January

Éé ní ea beè naa kọọ̀ Jìhóvà á tú Tímotì siimá tóm ẽ́? A beè dú boo béè gbò a lé kpãa. (Fíl. 2:​19-22) Tení dú ló bel e neǹ tóm Pọ́ọ̀l kọ́ kilma ló Tímotì, èé láá mòn kọọ̀ a beè kìlmà kpá ló kẽ, bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, sí tóm agẹlẹ bá, vaá dú nen e bàé láá dẹ̀ẹ̀a boo. A beè palàge bùlà nú ea kil ló pá vígà. Vó beè naa kọọ̀ Pọ́ọ̀l á vùlè Tímotì naa ní ea née gã́bug tóm gè sì. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, Jìhóvà é vulèi vaá túi siimá gã́bug tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò be è tóní gbò kpãa ea léémáe. (Ps. 25:9; 138:6) Tã̀àgã ló Bàrì vaá ò bugi togó boo gbò láb ea dú bíi kọ ó sítóm boo mm̀ o dùm. Sà ene kà kpãa ea é léémá ni gè toní. É kọ òó láá kpáá palàge ié tóè sàn? É kọ à dú bíi kọọ̀ ó kpáá dú neǹ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló vaá ia ló pọ́lọ́ nè dõòna gbò? Òó láá gbĩ́ lọ̀ọ̀gà bùlà lọl bá kóò eo dẹlẹ̀ nyíé boo ea kil ló gbò gá ea dú bíi kọ ó kpáá sí tóm boo.​—Pró. 27:6. w22.04 23 ¶4-5

Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ nyíéi á ẹẹ. È nyímà naa vó boo béè kọọ̀ ṍò kààgà dú báàsĩ́ ea di ló ból súú nyómá káí Bàrì. (Gàl. 5:22) Tã́gíní bé e nyíè nen ea dõo nu ólò ẹẹ èlmà nen ea túá, nyíéi ólò palàge ẹẹ tṍó e kọ́ọ̀ kpẹ̀a vaá nvèè bá nè dõòna gbò mm̀ kele-kele sĩ́deè. (Tóm 20:35) Dì belí bé e dọ̀ Kpá Káí e nú ea dì nè deè nieí tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, neǹ tóm Pọ́ọ̀l kọ́ bàà kà nú ea é nveè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè ié ẹ́ẹ́ nyíe. Túá kà, à bọ́ló kọọ̀ bẹẹ nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ á dú gè tú dénè bẹẹ kói siimá tóm nè Jìhóvà. Nyíéi á ẹẹ be è gé tú dénè bẹẹ kói siimá tó nèe. (Máát. 22:​36-38) Ní ea égè bàà, à bọ́ló kọ é kìn dùm ge tú bẹẹ lóó doolé ló dõòna gbò. À bọ́ló kọ é õá Jìhóvà zaa be à íe nu e láà naa boo béè bẹẹ válá kpá ló, búma, àbèè kalì. Boo dõòna bá, be à íe gá e dõòna gbò palàge sìm kilsĩ́ mm̀ ba sìtóm kọ̀ kpẹ̀a èlmà beele, à bọ́ló kọọ̀ nyíéi á ẹẹ kọ bà tú ba kalì lèèmà Jìhóvà. w22.04 10 ¶1-2

Kyọ̀àsĩ́ e gbò dó àla é tẹlẹ boo bõ̀ònaló kyáá fã̀ é nááá mm̀ bùló, vaá àé bọọ́ ló zivèkà bàlà boo. (Kùùà 18:​8-10) Kyọ̀àsĩ́ ea é dọ́ boo Gbele Bábilọ̀n é zugè zivèkà bàlà boo, vaá naa kọọ̀ nu á tavala ló gã́bug nen, sõò nyíè gbò níí Bàrì é ẹ́ẹ boo béè bàà kà bug. Gbò ọ́b Jìhóvà Bàrì e ba beè di kpã́á deeá náa é di nà dọ̀ọ̀mà dè-dè, vaá pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, èé gbóó dì pọ́ì aa bá nakà pọ́lọ́ bàlà booí! Dániẹ̀l beè kọọ̀ “kà kà nyìmànù” é beè “tọla kẽ.” Vaá a nááá naa vó! Kátogóí, e kpáá palàge dã́tẽ́ ló gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kil ló beélè tṍóí. (Dán. 12:​4, 9, 10) Bé e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí dú kà-kà naa, náa kọ é nvèè ka ló Jìhóvà nè a Moǹ Bel. (Àìz. 46:10; 55:11) Vóà naa, kilsĩ́ gè agẹlẹ ló o zìgà tení dú ló gè nó Kpá Káí leevè, nè ge nvèè bá nè dõona gbò kọ bàá ié kà lé gbaaló kilma ló Jìhóvà. Àé kpenà kọ̀láá gbò e bà dẹlẹ́ẹ nyíé boo, vaá “kilsĩ́ gè nè va fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló.”​—Àìz. 26:3. w22.07 6-7 ¶16-17

Kpá Kùùà Nù tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ Boǹ Méné Bàrì beè dààmà togó gè bẹ̀l, nè ge kọọ̀ ba beè tãa bá Sétàn lọl káála uulá boo kunukẽ̀í. (Kùùà 12:​1-9) Ge kpó Sétàn lọl káála beè naa kọọ̀ gbò e bà di káála á ié ba lóó, sõò à náa kọọ̀ beele é mòn tã̀àgã̀. Ló éé? Boo béè kọọ̀ Sétàn nveè súng vaá naa uú boo gbò gyóòlo Jìhóvà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e bà di boo kunukẽ̀í. (Kùùà 12:​12, 15, 17) Mósĩ́ deè ní eé láá kilsĩ́ gè elá àgàlà tṍó e gé téní bà nàà uú boo ea aa bá Sétàn ẽ? (Kùùà 13:10) Ene kà nu ea é nveè bá nèi dú gè nyimá gbò nu ea é nááá dì deèsĩ́. Dì belí nu dòòmà bá, neǹ tóm Jọ́ọ̀n baatẽ́ nu ea kil ló sìgà gbò tã́áná dee bá e gbò gyóòlo Jìhóvà é dé kpéè ló dì deèsĩ́ mm̀ kpá Kùùà Nù. Ene kà gbàà gbò tã́áná dee báí dú kọọ̀ Bàrì é kyọsĩ́ pá a gbò ọ́b. Túá gã́bel ea di ló kpá Kùùà Nùí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ gbò nu e bugi mm̀ kpáí doà bá gbò ‘nu’ ea é nááá.​—Kùùà 1:1. w22.05 8 ¶1-3

Boo béè kọọ̀ gbò gyóòlo Jìhóvà élá àgàlà é náa kọọ̀ gbò e bà gé náa uú boo Jìhóvà á bã̀ súng nyòòmà va. Níí é náa kọọ̀ gbò dó àla á gbaaá ló naa uú boo gbò gyóòlo Bàrì e bà di boo kunukẽ̀í. Kọ́ọ̀ bùlà Bàrì beè baatẽ́ nakà bá kpóó súngí naamá nàà uú boo ea aa bá Gọ́g ea aa boo kunukẽ̀ Mégọ̀g. (Èzí. 38:​14, 15) Jìhóvà é lábví láb nyòòmà nakà agẹbá nàà uú booí naa vàẹ? À kọ́ọ̀: “gbele agẹbá súng é gbóó bã̀ m.” (Èzí. 38:​18, 21-23) Kpá Kùùà Nù 19 togó baatẽ́ nu ea nááá bẽene. Jìhóvà é lẹẹlà a Sã́áná kọbé à kpenà pá a gbò vaá bé èlbá ba gbò ọ́b. “Gbò bé káála”​—e bà dú gbò nyómá tóm e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é gbááá dẽè 144,000 není nè Jíízọ̀s bé béí. (Kùùà 17:14; 19:​11-15) Éé ní ea é silà aa mm̀ béí é? Bàé kyọsĩ́ dénè nen nè bõ̀ònaló ea bé uú boo Jìhóvà!​—Kùùà 19:​19-21. w22.05 17 ¶9-10

Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e Ádàm nè Íìv sí pọ́ló lọ̀l, Jìhóvà beè naa kọọ̀ gbò nvín ea aà vá m á ié ból dẽesĩ́ tení dú ló ene kà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea palàge dì bíi. Nú ea beè kọ̀ di mm̀ kpá Jénesìs 3:​15, ea kọ́ọ̀: Nda é tú ọ́la nvee zẹ̀ẹ̀ olo nè pábiaá, nè zẹ̀ẹ̀ pá o nvín nè pá a nvín. Àé zagà ni tọ́ boo togó vaá òé dómíe kpò kúm gòmà.” Kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí di mm̀ túá kà kpá ea di mm̀ Kpá Káí. Sõò, dénè kpá ea di mm̀ Kpá Káí kọ́ nú ea kil ló nakà kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí. Dì belí bé e díí ólò gbá pẹ́l-pẹ́l kpá naamá tẽ̀ènè kà naaá, níà bé e gbò bel ea di mm̀ kpá Jénesìs 3:15 gbá dénè bel ea di mm̀ Kpá Káí naamá tẽ̀ènè kà naa ẽ́, ea dú gè kọọ̀, Bàrì é lẹẹlà Neǹ Dùùà ea é kyọsĩ́ Pọ́lọ́ Nyómá nè gbò e bà gé nveèe sãa kúm. Ẹ̀b bé e níí dú tã́áná dee bá nèà gbò e bà vulè Jìhóvà naaà! Ge nó Kpá Káí é nveè bá nèi kọ é nyimá bé e kọ́ọ̀ bùlà Bàrìá beè mm-má naa, nè sĩ́deè eé láá ié bélè lọl ló. w22.07 14 ¶1-3

Bàn Jìhóvà kọ á neè ni nyìmànù kọbé ò láá nvèè bá nè pá o nvín kọ bàá vùlèe. (Jém̀z 1:5) Ẹlẹ ní ea dú lé lọ̀l vaá à lee ea é láá nèi dùùlà bá deè tṍ ẽ́. À íe gã́bug nu ea náa vaá è kọ́ vó. Bugi togó boo bàà kà. Túá kà, Jìhóvà ní ea dú tẹ̀ ea nyímá nu lọ̀l vaá à lee é. (Ps. 36:9) Ní ea égè bàà, dùùlà bá deè tṍ ea ne ólò dọ̀ bélè nèi. (Àìz. 48:17) Jìhóvà ólò tú Kpá Káí, a bõ̀ònatõ̀ò, nè gbò kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí nvèèmà bá nè gbò tẹ̀ nè kà kọ bàá noomà ba gbò nvín kọ bàá vulèèe. (Máát. 24:45) Dì belí nu dòòmà bá, òé láá mòn gã́bug dùùlà bá deè tṍ eo é síímá tóm kè kẽè togó bel ea kọ́ọ̀ “Help for the Family,” ea di mm̀ Awake! nè boo bẹẹ website. Gã́bug vídiò ea di nàgé boo jw.org é láá nvèè bá nè gbò tẹ̀ nè kà kọ bàá tú gbò dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Jìhóvà nvèèmà bá nè ba gbò nvín.​—Pró. 2:​4, 5. w22.05 27 ¶4-5

Jìhóvà ní ea dú nen ea bọọ lọ̀l vaá à lee mm̀ ge ia ló pọ́lọ́ zivèkà bàlà booí é. Túá kà, à ólò di kpènà ló gè ia ló pọ́lọ́. Ní ea égè bàà, à nyímá dénè nu ea kilíí ló. Vaá áá ẹlẹ ní ea é láá nyimá be è aà deè ọgáẹ́. Vaá ní ea égè taà kà, tṍó e Jìhóvà ia ló bẹẹ pọ́lọ́ nèi, à ólò gyù lọ̀l vaá ẹ̀b belí kọ è gáà si tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́. Níí ólò naa kọ á tenmài, vaá è ólò gbóó ié õ̀òa bug. Mm̀ kà-kà, boo béè kọ née gbõomà, èé kilsĩ́ gè sí pọ́lọ́. Sõò èé láá ié nvèè nyíé gbàà tení dú ló gbò moǹ bel ea di mm̀ Insight on the Scriptures, Volume 2, 771 náásĩ́, ea kọ́ọ̀: “Tã́gíní bé e Jìhóvà ẹb kọọ̀ pá a gbò náa gbõomaá, náa dú bíi kọ bàá kilsĩ́ gè bãagã boo ba lọ̀ boo béè náa gbõoma. (Ps 103:​8-14; 130:3) Be bà gé piìga boo gè naa gbò nu e Bàrì kọ́, bàé láá ié ẹ́ẹ́ nyíe. (Fíl. 4:​4-6; 1 Jọ́ọ̀n 3:​19-22).” w22.06 7 ¶18-19

Níì áá gè siiá pọ̀ ló nàà uú boo ea aa bá gbò e bà gé bẹl ní e Sétàn béémái ẽ́ nì. Sìgà gbò sííá pọ̀ ló láb e pá ba tọ é lábví tṍó e bà bãè mm̀ kà kàí èlmà ge bõ̀à bom. Bà palàge vùlè pá ba dúà ló vaá gbĩ́ kọ bàá dù gé fã̀ Jìhóvà. À ólò palàge biilé va nyíe tṍó e pá ba dúà ló, ló pọ́lọ́ bel ea kil ló Bàrì nè gbò e bà gé fã́e. Sìgà tṍó, pá ba dúà ló e bà géè naa uú vá booí ólò gbóó bã mm̀ kà kàí. Sõò èé kọ́ vàẹ beè pá bẹẹ tọ náa zigà ge zọ̀ nài naaá ná tọ́ọ̀ nu boo béè kọọ̀ è bãà mm̀ kà kàí é? Èé lábví láb naa vàẹ? Èé láá ié nvèè nyíé gbàà tení dú ló gbò kà kà bel ea di mm̀ kpá Psalm 27:10. Tṍó e di kèbá nàà uú boo pọ̀ náa ólò siíi boo béè kọ è nyímà kọọ̀ Jìhóvà vulèi. Vaá è agàla boo kọọ̀ Jìhóvà é néi kpẽ́ ló bẹẹ ĩ̀ìmà. Jìhóvà é néi kọ̀láá kà nu ea é dĩinéi ló vaá nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ ge fã̀e! w22.06 16-17 ¶11-13

Tṍó e Jíízọ̀s géè kọ́ kpẹ̀a gbẹá boo kunukẽ̀í, gbò nen beè kpọ́ẹ kyáá bel ló kọọ̀ ẹ̀ẹ̀ neǹ õ̀ míí, neǹ gọ̀l òò, nen ea gé tú kpóó pọ́lọ́ nyómá siimá tóm, nen ea dọ log ea bẹl Deè Bõ̀séi, nè nen ea on Bàrì. (Máát. 11:19; 26:65; Lúùk 11:15; Jọ́ọ̀n 9:16) Sõò Jíízọ̀s náa beè tú súng aamá bel nèva. Dì belí Jíízọ̀s, náa bọ́ló kọ é tú súng aamá bel nè nen bã̀àna tṍó e bà ló pọ́lọ́ bel nèi. (1 Pít. 2:​22, 23) Sõò náa ólò bọọgẹ̀ valí kọ é tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló loomá bel tṍó e nen náa nuù súng nèi. (Jém̀z 3:2) Éé ní ea é láá nvèè bá nèi ẽ́? Tṍó e tẹ̀ íè tọ ló bel súng nè ni gbẹá ól tóm kọ̀ kpẹ̀a, ó gá nvèè súng. Ene kà vígà págbálà ea beè kọlà Sam kọ́ọ̀, “M̀ ólò pììga boo gè ká bùlà gbẹẹ́ boo bíi e tẹ̀ íè tọá íe kilma ló gè dã́ kà kà bel nè ge kọọ̀ àé láá nyaaá.” Sìgà tṍó, tẹ̀ íè tọ ólò biiléi nyíe ló boo béè kọọ̀ tṍó e dúù ẽ́ènà tṍó e nyíée géè bììlà. Tṍó e zọọ̀ nen e súng bã́e nyòònà, èé láá tú ńkem̀ tṍó tã̀àmà ló Jìhóvà kọ á nvèè bá nèi naa ní eé láá tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló nè fã̀ dẽe loomá bel. w22.04 6 ¶8-9

Ene kà lé sĩ́deè ge nvèèmà bá nè gbò pá nvín kọ bàá tõo bã ló Jìhóvà dú gè zọ̀ va noá Kpá Káí. (2 Tím. 3:​14-17) Sõò, Kpá Káí kọ́ nágé dõona kà sĩ́deè e gbò pá nvín é láá noomá nu ea kil ló Jìhóvà. Kpá Provẹẹ̀b kọ́ọ̀ tẹ̀ á olòó kẽé nyíè a nvín gbò kpãà Jìhóvà ea dọa bàlà kẽ mm̀ dèmnù. (Pró. 3:​19-21) À ólò leemá gbò tẹ̀ nè kà ge zọ̀ ba gbò nvín bìlà kyẽè. Tú tṍóá nvèèmà bá nè pá o nvín kọ bàá mòn gbaa ló ea di zẹ̀ẹ̀ gbò nú e “Bàrì beè dèm” nè gbò a kpãa ea dú dũ̀ùnè. (Róm̀ 1:20) Nvèè kpíi ló bé e Jíízọ̀s beè tú dèmnù nvee mm̀ a nòòmànù naa. À íe tṍó ea beè kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée á ẹ̀b gbò ńnóm nè víl. (Lúùk 12:​24, 27-30) A beè noomà pá a gbò nyòòne nvée bé e ba Tẹ̀ ea di káála ólò dõonu taalẹ bá vaá ié lé nyíe naa: Jìhóvà é ne gyã́á vaá nvèè kọ̀lá ló pá a gyóòlo e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo belí bé ea ólò nè gbò ńnóm nè víl ea di boo bàlà ól naaá. w23.03 20-21 ¶1-4

È ṍà Jìhóvà zaa kọ è láà tã̀àgã̀é ló tení dú ló a Sã́áná. Jíízọ̀s ní e Jìhóvà ólò tení dú ló vaá aalá bẹẹ tã̀àgã ló é. Jìhóvà ólò pãane tṍ vaá aalá tã̀àgã ló tṍó e tãagã̀ boo béè Jíízọ̀s, vaá à ólò ia ló bẹẹ náàkyọ̀ nèi boo béè ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s. (Róm̀ 5:1) Kpá Káí kọ́ọ̀ Jíízòs dú bẹẹ “Pọ̀b Nen Vààla Gyọ́ọ . . . ea di ĩ́ìtẽ́ boo bá lè kpò té méné Gbele Bàrì ea di káála.” (Híb. 8:1) Jíízọ̀s dú “nen ea ólò lói bel boo nè Tẹ̀.” (1 Jọ́ọ̀n 2:1) Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà néi Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ ea íe sàn nyíe, dã́tẽ́ ló bẹẹ ọ́ọ́-ọọ, “ea ólò bàn Bàrì boói.” (Róm̀ 8:34; Híb. 4:15) Née gáẹ̀ beè láá bã ló Jìhóvà mm̀ tã̀àgã̀ ló be Jíízọ̀s náa beè vaaái gyọ́ọ́ boo. Mm̀ kà-kà, née é láá õá Jìhóvà zaa mm̀ sĩ́dee ea gbõoma ló gè nèi a Sã́áná ea vulè! w22.07 23 ¶10-12

Nen ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ólò pììga boo gè naa gbò nú ea beè zìgà vaá ló kà-kà bel. (Ps. 15:4) Gbò nen ólò nyimá kọọ̀ bàé láá dẹlẹ̀ẹ̀ẹ nyíé boo. È gbĩ́ì kọọ̀ bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia á ẹ̀bvii naa vó. Née é láá tú bá kpóó siimá dõona gbò kọ bàá dẹlẹ́i nyíé boo. Èé láá naa kọọ̀ bàá á dẹlẹ́i nyíé boo tení dú ló nú e náà. Gbò nen kọ́ọ̀ ge dẹlẹ nyíé boo nen bélí gè ié kpègè. À ólò tàvàlà ge ié; sõò à ólò valí gè pee. Jìhóvà a náa gbò nú ea náa kọ é dẹlẹ́ẹ nyíé boo. “Kọ̀láá kà nú ea náa bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.” (Ps. 33:4) Vaá à gbĩ́ kọ é noè ẹlẹ. (Ẹ́fẹ. 5:1) Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà náa kọ é di zẹ̀ẹ̀ pá vígà e bà vulà vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo! À dú tóm ea kuu bá dénè bẹ̀ì ge naa nú ea é náa kọọ̀ pá vígà págbálà nè pábia á dẹlẹ́i nyíé boo. Tṍó e buù bẹ̀ì piìga boo gè ié vulè, kìlmà kpá ló kẽ, nyìmànù, vaá lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá, àé náa kọọ̀ dénè gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á dẹlẹ nyíé boo ene. À dú bíi kọ é kilsĩ́ gè sí tóm agẹlẹ bá ge zogè kọọ̀ è dúù nen e dõona gbò é láá dẹlẹ nyíé boo. Naanii èé nó bẹẹ Bàrì Jìhóvà, vaá kilsĩ́ gè zogè kọ è bọ́ẹ̀ dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. w22.09 8 ¶1-2; 13 ¶17

Náa kal ló béè kọọ̀ pá tọ e gé gbá fã̀ Bàrì bọọ́ gã́bug, sìgà tṍó, àé láá tõoí ló belí kọ à dú áá bẹ̀ì vaá tãagẽ sìgà bẹ̀ì tṍó e bugì togó kọọ̀ áá bẹ̀ì ní e gé téní bá tã̀àgã̀ e di bá ẹ́. Jìhóvà náa gbĩ́ kọ é bugi togó naa vó. Bugi togó boo bé ea beè zọ̀ neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Èláíjà naaá nu naa. Jìhóvà beè siè kpóó ló Èláíjà kọ á ló bel. Bàà tóm ea beè bĩiná Èláíjà kọọ̀: “Éé ní eo gé náá kĩí” ẽ́? (1 Kíǹ. 19:​9, 13) Buù tṍóá, Jìhóvà beè pãane tṍ tṍó e Èláíjà gé kọ́ bé e nu tọ́aẹ́ ló naa nèe. A beè naa nagé kọ Èláíjà á nyimá kọọ̀ à íe gã́bug gbò e bà gé fãèe e bà dì. (1 Kíǹ. 19:​11, 12, 18) Mm̀ kà-kà, Èláíjà beè gbóó ié dĩ̀ìnè ló bùlà tṍó ea kọ́ bé e nu tọ́aẹ́ naa nè Jìhóvà nè bé ea áálá naa. Jìhóvà beè tú kele-kele tóm ea palàge dú bíi nè Èláíjà. A beè kọ́ nèe kọ á tṍ nóo ból Házeẹ̀l naamá méné Sìríà, Jéhù naamá méné Ízràẹ̀l, nè Èláíshà naamá neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì. (1 Kíǹ. 19:​15, 16) Jìhóvà beè nvèè bá nè Èláíjà kọ á bugi togó leevè tṍó ea née gbò tómí. Bàrì beè naa kọ á ié nen ea é zọ́ẹ siá tóm, vaá níà Èláíshà. w22.08 8 ¶3; 9 ¶5

É kọọ̀ pá bọọ bõ̀ònatõ̀ò beè tìb àbèè ge sí tóm ló nómá Kíndòm Họ́ọ̀l? Beè vó, òé láá kẽ̀èa boo túá tṍó eo beè sí nònù mm̀ ãa Kíndòm Họ́ọ̀lá. O beè palàge õá Jìhóvà zaa. Mm̀ kà-kà, àé láá dú kọọ̀ ẹ́ẹ́ nyíe eo íè beè naa kọọ̀ á tàvàlà ní ló gè ọlí sọ́l ge kùùmà nònù. Bẹẹ gbò Kíndòm Họ́ọ̀l ea õoa ló ólò lèèlà Jìhóvà. Sõò, à íe dõona kà gbò tóm e gé sí ea kpáá pàlàge nè lèèlà Jìhóvà. Gbò nú e nakà tóm bãàa m bọọ èlmà pọ́ì ge tìb tọ. Níà ge siè kpóó ló gbò e bà dú nònù. Níà nú e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè sẹ̀ẹ̀a bùlà tṍó ea beè emí gbò moǹ bel ea di mm̀ dọ̀ Kpá Káí e nú ea dì nè deè nieí dẹẹ̀a boo é. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l dú kà lé nu dòòmà bá kilma ló gbò e bà nyímá sĩ́deè ge siè kpóó ló pá vígà. A beè ié tóè sàn kìlmà vá ló. Èé láá nóe vaá siè kpóó ló pá vígà págbálà nè pábia deè nieí.​—1 Kọ́r. 11:1. w22.08 20 ¶1-2

Nen ea gbĩ́ gè naa nú ea léémá Bàrì é íè ge ló kà-kà bel tṍó ea gé zọ gbò nen naaá nu. Neǹ lé lab dògò ólò vùlè nàgé lé bèèla​—à ólò bẽemáe tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà gbò nen. “Kọbé o láá tõonii íb dùm ea é nvèè ka ló [Jìhóvà] vaá leemáe mm̀ kọ̀láá sĩ́deè,” nen lé lab dògò ólò bugi togó boo bé e Jìhóvà ẹb gbò béèlàfùl ea ne naa. Kpá Káí kọ́ nú ea kil ló Jìhóvà kọ à dú Tẹ̀ Íè lé lab dògò. Boo béè vó, à dú gè kolíe “kiẽ́e e lé lab dògò ólò tõo.” (Jèr. 50:7) Boo béè kọọ̀ Jìhóvà dú Neǹ Dèmnù, áá ẹlẹ ní ea lela ló gè noo gbò nòòkúu ea kil ló nú ea lelà nè nú ea dú pọ́lọ́ ẹ́. Née é láá nyimá ló nú ea lelà nè nú ea dú pọ́lọ́ belí bé e Jìhóvà nyímá naa. (Pró. 14:12; Àìz. 55:​8, 9) Náa kal ló béè vó, èé láá tõó boo gbò nòòkúù lé lab dọ̀gò Bàrì, boo béè kọọ̀ a beè dèmii mm̀ a bèla. (Jén. 1:27) Vaá à ólò leemái gè naa vó. Vulè e íè kilma ló bẹẹ Tẹ̀ ólò naa kọ é pììga boo gè nóe dẹ̀ẹ̀a boo bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa.​—Ẹ́fẹ. 5:1. w22.08 27 ¶5-6

Tṍó e gé téní bá tã̀àgã̀ àbèè ọ́ọ́-ọọ̀ ló, èé láá gbĩ́ ge náa nú ea é náa kọ é gá ié tã̀àgã̀ bùlà. À ólò meà naa vó, sõò, èé ọ́ẹ̀ dẽe kọbé née náa gbò nú ea bẽ́émá Jìhóvà. (Ẹ́fẹ. 5:​10-12, 15, 16) Mm̀ kpá e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí má pá vígà e bà di Fílipaì, a beè siè va kpóó ló kọ bàá olòó naa “kọ̀láá kà nú ea lelà, . . . kọ̀láá kà nú ea õoà, . . . kọ̀láá kà nú ea léémá gbò nen, [nè] kọ̀láá kà nú ea dú lé.” (Fíl. 4:8) Náa kal ló béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l náa géè ló bel boo kólì kyáà, gbò nú ea beè emíí bọ́ló kọ á tọá ló íb kólì kyáà e saà. Dì belí nu dòòmà bá: Kọ̀láá kiẽ́e e moǹ bel ea kọọ̀ “nu” silà mm̀ gã́ belí, dòòmà dẽe ló kọ níà “sọ́l,” “fíìm,” “gbò kpá ea nootẽ́ nú ea beè naaá,” àbèè “vídíó gém̀.” Ge naa vó é nvèè bá nè ni kọ ó láá nyimá gbò nú ea léémá Bàrì nè nú ea bẽ́émáe. È gbĩ́ gè tõó dùm ea gbaaá ló gbò nòòkúù Jìhóvà.​—Ps. 119:​1-3. w22.10 9 ¶11-12

Sìgà gbò pọ́lọ́ beè sí kà agẹ bá pọ́lọ́ besĩ́ bà kalá ù. Boo béè vó, àé dú bíi kọ bàá noomà va nu kọbé ba láá tõó boo gbò nòòkúù lé lab dògò Jìhóvà. Vaá kọbé bà láá tõó boo gbò nòòkúuí, Boǹ Méné Bàrì é tú tóm gè noomà nuù gbò nen nvee kẽ, ea dú tóm ea palàge bọọ èlmà kọ̀láá kà tóm ea ni síá boo kunukẽ̀í. Ba mée ní e bàé nóòmà nu gbò pọ́lọ́ ẹ́? Níà gbele gã́bug nená nè gbò lé lab dògò e bàé kẽeà aa kemà ú. Besĩ́ béè gbò pọ́lọ́ kalá ẽá mm̀ kpá dùm, àé dú bíi kọ bàá ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà vaá kìn ba lóó nèe. Jíízọ̀s Kráìst nè gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból é palàge ẹ̀b bé e gbòí tú gbò nú e bà nóòmà va siimá tóm naa. (Kùùà 20:4) Bàé kyọsĩ́ kọ̀láá gbò e bà náa tú gbò nú e bà nó siimá tóm​—kọbèè baa tóólá 100 gbáá. (Àìz. 65:20) Jìhóvà nè Jíízọ̀s nyímá nú ea di nyíè nen vaá bà náa é zigà kọọ̀ tọ́ọ̀ nen ea é kyọ boo kunukẽ̀í á tõó boo.​—Àìz. 11:9; 60:18; 65:25. w22.09 17 ¶11-12

Mm̀ nakà gã́belí, tã́á bel ea kọ́ọ̀, “gbò e bà gé bẹl” gé lóá bel kilma ló gbò e bà íe kpóó gè lẹ̀ẹ̀là bel ló dõòna gbò. À bọ́ló kọọ̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst á gbàntṍ ló gbò e bà gé bẹl. Bà ólò naa kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á dì, naa kọọ̀ gbò nen á gbàntṍ ló log, vaá sìgà tṍó bà ólò kpènà gbò níí Jìhóvà. (Kùùà 12:16) Vóà naa, èé kpẽ́ gbò kpègè gbáá e bà bĩ́íná, fã̀ va dẽe, vaá è nveè va ka ló. (Róm̀ 13:7) Gbò e bà gé bẹl íe kpóó lẹ̀ẹ̀là bẹl boo béè kọọ̀ Jìhóvà sọ́va tọ́ deè kọ bàá ié. Jíízọ̀s beè palàge baatẽ́ níí tṍó e Méné pá Róm̀ ea kọlà Póntiọs Páílẹ̀t géè bĩináe bel. Tṍó e Páílẹ̀t beè kọ́ nè Jíízọ̀s kọ à íèè kpóó gè kọ bàá sọ̀ẹ bá àbèè ge fẹ́ẹ, Jíízọ̀s beè kọ́ nèe kọọ̀: “Be náa è dú kọọ̀ Bàrì né ni nakà kpóó, nóo gáẹ̀ iém kpóó ló.” (Jọ́ọ̀n 19:11) Belí nágé Páílẹ̀t, dénè gbò e bà gé bẹl nè gbò bìlà bẹlbẹ̀l íe nagé kiẽ́e e ba kpóó iná elá. w22.10 14 ¶6

Méné Dévìd beè emí bé e dùm é meà naa tṍó e méné ea nyímá nu vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é bẹl. (Ps. 37:​10, 11, 29) È ólò bọọgè bugi kpá Psalm 37:11 nè gbò nen tṍó e gé ló bel kilma ló Páradaìs. À palàge bọ́ló naa vó, boo béè kọọ̀ Jíízọ̀s beè kolí dọ̀ Kpá Káíá mm̀ a Lòbèl Boo Gùa, ea zogè kọọ̀ dọ̀ Kpá Káíá é ḿḿ-má dì deèsĩ́. (Máát. 5:5) Sõò Dévìd beè kọ nágé bé e dùm é meà naa tṍó e Méné Sólomòn é bẹl. Tṍó e Sólomòn beè bẹ̀l Ízràẹ̀l, gbò níí Bàrì beè palàge dé kpéè ló fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló, ié gyọ́, vaá tõó boo kunukẽ̀ e “múú má láo nè nóò záá zóó gé ọ́ví boo.” Bàrì beè kọọ̀: “Be ò kilíí sĩ́ gè tõoníí boo nà nòòkúu, òé maí kẽ vaá tọ́ọ̀ nen náa é síìmài pọ̀.” (Lìv. 20:24; 26:​3, 6) Gbò zìgànùí beè mm-má tṍó e Sólomòn géè bẹ̀l. (1 Kró. 22:9; 29:​26-28) Gbò bel ea di mm̀ kpá Psalm 37:​10, 11, 29 beè mm-má tṍó ea kil nvéeá, vaá àé mm-má nágé dì deèsĩ́. w22.12 10 ¶8

Dì belí kà-kà gbò e gé nyoone nvéè Kráìst, èé íè ge gbàntṍ ló tùle. Dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀: “Tení dú ló lèlè dee bá e nyìmànù di m òó láá bé o bé, vaá òó láá bé èlbá tení dú ló dùùlà bá deè tṍ ea aa bá gã́bug nen” é dọ bélè nèi. (Pró. 24:​6, ekk.) Bugi togó boo bé e nakà nòòkúuí ni nveè bá naa kọọ̀ bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a nè ge noomà nu gbò nen á ié togó naa. Tãa vó e kọ́ọ̀ kpẹ̀a bé ea léémái naa, èé piìga boo gè tú gbò lọ̀ọ̀gà bùlà e bõ̀ònatõ̀ò néi siimá tóm. Gbẹá bẹẹ gbò nònù, èé láá nó nu lọl gbò lé sĩ́deè e dõona gbò gé nóòmài nu. Bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà ne nài gé gbò nuù tóm gè kọọmá kpẹ̀a ea é dọ bélè nèi​—ea dú bẹẹ gbò kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí nè vídiò​—ea é láá nvèè bá nè gbò nen kọ bàá dã́ból ló Kpá Káí. Nyíéi palàge ẹẹ ló gbò lé dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí! Née é láá ié ẹ́ẹ́ nyíe be née íè dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Jìhóvà. Naanii èé bééláfùl ge tú gbò dùùlà bá deè tṍ e Jìhóvà gé néi siimá tóm.​—Pró. 3:​13-17. w22.10 23 ¶18-19

Dì belí bé e gyã́á ólò agẹlẹ́i ló naaá, níà bé e Moǹ Bel Bàrì ólò agẹ́lẹ́i ló tṍó e nóò vaá bugi togó boo naa ẽ́. Jìhóvà gbĩ́ kọ é palàge dã́ból ló a Moǹ Bel. Èé láá naa vó, tení dú ló ge tãagã ló Bàrì, bugi Kpá Káí, vaá bugi togó boo. Túá kà, èé zẹ́ẹ́ kpóògè dee ló bẹẹ nyíe tení dú ló gè tãagã ló Bàrì kọbé è láá dã́ a bùlà. Tṍóá è gbóó bugi Kpá Káí. Tṍó e ni bugi lọ̀l, èé gbóó elá vaá palàge bugi togó boo gbò nú e géè bugiá. Éé ní ea é silà aa m ẽ́? Bé e bugì togó boo naa, níà bé eé dã́ból ló Moǹ Bel Bàrì vaá agẹlẹ ló bẹẹ zìgà naa ẽ́. Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é bugi Kpá Káí vaá bugi togó boo é? Ge naa vó é náa kọ é ié kói gè kọọmà kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì kátogóí vaá kọọmá agẹbá bèèla bel mm̀ dì deèsĩ́. Tṍó e bugì nagé togó boo gbò lé kpãa e Jìhóvà íe, àé náa kọọ̀ é kpáá palàge agaló. w22.11 6-7 ¶16-17

Jíízọ̀s beè naa kọ gbò nen á nyimá kọọ̀ níì áá pá a gbò nyòòne nvée ní e bàé nyímá kọ bà dúè kà-kà gbò e bà gé nyoonèèe nvéeé nì, sõò gbò e bà náa gé fã Bàrì é nyimá nágé tení dú ló bé e bà vulà naa. Vaá kà kele íb vulà ólò di zẹ̀ẹ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà, náa kal ló béè kọọ̀ bà náa gbõoma. (1 Jọ́ọ̀n 1:8) Bé e zọọ̀ pá vígà naaá nu naa, níà bé eé mon ba lọ̀ naa ẽ́. (Róm̀ 3:23) À dú pọ́lọ́ kọọ̀ gã́bug nen a sọtọ́ deè kọọ̀ lọ̀ dõona gbò á naa kọ bàá aa ló gè fã̀ Jìhóvà. Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè zogè kọ à vulèè pá a gbò tóm ẽ́? Vaá mósĩ́ deè ní eé láá nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s deè nieí é?’ Beele é láá bugi togó boo ààla gbò bíbvá. Ge naa vó é nvèè bá nèi kọ é kpáá palàge vùlè pá vígà, boo èlmà tõ̀ò tṍó e bà náa nú ea kyẽ́i.​—Ẹ́fẹ. 5:2. w23.03 26-27 ¶2-4

Tṍó e kùbmà nakà bàlà booí é kpáá palàge dũ̀ùà iná kuló, è ẹbmà dẽe kọọ̀ gã́bug nyààa é láá bã kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Gbò nu ànà-ànàí é láá dòà bẹẹ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà. Vóà naa, èé palàge ié ọ̀ẹ̀ dẽe. Be à tõó ní ló belí kọọ̀ neǹ vígà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà ni, ó gá biile nyíe. Be bà dùùlà ni bá deè tṍ, kẹ́ẹ á gá sií ni, tú dùùlà bá deè tṍá, vaá ò nyááná bá ló o dùm. Tṍó e nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà tọá ni ló, nvèè sãa kúm vaá o gbàntṍ ló tùle e bà ne lọl mm̀ dénè o nyíe. Kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò tṍó eo bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo bã́ kèbá dò ẹ̀b. À dú bíi kọ ó kilsĩ́ gè ié dĩ̀ìnè ló bùlà, bugi togó leevè, vaá ẹb nu belí bé e Jìhóvà ẹb nu naa. Bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà. Vaá ó gá kpòòlà lóó lọl ló pá vígà. Tṍóá, kọ̀láá bé e nu meà naa, Sétàn náa é láá tú ni lọl ló Jìhóvà àbèè a bõ̀ònatõ̀ò.​—Jém̀z 4:7. w22.11 24-25 ¶14-16

Gbò kànen, nveenii bá nei pá vígà kọ bàá kpoogá dee ló besĩ́ búùló kyọ̀àsĩ́ nu kálá naaá. Bà ólò monii kọọ̀ dénè nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nyímá nú ea dú bíi kọ bàá naa, kọbé bà dí pọ́ì aa bá kyọ̀àsĩ́ nu vaá láá zọ̀ gbò kànen loá bel. Éé ní eo é láá naa ẽ́? Beè búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá kulo kiẽ́e eo ólò tõo, bĩiná gbò kànen nú eo é láá naa. Be à sẹlẹ, òé láá nè tọọ̀ gbò e bùùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá ló àbèè ò kọ́ nè gbò e bà gé nvèè bá nèvaá kọ bàá tõó o tọ mm̀ sìgà tṍó. Òé láá dõo gyã́á nè dõona kà nu má pá vígà e bíi di ló. Beè búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá ló gbò e bà di kpã́á, òé láá nvèè nàgé bá. Mósĩ́ deè e? Tení dú ló gè olòó tã̀àgã̀ ló Bàrì má va. (2 Kọ́r. 1:​8-11) Òé láá nvèè nàgé sãa kúm gbò e búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá ló tení dú gè nè lọlà-lọlà nvèèmà sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀a beeá ló bàlà booí. (2 Kọ́r. 8:​2-5) Be òé láá sí kiẽ́e e búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá gé nvèè bá, kọ́ nè gbò kànen kọ ò gbĩ́ gè naanìè vó. Be ba kolí ni ló tómá, bàé né ni gbò búma ea é nveè bá kọ ó láá sí tóm gbẹá kiẽ́e e bà tú ni tẹlẹ̀. w22.12 24 ¶8; 25 ¶11-12

Dõona kà tàb Kpá Káí kọ́ọ̀: “Tọ́ọ̀ kà ẹ̀bmà ẹ̀b eo ni téní bá náa dú íb ní e gbò nen gáà teni bá.” Nakà belá beè loá nè pá vígà págbálà nè pábia e ba beè di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ea beè di Kọ́rìnt. Sìgà ọ̀và beè dú gbò e bà géè kuná vaà dóm àbèè ge gbẹẹ ba dóm kuná gã̀, gbò gbálà e bà kúná págbálà nè gbò bia e bà kúná pábia, nè gbò e bà ṍ míí tẽeá dẽe. (1 Kọ́r. 6:​9-11) É kọ à tõó ní kọọ̀ bà náa beè ié ná gbò pọ́lọ́ tàní tṍó e bà diia múú lọ̀l? Níì vó nì. À dú kà-kà kọọ̀ Bàrì beè tṍ nóo ból dénè ọ̀và soò bà náa beè gbõoma. Vó beè naa kọọ̀ lọl tṍó tẹlẹ tṍó bàá pììga boo gè tú gbò pọ́lọ́ tàní lọa m. À bọ́ló kọọ̀ níí á sièi kpóó ló. Ló éé? Boo béè kọ à zógè kọọ̀ kọ̀láá kà pọ́lọ́ tàn ea bã́í m, dõona nèn beè bé èlbá. Mm̀ kà kà, òé láá ‘elá àgàlà vaá dẹlẹ nyíé boo Bàrì, nyimá kọọ̀ tẽ̀ènè kà tã̀àgã̀á ní e pá bọọ vígà mm̀ Kráìst e bà di dénè bàlà booí gé téní nágé bá ẹ́.’​—1 Pít. 5:9. w23.01 12 ¶15

Jíízọ̀s beè bàn Jìhóvà kọ á kù va dẽe ló. (Jọ́ọ̀n 17:11) Éé ní ea náa vaá níí à sièi kpóó ló é? Boo béè kọọ̀ Jìhóvà palàge íe kpóó èl gbò e bà ọ́bvíi. (1 Jọ́ọ̀n 4:4) Jìhóvà ólò mòn kọ̀láá kà nu. È agàla boo kọọ̀ be è dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, pọ̀ náa é sííi vaá èé íe agẹló. É kọọ̀ sìgà tṍó kẹ́ẹ ólò sií ni gè naa kọọ̀ gbò nen á nyimá kọọ̀ ọ̀ọ̀ enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà tṍó eo di tọọ̀ kpá àbèè gbẹá ól tóm? É kọọ̀ nóo gbĩ́ì ge kọ́ kpẹ̀a àbèè ge dììa múú boo béè kọọ̀ pọ̀ síí ni ló nú e gbò nen é kọ́? Ó gá zìgà kọọ̀ gbò nú ea dì belí vó á kpèg ni lọl ló gè naa nú ea lelà. Olòó tãagã ló Jìhóvà. Bànìe kọ á nèe ni agẹló kọbé ò láá naa a bùlà. Tṍó eo monì bé e Jìhóvà áálá gbò o tã̀àgã ló naa, lóó ni é kpáá palàge àgà.​—Àìz. 41:​10, 13. w23.01 29 ¶12; 30 ¶14

Jíízọ̀s beè bĩiná kọọ̀ “É kọ ò gáà beè bugii?” ge zogè kọọ̀ pá Fárèsì náa beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ nú e bà bugi lọl mm̀ Kpá Káí á nyaanàè va. (Máát. 12:​1-7) Tṍóá, pá Fárèsì beè kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s náa sẹlẹ Deè Bõ̀séi. Jíízọ̀s beè aalá nèva tení dú ló gè nèva bàà kà nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí, vaá kolí nú ea di mm̀ kpá Hòsíà ge zogè kọọ̀ pá Fárèsì náa dã́ból ló log ea bẹl Deè Dõ̀séi, nè ge kọọ̀ bà náa íe sàn nyíe. Éé ní ea náa vaá gbòí náa beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ gbò nú e bà bugi lọl mm̀ Kpá Káí á nyaanàè vaẹ́? Ba beè ié dùm dàlà kpá ló boo. Ba láb beè naa kọọ̀ bàá gá dã́ból ló nú e bà géè bugi. (Máát. 23:23; Jọ́ọ̀n 5:​39, 40) Nvèè nàgé kpíi ló kọọ̀ mm̀ kpá Máátìù 19:​4-6, Jíízọ̀s beè bĩiná áá kà bíbví pá Fárèsì kọọ̀: “É kọ boolo gáà beè bugii?” Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè bugi nòòtẽ́ ea kil ló dèmnù, ba beè ẹ̀b nú e Bàrì kó kilma ló ílà dóm nè va tẹlẹ kẽ. Bel e Jíízọ̀s beè lóí zógè kọ à dú bíi kọ é labví láb ea bọ́ló tṍó e gé bugi Kpá Káí. Tãa vó e bélì pá Fárèsì, èé íè ge kìlmà kpá ló kẽ vaá di kpènà ló gè nó nu. w23.02 12 ¶12-13

Jìhóvà beè nè Log pá Ízraẹ̀l kilma ló bé e bàé kpènà ba bá naa tṍó e bà di tọ nè tṍó e bà gé sí tóm. (Ẹ́xọ. 21:​28, 29; Dìt. 22:8) Ba beè olòó nè kpọ̀té nen ea fẹ́ nen tṍó e náa beè nyimá. (Dìt. 19:​4, 5) Logá beè kọ nágé kọọ̀ bàá nè kpọ̀té nen ea fẹ́ nvín ea gáà mèà tṍó e náa beè nyimá. (Ẹ́xọ. 21:​22, 23) Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọ é kpènà bẹẹ bá kọbé kom náa bã́í ló. È zógè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló dùm e Bàrì dõo nèi tṍó e kpenà bẹẹ bá gbẹá be nè tṍó e gé sí tóm. Èé tú gbò nú ea é láá kù nen, pọ́lọ́ kémikaàl, àbèè biè sẹlẹ́ kiẽ́e ea bọ́ló, vaá tú gbò nu ea dì belí vó sẹlẹ́ kiẽ́e e gbò pá nvín náa é láá iná ló. È ólò palàge ọẹ̀ dẽe tṍó e gé mun sã́, bul sã́ múú, nè tṍó e gé tú ńzì siimá tóm, née é sọbá gbẹẹ́ kẽ gé naa dõòna kà nu. Née é ọ́ví faà tṍó e biè nè míí ténií dẽe, àbèè tṍó e dáá dìí dẽe, vaá née é fáálá fóòn kọbé náa máánái bùlà tṍó e gé ọ́ví faà. w23.02 21-22 ¶7-9

Jìhóvà kólí a bá kolíe “Pọ̀bkà Neǹ Dò Bá.” (Àìz. 30:​20, 21) À dú Neǹ Dò Bá ea íe ĩ̀ìmà, lé láb, nè dã̀ból ló nu. À ólò ká dẽe gbẹẹ́ boo gbò lé kpãa ea di mm̀ gbò ea gé nóòmà nu. (Ps. 130:3) Vaá náa ólò ẹ̀bmà dẽè nu e bè née é láá naa lọ̀líí bá. Kẽ̀èa boo kọọ̀ a beè dèm bẹẹ púm mm̀ sĩ́deè ea dú dũ̀ùnè. (Ps. 139:14) Nen Ea Beè Dèmii gbĩ́ kọ é kilsĩ́ gè nó nu dọ̀ọ̀mà dè-dè vaá dé kpéè ló. Vóà naa, à dú nu e nyìmànù di m be è íe “tàn” nyòòmà ge nó gbò kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí kátogóí. (1 Pít. 2:2) Noo gbò nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ eo é láá teá tùlà, vaá ó gá aa ló o nòònù ge olòó bugi nè ge nó Kpá Káí kọ̀láá dee. (Jós. 1:8) Tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, òé láá dé kpéè ló gè bugi nu nè ge olòó nó nú ea kilíé ló. Áá nyìmànù gáà gbõoma. Tṍó ea nveè bá nèi kọ é nó nú ea kil ló Jìhóvà, nè ge ié vulè nè zìgà kìlmàé ló ní ea dọ bélè e. (1 Kọ́r. 8:​1-3) Tṍó eo gé nó nu, kilsĩ́ gè bàn Jìhóvà kọ á kpáá neè ni zìgà. (Lúùk 17:5) À ólò dã́ íb gbò tã̀àgã lóá. w23.03 10 ¶11, 13

Náa bọ́ló kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s á dõogẽ ĩìtẽ́ kẽ tṍó e bà gé élá bànà kùbmà nvéè nakà bàlà booí. Jíízọ̀s beè nèva tóm gè sì. A beè kọ bàá vee lé kpẹ̀aí inmá “Jèrúsalẹ̀m, tẹlẹ dénè Judíà nè Sàmérìà nè ke kùbmà bàlà booí.” (Tóm 1:​6-8) Kà pọ̀bkà tóm ní e Jíízọ̀s beè nè pá a gbò nyòòne nvée ẽ́! Ge sí tómí zógè kọọ̀ bà tú ba tṍó naamá nu ea dú lé. Kọbé è láá ié ọ̀ẹ̀ dẽe, à dú bíi kọ é bugi togó boo bé e túù bẹẹ tṍó siimá tóm naa. “Gbò nú e nen náa beè ẹ̀bmà dẽe” é láá naaá ló kọ̀láá bẹ̀ì. (Ẹ̀klì. 9:11) Bẹẹ dùm é láá iná kùbmà tṍó e née beè ẹ̀bmà dẽe. Èé láá tú bẹẹ tṍó naamá nu ea dú lé tení dú ló gè naa bùlà Jìhóvà vaá agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló kìlmàé ló. (Jọ́ọ̀n 14:21) À dú bíi kọ é ‘kilsĩ́ gè elá àgàlà vaá sí tóm nèe.’ (1 Kọ́r. 15:58) Tṍó e kùbmà é lée​—kọbèè à dú tṍó e ni ú àbèè tṍó e bàlà booí ni íná kùbmà​—née é ọ́gá.​—Máát. 24:13; Róm̀ 14:8. w23.02 18 ¶12-14