Gbò Ketõ̀ò E Bà Kólí Nyòòmà Dùm Nè Kpá Bõ̀ònaló Sìtóm Kọ̀ Kpẹ̀a
JANUARY 1-7
(Máátìù 3:1, 2) Tṍóá, Jọ́ọ̀n [Ea Ólò Diile Nen Múú], beè di boo kpáà bàlà ól Judíà e a géè dàlà togó vee nu, 2 kọ: ‘Ọgai ló bọọ pọ́lọ́, boo béè kọ Boǹ Méné Gbàn Deè Káála a íná ku ló’
nwtsty gbò nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 3:1, 2
ge vee: Moǹ bel Gríìk e bà tabmà níí tõó dọ̀ “ge kọ́ kpẹ̀a tenmá ló kẽ belí nen ea ólò vee nu.” À kọ́ kà ea di mm̀ bá gè kọọmá kpẹ̀aí: à kọ́ọ̀ ge kọ́ tenmá ló kẽ e bè níì ge kọ́ nè kumà kélè gbò e bà di bṍóná nì.
Boǹ Méné: Túá kĩí ní e moǹ bel Gríìk ea kọlà ba·si·leiʹa silàẹ, ea tõó dọ̀ bẹbẹ̀l bií ló ketõ̀ò ge bẹl boo nè gbò e bà di kè kẽè méné ea gé bẹl. Gbàà 162 tóm e moǹ belí silà lọl Máátìù tẹlẹ Kùùà Nù, à sila mm̀ kpá Máátìù 55 tóm, vaá gã́bug gé ló bel nyòòmà Boǹ Méné Bàrì ea di gbàn deè káála. Máátìù beè tú nakà moǹ belí loomá bel gã́bug tṍó naa ní e bàé láá kolí a kpá kolíe kpá ea kọ́ nu ea kil ló Boǹ Méné.
Boǹ Méné gbàn deè káála: Nakà tã́á belí sila mm̀ kpá Máátìù 30 tóm vaá áá mm̀ kpá Máátìù ní ea silàẹ. Mm̀ kpá Máàk nè Lúùk, bà tú moǹ bel ea kọ́ọ̀ ‘Boǹ Méné Bàrì’ loomá bel nyòòmà Boǹ Méné gbàn deè káála, naamá ge zogè kọọ̀ ‘Boǹ Méné Bàrì’ di gbàn deè káála vaá kĩá ní ea é tõo bẹ̀lẹ.—Máát. 21:43; Máàk 1:15; Lúùk 4:43; Dán. 2:44; 2 Tím 4:18.
a íná kuló: Níí gé fáálá bug gè kọọ̀ Nen Ea É Bẹl boo Boǹ Méné gbàn deè káála é gé dù.
(Máátìù 3:4) Jọ́ọ̀n beè nvèà kọ̀là ló e bà tú gyáa nom e a kọlà kámẹ̀l lòmà vaá bọá kpá nom tõ̀ò tẽ́. Ńgùlù bèè nè nóo záá zóó ní e a è dú a gyã́á é.
nwtsty tã́à nu
Mèà Jọ́ọ̀n Ea Ólò Diile Nen Múú Nè Bé Ea Beè Nvèà Nu Naa
Jọ́ọ̀n beè nvèà kọ̀là ló e bà tú gyáà nom ea kọlà kámẹ̀l lòòmà vaá bọá kpá nom tõ̀ò tẽ́, e bàé láá dààmà ńkem̀ nú e bè náa nyee. Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Èláíjà beè nvèà nàgé íb kọ̀là lóí. (2 Kíǹ. 1:8) Kọ̀là ló e ba beè tú kpá nom ea kọlà Kámẹ̀l lòòmà ólò dú tùb-tùb, vaá gbò tãa ní e bà ólò bọọgẹ̀ nvèàe. Ge dú kele ló níá, gbò méné ólò nvèà kọ̀là ló ea dú bọ̀b-bọ̀b vaá dú ẹ́vẹ-ẹ́vẹ. (Máát. 11:7-9) Boo béè kọọ̀ Jọ́ọ̀n beè dú neǹ Názirẹ̀t lọ̀l gé deé ea beè mèà, àé láá dú gè kọọ̀ bà gáà beè kpọ́ẹ gyáa tọ́ọ̀ dee. Mèà Jọ́ọ̀n nè bé ea beè nvèà nu naa zógè tẹlẹ bàlà kẽ kọ bàá gbẹá boo nyimá kọọ̀ a beè tõó dùm ea válí bá, vaá peelá gbẹá ló ge naa bùlà Bàrì.
Ńgùlà Bèè
Dì belí bé e bà ló bel nyòòmà naá mm̀ Kpá Káí, bée ea kọlà “ńgùlù bèè” é láá loá bel nyòòmà kọ̀láá íb ńlóo e géli ea dìvá togó dú kpulu, bọọ èlmà tõ̀ò gbò ńlóo e bà ólò pẹẹ́ mm̀ gbò. Dẹ̀ẹ̀a boo gbĩ̀tẽ́ ló nu e ba beè naa gbẹá Jèrúsalẹ̀m, gbò ńgùlù bèè e bà ólò di boo kpáà bàlà ól záí sãa íe 75 pàséǹt prótìn. Deè nieí, tṍó e bà gbĩ́ì ge bà gbò ńlóoí, bà ólò fùl a togó, bá, pãà, nè a gbàà lọl ló. A kà íí ea sígá kẽá, bàé láá bà nyim àbèè bà bul. Bà kọ́ọ̀ gbò ńlóoí ólò kpè belí ọ́lọ̀ àbèè kọ́ọ̀lọ̀ vaá à ólò palàge nvèè mii mm̀ nen.
Nóò Záá Zóó ea aa kọ̀l
Bàà kà fùtó eo monìí níà gbẽ̀è e gbò záá zóó e bà ólò di kọ̀l beè nvèè (1) nè gbẽ̀è e nóò záá zóó di ḿmá m (2). Nóò záá zóó e Jọ́ọ̀n beè olòó dà gé láá dú níí ea beè aa ló gbò záá zóó e bà ólò di kọ̀l, ea dú gè nyimá va ló dì belí enè íb záá zóó ea kọlà Apis mellifera syriaca, ea ólò tọla kẽ ló baalá kĩá. Bà nyímá ló na íb záá zóó ea ólò palàge gbó gyã̀àí kọ bà ólò tõó deè bá kiẽ́e ea bẹà sã́, ea di boo bàlà ól Jùdíà, kĩá náa ólò dú lé ló gè kìl naamá ól. Kọ̀láá bé ea dì naa, dààmà togó mm̀ òb nè sĩ́ìna òb gbáá B.C.E. a, gbò e ba beè di Ízràẹ̀l beè olòó kpoogè dee ló nóò záá zóó sẹlẹ́ mm̀ káná. Ba beè mòn kà tõ̀ò gbẽ̀è nóò záá zóóí mm̀ ene kà pọ̀b bon (e kátogóí bà nyímá ló naamá Tel Rehov), kĩí di mm̀ Kolo Kolo Kẽ Ea Di Jọ́dàn. Àé láá dú gè kọọ̀ bà ólò ié nóo ea aa ló nagbò kele íb záá zóóí lọl dó e bà kólíe Turkey kátogóí.
(Máátìù 1:3) À gboó dú Pẹ́rẹ̀z, e a vígà kọlà zẹ́rà (e ba kà beè kọ̀là Támà), Hẹ́zrọ̀n, Rám̀;
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 1:3
Támà: Dú túá kà gbàà gbò bia e bà kol bée mm̀ bé e tã́á gbò nómá tẹ̀ Mèsáíà beè nòòà naa mm̀ kpá Máátìù. Ténì ọ̀và e bà sígáá dú Réhàb nè Rúùt, pálaa ọ̀và náa dú Ízràẹ̀l (5 gã́bel); Bẹ̀tshébà, ‘e a beè zẹ́ẹ́ iá Uráíà” (6 gã́bel); nè Mérì (16 gã́bel). Bà émí béè nagbò biaí gbàà tã́á mana-mana gbò nómá tẹ̀ Jíízọ̀s boo béè kọ à íe kà pọ̀bkà gá ea dọa bàlà kẽ mm̀ sĩ́deè bé ea náa vaá buù ọ̀và à dú nómá kà Jíízọ̀s.
(Máátìù 3:11) Nda gé [túi diilé múú] kọ o ọ́gai ló bọọ pọ́lọ́, sõò à íe nen e a gé dú nvée nda e a é tú Nyómá Káí nè gbò e bà ọ́gá ló ba pọ́lọ́ vaá à [kyọsĩ́] gbò e bà náa ọ́ga. Ẹlẹ el kpãa nda, vaá bã̀ànà ge kẹ̀là a kpá ká tọ bììàé nvée, ním bọ́ ló.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 3:11
túi diilé múú: Àbèè ge tú nen “nvee mm̀ múú.” Moǹ bel Gríìk ea kọlà ba·ptiʹzo tõó dọ̀ “ge tú nu diilé mm̀ múú.” Dõona kà gbò ketõ̀ò ea di mm̀ Kpá Káí zógè kọọ̀ dììamúú bãàa mm̀ ge tú nen diilé mm̀ múú naa ní e dénè ketõ̀ò ea dìé ló é bã́ m̄. À íe tṍó e Jọ́ọ̀n beè dì ea géè tú gbò nen diilé múú gbẹá mm̀ Kolo Kolo Kẽ Ea Di Jọ́dàn kuló Sélìm “boo bée kọ gbele tõ̀ò múú beè di kĩé.” (Jọ́ọ̀n 3:23) Tṍó e Fílìp beè tú gbálà ea dú Ìtiópìà diilé múú, pálaa ọ̀và beè “bã m múúá.” (Tóm 8:38) Ba beè tu nágé áá kà moǹ bel Gríìkí loomá bel mm̀ Septuagint dì belí mm̀ kpá 2 Kíǹg 5:14 tṍó e bà gé baatẽ́ kọọ̀ Néàmàn “beè tooá saá mm̀ múú àlàbà tóm.”
JANUARY 8-14
(Máátìù 5:3) ‘Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe di ló gbò e bà íe tàn ge fã̀ Bàrì, boo béè kọọ̀ Boǹ Méné gbàn deè káála dì nè baala.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 5:3
Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe: Níì áá ge kọọ̀ tṍó e nyíè nen ẹ́ẹ nì, dì belí tṍó e nen gé dé kpéè. Tãavó, tṍó e bà gé ló nyòòmà gbò nen, à tõó dọ̀ dìtõ̀ò nen e Bàrì ni tã́ànè dee bá ea gé dé kpéè ló a tã́áná dee bá. Bà ólò tu nágé nakà moǹ belí loomá bel tṍó e bà gé baatẽ́ Bàrì nè Jíízọ̀s mm̀ ba dọ̀ gbẹá káála.— 1 Tím. 1:11; 6:15.
gbò e bà íe tàn ge fã̀ Bàrì: Moǹ bel Gríìk e bà tabmà tã́á bel ea kọ́ọ̀ ‘gbò e bà íe tàn ge fã̀ Bàrì’ tõó dọ̀ “gbò tãa (gbò e bíi di ló, gbò e nu tan, gbò bàn nu),” bà tú loomá bel kĩí nyòòmà gbò e bà íe bíi vaá bà nyimá kọọ̀ bíi diè vá ló. Bà tú nágé áá kà moǹ belí loomá bel nyòòmà “gbálà tãa” ea kọlà Lázàrọ̀s ea di mm̀ kpá Lúùk 16:20, 22. Tã́á bel Gríìk e sìgà gbò tàb bel tab naamá “íe bíi ló nyómá káí” fáálá bug nen nyòòmà gbò e bà nyímá ba bíi nyòòmà ge fã̀ Bàrì.
(Máátìù 5:7) ‘Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe di ló gbò e bà íe sàn nyíe, boo béè kọ Bàrì é íéva sàn nyíe ló.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 5:7
ge ié sàn nyíe: Gbò bel ea di mm̀ Kpá Káí e bà lóómá bel nyòòmà ge “íe sàn nyíe” nè “sàn nyíe” náa fula boo áá ge ia ló nè nen àbèè ge ié sàn nyíe tṍó bèèla bel. À bọọgẹ̀ baatẽ́ bé e nu tọ́á ló nen naa nè tóè sàn ea náa kọọ̀ nen á tú láb tọ nyòòmà ge nvèè bá nè gbò e bíi di ló.
(Máátìù 5:9) ‘Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe di ló gbò e bà nveè fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló, boo béè kọ Bàrì é kólíva pá ńlẹ nvín.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 5:9
Gbò ge nvèè fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló: Níì áá gbò e bà ká fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló gbẹẹ́ enè ketõ̀ò nì, sõò gbò e bà nveè fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló kiẽ́e e fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló á gé.
w07 12/1 17
Noòmà Pá O Nvín Kọ Bàá Dú Gbò Fẹ́ẹ́ Fẹẹ̀ Ló
À ólò leemá tẹ̀ nè kà e ea gé nyoone nvéè Kráìst ge noòmà nuù a nvín kọ “á gbĩ́ fẹ́ẹ́ fẹẹ̀ ló lọl kè tẽ́ a nyíe.” (1 Pítà 3:11) Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe e nen ea gbĩ́ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló ólò ié bọọ èl kọ̀láá kà pììgà ea náa kọbé à láá bé èlbá bàà-bàà bùlà, súng, nè bììla nyíe.
(Máátìù 4:9) À gboó kọ́ nèe kọ, “Dénè nuí ní e m é né ni é, é be ò dọ́ kunu kẽ vaá kumí sĩ́ kẽ nèm̄.”
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 4:9
dọ kunukẽ̀ vaá kumí sĩ́ kẽ: Súú kpá Gríìk e bà tabmà ge “nè fã̀” dú pọ́ì moǹ bel e bà baamà tẽ́ nú e nen náa kà lèlà tṍóá. Ge tàbvẹẹ naamá ge dọ “kunu kẽ vaá kumí sĩ́ kẽ” zógè tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ Sétàn náa géè kọ́ nè Jíízọ̀s kọ á olòó fãèe; aẹ̀ bèè pọ́ì ge “dọ kunu kẽ vaá kumí sĩ́ kẽ.”
(Máátìù 4:23) Jíízọ̀s beè kyã̀à beeá ló dénè ke tõ̀ò e a di Gálìlì. A beè noomàgì nu gbẹá m gbò tọ Bàrì pá Júù vaá vee Lé Kpẹa e a kil ló [Boǹ Méné Bàrì.] A beè bogági gbò e a íe kele kele íb kom nè zọ̀ ló.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 4:23
noomàgì nu . . . vee: Ge noomà nu dú kele ló gè vee boo béè kọọ̀ nen ea gé nóòmà nuá ólò naa èlmà boo gè vee; à ólò noòmà, baatẽ́, ge ló gbò bel ea é kólí bùlà nen, nè ge nè gbò nu dòòmà bá ea nveè sãa kúm a nòòmà nù.
JANUARY 15-21
(Máátìù 6:10) È banì kọ o Boǹ Méné á dù. Nè ge kọ o bùlà á naaá boo kunukẽ̀í belí bé ea di káála naa.
Ge Tã̀àgã Ló Bàrì Dú Nèà Deè Ge E Íè
12 Éé ní ea palàge dú bíi kọ é nvee mm̀ bẹẹ tã̀àgã ló é? Níà Jìhóvà nè a bùlà. Èé ṍáe zaa lọl mm̀ beéle nyíe boo béè kọ̀láá kà nú ea ni náa nèi. (1 Krónikòl 29:10-13) È nyímà níí boo béè kọọ̀ tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í ã́, a beè noòmà pá a gbò nyòòne nvée bé e bàé tãàgã ló Bàrì naa. (Bugi Máátìù 6:9-13.) A beè kọọ̀ bàá zẹ́ẹ́ tã̀àgã ló kọọ̀ béè Bàrì á di káí, níà gè kọọ̀ é tú sẹlẹ́ káí. Tṍóá Jíízọ̀s à gbóó kọọ̀ é bàn kọọ̀ Boǹ Méné Bàrì á dù nè ge kọọ̀ bùlà Jìhóvà á naaá boo kunukẽ̀í. Jíízọ̀s beè kọọ̀ tṍó e ni tãàgã ló Bàrì boo gbò nú ea palàge dú bíií lọ̀l ní eé láá gbóó tã̀àgã ló nyòòmà bẹẹ gbò bíi é. Tṍó e túù Jìhóvà nè a bùlà gyààma sĩ́ mm̀ bẹẹ tã̀àgã ló, è zógè tẹlẹ bàlà kẽ nú ea palàge dìi bíí ló.
(Máátìù 6:24) “Tọ́ọ̀ nen náa é láá dú gyóòlo bàà kà tẹ̀ tọ. Boo bée kọ à é ọ́ví ene ọ̀và vaá à vulè na nen e a dú kele ló níéá, à bè kọ à é dává ló ene ọ̀và vaá à ẹb na nen e a dú kele ló níéá tẹlẹ kẽ. Nóo é láá dui gyóòlo Bàrì nè gyọ́.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 6:24
gyóòlo: Moǹ bel Gríìkí gé lóá bel nyòòmà nen ea gé sí tóm dì belí gyóòlo, níà nen ea gé sí tóm kè kẽè áá tẽ̀ènè kà tẹ̀ tọ. Jíízọ̀s géè kọọ̀ nen ea gé nyoone nvéè Kráìst náa gé láá tú fã̀ ea kuu Bàrì nèe vaá tẽ̀ènè tṍóá à gé gbó gyọ́ nèà a bá.
(Máátìù 6:33) ‘Tãa vó, ò kilsĩ́ gè zẹ́ẹ́ gbĩ́ Boǹ Méné Bàrì naamá túá kà nè ge naa nu e a gbĩ́, mè à é gboó nèi dénè gbò nuí.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 6:33
Kilsĩ́ . . . gè gbĩ̀: Moǹ bel Gríìkí tõó dọ̀ nú eo é olòó naa, bàé láá tàbvẹẹ kọọ̀ “Olòó Gbĩ̀.” Kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst náa é gbĩ́ ẹẹ Boǹ Ménéí áá tẽ̀ènè tóm vaá bà gbóó àà gé naa dõona kà nu. Tãa vó, bàé íè ge naamá túá kà nu mm̀ ba dùm.
ẹẹ Boǹ Ménéá: Sìgà nómá kpá pá Gríìk e ba beè tàb Kpá Káí lọl ló bugíe naamá “Boǹ Méné Bàrì.”
a: Gé lóá bel nyòòmà Bàrì, ea dú “Tẹ̀ e a di káála” e bà ló bel tọ́ ló mm̀ kpá Máát. 6:32.
naa nu ea gbĩ́: Gbò e bà náa nú e Bàrì gbĩ́ ólò di kpènà ló ge naa bùlà Bàrì, ea gbáá ló nú e Bàrì ẹb kọ à lelà nè nú e bè náa lelà. Nakà nòòmà nùí beè palàge dú kele ló ní pá Fàrèsíì, e ba beè gbĩ́ì ge naa kọ bàá kọọ̀ baala dúè gbò lé.—Máát. 5:20.
w16.07 12 ¶18
Gbĩ́ Ẹẹ Boǹ Ménéá, Níì Nu Nì
18 Bugi Máátìù 6:33. Gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst é íè ge tú ẹẹ Boǹ Ménéí naamá túá kà nu mm̀ ba dùm. Be è náa vó “à é gboó nèi dénè gbò nuí” dì belí bé e Jíízọ̀s beè kọ́ naaá. Éé ní ea náa vaá a beè kọ́ vóé? Ẹlẹ beè baatẽ́ mm̀ a 32 gã́bel kọọ̀: “Bọọ Tẹ̀ e a di káála nyímá kọ gbò nuí dii bíi ló,” naamá gbò nú ea biíi mm̀ dùm. Jìhóvà é láá gbẹẹ́ sĩ́ nyimá bẹẹ bíi nyòòmà nu ge dè, nu gè nvèà, nè tọ gè tõó m̄, besĩ́ì beele kálá nyimá kọ à dìí bíi ló. (Fíl. 4:19) À ólò nyímá ló kà lèlà kọ̀là ló ea é gé sàvà ààí bá. À ólò nyimá ló gyã́á ea dú bíi kọ é dè nè lé tọ ea bọ́ló kọ é tõó m̄, ea é gbõómá ló pá bẹẹ tọ. Jìhóvà é náa kọ é ié nú ea aa deè biíi.
(Máátìù 7:12) “Kọ̀láá nu e a léémái kọ gbò nen á naanìè neèi, boolo naanai gé neíva. Dénè Log Mózìs nè nòòmà nu Gbò Kó Bùlà Bàrì di m na kà logí.
w14 5/15 1-15 4 ¶14-16
Naa Nú Eo Gbĩ́ì Kọ Gbò Nen Á Naanìè Neè Olo Nè Dõona Gbò Tṍó Eo Gé Kọ́ Kpẹ̀a
14 Zẹ́ẹ́ ni bugi togó kọọ̀ à íe nen ea kólíi boo fóòn sõò née láà nyimá ló moǹ nen ea kólí kólá. Ẹ̀ẹ̀ neǹ kyáà, sõò à bĩ́íná nú ea kil ló gyã́á ea ólò palàge leemái. Èé bugi togó boo íb nen e nen ea kólí kólá dú nè nú ea gé gbĩ́. Mm̀ bá fã̀ dẽe, be à sẹlẹ èé láá tú pọ́ì ńkem̀ tṍó zọ̀ẹ loomá sọ́l, sõò tṍóá èé gbóó láá bugi togó boo gè nvèè kùbma ló loa sọ́lá. Boo dõona bá, zẹ́ẹ́ ni bugi togó kọọ̀ nen ea kólí kólá do bá a lóó tẹlẹ bàlà kẽ, vaá naa kọ é nyimá kọ à ólò siè tóm kiẽ́e e bà ólò ẹ̀b nú ea kil ló gyã́á ea é ne nuù nen, à gbóó dĩine ló kọ́ nèi kọọ̀ à íèè sìgà bel ea é kọ́ẹ̀ neèi. Be à sẹlẹ àé taníi ge kpáá palàge pãane tṍ ló. À ólò leemái tṍó e nen tú kyèèlè bá bã̀àmàí ló vaá kọ́ nú ea beè dú ló nèi. Mósĩ́ deè ní e beele é láá tú tẽ̀ènè báí bãama ló gbò e zọọ̀ nyòònà tṍó e gé kọ́ kpẹ̀aẹ́?
15 Gbẹá gã́bug ketõ̀ò ge kọ́ kpẹ̀a, à ólò dú bíi kọ é kọ́ nú ea náa vaá è dù nè tẹ̀ íè tọ. À dú kà kà kọ à íe bel e gbĩ́ì ge kọ̀ e tẹ̀ íè tọá náa nyímá, sõò be née zẹ́ẹ̀ kọ́ nú e dúù ló, vaá è gbóó dààmà togó tení dú ló gè bĩináe bíb ea kọ́ọ̀: “Be olo géè láá kpoogè dee ló gbò tã̀àgã̀ ea di bàlà booí, ńmoní ea di gbàà ní eo gáẹ̀ beè kpoogè dee ló é?” È nyímà kọọ̀ tóm̀ bùlà ea di nvéè nakà bíbví dú gè dãamá ból ló nú ea di bùlà nen vaá gbóó faaláẹ bùlà nyòòmà nú e Kpá Káí kọ́. Kọ̀láá bé ea dì naa, àé láá bọọ́ ló tẹ̀ íè tọá kọọ̀: ‘Níì moní kà neǹ kyáàí é, vaá éé kọ́ á bĩinám nakà bíbví é? Dénè níí dú boo éé?’ Boo béè vó, èé piìga boo gè zẹ́ẹ́ naa ní e nyíè tẹ̀ íè tọá é dĩinà. (Fíl. 2:3, 4) Mósĩ́ deè ní eé láá naamá vóé?
16 Ene kà gyóòlo ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt beè gbĩ́ mòn kọọ̀ na íb bá gè sií lóí dọ bélè. Tṍó ea ni kanà moǹ tẹ̀ íè tọ lọ̀l, a beè gbóó tú ene kà trákt ea kọlà É Kọ À Ẹ́ Léémá Ni Ge Nyimá ló Ẹẹ Kàkà Belá Nì Sẹ̀? nè tẹ̀ íè tọá vaá kọọ̀: “È géè tú ene kà kpáí nè kọ̀láá nen ea di kè gyṍóí nieí. À ló sọ́l boo ọ̀ọ̀lẹ̀ kà bíb e gbò nen ólò bĩiná. Nee ńloí.” Vígàí ne kpẹ̀a kọọ̀ níí ólò dĩine ló gbele tõ̀ò nen tṍó e bà nyímá ló nú ea náa vaá è dù. Boo tṍó e baa ni nyímá, à ólò gbóó valí vá ló ge zọ̀ ni loá sọ́l. Gyóòlo ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt e beè kọ̀a beè kpáá bĩináe kọọ̀: “É kọọ̀ olo beè bugi togó boo ene kà ea di gbàà gbò bíbví?” Be tẹ̀ íè tọá sa ene kà, neǹ kọ̀ kpẹ̀aá é gbóó láá ẹ̀ẹ̀là tráktí vaá ló sọ́l boo nú e Kpá Káí kọ́ kilma ló nakà bíbvá. Àbèè kọọ̀ ẹlẹ é láá sà ene kà gbàà gbò bíbví vaá ló sọ́l boo, boo tṍó e bè náa gé zẹ́ẹ́ tãagẽ tẹ̀ íè tọá. À dú kà kà kọ à íe nagé dõona kà gbò sĩ́deè ge dààmà togó loa sọ́l ea dì. Sìgà ketõ̀ò, gbò tẹ̀ íè tọ é láá ẹ̀bmà dẽè gbele begè dẽè kànà mòn kól nyòòmà bé e pá kĩé ólò kànà moǹ nen naa, besĩ́ì è kálá láá kọ́ nú e beè faalá domá. Kpò kúm bel ea dì dú gè nyaaná bá ló bá e síì ló nyòòmà bé e gbò e bà di kĩé gbĩ́ kọ é bãamàè vá ló.
(Máátìù 7:28, 29) Bé e Jíìzọ̀s nóomà nu naa beè palà ge bọọ ló dénè gbò e bà di kĩé tṍó e a ni ló dénè belá lọ̀l, 29 Bá e ẹlẹ síi ló a nòòmà nu beè dú kele ló ní ba gbò nóòmà Log, boo bée kọ a beè noomà nu belí nen e kpóó di bá.
nwtsty gbò nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 7:28, 29
beè palà ge bọọ vá ló: Bàé láá baatẽ́ moǹ bel Gríìk e bà lóómá bel kĩí naamá “tṍó e nu bọọ́ ló nen iná kpãà kiẽ́e ea gbáẹ gã́.” Ge kọọ̀ à ólòó bọọ́vá ló, tõó dọ̀ kọọ̀ gbò moǹ bel Jíízọ̀s íe nú ea beè olòó naá ló pọ̀b gã́bug gbòa.
bé e Jíìzọ̀s nóomà nu naa: Nakà tã́á belí lóá bel nyòòmà bé e Jíízọ̀s beè noòmà nu naa, gbò bá ea beè kọọmá kpẹ̀a, níí bãàa mm̀ gbò nú ea beè noòmà, mm̀ a lòbèl gbẹá boo gùa.
kele ló ní ba gbò nóòmà Log: Tãá ea kólí nú e gbò dòbá e bà ólò fã̀ dẽe beè kọ̀, dì belí bé ea dú lóó nu gbò nóòmà log naaá, Jíízọ̀s beè ló bel belí nen ea élá dọ̀ Jìhóvà, dì belí nen e kpóó di bá, vaá tú kọ̀láá kà a nòòmà nù dẹlẹ́ boo Moǹ Bel Bàrì.—Jọ́ọ̀n 7:16.
JANUARY 22-28
(Máátìù 8:1-3) Tṍó e Jíìzọ̀s ni aa boo gùa, gbele tõ̀ò nen beè gboó bììàé nvée. 2 Ene kà gbálà e pọ́lọ́ kom beè dọ̀é ló à gboó dù gé kumíe dúnú ke gbàà vaá bànie kọ, Tẹ́ẹ̀, be à géè dú o bùlà, m̀ gá è kọ ó bóm̄, naa ní e m é õoà.” 3 Jíìzọ̀s à gboó nììnà bá tọ́é ló vaá kọ, À dú nà bùlà. Gboó boá! À gé kọ́ gé vóá, gbálàa à gboó boá.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 8:3
à gboó nììnà bá tọ́é ló: Mm̀ Log e Bàrì beè nè tenmá bá Mózìsa, a beè kọ bàá kpòòlà gbò e pọ́lọ́ kom di ló kilma kpã́á kọ bé náa dọ́ ló dõona gbò. (Lìv. 13:45, 46; Nóm. 5:1-4) Kọ̀láá bé ea dì naa, gbò tùle bõ̀ònaló fã̀ pá Júù beè kpáá tú dõona kà gbò log tẹlẹgi ló. Dì belí nu dòòmà bá, náa beè dú bíi kọọ̀ tọ́ọ̀ nen á dũ̀ùà bé ea é dú ténì kà cubit, àé láá dú 1.8 m (6 fíìt) iná kuló nen e pọ́lọ́ kom di ló, sõò beè deé e fọ́ọ́lọ́ bọọgẹ̀ ùlà, nóó dũuà bé ea é dú 100 cubit, àé láá dú 45 m (150 fíìt) ináé kpàn. Íb gbò log ea dì belí vóí náa kọ bàá gá tó sàn gbò e pọ́lọ́ kom di ló. Pá Júù ólò ló bel leè neǹ dò bá ea gṹá aa ló gbò e pọ́lọ́ kom di ló nè dõona nèn ea té dem tomá va naa ní e bè náa é láá dũ̀ùà dú kuló. Ge dú kele ló níí, Jíízọ̀s beè palàge tó sàn dìtõ̀ò gbò e pọ́lọ́ kom di lóí naa ní ea náa nú e pá Júù náa beè nè dẽe—a beè daa bá ló gbáalàa. A beè naa vó, kọbèè à gáẹ̀ bèè láá ló áá bel vaá à bóá.—Máát. 8:5-12.
À dú nà bùlà: Níì áá gè kọọ̀ Jíízọ̀s beè zìgà kọ àé boèe nì, sõò a beè palàge tànee gè nvèè bá nèe, níí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ náa beè naa níí, áá boo béè kọọ̀ à dú nú ea lelàẹ́ ló gè naa.
(Máátìù 9:9-13) Boo tṍó e Jíìzọ̀s géè tení aa kĩé, a beè mòn ene kà gbálà e a ólò lọl kpègè, e a kọlà Máátìù, e a di ĩ́ì tẽ́ m a tọ tóm. À gboó kọ́ nèe kọ, Nyooném̄ nvée. Máátìù beè gboó aa boo nyoonée. 10 Tṍó e Jíìzọ̀s di tọ Máátìù e a gé dé gyã́á, gbele tõ̀ò gbò lọl kpègè nè dõòna gbò e bà íe pọ́lọ́ bée, beè dù gé zọ̀ Jíìzọ̀s nè gbò e bà ólò nyoonée nvée deá gyaã́á. 11 Tṍó e sìgà pá Fárèsì mon nuí, bà gboó biiná gbò e bà ólò nyoone nvée Jíìzọ̀s kọ, Éé ní e a náa vaá bọọ nen dò bá à zọ̀ gbò lọl kpègè nè gbò e bà íe pọ́lọ́ bée deá gyã́á é?” 12 Tṍó e Jíìzọ̀s dã́, à gboó aalá nèva kọ, Nen dóm biè náa dú bíi ló gbò válá ló, sõò ló gbò e lóva zọ. 13 Zẹẹ́ aalii gé noi mon bel Bàrì e a kọ́, Gè kọ ó iei sàn nyíe ló nen ní e a biím̄ é, mè níì ge tú nom vaamá gyọ́ọ nèm̄ nì. Ním beè dú ló gè kolí gbò lé, sõò m beè dú ló gè kolí gbò pọ́lọ́.”
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 9:10
ge dé gyã́á: Àbèè ge “ĩì tẽ́ kẽ dé gyã́á.” Ge zọ̀ nen ĩiá tẽ́ kẽ deá gyã́á zógè kà lé gbaa ló kóò ea di zẹ̀ẹ̀ nená nè ọ̀ọ̀. Sõò mm̀ deè Jíízọ̀sa, pá Júù náa beè olòó zọ̀ nen e bà náa dú Júù ĩiá tẽ́ kẽ deá gyã́á.
gbò lọ̀l kpègè: Gbele tõ̀ò pá Júù beè olòó lọ̀l kpègè má pá Róm̀ e bà gé lẹẹlà bel. Gbò nen beè ọbví pá Júùí níì áá boo béè kọọ̀ bà gbáá ló kpóó lẹ̀ẹ̀là bel e bè náa léémá baala nì, sõò ge kọ bà lọl èlmà ló bé e ba beè kọ bàá tú naa. Pá ba bon beè olòó kìn gbò lọ̀l kpègèí, vaá ẹ̀b va belí gbò náàkyọ̀ nè gbò kùnà kúnà.—Máát. 11:19; 21:32.
(Máátìù 9:35-38) Jíìzọ̀s beè kyã̀à bã pọ̀b bon nè ńkem bon vaá noomà nu gbẹá m gbò tọ Bàrì pá Júù. A beè vee Lé Kpẹa e a kil lo [Boǹ Méné] Bàrì, vaá à bogági gbò e bà íe kele kele íb kom nè zọ̀ ló. 36 Tṍó e a mon gbele gbò nená, ba è gboó dúe ńsàn nyíe, boo bée kọ gyõ̀ beè dìvá dẽe vaá bà náa beè ié nen nvèè bá. Ba è gboó dì belí gbò naanà ból e nen ku dẽe ló á gé ló. 37 À gboó kọ́ nè gbò e bà ólò nyoonée nvée kọ, Gbele tõ̀ò nu a léèvè, sõò gbò tóm e a di gbàà dú ńkem. 38 Banii Tẹ̀ Íe nu e a ni léèvèi kọ á lẹ̀ẹ̀là gbò tóm e a é kọ́lí tẹlẹ boo bàlà ólí.
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 9:36
baẹ̀ gboó dúe ńsàn nyíe: Moǹ bel Gríìk ea kọlà splag·khniʹzo·mai e bà lóómá bel kĩí gáẹ̀ gé belí moǹ bel e bà ló nyòòmà “fá” (splagʹkhna), ea tõó dọ̀ kà agẹbá bé e nu tọ́a ní ló naa. Níí di gbàà gbò agẹbá moǹ bel Gríìk e bà lóómá bel nyòòmà sàn nyíe.
(Máátìù 8:8-10) Nen togó gbò béá beè gboó aalá nè Jíìzọ̀s kọ, Tẹ́ẹ̀, ním bọ́ ló kọ ó dú nà tọ. Gbẹá gé kĩ e o dìa ló bel, mè nà nvín tọ é bóá. 9 Nda di ke lẹ̀ẹ̀là vaá iena gé gbò bé e nda gé lẹẹlà bel ló. Nen e m lẹẹlà tóm e a dìvá gbàà ólò sì, vaá nen e m kólì ólò dù. Kọ̀láá nu e m kọ́ nà gyóòlo á naa, ní e a ólò naa é.” 10 Tṍó e Jíìzọ̀s dã́ naa vó, a beè gboó palà ge bọọé ló, naa ní e a kọ́ nè gbò e bà dìé nvéeá kọ, M̀ ló kà kà bel nèi kọ m̀ gáà mòn tóò nen e a di Ízràẹ̀l e a láá dẹlẹ nyíe boo Bàrì naa vóá.
w02 8/15 13 ¶16
“Nda A Zógèi Nu Dòmà Bá”
16 Tẽ̀ènè áá báá, tṍó e neǹ togó gbò béá—be à sẹlẹ nen ea aa Róm̀—beè sí ló Jíízọ̀s gé bànee kọ á boè a nvín tọ, Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ neǹ togó gbò béí a sí gã́bug pọ́lọ́. Mm̀ gbò deeá, àé láá dú gè kọ o eelà gã́bug mii vaá fã̀ zọ bé ò kálá láá dú neǹ togó gbò bé. Sõò Jíízọ̀s beè ká dẽe gbẹẹ́ boo lé nu ea mon mm̀ gbálàí, ea dú kà agẹbá zìgà. (Máátìù 8:5-13) Dõona tṍó, tṍó e Jíízọ̀s géè ló bel nyòòmà nen ea beè dọ̀ log e ba beè túe ká kú té ku kpàn ẹlẹá, Jíízọ̀s naa beè kọ́ bel gbálàí boo béè pọ́lọ́ ea beè sì, sõò a beè sièe kpóó ló kọ á ẹ̀bmà dẽè lé dì deèsĩ́. (Lúùk 23:43) Jíízọ̀s beè palàge nyimá kọọ̀ ge ló pọ́lọ́ bel ea kil ló nen ólò ọọvẹ́ va ló. Tọ́ọ̀ kà bàà-bàà bùlà á gé ló, a pììgà ge gbĩ́ lé mon mm̀ dõona gbò beè naa kọ bàá kpáá naa leevè.
(Máátìù 9:16, 17) Tọ́ọ̀ nen náa ólò tú ãa báà nu uú dẽe kĩ e a baalà ló nómá kọ̀là ló, boo bée kọ ãa báà nuá é nvémá vaá baa kòlà lóá èlmà bé e a beè dì naa. 17 Bà náa ólò túna gé ãa míí tṍ m nómá bẹ̀lẹ̀ kpá ból. Be bà náa vó, bẹ̀lẹ̀a é pómí, naa ní e mííá é tũà pè vaá bẹ̀lẹ̀a gboó kyọà. Tãa vó, bà ólò tú ãa míí tṍ m ãa bẹ̀lẹ̀ kpá ból, kọ bé pálàa kà láá dì.”
jy 70 ¶6
Éé Ní Ea Beè Naa Vaá Gbò Nyòòne Nvéè Jíízọ̀s Náa Beè Ká Gã́é?
Jíízọ̀s beè dì ea géè nvèè bá nè gbò e bà géè nyoone nvéè Jọ́ọ̀n Ea Ólò Diile Nen Múúá kọọ̀ tọ́ọ̀ nen á gá ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Kráìst é lábví gbò nómá láb e gbò e bà ólò fã̀ ńbàlì pá Júù ólò labvíá, dì belí sẹ̀lẹ̀ nù káà gã́. Ẹlẹ náa beè dú ló gè sí tóm ló nómá fã̀, sĩ́deè ge nèèmà fã̀ Bàrì e tọ́ọ̀ kà lé á gé ná ló. Íb sĩ́deè fã̀ e Jíízọ̀s géè siè kpóó ló gbò nen nyòòmà náa gbáá ló nàànù gbò e bà ólò fã̀ ńbàlì pá Júù. Náa géè tú ãa báà nu uú dẽe kĩ e a baalà ló nómá kọ̀là ló àbèè ge tú ãa míí tṍ m nómá bẹ̀lẹ̀ kpá ból.
JANUARY 29–FEBRUARY 4
(Máátìù 10:29, 30) “Ńgá kõò á gé ló tọ́ọ̀ nu. Nen é láá oo bàà ọ̀và vaá náa é láá kẹ́ ló lọl ló. Sõò baànà bé e bà á gé ló tọ́ọ̀ nuá, tọ́ọ̀ ọ̀và náa ólò do kẽ ù e bọọ Tẹ̀ náa nè dee. 30 À bẽènà boólo, e Bàrì nyímá bã̀ànà gã́ bug pa gyáa e a dìí togó.
nwtsty gbò nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 10:29, 30
Gbò Ńgá kṍò: Moǹ bel Gríìk ea kọlà strou·thiʹon dú moǹ bel e bà ólò kolmá gbò ńnóm e bà kil kẽ, sõò bà ólò bọọgẹ̀ loomá bel nyòòmà ńgá kṍò, ea dú ńnóm ea palàge sí kil kẽ gbàà dénè gbò ńnóm.
Nen é láá oo bàà ọ̀và vaá náa é láá kẹ́ ló lọl ló: Níà ló “kpọ́gọ́lọ́ kpègè pá Róm̀,” ea dú kpègè e ba beè olòó kpẽ́ ló tóm e nen tú 45 mínìt siimá. (Ẹ̀b App. B14.) Boo na sĩ́deèí, ní ea égè taà tóm, tṍó Jíízọ̀s géè kyã̀à tení mm̀ boǹ Gálìlì, Jíízọ̀s beè kọọ̀ nen é láá oo bàà kà ńgá kṍò vaá náa gé láá kẹ́ ló lọl ló. Dõona tṍó, bé ea é láá dú enè gbáá aa ló tṍóá, tṍó ea géè kọ́ kpẹ̀a gbẹá Júdà, Jíízọ̀s beè kọ bà é láá oo vòò kà ńgá kṍò dẽè kpègè e ténì kà ńgá kṍò ólò sì. (Lúùk 12:6) Tṍó e túù nagbò ketõ̀ò Kpá Káíí doolé ene, è monì kọọ̀ ńgá kṍò sí kil kẽ íná kpãà kiẽ́e ní ea égè vòò kà ólò dú ńtẹ́lẹ ló.
Bàrì nyímá bã̀ànà gã́bug paà gyáa ea dìí togó: Bà kọ́ọ̀ tṍó e bà tú dõó boo dénè ẹ̀ẹ̀, mè gã́bug paà gyáa ea di togó nen sígá ló 100,000. Ge kọọ̀ Jìhóvà íé ka sogo-sogo kètẽ́ nyìmànù ea kuu bã̀àna gbò ńkem̀ nú ea náaí, náa kọ é àgala boo kọọ̀ ẹlẹ palàge ié lèèmá mm̀ buu buù nen ea gé nyoone nvéè Kráìst.
nwtsty tã́à nu
Ńgá kṍò
Gbò ńgá kṍò beè olòó sí kil kẽ gbàà dénè gbò ńnóm e bà ólò oo. Òó láá zalí bàà kà ńgá kṍò ló kpègè e ba beè olòó kpẽ́ ló tóm e nen tú 45 mínìt siimá. Moǹ bel Gríìkí é láá loá bel nyòòmà kele-kele íb sọ́gọ́ ńnóm, bã̀àna ló gbò sọ́gọ́ ńnóm e bà ólò lò tẹ̀ kú kọ̀ọ̀lọ̀ (Passer domesticus biblicus) nè ńgá kṍò ea ólò di Spain (Passer hispaniolensis), e bà dì nàgé gbẹ́á kẽ mm̀ dó Ízràẹ̀l.
(Máátìù 11:28) “Dénè boolo e tóm ni mmái vaá tò a komíi men! Dui mè nda é naa kọ ó iei bò séi.
nwtsty gbò nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 11:28
tò a kómíi men: Gbò e Jíízọ̀s beè kolí kọ bàá dù, dú gbò e tã̀àgã̀ bùlà ni náa kọọ̀ ‘tò á komí va men.’ Boo béè dõona kà gbò log nè nàànù kunukẽ̀ e pá Júù nvee gĩ gbàà Log Mózìs náa kọọ̀ ge fã̀ Jìhóvà á dú nyèè tò nèà va. (Máát. 23:4) Bã̀àna deè bõ̀séi, e Bàrì beè noo kọ á nè va dĩ̀ìnè lóá, a dú nyèè tò nèà va.—Ẹ́xọ 23:12; Máàk 2:23-28; Lúùk 6:1-11.
nda é náa kọ ó iei bõ̀séi: Moǹ bel Gríìk e bà lóómá bel nyòòmà “bõ̀séi” é láá tõó dọ̀ ge ié dĩ̀ìnè ló (Máát. 26:45; Máàk 6:31) nè ge ié ààa aa ló tóm eo géè sì kọ bé ò láá kpáá ié kói (2 Kọr. 7:13; Fai 7). Kà ea di mm̀ kĩí gé náa kọ é nyimá kọọ̀ ge dàlà “tóm” Jíízọ̀s bẹ̀ẹ̀là (Máát. 11:29) é bãàa mm̀ ge sí tóm, níì ge bṍ séi nì. Moǹ bel Gríìk e bà lóómá bel nyòòmà Jíízọ̀s kĩí fáálá bug ge dĩine ló nen nè ge nè kpóó gbò e lóó va beè ọọ naa ní e bàé láá kpáá ié tàn ge dàlà a tóm e bè náa tavàlàí bẹ̀ẹ̀là.
(Máátìù 11:29, 30) Dalai nà tóm bẹẹlai, vaá ò nói bé e m gbọ́ọ́lẹ̀ ló vaá tú nà kpá ló kilma kẽ naa, kọ bé ò láá iei bò séi. 30 Boo bée kọ nà tóm náa é tavàlàí ló, vaá nà tò náa é bã́í men.”
nwtsty nu gè nò ea dẹẹ̀a boo Máát. 11:29
Dalai nà tóm bẹẹlai: Jíízọ̀s beè tú “tóm” loomá bel nyòòmà ge kìlmà kpá ló kẽ vaá tõó kè kẽè tùle. Be a beè ié bùlà nyòòmà bàà mm̀ tóm, naamá ní e Bàrì beè nè ẹlẹ́ Jíízọ̀s, à gáẹ̀ beè dú gè kọọ̀ à gé kólí pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá dùè gé zọẹ̀ ẹlẹ dalàẹ̀ ńlẹ́ẹ̀ tóm bẹ̀ẹ̀là. Be a beè dì naa vó, bà gáẹ̀ sẹlẹ gã́ ló tã́á belá kọọ̀: “Zọḿi dalai nà tóm bẹẹlai.” Be Jíízọ̀s ní ea beè tú nakà tómí nè gbò nené, beè vó níí gé ló bel nyòòmà ge tú lóó nvee kè kẽè tùle nè lẹ̀ẹ̀là bel ea aa bá Kráìst dì belí pá a gbò nyòòne nvée.
(Máátìù 11:2, 3) Tṍó e Jọ́ọ̀n, [Ea Ólò Diile Nen Múú], gbẹá tọ kpọ́gọ́lọ́ dã́ nu e Kráìst gé náa, a beè gboó lẹ̀ẹ̀là sìgà gbò e bà ólò nyoone nvée ẹlẹ simáé ló 3 gé bĩináe kọ, É kọ olo ní nen e ba è kọ à é dú é, sẹ̀ é ẹ̀bmà dẽe dòòna nen é?”
jy 96 ¶2-3
Jọ́ọ̀n Beè Gbĩì Ge Dã́ Bel Lọl Gã́ Jíízọ̀s
É kọọ̀ nakà bíbvá dú ni ãá deè tṍ? Jọ́ọ̀n beè dú kà agẹ ló nen, e tṍó ea géè tú Jíízọ̀s diilé múú mm̀ nú e sìgà ńkem à gá dú bàà gbáá ea kil nvéeá, a beè mòn nyómá káí Bàrì ea dọ́ boo Jíízọ̀s vaá dã nágé mon ea aa gã́ Bàrì tṍó ea ténmà Jíízọ̀s. Née íè tọ́ọ̀ kà nu gè láá elá boo kọọmá kọọ̀ lóó zìgà Jọ́ọ̀n beè ọọ. Be níì vó nì, Jíízọ̀s náa gáẹ̀ beè ló lé-lé bel kilma ló Jọ́ọ̀n, belí bé ea beè naaá. Sõò beè Jọ́ọ̀n náa beè ié bàà-bàà bùlà, éé beè naa kọ á bĩiná Jíízọ̀s nakà bíbví é?
Àé láá dú gè kọọ̀ Jọ́ọ̀n géè gbĩì ge nyimá lọl gã́ Jíízọ̀s beè ẹlẹ ní ea dú é Mèsáíà ẹ. Níí gáẹ̀ beè siè kpóó ló Jọ́ọ̀n boo tṍó ea gé mon tã̀àgã̀ gbẹá tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́. Vaá à íe nagé dõona kà bug ea di mm̀ bíb Jọ́ọ̀ní. A beè palàge nyimá gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀ Nen E Bàrì Beè Tṍ Nóo Bólí é dú méné nè neǹ dùùlà. Sõò gã́bug gbáá a téní ló tṍó e Jíízọ̀s beè dììamúú, vaá Jọ́ọ̀n di tọọ̀ Kpọ́gọ́lọ́. Vóà naa, à gé gbóó bĩiná be à íe dõona nèn ea é kpáá dù tṍó e Jíízọ̀s é ú, naa ní ea é gbóó mm-mè gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e ba beè kọọ̀ Mèsáíà é ḿm̀-mèa.
(Máátìù 11:16-19) “Éé ní e ḿ tú gbò e a di deeí doolé ló é? Bà bélí gbò pá nvín e bà di íì tẽ́ kè ki. Na gbò nvíná kova ló ba kóò kọ, 17 È kpá nu nèi kọ ó zovii, vaá nóo zovìì! È sẹlẹ kè tó nèi kọ ó toi, vaá nóo tóì!’ 18 Tṍó e Jọ́ọ̀n dú vaá kalí gyã́á, kalí míí, gbò nen beè kọ, Zọ dìé m!’ 19 Tṍó e nda, Sã́áná Nen gá dú vaá dé gyã́á, ṍ míí, gbò nen à kọ, Ẹlẹá ela nen gọ̀l òò nè nen õ̀ míí, à zọ gbò lọl kpègè nè gbò e a íe pọ́lọ́ bée naaá nu! Sõò gbò nu e a aa m nyìmà nu Bàrì dọ bàlà kè ólò naa kọ gbò nen á nyima kọ a lelà.”
jy 98 ¶1-2
Pọ́lọ́ Múú Kyáá Á Di Ló Kúúlí E Bà Náa Dã́ Tọ́ọ̀ Ból
Jíízọ̀s beè palàge nvèè ka ló Jọ́ọ̀n ea ólò Diile Nen Múú, sõò gã́bug nen ólò ẹ̀b Jọ́ọ̀n naa vàẹ? Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Gbò e a di deeí . . . bélí gbò pá nvín e bà di ĩ́ì tẽ́ kè ki. Na gbò nvíná kova ló ba kóò kọ, È kpá nu nèi kọ ó zovii, vaá nóo zovìì! È sẹlẹ kè tó nèi kọ ó toi, vaá nóo tóì.’ ”—Máátìù 11:16, 17.
Éé ní e Jíízọ̀s géè kọ̀ẹ? À baatẽ́ kọọ̀: “Tṍó e Jọ́ọ̀n dú vaá kalí gyã́á, kalí míí, gbò nen beè kọ, Zọ dìé m!’ Tṍó e nda, Sã́áná Nen gá dú vaá dé gyã́á, ṍ míí, gbò nen à kọ, Ẹlẹá ela nen gọ̀l òò nè nen õ̀ míí, à zọ gbò lọl kpègè nè gbò e a íe pọ́lọ́ bée naaá nu! Sõò gbò nu e a aa m nyìmà nu Bàrì dọ bàlà kẽ ólò naa kọ gbò nen á nyima kọ a lelà.’ ” (Máátìù 11:18, 19) Boo dõona bá, Jọ́ọ̀n beè tõó dùm ea válí bá dì belí neǹ Názirẹ̀t, náa beè õ nágé míí, gbò nen beè kọọ̀ zọ dìé m. (Nómbà 6:2, 3; Lúùk 1:15) Boo dõona bá, Jíízọ̀s beè tõó nágé dùm belí gbò nen. A beè dè vaá ṍ nu mm̀ kuna-kuna bá, sõò ba beè kọọ̀ ẹ̀ẹ̀ neǹ gọ̀l òò. Náa íe nú eo é náa e gbò nen náa é ló bel ló.