá nyíéi é láá bììlà nagé. Ló éé? Náa kal ló béè kọọ̀ è ólò zìgà kọ née gbõomà, àé láá tàvàlàí ló gè tú dùùlà bá deè tṍ e nen néi tṍó ea kọ́ lọ̀ e íè. (Ẹ̀klì. 7:9) Èé láá leevè bel bẹẹ bá. Èé láá bĩiná nen ea néi dùùlà bá deè tṍá nu ea náa vaá à kọ́ vó, àbèè è biile nyíe ló bá ea duumài bá deè tṍ. Èé láá gbĩ nágé lọ̀ mon ló nen ea leléi dee bá, vaá bugi togó kọọ̀: ‘Náa bọ́ló kọ á dùùlàm bá deè tṍ. Ẹlẹ íe nagé ńlẹ́ẹ̀ lọ̀!’ Beè dùùlà bá deè tṍ e bà néi náa léémái, èé láá ẹ̀b tẹlẹ̀ vaá gbĩ́ dõòna nèn ea é néi dùùlà bá deè tṍ ea léémái. w22.02 8-9 ¶2-4

É kọọ̀ dùm mm̀ ãa bàlà booá é náa kọ é tení bá gbò nu ànà-ànà ea é doà bé e dẹlẹ̀ nyíé boo Jìhóvà naa? Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo nú ea beè naaá pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e pá Ízràẹ̀l aa Íjèpt. Sìgà ọ̀và beè dààmà togó gè nuumi bel boo béè kọọ̀ bà náa déná íb gyã́á e bà géè dé gbẹá kĩá vaá gbẹ́ mánà e Jìhóvà beè nèva. (Nóm. 11:4-6; 21:5) É kọọ̀ àé láá mèà nàgé naa vó ló beele tṍó e pọ̀b kpo tã̀àgã̀ ni nááá lọ̀l? Née nyímà gã́bug tóm ea é bãàa mm̀ ge õ̀ònà ló boo kunukẽ̀í vaá naa kọ á dú páladaìs. Be à sẹlẹ, túá ból èé íe gã́bug tóm gè sì vaá dùm é láá tàvàlà. É kọọ̀ èé nuumi bel kilma ló gbò nú e Jìhóvà néi tṍóá? Ene kà nu eé nyímá dú kọọ̀: Bé e nyíéi ẹ́ẹ́ ló gbò nu e Jìhóvà náa nèi kátogóí naa, níà bé e nyíéi é ẹ́ẹ nagé ló gbò nu ea náa nèi tṍóá naa ẽ́. w22.02 7 ¶18-​19

Mm̀ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Zèkàráíà 8:23, tã́á bel ea kọ́ọ̀ “neǹ Júù” nè “boolo” gé lóá bel nyòòmà tẽ̀ènè gbò​​—ea dú gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból e bà sígá boo kunukẽ̀í. (Róm̀ 2:28, 29) ‘Òb nen e bà aa dénè dóá’ tõó dọ̀ nagbò naanà bólá. Ge kọ bà “síi bá ló,” tõó dọ̀ kọ bà gbááá ló gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból mm̀ õ̀òa fã̀. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, Jìhóvà a ḿm̀-mè kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Èzíkiẹ̀l 37:15-​19, 24, 25, tení dú ló gè naa kọọ̀ gbò e ẹlẹ beè tṍ nóo ból nè nagbò naanà bólá á gbá siá tóm mm̀ gbaa ló. Kọ́ọ̀ bùlà Bàrìá kọ́ nú ea kil ló bàà kà kpóó té. Gbò e bà íe ból dẽesĩ́ gè kil káála dì belí kpóó té “Júdà” (ea dú tẽ́ gã e ba beè sà gbò méné pá Ízràẹ̀l lọ̀l), vaá gbò e bà íe ẹ̀b dẽesĩ́ gè tõó boo kunukẽ̀í dì belí kpóó té “Ífrèm.” Jìhóvà é gbá gbòí naa ní e bàé dú “tẽ̀ènè kà kpóó té.” Níí tõó dọ̀ kọọ̀ bàé gbá siá tóm kèbá ba Méné, ea dú Kráìst Jíízọ̀s.​​—Jọ́ọ̀n 10:16. w22.01 22 ¶9-​10

Dì belí nu dòòmà bá, Jíízọ̀s beè ló bel ea kil ló gbò e ba beè dõo nu nè gbò tãa vaá naa kọọ̀ dõòna gbò á nyimá kọbé bà leelàẹ̀ va. Jìhóvà náa nveè ka ló nagbò lé tómá. (Máát. 6:2-4) Èé láá zogè kọ è íè lé láb tṍó e túù lé bùlà naamá nu ea lelà. Vóà naa, òó láá bĩiná o bá kọọ̀: ‘É kọọ̀ m̀ ólò nyimá lèlà nu gè naa vaá naa? Mókà bùlà ní em ólò naamá lé nu ẽ́?’ Boo béè kọọ̀ Jìhóvà dú Bàrì ea ólò labví láb, vaá a nyómá káí ní ea ólò siimá tóm ẽ́. (Jén. 1:2) Vóà naa, kọ̀láá kà kpãa ea dṹùnà ból súú nyómá káíí é íè ge naa kọ é labví láb. Dì belí nu dòòmà bá, Jém̀z beè emí kọọ̀: “Zìgà bel e láb á gé ló dúná gé íí.” (Jém̀z 2:26) Níà bé e nagbò kpãa ea dṹùnà ból súú nyómá káíá dì nàgé naa ẽ́. Kọ̀láá tṍó e íè gbò kpãaí, è zógè kọọ̀ nyómá káí Bàrì gé túi siimá tóm. w22.03 11-​12 ¶14-​16

Èé láá dì e gé fã Jìhóvà vaá naa lé nu nè dõòna gbò, sõò à íe nú ea palàge dú bíi e Pítà síè kpóó ló gbò níí Kráìst kọ bàá naa. Besĩ́ à kalá sièi kpóó ló kọ é tõó káí mm̀ kọ̀láá kà nú e gé náa, Pítà beè kọọ̀: “Dií kpènà ló nyoomai gè sii tóm.” (1 Pít. 1:13, NW.) Níà mókà tóm ẽ́? Pítà beè kọọ̀ Bàrì beè sà pá vígà Kráìst ea beè tṍ nóo ból kọ bàá gé vee “gbò lé tóm e a ni síè m ge” kolí va. (1 Pít. 2:9) Vaá dénè gbò níí Kráìst deè nieí, íe nèà deè ge sí nakà tóm ea palàge dì bíií, ea ni nveè bá nè gã́bug nen èlmà kọ̀láá kà tóm e ni sí. À dú kà kele íb nèà deè nèà gbò níí Bàrì e bà di káí gè olòó tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a nè ge noòmà nu! (Máàk 13:10) Tṍó e piìgà ge naa vó, è zógè kọ è vulè bẹẹ Bàrì nè dõòna gbò. Vaá è zógè kọọ̀ è gbĩ́ gè ‘tõó káí’ mm̀ kọ̀láá kà nú e gé náa. w21.12 13 ¶18

Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè ẹ̀b pá vígà boo bá ea bọ́ló. A beè nyimá kọọ̀ ge kọ nen íe lọ̀ náa tõó dọ̀ kọọ̀ ẹ̀ẹ̀ pọ́lọ́ nen. A beè vùlè pá vígà vaá ká bùlà gbẹẹ́ boo ba gbò lé kpãa. Bã̀àna tṍó ea tavàlà vá ló gè naa nú ea dú lé, a beè tuumá kọ bà íe lé bùlà vaá bà íe bíi ló nvèè bá. Bugi togó boo bé e Pọ́ọ̀l beè nvèè bá nè bàà kà vígà pábia e ba beè di bõ̀ònatõ̀ò ea di Fílipaì naa. (Fíl. 4:1-3) Be à sẹlẹ Ùódìà nè Séntekì beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ kàna á naa kọ bàá gá naaá ná nu. Pọ́ọ̀l náa beè gbẹ́va àbèè ge tú gboo-gboo ló tõ̀òmà vá ló; a beè ká bùlà gbẹẹ́ boo ba gbò lé kpãa. Gbò vígà pábiaí beè tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Pọ́ọ̀l beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà palàge vùlè va. Lé bùlà e Pọ́ọ̀l íe vá ló beè naa kọ á sièva kpóó ló kọ bàá kpoogè dee ló ba tã̀àgã̀. Boo béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l beè ká bùlà gbẹẹ́ boo ba gbò lé kpãa beè naa kọ á láá kilsĩ́ gè ié zààvà vaá bã̀àà kóò pá vígà mm̀ bõ̀ònatõ̀òa. w22.03 30 ¶16-​18

Fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló e Jìhóvà néi ólò dĩinéi ló vaá naa kọ é láá bugi togó leevè. Bugi togó boo bé e níí beè dú kà kà kilma ló ene kà vígà pábia ea bée kọlà Luz naa. À kọ́ọ̀: “A beè olòó tõoḿ ló belí kọ à dú áá m̀m̀. Sìgà tṍó gè ié bùlà naa vó ólò naa kọ ḿ bugi togó kọọ̀ Jìhóvà náa vulèm. Sõò tṍó ea meà naa vó, m̀ ólò gbẹá boo tã̀àgã ló Jìhóvà. Ge tã̀àgã ló Bàrì ólò naa kọ ḿ láá lẹ̀ẹ̀là bel ló bé e nu tọ́a ḿ ló naa.” Dì belí bé e vígà pábiaá kọ́ naaá, ge tã̀àgã ló Bàrì é láá dĩinéi ló. (Fíl. 4:6, 7) È nyímà kọọ̀ Jìhóvà nè Jíízọ̀s é nveè bá nèi tṍó e nen e beè vùlè ú. À dú gè siè nài gé kpóó ló kọ é ié tóè sàn tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a vaá noòmà nu gbò nen, boo béè kọọ̀ Jìhóvà nè Jíízọ̀s íe nakà kpãaí. Vaá à ólò nvèèi nyíé gbàà tṍó e nyímà kọọ̀ Jìhóvà nè a Sã́áná ea vulè dã́tẽ́ ló bé e nu tọ́aí ló naa nè bẹẹ ọ́ọ́-ọọ, vaá bà gbĩ́ gè nvèè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà. È gé ẹbmà dẽe tṍó e Jìhóvà é “fãanà dénè [bẹẹ] gĩ́i tó lọ̀l”!​​—Kùùà 21:4. w22.01 15 ¶7; 19 ¶19-​20

Jíízọ̀s beè kọ́ nú ea kil ló bàà kà èèlè, e ene kà dú èèlè ea “ọ́ọ́gá” boo vaá ńdõòna kà à dú èèlè e bè “náa taalà.” (Máát. 7:14) Ní ea égè taà kà á gé. Èé íè ge sà ní e buù bẹ̀ì é téní boo. Nakà béèlàfùlí palàge dú bíi ge nè boo béè kọọ̀ áá ene kà èèlèa ní e nen é láá tení boo vaá ié dùm e bè náa táẹ́. Gã́bug nen di boo èèlè ea “ọ́ọ́gá booá” boo béè kọọ̀ à válí gè tení boo. À dú pọ́lọ́ kọọ̀ gã́bug nen a sa gè tení boo nakà èèlèí vaá zọ̀ gbò e bà di boo naa kọ̀láá kà nú e bà gé náa. Bà náa nyímá kọọ̀ Sétàn ea dú Pọ́lọ́ Nyómá ní ea gé túlè gbò nen tenmá boo nakà èèlèí é, vaá àé túlè va nvee bá ú. (1 Kọ́r. 6:9, 10; 1 Jọ́ọ̀n 5:19) Èèlè e bè ‘náa taalàa’ dú kele ló èèlè ea “ọ́ọ́gá booá,” vaá Jíízọ̀s beè kọọ̀ gbálà ńkem̀ gbò ní e bà gbĩ́ mòn ẽ. Ló éé? Nvèè kpíí ló kọọ̀ mm̀ gã́bel ea bẽene, Jíízọ̀s ãane pá a gbò nyòòne nvée ea kil ló gbò e bà kpọ́á kyáá bel ló kọ baalaà gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì.​​—Máát. 7:15. w21.12 22-​23 ¶3-5