Gbò Ketõ̀ò E Bà Kólí Nyòòmà Dùm Nè Kpá Bõ̀ònaló Sìtóm Kọ̀ Kpẹ̀a

FEBRUARY 3-9

GYỌ́-GYỌ́ LÓ NU EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JÉNESÌS 12-14

“Zíl Gbaa Ló Ea Dọ Bélè Nè Olo”

(Jénesìs 12:1, 2) Vaá Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràm kọọ̀: “Aa o bon nè ló pá o dúà ló nè tọọ̀ o tẹ̀ vaá ò kil dõòna bòn e nda é dobá nè ni. ² Nda é náa kọ ó bọọ dú gbele pọ̀bkà dó, vaá m̀ é tã́ànè ni dee bá, vaá nda é náa kọọ̀ o bée á bọọ, vaá olo é dú tã́áná dee bá.

it-1 522 ¶4

Zíl Gbaa Ló

Zíl Gbaa Ló E Bàrì Beè Zọ̀ Ébràhàm Zilá. Zíl gbaa ló e Bàrì beè zọ̀ Ébràhàm ziláá beè dààmà togó siá tóm tṍó e Ébràm (Ébràhàm) beè fùl sábá Pène Úfretìz boo tṍó ea gé kil Kénaàn. Zíl ea dẹẹ̀a boo logá beè bã kẽ 430 gbáá aa ló tṍóá. (Gàl. 3:17) Jìhóvà beè ló bel nè Ébràhàm tṍó ea beè di Mẹsapatémìà, gbẹá Ur ea di mm̀ dó Káldìà, kọ á kil dó e Bàrì é do bá nèe. (Tóm 7:2, 3; Jén. 11:31; 12:1-3) Ẹ́xọdọ̀s 12:40, 41 (LXX) kọ́ nèi kọọ̀ tṍó e 430 gbáá e pá Ízràẹ̀l beè tõ̀òma Íjèpt nè boo kunukẽ̀ Kénaàna ni íná kùbmà, “kà lèlà deeá” pá Ízràẹ̀l e ba beè di kèbá gyóòlo gbẹá Íjèpta beè gboó kìl. Aẹ̀ bèè 14 dee ló ẽ́ Nisan, mm̀ gbáá 1513 B.C.E., ea dú kà lèlà deè Nàànù Ténì Zelí, ní e pá Ízràẹ̀l beè aa Íjèpt e. (Ẹ́xọ. 12:2, 6, 7) Níí é láá tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ aẹ̀ bèè kà lèlà 14 dee ló ẽ́ Nisan, mm̀ gbáá 1943 B.C.E., ní e Ébràhàm beè fùl Pène Úfretìz e, vaá tṍóá ní e zíl e Bàrì beè zilá nè Ébràhàma beè bã kẽ ẽ́. Bàrì beè kpáá sila ló Ébràhàm tṍó ea ni íná Shẹ́kèm ea di boo kunukẽ̀ Kénaàn vaá kpáá tẹlẹ̀ kpãa ló a zìgànùa, tṍó ea kọ́ọ̀, “M̀ é tú boo kunukẽ̀í nè pá o ból súú,” ea zógè kọọ̀ zílí gbáá ló zìgànù e Bàrì beè zìgà gbẹá mm̀ gònò Ídèna, vaá tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ ból ‘súúí’ gé lóá bel nyòòmà mana-mana gbò nen, ea zógè kọọ̀ ból súú ea dú gè kọ́ nú ea kil lóá é meà aa mm̀ kúúlí gbò nen. (Jén. 12:4-7) Tṍó e tṍó téní, zìgànù Jìhóvàí beè kpáá palàge dọ bàlà kẽ, dẹ̀ẹ̀a boo bé ea dì naá mm̀ kpá Jénesìs 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.

(Jénesìs 12:3) Nda é tã́ànè dee bá gbò e bà tã́ànèni dee bá, vaá tumí pọ́lọ́ múú kyáá nè gbò e bà sí ni pọ́lọ́, vaá òó dú tã́áná dee bá nèà kọ̀láá kà pá tọ ea di boo kunukẽ̀í.”

w89 7/1 3 ¶4

Nú Ea Náa Vaá À Bọ́ló Kọ Ó Nyimá Kà Kà Bel Ea Kil Ló Ébràhàm

Níí dú kà kele íb zìgànù, vaá kọ̀láá bé ea kil kẽ naa, Ébràhàm beè dã́ tṍó e Bàrì zigà nakà zìgànùí bàà kele-kele tṍó. (Jénesìs 18:18; 22:18) Kọbé Bàrì ḿm̀-mè a zìgànùí, àé kẽee gbò e bà dṹùnà kele-kele pá tọ e ba beè ù lọl kemà ú. Àé dú tã́áná dee bá nèà gbò e bà kẽeà aa kemà ú, tã́gíní bé e gã́bug ọ̀và é kẽeà vaá tõó mm̀ lé dìtõ̀ò boo kunukẽ̀í ea meà belí Páladaìs e Ádàm beè peeá. Boo béè vó, bàé nóòmà va bé e bàé láá tõó dùm ea é náa kọ bàá ié dùm e bè náa tá naa.—Jénesìs 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.

(Jénesìs 13:14-17) Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràm tṍó e Lọ́ọ̀t ni dááá ààẹ́ ló kọọ̀: “Sóo sóo, dàlà dẽé boo, vaá ò tõó kĩ́ eo dì dàlà dẽe ẹ̀bmà deè boo gù nè boo kpọ̀lọ̀-kpọ̀lọ̀, deè báà nàànì nè dọ̀ọ̀mà tẽ́ nàànì, ¹⁵ boo béè kọọ̀ nda é tú dénè kpáà bàlà ól eo monìa nè olo nè pá o nvín naamá bọọ ìènù dọ̀ọ̀mà dè-dè. ¹⁶ Vaá nda é náá kọọ̀ pá o nvín á bọọ́ tõ̀ò belí kpã́gã́ sãa ea di boo kunukẽ̀í, ea zógè kọọ̀ beè nen láá bugi gã́bug kpã́gã́ sãa ea di boo kunukẽ̀í, bàé láá bugi gã́bug pá o nvín. ¹⁷ Aa boo, vaá ò kyãà bã dénè ketõ̀ò ea di boo kpáà bàlà ólí, boo béè kọọ̀ m̀ḿ tú kpáà bàlà ólí nèni.”

it-2 213 ¶3

Log

Dẹ̀ẹ̀a boo nòòtẽ́ nómá, sìgà gbò nvín no kpá zigà kọọ̀, tṍó e nen gbĩ́ gè oo kunukẽ̀, nen ea é zálíá ólò elá kiẽ́e ea daàa boo ea di ló kunukẽ̀a vaá ẹ̀b bé ea bọọ́ gbàà naa. Tṍó e nen ea é zálí kọ́ọ̀, “À monìè,” à zógè kọ à kũunà vá gbàà. Tṍó e Jìhóvà géè zìgà nè Ébràhàm kọ àé neèe boo kunukẽ̀ Kénaàna, a beè zẹ́ẹ́ kọ́ nè Ébràhàm kọ á ẹ̀b ténì gá ea di ló boo kunukẽ̀a. Ébràhàm náa beè kọọ̀, “À monìè,” be à sẹlẹ níà boo béè kọọ̀ Bàrì beè kọ àé túè Kunukẽ̀ Zìgàa neè pá a ból súú, tṍó e tṍó é téní. (Jén. 13:14, 15) Mózìs dì belí nen ea géè tulè pá nvín Ízràẹ̀l, Bàrì beè kọ́ nèe kọ á “ẹ̀b” boo kunukẽ̀a, beè nú ea monmà dẽe gbáá ló bààtẽ́ ea kil ló boo kunukẽ̀á, à zógè kọọ̀ bàé tú kunukẽ̀á lọa bá nè pá nvín Ízràẹ̀l nyòòmà bé ea lelà naa, kọbé bà láá bã boo tṍó e Jóshùà é túlè va. (Dìt. 3:27, 28; 34:4; bugi nagé togó boo nú e Sétàn beè bẹẹ́ sĩ́ Jíízọ̀s ea di mm̀ kpá Máát. 4:8.) Dõòna kà láb ea gáẹ̀ gé mèà belí níá beè dú: ge kyã̀à tení boo kunukẽ̀a àbèè ge bã boo, mm̀ bug gè tú naamá ìènù. (Jén. 13:17; 28:13) Mm̀ sìgà émì nu e ba beè emí gbẹẹ́ kẽ tṍó ea kil nvéeá, è monì kọ ba beè olòó bugi gã́bug té ea di boo ól e nen gé óo.—Doolé ló Jén. 23:17, 18.

Kpó Tẽ́ Gbò Lé-lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí

(Jénesìs 13:8, 9) Boo béè vó, Ébràm beè gboó kọ́ nè Lọ́ọ̀t kọọ̀: “Sóo sóo, kàna á gá di zẹ̀ẹ̀ nda nè ọ̀ọ̀, nè zẹ̀ẹ̀ pá ńlóò gbò búmà nom nè pá ńdáà gbò búmà nom, boo béè kọọ̀ pálàa bẹ̀ì bàà vígà. ⁹ É kọọ̀ dénè kunukẽ̀í á gé nè ni? Sóo sóo, daaá àà ḿ kpàn. Be ò kil boo bá kìe, nda é kil boo bálè, sõò be ò kil boo bálè nda é kil boo bá kìe.”

w16.05 5 ¶12

Kpoogè Dee Ló Kàna Mm̀ Ge Zogè Kọ Ò Vulèè Nen

¹² Nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló bé gbò gyóòlo Bàrì beè tú fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló kpoomá dee ló dìtõ̀ò ea gáẹ̀ láá daalá va beè dú ní ea beè naaá èèlè nyíè zẹ̀ẹ̀ Ébràhàm nè Lọ́ọ̀t ea beè dú nvín a vígàa. Pálàa ọ̀và beè olòó bumá nom, vaá gbò e bà ólò kùdẽe ló ba gbò nomí beè gboó kaná boo kiẽ́e e ba gbò nom é tági kõ. Boo béè ge vàlẹ̀ bá naa kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á dì, Ébàràhàm beè kọọ̀ túá Lọ́ọ̀t á zẹ́ẹ́ sà kiẽ́e e ẹlẹ ne pá a tọ é tõo. (Jén. 13:1, 2, 5-9) Ẹ̀b bé ea dú kà lé nu dòòmà bá naaà! Ébràhàm náa beè gbĩ́ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló boo béè áá ńlẹ́ẹ̀ lee ló. É kọọ̀ à íe nú ea beè pèèe boo béè ge nè nu taalẹ bá? Ẽ́èe. Áá bé e nuí gé nááá gbàà Lọ́ọ̀t nè ẹ̀ẹ̀ lọ̀l, Jìhóvà beè zìgà-zìgà tã́áná dee bá nè Ébràhàm. (Jén. 13:14-17) Bàrì náa é sọtọ́ deè kọọ̀ pá ńlẹ́ẹ̀ gyóòlo e bà lábví láb ea gbáá ló gbò a nòòkúu ea di káíá nè ge kpoogè dee ló dùlà-dùlà á mòn tã̀àgã̀ lee.

(Jénesìs 14:18-20) Vaá Mèlkízedẹ̀k ea dú méné boǹ Sálẹ̀m beè domà gyã́á nè míí; ẹlẹ beè dú nen ea ólò vaalá gyọ́ọ nè Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Leeá. ¹⁹ Tṍóá a beè tãanè dee bá Ébràm vaá kọọ̀: “Tã́áná dee bá ea aa bá Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee Ea Beè Naa káála nè kunukẽ̀ á di ló Ébràm; ²⁰ Vaá lèèlà á dì nè Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee, Ea beè tú dénè pá o gbò ọ́b nvèè ní bá!” Vaá, Ébràm beè gbóó tú ène boo òb ea dú ló gbò nú ea beè lọl dẽè béá nèe.

(Híbrù 7:4-10) Ni zẹẹ́ ẹvii kọ nen e bẹẹ nómá tẹ̀, Ébràhàm, élá ló nu e ẹlẹ beè ié dẽe bé vaá nèe ene boo òb íe ge dú nen e a palà ge bọọ. ⁵ Log nè kpóó gbò e bà dú mana mana lívàì, e bà dú gbò vààla gyọ́ọ, kọ bà á lọl ene boo òb bá pá Ízràẹ̀l, e a náámá pá ba vígà, náa kal ló bée kọ baala pá mana mana Ébràhàm na gé. ⁶ Mẹlkézàdẹ̀k náa dú gã Lívàì, sõò a beè lọl ene boo òb bá Ébràhàm vaá tãanè dee bá nen e a dì belí Ébràhàm e Bàrì beè zìgà nu nè. ⁷ È palà ge nyimá kọ nen e a nè tã́áná dee bá íe ge bọọ èl nen e ẹlẹ tã́ánè dee bá. ⁸ Kilma kĩ e pá gã Lívàì e bà ólò lọl ene boo òb bá gbò nená dì, baala gbò nen e bà ólò ù. Sõò tãa bá Mẹlkézàdẹ̀k, ẹlẹ dú nen e a di dùm, dì belí bé e Kpá Káí kọ́ naa, vaá ẹlẹ ní e a beè lọl ene boo òb bá Ébràhàm e. ⁹ È é láá kọna gé kọ mè Lívàì (e pá a gã ólò lọl ene boo òb bá gbò nená) beè kpẽ́ná gé ene boo òb tṍó e Ébràhàm kpẽ́á. ¹⁰ Boo bée kọ, náa kal ló bée kọ Lívàì gáà beè mea boo tṍóá, è é láá kọ a beè di dí m mii a nómá tẹ̀ Ébràhàm boo tṍó e Mẹlkézàdẹ̀k beè beè zọ̀ Ébràhàm nyòònàa.

it-2 683 ¶1

Neǹ Vààla Gyọ́ọ

Mẹlkézàdẹ̀k ea dú méné boǹ Sálẹ̀m beè dú neǹ vààla gyọ́ọ (ko·henʹ) ea dì kele. Kpá Káí náa kọ́ nú ea kil ló pá a nómá tẹ̀, deé ea beè mèà, àbèè deé ea beè ù. Náa beè dú neǹ vààla gyọ́ọ boo béè kọ níà ba ìènù, vaá náa íe nen ea beè lọa bá nè ẹlẹ àbèè nen ẹlẹ beè lọa bá nè. Mẹlkézàdẹ̀k beè gbá dú méné nè neǹ vààla gyọ́ọ. Ńlẹ́ẹ̀ ge dú neǹ vààla gyọ́ọ beè bọọ èl boo ní gbò e bà dú gãà Lívàì, boo béè kọọ̀ Lívaì beè kpẽ́ ene boo òb nè Mẹlkézàdẹ̀k, tã́gíní bé ea beè di dí mm̀ miì Ébràhàm tṍó e Ébràhàm beè kpẽ́ ène boo òb nè Mẹlkézàdẹ̀k vaá à ié tã́áná dee bá lọ̀líé báá. (Jén. 14:18-20; Híb. 7:4-10) Mm̀ na gbò gáí, Mẹlkézàdẹ̀k doà bá Jíízọ̀s Kráìst ea “dú nen vààla gyọ́ọ dọ̀ dèdè, dì belí bé e Mẹlkézàdẹ̀k beè dú nen vààla gyọ́ọ naaá.”—Híb. 7:17.

Bugì Kpá Káí

(Jénesìs 12:1-20) Vaá Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràm kọọ̀: “Aa o bon nè ló pá o dúà ló nè tọọ̀ o tẹ̀ vaá ò kil dõòna bòn e nda é dobá nè ni. ² Nda é náa kọ ó bọọ dú gbele pọ̀b kà dó, vaá m̀ é tã́ànè ni dee bá, vaá nda é náa kọọ̀ o bée á bọọ, vaá olo é dú tã́áná dee bá. ³ Nda é tã́ànè dee bá gbò e bà tã́ànèni dee bá, vaá tumí pọ́lọ́ múú kyáá nè gbò e bà sí ni pọ́lọ́, vaá òó dú tã́áná dee bá nèà kọ̀láá kà pá tọ ea di boo kunukẽ̀í.” ⁴ Boo béè vó, Ébràm beè gboó àà belí bé e Jìhóvà beè kọ́ naa nèe, vaá Lọ́ọ̀t beè nyoonée. Ébràm beè toolá 75 gbáá tṍó ea beè aa boǹ Héràn kìl. ⁵ Ébràm beè faalá Séràì ea dú a va nè Lọ́ọ̀t ea du nvín a vígà nè dénè ba gyọ́ nè gbò gyóòlo ea beè ié gbẹá Héràn, vaá àà másĩ́ boo kunukẽ̀ Kénaàn. Tṍó e bà íná boo kunukẽ̀ Kénaàn, ⁶ Ébràm beè kyã̀à tení boo kunukẽ̀á naaá íná Shẹ́kèm, ea di kpàn gbò pọ̀b té ea di boo kunukẽ̀ Mórẹ̀. Tṍóá, pá Kénaàn beè di-dí boo kunukẽ̀a. ⁷ Tṍóá, Jìhóvà beè gboó sila ló Ébràm vaá kọ́ nèe kọọ̀: “M̀ é tú boo kunukẽ̀í nè pá o mana-mana.” Boo béè vó, a beè gboó tìb gbàni vààla nè Jìhóvà ea beè sìlàẹ́ lóá gbẹá kĩé. ⁸ Tṍó e tṍó téní, a beè aa kĩé kil deè boo gù ea di deè báà nàànì ea di kpàn Bẹ́tẹẹ̀l, vaá tìb a tọ kàn kĩ́ e Bẹ́tẹẹ̀l di deè dọ̀ọ̀mà tẽ́ nàànì vaá Aʹi à di deè báà nàànì. Kĩá ní ea beè tìb gbàni vààla gyọ́ọ nè Jìhóvà vaá dààmà togó gè kolí béè Jìhóvà ẹ. ⁹ Tṍó e tṍó téní, Ébràm beè aa kĩé másĩ́ deè Négẹ̀b, a beè tú a tọ kàn kilma kọ̀láá kĩ́ ea kil. ¹⁰ Kátogóí, kíi beè gboó dọ boo kunukẽa vaá Ébràm beè gboó àà másĩ́ Íjèpt vaá tṍó mm̀ sìgà tṍó, boo béè kọọ̀ kíi ea dọ́ boo kunukẽ̀a beè palàge agabá. ¹¹ Tṍó ea é gé bã Íjèpt, a beè kọ́ nè a vaà Séràì kọọ̀: “Sóo sóo paaném tṍ ló! Nda nyímà kọọ̀ ò palàge dú lé bia. ¹² Boo béè vó, kọ̀láá tṍó e pá Íjèpt moni, bàé íè ge kọọ̀, ‘Níì a va.’ Tṍóá, bàé fẹ́ nda vaá bà aaló olo. ¹³ Sóo sóo kọ́ nèva kọọ̀ oloò ńdáà vígà, kọbé ò náa kọọ̀ nu á leeḿ ló, vaá bàé gbóó sọ̀ m bá.” ¹⁴ Áá bé e Ébràm gé bã gé Íjèpt, pá Íjèpt beè gboó mòn kọọ̀ a va palàge dú lé bia. ¹⁵ Vaá gbò e bà di tọọ̀ Fẹ́rò beè mònàe gé, vaá dààmà togó gè lèèlàẹ nè Fẹ́rò, naaní e ba beè gboó túe kilma tọọ̀ Fẹ́rò. ¹⁶ A beè tú lé bá sẹ̀ẹ̀mà Ébràm boo béè a vaí, vaá Ébràm beè gboó ié gi naanà ból, námà, págbálà nè pábia nom̀ tee, gbò gyóòlo págbálà nè pábia, nè gbò nom̀ tóòmà tò. ¹⁷ Tṍóá Jìhóvà beè gboó tú kpọ̀té tẹlẹ boo Fẹ́rò nè pá a tọ boo béè Séràì, ea dú vaà Ébràm. ¹⁸ Boo béè vó, Fẹ́rò beè gboó kolí Ébràm vaá kọọ̀: “Éé ní eo náàm naaí ẽ́? Éé ní ea náa vaá nóo beè kọ́ nèm kọ níà o vaẹ́? ¹⁹ Éé ní ea náa vaá ò kọọ̀, ‘Níà ńdáà vígàẹ,’ naaní em gáẹ̀ gé túe naamá nà vaé? Nee o vaí. Túe vaá ò aà!” ²⁰ Boo béè vó, Fẹ́rò beè gboó nè log pá a gbò kọ bàá faalá a va nè ẹ̀ẹ̀ nè dénè nú ea beè ié ààmà.

FEBRUARY 10-16

GYỌ́-GYỌ́ LÓ NU EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JÉNESÌS 15-17

“Jìhóvà Beè Nyaaná Béè Ébràm Nè Séraì—Ló Éé?”

(Jénesìs 17:1) Tṍó e Ébràm beè toolá 99 gbáá, Jìhóvà beè sìlàẹ́ ló vaá kọ́ nèe kọọ̀: “Nda ní em dúù Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Leeé. Gbànim tṍ ló naa ní e bè bè nóo é íe kọ̀bèl.

it-1 817

Lọ̀, Ge Gbĩ́ Lọ̀

Boo dõòna bá, Lọ̀ ólò bọọgẹ̀ di ló bé e gbò nen ólò naa nu naa. Náàkyọ̀ nè lọ̀ dú nú e dénè nen beè ié lọl bá Ádàm. (Róm̀ 5:12; Ps. 51:5) Sõò Jìhóvà, e bè náa íe lọ̀ vaá dú neǹ sàn nyíeí, “palàge nyimá bé ea beè dèmii naa, kọ è dúù sãa.” (Ps. 103:13, 14) Ẹlẹ beè ẹ̀b Nóà ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá gbànie tṍ lóá naamá nen e “Náa beè ié kọ̀bèl zẹ̀ẹ̀ gbò ea beè di tṍóá.” (Jén. 6:9) Ẹlẹ beè nè log Ébràhàm kọọ̀, “Gbànim tṍ ló naa ní e bè bè nóo é íe kọ̀bèl.” (Jén. 17:1) Náa kal ló béè kọọ̀ pálaa není náa beè gbõoma vaá ba beè ù, Jìhóvà ea ólò “ẹ̀b mm̀ nyíè nená” beè ẹ̀b kọ bà náa íe kọ̀bèl. (1 Sám. 16:7; doolé ló 2 Kíǹg 20:3; 2 Kró. 16:9.) Ẹlẹ beè nè log pá Ízràẹ̀l kọọ̀: “Ó gá dui gbò eo é íei kọ̀bèl kèsĩ́ Jìhóvà ea dú bọọ Bàrì.” (Dìt. 18:13; 2 Sám. 22:24) Ẹlẹ beè nèi a nvín e bè náa íe tọ́ọ̀ kà kọ̀bèl (Híb. 7:26) naamá vààa gyọ́ọ̀ ààa, vaá boo béè níí, Ẹlẹ é láá “leevè bel” gbò e bà dẹlẹ nyíé boo Jíízọ̀s vaá gbànie tṍ ló, boo tṍó ea dì ea gé sí nágé tóm dì belí neǹ bèèla ea íe lé lab dògè vaá náa íe kọ̀bèl.—Róm̀ 3:25, 26; bugi INTEGRITY; PERFECTION.

(Jénesìs 17:3-5) Tṍóá Ébràm beè kumí sĩ́ kẽ, vaá Bàrì à gboó kilsĩ́ gè ló bel nèe kọọ̀: ⁴ “Ẹ̀b! nà zíl em beè zọ̀ ni ziláá dì ní ló, vaá olo é dú tẹ̀ boo gã́bug dó. ⁵ O bée náa é kọlà nà Ébràm; àé gbóó kọ̀là Ébràhàm, boo béè kọọ̀ nda é náa kọ ó dú tẹ̀ boo gã́bug dó.

it-1 31 ¶1

Ébràhàm

Tṍó e tṍó téní. Baa láá tú òb gbáá tṍòma Kénaàn, sõò Sérà gáà ie gé nvín. A beè gboó tú Hégà ea dú a nvín tọ ea du Íjèpta nè a dóm kọbé à íèè gé nvín. Ébràhàm beè zìgà. Vaá mm̀ gbáá 1932 B.C.E., tṍó e Ébràhàm ni tóólá 86 gbáá, Íshmẹ̀l beè gboó mèà. (Jén. 16:3, 15, 16) Gã́bug tṍó téní. Mm̀ gbáá 1919 B.C.E., tṍó e Ébràhàm ni tóólá 99 gbáá, Jìhóvà beè nè log Ébràhàm kọ á koo kọ̀láá kà gbò nvín págbálà e bà di a tọ, ea doà bá kpíi gè zogè zíl gbaa ló ea beè di zẹ̀ẹ̀ Ábràhàm nè ẹ̀ẹ̀a. Tẽ̀ènè tṍóá, Jìhóvà beè nyaaná a bée lọl ló Ébràm naamá Ébràhàm, “boo béè kọọ̀ nda é náa kọ ó dú tẹ̀ boo gã́bug dó.” (Jén. 17:5, 9-27; Róm̀ 4:11) Ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, taa kà nyómá tóm e ba beè kììà bã mm̀ nom̀ kpá ló gbò nen e Ébràhàm beè kolí va kyáà beè zìgà-zìgà kọọ̀ Sérà é nííná gbàà vaá màn ene kà nvín págbálà kpṍònè vóí gbáá àla!—Jén. 18:1-15.

(Jénesìs 17:15, 16) Tṍóá, Bàrì beè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀: “Kilma ló o va, ó gá kolí náe Séràì, boo béè kọọ̀ a bée é gbóó kọ̀là Sérà. ¹⁶ Nda é tã́ànìe dee bá vaá àé man nvín nèni; Nda é tã́ànìè dee bá naaní ea é dú kà gã́bug dó, kele-kele méné ea é bẹl boo gbò nen é aàẹ́ m.”

w09 2/1 13

Éé Ní Ea Dú Kà Ea Di Mm̀ Bée É?

Bàrì beè nyaaná béè sìgà gbò tṍó e bà dú kànen boo béè ge mm-mè kọ́ọ̀ bùlà Bàrì. Dì belí nu dòòmà bá, a beè nyaaná béè Ébràm ea tõó dọ̀ “Tẹ̀ Ea Bọọ,” naamá Ébràhàm ea tõó dọ̀ “Tẹ̀ Boo Gã́bug Gbò Nen.” Ge mm-mè a béeí, Ébràhàm beè gboó dú tẹ̀ boo gã́bug dó. (Jénesìs 17:5, 6) Bugi nagé togó boo kọọ̀ béè Séràì ea dú vaà Ébràhàm beè láá tõó dọ̀, “Neǹ Kánà-Kàna.” Nyíée beè palàge ẹẹ tṍó e Bàrì nyááná a bée naamá “Sérà” ea tõó dọ̀ nen ea é beè dú nómá kà gbò méné.—Jénesìs 17:15, 16.

Kpó Tẽ́ Gbò Lé-lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí

(Jénesìs 15:13, 14) Tṍóá, A beè gboó kọ́ nè Ébràm kọọ̀: “Palàge nyimá kọọ̀ pá o mana-mana é beè dú gbò kyáà mm̀ dõòna kà dó e bè níì ńbaala nì, vaá bàé tú va naamá gyóòlo vaá biigè va ló mm̀ 400 gbáá. ¹⁴ Sõò nda é béélá bel ló dó e bà dú gyóòlo nèa, vaá tṍó e níá ni nááá lọ̀l, bàé fáálá gã́bug gyọ́ ààmà.

it-1 460-461

Nòòtẽ́ Nómá

Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràm (Ébràhàm) kọọ̀: “Palàge nyimá kọọ̀ pá o mana-mana é beè dú gbò kyáà mm̀ dõòna kà dó e bè níì ńbaala nì, vaá bàé tú va naamá gyóòlo vaá biigè va ló mm̀ ténì gbò gbáá.” (Jén. 15:13; bugi nagé Tóm 7:6, 7.) Níí beè loá nyòòmà tṍó e Áízèk ea dú “ból súú” e ba beè zìgà nu kilma lóá é gé mèà. Mm̀ gbáá 1932 B.C.E. ní e Hégà ea dú gyóòlo pábia ea dú Íjèpta beè màn Íshmẹ̀l nè Ébràme, vaá mm̀ gbáá 1918 B.C.E. Áízèk beè mèà. (Jén. 16:16; 21:5) Ge gbóó bugi 400 gbò gbáá kilma nvée aa ló deé e ba beè aa Íjèpt, ea dú ke kùbmà ba ‘bíígá lóá’ (Jén. 15:14), fáálái nvee mm̀ gbáá 1913 B.C.E., vaá tṍóá ní e Áízèk beè toolá vòò gbáá ẹ́. Àé láá dú gè kọọ̀ tṍóá Áízèk beè kalí má, vaá dú “kyáà” mm̀ dõòna kà dó e bè níì ńlẹ nì. kátogóí, a beè gboó ié “bíígá ló” e ba beè kọ́ nú ea kil lóá lọl bá Íshmẹ̀l, ea ni tóólá 19 gbááí. (Jén. 21:8, 9) Náa kal ló béè kọọ̀ mm̀ beélè tṍóí, gbò nen náa ẹb nvèèmà lé e Íshmẹ̀l beè nvèèmà nvín Ébràhàma naamá ene kà nu, sõò gbò e ba beè di mm̀ nómá deeá náa beè ẹ̀b naa vó. Níí beè dú kà kà tení dú ló láb e Sérà lábví, nè bé e Bàrì nvèè sãa kúm tṍó e Sérà kọ́ọ̀ Ébràhàm á kpó Hégà nè a nvín Íshmẹ̀l ààmà naa. (Jén. 21:10-13) Ge kọ bà émí gã́bug nu ea kil ló nõ̀òtẽ́í mm̀ Kpá Káí zógè dààmà togó bíígá ló e kọ́ọ̀ bùlà Bàrì beè kọ àé nááá mm̀ 400 gbáá, e bè náa é íná kùbmà dọ̀ọ̀mà tṍóe bàé aa Íjèpt ààa.—Gàl. 4:29.

(Jénesìs 15:16) Sõò bàé oòa kẽ dú kĩí boo ní ea égè ténì kà kúúlí boo béè kọọ̀ pọ́lọ́ pá Ámọ̀r gáà ega.”

it-1 778 ¶4

Ẹ́xọdọ̀s

“Boo ní ea égè ténì kà kúúlí.” Èé íè ge kẽ̀èa boo kọọ̀ Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀ pá a mana mana é ooà kil Kénaàn boo ní ea égè ténì kà kúúlí. (Jén. 15:16) Mm̀ zivè kà 430 gbáá lọl ló tṍó e zíl gbaa ló e Bàrì beè zọ̀ Ébràhàm ziláá beè dààmà togó gè siá tóm dọ̀ tṍó e bà aa Íjèpt ààa, ba beè láá sigá ló ténì kà kúúlí, e gè bugi togó boo, nõ̀òtẽ́ tẹ́lẹ bàlà kẽ kọ ba beè láá tú gã́bug gbáá tõ̀òma kĩé. Sõò aẹ̀ bèè áá 215 gbáá ní e pá Ízràẹ̀l beè tõ̀òma Íjèpt e. Belí nu dòòmà bá, èé láá bugi ténì kà kúúlí ea dì nyoone tṍó e bà bã́ Íjèpta lọl ló tẽ́ gãà Lívaì ea dú Ízràẹ̀l naamá: (1) Lívaì, (2) Kóhàt, (3) Ámràm, nè (4) Mózìs.—Ẹ́xọ. 6:16, 18, 20.

Bugì Kpá Káí

(Jénesìs 15:1-21) Tṍó e níí ni nááá lọ̀l, Jìhóvà beè gboó kọ́ nè Ébràm mm̀ mòà nù dẽe kọọ̀: “Pọ̀ á gá sií ni, e Ébràm. Nda ní em dúù o gbọẹ́. O kpẽ́ é palàge bọọ.” ² Ébràm à aalá kọọ̀: “Jìhóvà Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee, éé ní eo é ném eo monì kọọ̀ ním íè nvín vaá nen ea é dé nà gyọ́ dú Èlìízà ea dú gbálà Dàmáskọ̀s e?” ³ Ébràm beè kpáá kọọ̀: “Ò gáà nèm tọ́ọ̀ kà nvín, vaá nà gyóòlo ní ea é dé nà gyọ́ẹ́.” ⁴ Sõò ẹ̀b! Jìhóvà beè aalá nèe kọọ̀, “Gbálàí náa é dé o gyọ́, sõò o nvín ní ea é dé o gyọ́ẹ́.” ⁵ A beè gboó faaláẹ kilma kè dẹi vaá kọ́ nèe kọọ̀: “Sóo sóo, ni dalà dẽe ẹ̀bmà sĩ́ káála vaá ò bugi gbò gyã́à káála eo monì, é be òó láá bugi.” Tṍóá Bàrì beè kọ́ nèe kọọ̀: “Vóá, níà bé e pá o nvín é bọọ́ tõ̀ò naaé.” ⁶ Vaá ẹlẹ beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, vaá À bugíé ló naamá neǹ lé lab dògò. ⁷ Tṍóá, a beè kpáá kọọ̀: “Nda ní em dúù Jìhóvà, em beè tú ni lọl boǹ Ur ea di boo kunukẽ̀ Káldìà boo béè ge nè ni kunukẽ̀í kọ ó tõó boo é.” ⁸ Kilma ló níí, ẹlẹ beè kọọ̀: “Jìhóvà Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee, Éé ní ea é náa m̀ nyímá kọ m̀ḿ tõó boo kunukẽ̀í ẽ́?” ⁹ Bàrì à aalá nèe kọọ̀: “Nèm ene kà láo ea ni tóólá taà gbáá, ene kà pábià ból ea ni tóólá taà gbáá, ene kà dṍóna ea ni tóólá taà gbáá, ene kà kú-kuú kẽ, nè ene kà ńpígìn.” ¹⁰ Vóá, a beè tú dénè gbò nomí vaá fùlmàgì bàà kà vaá tú ène kpee ène, sõò náa beè fùlgì gbò ńnómá. ¹¹ Tṍóá gbò ńnóm e bà ólò bà íí nu beè gboó dọ boo vaá dààmà togó gè bà, sõò Ébràm beè kilsĩ́ gè kpó va. ¹² Tṍó ea ni dú ló èlà, agẹbá dáá beè gbóó bã dẽè Ébràm vaá gín ea síìmà pọ̀ nen beè kọ̀lie. ¹³ Tṍóá, A beè gboó kọ́ nè Ébràm kọọ̀: “Palàge nyimá kọọ̀ pá o mana-mana é beè dú gbò kyáà mm̀ dõòna kà dó e bè níì ńbaala nì, vaá bàé tú va naamá gyóòlo vaá biigè va ló mm̀ 400 gbáá. ¹⁴ Sõò nda é béélá bel ló dó e bà dú gyóòlo nèa, vaá tṍó e níá ni nááá lọ̀l, bàé fáálá gã́bug gyọ́ ààmà. ¹⁵ Kilma kĩ́ e olo dì, òé ú mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló tṍó eo ni palàge ana; vaá bàé gbóó lì ni. ¹⁶ Sõò bàé oòa kẽ dú kĩí boo ní ea égè ténì kà kúúlí boo béè kọọ̀ pọ́lọ́ pá Ámọ̀r gáà ega.” ¹⁷ Tṍó e nàànì a dọ vaá dee a palàge bilá, nú ea meà belí gbàni beè gboó sìlà, vaá sã́ ea gé bẹ́ géè tení gbàà gbò ńgà ea di boo. ¹⁸ Kà lèlà deeá, Jìhóvà beè zọ̀ Ébràm zilá zíl kọọ̀: “Nda é tú boo kunukẽ̀í nè pá o nvín, lọl ló pène múú ea di Íjèpt tẹlẹ ló gbele pène Ufrétìz: ¹⁹ kunukẽ̀ pá Kéǹ, pá Kénìz , pá Kádmòn, ²⁰ pá Híìt, pá Pẹ́rìz, pá Rífèìm, ²¹ pá Ámòr, pá Kénaàn, pá Gírgàsh, nè pá Jébùs.”

FEBRUARY 17-23

GYỌ́-GYỌ́ LÓ NU EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JÉNESÌS 18-19

“ ‘Neǹ Bèèlà Zivèkà Boo Kunukẽ̀í’ Kyọsĩ́ Sọ́dòm Nè Gòmọ́rà”

(Jénesìs 18:23-25) Tṍóá Ébràhàm beè dũ̀ùà bã̀é ló vaá kọọ̀: “É kọ à dú kà kà kọọ̀ olo é kyọsĩ́ gbò lé lab dògò gbá ló gbò pọ́lọ́? ²⁴ Be à gá náa vaá 50 neǹ lé lab dògò à di boní. É kọ òé kyọsĩ́ dénè ọ̀và lọ̀l e bè nóo é tó sàn boní boo béè 50 neǹ lé lab dògò e bà di m-mí? ²⁵ Náa é láá valí kọọ̀ olo é lábví nakà láví mm̀ ge kyọ̀sĩ́ gbò lé gbá ló gbò pọ́ló naa ní e kpọ̀té gbò pọ́lọ́ nè ní gbò lé é gbóó dú tẽ̀ènè kà! Náa é láá valí naa vó kilma kĩ́ e olo dì. É kọọ̀ nen ea é béélá bel ló dénè gbò e bà di boo kunukẽ̀í náa é náa nú ea lelà?”

w17.04 18 ¶1

“Nen Ea É Béélá Bel Ló Dénè Gbò E Bà Di Boo Kunukẽ̀í” Ólò Naa Nú Ea Lelà

“É KỌỌ̀ nen ea é béélá bel ló dénè gbò e bà di boo kunukẽ̀í náa é náa nú ea lelà?” (Jén. 18:25) Dẹ̀ẹ̀a boo bíbvá, Ébràhàm beè dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é béélá bel ea lelà kilma ló Sọ́dòm nè Gòmọ́rà. Ébràhàm beè dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà náa é lábví láb e bè náa lelà mm̀ “ge kyọ̀sĩ́ gbò lé gbá ló gbò pọ́ló.” Ébràhàm beè ẹ̀b kọ náa é “láá valí” ló Jìhóvà ge naa vó. Nú ea é láá dú 400 gbáá aa ló tṍóá, Jìhóvà beè kọ́ kilma ló a bá kọọ̀: “Gbele Demá, a tóm gbõoma, boo béè kọ dénè a nàànù dú lé bèèla. À dú Bàrì eé láá dẹlẹ nyíé boo e bè náa ólò naa nú ea dú pọ́lọ́; à dú neǹ lé lab dògò.”—Dìt. 31:19; 32:4.

(Jénesìs 18:32) Dee deè nvée a beè kọọ̀: “Sóo sóo e Jìhóvà, nyíé ni á gá bììlà, sõò ḿ zẹ́ẹ́ ni kpáá kọ́ nèni: Be à gá náa m̀ gbĩ́ òb nen mònà.” Bàrì à aalá kọọ̀: “Ním é kyọsĩ́ boo béè òb nená.”

w18.08 30 ¶4

Ié Ĩ̀ìmà—Boo Béè Tóm̀ Bùlà Ea Di Nvée

Mm̀ kà kà, tṍó e bugì togó boo gè ié ĩ̀ìmà, Jìhóvà ní ea dú kà pọ̀b kà nu dòòmà bá gè nyoone nvée ẽ́. (2 Pít. 3:15) Gã́bug nòòtẽ́ ea kil ló tṍó e Bàrì beè ié agẹbá ĩ̀ìmà di ẽ́ágí mm̀ Kpá Káí. (Nèh. 9:30; Àìz. 30:18) Dì belí nu dòòmà bá, mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè labmá láb tṍó e Ébràhàm ló bel ea úúá boo ńlẹ́ẹ̀ nòònù ge kyọ̀sĩ́ Sọ́dòm ẽ? Túá kà, Jìhóvà náa beè bã gã́ Ébràhàm tṍó ea gé ló bel. Tãa vó, Jìhóvà beè ĩ̀ìmà vaá pãanetṍ boo tṍó e Ébràhàm gé bĩ́íná bíb nè ge kọ́ a tọa ló. Tṍóá, Jìhóvà beè gboó naa kọọ̀ Ébràhàm á àgala boo kọ à géè pãanìè ẽ tṍ ló tṍó ea oòa boo a bel vaá kọ́ nèe kọọ̀ náa é kyọẹ̀ sĩ́ boǹ Sọ́dòm be à láá gbĩ́ òb neǹ lé lab dògò mòn. (Jén. 18:22-33) Ẹ̀b bé ea dú kà lé nu dòòmà bá ea kil ló gè pãanetṍ ló nen mm̀ ĩ̀ìmà, nè ge kọ nóo lábvì láb zelmá kẽ naa ã̀!

(Jénesìs 19:24, 25) Tṍóá, Jìhóvà beè naa kọọ̀ sã́ dem á kala boo Sọ́dòm nè Gòmọ́rà —a beè aa bá Jìhóvà, ea di káála. ²⁵ Boo béè vó, a beè kyọ̀sĩ́ gbò boní, ẽei, zivèkà boná nè gbò e bà di m, bií ló gbò té.

w10 11/15 26 ¶12

Jìhóvà Dú Bẹẹ Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee!

¹² Èé láá àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é gé naa kọọ̀ a bọ́ọ́ bọọ á dọ bàlà kẽ. Náa é sọtọ́ deè kọọ̀ pọ́lọ́ lab dògò á kilsĩ́ lee, vaá è nyímà kọọ̀ e íná mm̀ gbò dee e tṍó é gé tà. Jìhóvà beè labví láb mm̀ ge kyọ̀sĩ́ gbò gbóò togó mm̀ deè Nóà ã. Ẹlẹ beè kyọ̀sĩ́ Sọ́dòm nè Gòmọ́rà nè Fẹ́rò bií ló pá a gbò bé. Sìzérà nè pá a gbò bé, vaá Sìnnékẹ̀rìb nè gbò bé pá Àsìríà náa beè tùlà dẽè Neǹ Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Leeá. (Jèn. 7:1, 23; 19:24, 25; Ẹ́xọ. 14:30, 31; Jọ́jìs 4:15, 16; 2 Kíǹg 19:35, 36) Boo béè vó, èé láá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà náa é sọtọ́ deè kọọ̀ gbẹ́a e bà gé tẹ́lẹ boo a bée nè ge biìgè ló pá a Gbò Neǹ Ditõ̀òí á kilsĩ́ lee. Vóà naa, è gbóò mòn kpíi ea zógè kọọ̀ Jíízọ̀s Kráìst a ínaí zẹ̀ẹ̀ nè ge kọ e íná mm̀ dee deè nvéè tṍó.—Máát. 24:3.

Kpó Tẽ́ Gbò Lé-lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí

(Jénesìs 18:1) Tṍó e tṍó téní, Jìhóvà beè sìlàẹ́ ló gbẹá zẹ̀ẹ̀ gbò pọ̀b gàlà té ea di Mámrì boo tṍó ea beè di ĩ́ìtẽ́ gã́ nù tọọ̀ a tọ kàn tṍó ea ni dú fèèbè.

(Jénesìs 18:22) Tṍóá, gbòa beè gboó aa kĩé másĩ́ deè Sọ́dòm, sõò Jìhóvà beè gbẹá ló Ébràhàm.

w88 5/15 23 ¶4-5

É Kọọ̀ À Íe Nen Ea Beè Mòn Bàrì?

Kátogóí, àé gbóó láá valí gè dã́tẽ́ ló nú ea náa vaá tṍó e Ébràhàm géè ló bel nè gbò nyómá tóm e ba beè kììà bã mm̀ nom̀ kpá ló gbò nen vaá tú lẹ̀ẹ̀la tóm ea aa bá Bàrì nè Ébràhàma, à ló bel nèva belí kọ à gé lóè bel neè Jìhóvà Bàrì boo a lóó. Tã́gíní bé e gbò nyómá tómí ló gbõ̀ònà bel e Bàrì beè kọ bàá kọ́ nè Ébràhàm vaá dòà bá Jìhóvà ea di élaẹ́ lóá, nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káíí beè gbóó láá kọọ̀ “Jìhóvà beè sìlàẹ́ ló.”—Jénesìs 18:1.

Kẽ̀èa boo kọọ̀ nyómá tóm ea tú lẹ̀ẹ̀la tóm ea aa bá Bàrì má není é láá tàb belí imá ló nen gbõ̀ònà bé e tẹ̀lẹ̀fóòn àbèè rédiò ólò tàb bel tẹlẹ ló dõòna nèn naaá. Boo béè vó, èé láá dã́tẽ́ ló nú ea náa vaá Ébràhàm, Mózìs, Mànóà, nè dõòna gbò à ló bel nè nyómá tóm ea kiià bã mm̀ nom̀ kpá ló gbò nen belí kọ bà géè loè bel nè Bàrì. A beè láá valí vá ló gè mònmà dẽè gbò nyómá tómá bií ló dũ̀ùnè Jìhóvà ea mo ààvá ló, sõò bà náa beè láá mònmà dẽè Bàrì. Boo béè vó, níí náa bé bel e neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè lòa kọọ̀: “Tọ́ọ̀ nen gáà mòn Bàrì.” (Jọ́ọ̀n 1:18) Nen e gbòí beè mòn dú nyómá tóm ea élá dọ̀ Bàrì, níì Bàrì boo a lóó nì.

(Jénesìs 19:26) Sõò vaà Lọ́ọ̀t ea beè dìé nvéeá, beè gboó ẹ̀à nvée, vaá a beè gboó kììà dú té ló.

w19.06 20 ¶3

Nvèè Bá Nè Dõòna Gbò Kọ Bàá Láá Bé Èlbá Zọ̀ Bùlà

³ Lọ́ọ̀t beè nè pọ́lọ́ béèlafùl tṍó ea sa gè tõó zẹ̀ẹ̀ gbò e bà íe dùm nyaa e ba beè di Sọ́dòm. (Bugi 2 Pítà 2:7, 8.) Gyọ́ beè palàge di Sọ́dòm, sõò kà pọ́lọ́ nu beè naaá ẽ́ ló boo béè kọọ̀ a beè kil boná. (Jén. 13:8-13; 14:12) Àé láá dú gè kọọ̀ a va beè palàge tú lóó gbá ló gbò nú ea géè naaá boná àbèè gbò e bà dú boná naaní ea beè lọ̀l togó kèbá Jìhóvà. A beè ù tṍó e Bàrì beè tú sã́ dem kyọ̀ọ̀mà sĩ́ boná. Zẹ́ẹ́ bugi togó boo bàà kà nvín pábia e Lọ́ọ̀t beè ié á. Pálàa kà págbálà e ba beè kọ bàé ílìè vaá beè ú gbẹá Sọ́dòm. Lọ́ọ̀t náa beè ié ná tọ, gyọ́, vaá ní ea palàge dú pọ́lọ́ dú gè kọọ̀ a va beè ù. (Jén. 19:12-14, 17, 26) Mm̀ nakà tṍó tã̀àgã̀í, é kọọ̀ Jìhóvà beè gboó nvèè súng ló Lọ́ọ̀t? Ẽ́èe.

Bugì Kpá Káí

(Jénesìs 18:1-19) Tṍó e tṍó téní, Jìhóvà beè gboó sìlàẹ́ ló gbẹá zẹ̀ẹ̀ gbò pọ̀b gàlà té ea di Mámrì boo tṍó ea beè di ĩ́ìtẽ́ gã́ nù tọọ̀ a tọ kàn tṍó ea ni dú fèèbè. ² A beè ẹ̀b vaá mòn taà gbálà nen e bà di élá kpã́á ààẹ́ ló. Tṍó ea monva, a beè gboó teelá aa gã́ nùtọ kàna gé zọ̀va nyòònà, vaá kumí sĩ́ kẽ. ³ Tṍóá, a beè gboó kọọ̀: “Jìhóvà, be ò náàm sàn, sóo sóo ógá tení zelí o gyóòlo. ⁴ Sóo sóo, m̀ḿ kọ́ bàá domà ńkem̀ múú vaá bà lógmái kpóó tọ; vaá ò zẹ́ẹ́ bõi séí kè téí. ⁵ Tã́gíní bé eo dúì gé kãanii bọọ gyóòloá, m̀ḿ dómà sìgà gyã́á naaní eo é déi kọbé ò íei dĩ̀ìnè ló. Tṍó eo ni déi lọlii, òó beè gboó láá aalii.” Tṍóá, ba beè gboó kọọ̀: “Níà lé. Òó láá naa belí bé eo kọ́ọ̀ naaá.” ⁶ Boo béè vó, Ébràhàm beè gboó gbalá bã ló Sérà mm̀ tọ kàna vaá kọọ̀: “Vàlẹ̀bá! Dò taà tíì falávà, feví, vaá ò náámági fétúlú.” ⁷ Ébràhàm beè gboó teelá sí gbàà a gùlù nom gé tú kà lé dṍò gbàà dṍóna. A beè tú nè a gyóòlo, naaní ea beè àà gé sí tóm ló mm̀ gbala-gbala. ⁸ Tṍóá, a beè gboó tú bọ́tà nè múú má láo, nè láo ea beè sí tóm lóá, sẹlẹ́vá kè gbàà kọ bàá deemá fétúlúá. A beè gboó elává ló gbẹá kè kẽè téá tṍó e bà gé déá. ⁹ Ba beè bĩináe kọọ̀: “O vaà Sérà di ãàe?” À aalá kọọ̀: “À di mm̀ tọ kàní.” ¹⁰ Boo béè vó, enè ọ̀và beè gboó kọọ̀: “M̀ḿ íè ge òòa kẽ dú kpṍònè vóí gbáá àla, ẹ̀b! Sérà ea dú o va é man nvín.” Kátogóí, Sérà beè di élá gã́ nù tọọ̀ kan ea di nvéè gbálàa ea géè pãanetṍ. ¹¹ Ébràhàm nè Sérà beè ana. Sérà beè zelí ló gbáá gè màn nvín. ¹² Boo bèè vó, Sérà beè gboó dààmà togó gè màngã̀ mm̀ a nyíe kọọ̀: “Tṍó e nda nè ńdáà dóm a ánaí, é kọọ̀ àé válí gé kọ ḿ láà de-dé nakà kpéè?” ¹³ Tṍóá, Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀: “Éé ní ea náa Sérà à màngã̀ kọọ̀, ‘É kọọ̀ nda é láá kpáá ié nvin bã̀àna tṍó em ni ánaí?’ ¹⁴ É kọọ̀ à íe nú ea ólò tàvala ló Jìhóvà ge naa? M̀ḿ íè ge òòa kẽ dú kpṍònè vóí gbáá àla, vaá Sérà é íe nvín.” ¹⁵ Sõò Sérà beè àmà sàn kọọ̀, “Nda ním beè màngã̀!” boo béè kọọ̀ pọ̀ beè siíe. Tṍóá, a beè gboó kọọ̀: “Ẽei! O beè màngã̀.” ¹⁶ Tṍó e gbòa aa boo àà vaá dàlà dẽe ẹ̀bmà deè Sọ́dòm, Ébràhàm beè dì ea géè tulèva. ¹⁷ Jìhóvà beè gboó kọọ̀: “É kọọ̀ m̀ḿ gṍ nú em gbĩ́ì ge naa lọl ló Ébràhàm? ¹⁸ Boo béè kọọ̀ Èbràhàm é bọọ dú gbẹlẹ pọ̀b kà dó, vaá dénè gbò dó e bà di boo kunukẽ̀í é íe tã́áná dee bá tení domáé ló. ¹⁹ Boo béè kọọ̀ nda palàge nyimáe ló kọ àé kọ́ nè pá a nvín nè gbò nvín e bàé beè mànà aa mm̀ pá a nvín kọ bàá kilsĩ́ gè olòó fã̀ Jìhóvà tení dú ló gè olòó naa nú ea dú lé, kọbé Jìhóvà láá mm-mè gbò zìgànù ea beè zìgà nè Ébràhàm.”

FEBRUARY 24–MARCH 1

GYỌ́-GYỌ́ LÓ NU EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JÉNESÌS 20-21

“Jìhóvà Ólò Mm-mè Gbò Nú Ea Beè Zìgà”

(Jénesìs 21:1-3) Jìhóvà beè kììlà a bùlà má Sérà dì belí bé ea beè kọ́ naa, vaá naa nú ea beè zìgà nè Séràa. ² Boo béè vó, Sérà beè gboó niiná gbàà vaá màn ene kà nvín págbálà nè Ébràhàm mm̀ a deè áná e kà lèlà tṍó e Bàrì beè zìgà nèe ã́. ³ Ébràhàm beè kolí béè ãa nvín págbálà e Sérà beè màn nèeá kolíe Áízèk.

wp17.5 14-15

Bàrì Beè Kolíe “Nómá Kà Gbò Méné”

É kọọ̀ mang e Sérà màngã̀a zógè kọ náa beè ié zìgà? Níì vó nì. Kpá Káí kọ́ọ̀: “Ge kọ Sẹ́rà beè dẹlẹ nyíe boo Bàrì kọ à é náá nu e a beè zìgà ní e a è naa vaá Bàrì à naáe kọ á láá ié nvín é, náa kal ló bée kọa ána.” (Híbrù 11:11, émì nu ea di kè kẽ) Sérà beè nyimá ló Jìhóvà; a beè nyimá kọọ̀ àé láá mm-mè kọ̀láá íb nú ea beè zìgà. Mée ea dìí zẹ̀ẹ̀ ní e bè náa íe bíi ló íb zìgà ea dì belí vóé? À dú bíi kọ é kpáá palàge nyimá ló Bàrì nè Kpá Káí. Tṍó e náà vó, èé mon kọọ̀ Sérà beè di lèlà ge ié íb zìgà ea beè iéá. Mm̀ kà kà, Jìhóvà bọ́ló gè dẹlẹ́ẹ nyíé boo vaá à ólò mm-mè kọ̀láá kà nú ea beè zìgà—sìgà tṍó, àé láá naá mm̀ sĩ́deè ea é bọọ́í ló àbèè ge naa kọ é màngã̀ tṍó e bè néè nè dẽe!

“PÃANÉE TṌ LÓ”

Tṍó e Sérà beè toolá 90 gbáá, a beè gboó ié gbò nú ea géè ẹ̀bmà dẽe gè ié tṍó ea beè di-dí mm̀ a deè ãa ã́. A beè màn nvín nè a dóm ea beè palàge vùlè, ea ni tóólá enè gbò gbáá á! Ébràhàm beè nè béè nvíná kolíe Áízèk, àbèè “Mang,” belí bé e Bàrì beè kọ́ naa. Èé láá tõomà dẽe ló bé e Sérà ni ána naa vaá à gé kpeeve sĩ́ mang tṍó ea gé baatẽ́ kọọ̀: “Bàrì a náa kọ ḿ màngã̀; kọ̀láá nen ea dã́ nú ea kil ló é zọ́m màngã̀.” (Jénesìs 21:6) Nakà tóm dũ̀ùnè ea aa bá Jìhóvàí beè iège ẹẹlẹ̀ẹ nyíe dọ̀ọ̀mà dee ea ú. Kọ̀láá bé ea dì naa, a beè tú gbele nyèè tò tẹlẹ̀ẹ́ boo.

Tṍó e Áízèk ni tóólá vòò gbáá, pá a tọ beè ié ene kà sẹ̀lẹ̀ nù mm̀ ge nvèèmà kpíi ló dee ea kálí má. Sõò dénè nu náa beè dú lé lọ̀l. E beè bugi kọọ̀ Sérà “beè kilsĩ́ gè mòn” dùm nvèèmà lẹ́ ea aa bá Íshmẹ̀l. Nvín Hégà ea kọlà Íshmẹ̀l ea ni tóólá 19 gbáí, beè kilsĩ́ gè nvèèmà lẹ́ Áízèk ea di-dí kà ńkemí. Níí náè bèè pọ́ì ńbel bìlà bil. Tṍó e tṍó téní, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ gbẹá kèbá tùle nyómá káí kọọ̀ láb e Íshmẹ̀l géè labvíá beè dú gè biigè ló nvínà. Sérà beè palàge dã́tẽ́ ló bé e dùm bóòmà bàgí beè mèà naa: a beè dú kà gẹẹ-gẹẹ ló kilma kiẽ́e ea nvíní dì. Sérà beè nyimá kọọ̀ Áízèk é ḿm̀-mè gbele tõ̀ò nu èlmà áà gè kọ à dúè a nvín; a beè ié kà kele dọ̀ ge bìlà mm̀ tóm̀ bùlà Jìhóvà. Boo béè vó, Sérà beè siá kpóó ló vaá kọ́ nè Ébràhàm nú ea bọ́ló gè naa. A beè kọ́ nèe kọ á kpó Hégà nè Íshmẹ̀l ààmà.—Jénesìs 21:8-10; Gàlésìà 4:22, 23, 29.

Ébràhàm beè labví láb naa vàẹ? È bugì kọọ̀: “Bel e Sérà ló nyòòmà Íshmẹ̀lí beè palàge bẽemá Ébràhàm.” Íshmẹ̀l beè palàge leemáe, vaá a beè palàge tọáẹ́ ló belí bé ea ólò tọá ló tẹ̀ nvín naa. Sõò Jìhóvà beè dã́tẽ́ ló belí leevè, naa ní ea beè ló bel dẽe. È bugì kọọ̀: “Tṍóá Bàrì beè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀: ‘Bel eo vaà Sérà kọ́ nèni ea kil ló nvíní nè o gyóòlo pábiaí, á gá bẽemá ni. Pãanée tṍ ló, boo béè kọọ̀ pá o mana-mana é téní aa mm̀ Áízèk.’ ” Jìhóvà beè zìgà nè Ébràhàm kọọ̀ àé ẹvìè nú ea kil Hégà nè a nvíní. Ébràhàm ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí beè zìgà.—Jénesìs 21:11-14.

(Jénesìs 21:5-7) Ébràhàm beè toolá 100 gbáá tṍó ea nvín Áízèk beè mèà. ⁶ Tṍóá, Sérà beè kọọ̀: “Bàrì a náa kọ ḿ màngã̀; kọ̀láá nen ea dã́ nú ea kil ló é zọ́m màngã̀.” ⁷ Vaá a beè kpáá kọọ̀: “Mée gáẹ̀ beè láá kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀, ‘Sérà é íe nvín né’? Sõò ndaa man nvín nèe mm̀ a deè áná.”

(Jénesìs 21:10-12) Boo béè vó, a beè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀: “Kpó o gyóòlo pábiaí nè a nvín ààmà, boo béè kọọ̀ nvín o gyóòlo pábiaí náa é zọ ńdáà nvín Áízèk dõ̀ònà gyọ́!” ¹¹ Sõò bel e Sérà ló nyòòmà Íshmẹ̀lí beè palàge bẽemá Ébràhàm. ¹² Tṍóá Bàrì beè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀: “Bel eo vaà Sérà kọ́ nèni ea kil ló nvíní nè o gyóòlo pábiaí, á gá bẽemá ni. Pãanée tṍ ló, boo béè kọọ̀ pá o mana-mana é téní aa mm̀ Áízèk.

(Jénesìs 21:14) Boo béè vó, Ébràhàm beè gboó tú gyã́á nè bẹ̀lẹ̀ kpá nom e múú di m nè Hégà. A beè tú tòí toolè Hégà vaá lẹ̀ẹ̀là a nvín nè ẹ̀ẹ̀ ààmà. Boo béè vó, a beè gboó àà vaá dõogẽ kyãa boo kpáà bàlà ól Bìẹ̀rshíbà.

Kpó Tẽ́ Gbò Lé-lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí

(Jénesìs 20:12) Mm̀ kà kà, ẹlẹẹ̀ ńdáà vígà pábia, níà nvín ńdáà tẹ̀ sõò níì nvín ńdáà kà nì, vaá a beè dú ńdáà va.

wp17.3 12, ftn.

“Ò Palàge Dú Lé Bia”

Sérà beè dú vígà Ébràhàm ea dú gbàà dõòna kà kà. Térà ní ea beè bòn pálàa ọ̀vàẹ, sõò níì gbàà tẽ̀ènè kà kà nì. (Jénesìs 20:12) Boo tṍó e nakà ílà dóm nè va náa lelànà deè nieí, à palàge dú bíi kọ é olòó kẽea boo bé e nu beè olòó mèà naa tṍóá. Gbò nen beè di-dí kuló dùm ea beè gõoma e Ádàm nè Íìv géè dé kpéè ló sõò ba beè peeá. Kilma ló gbò e bà íe válá ló naaí, ílà dóm nè va ea di zẹ̀ẹ̀ bàà vígà náa géè ié gẹẹ-gẹẹ ló ea é tẹ́lẹ boo gbò nvín e bà aàvá m. Nú ea é láá dú 400 gbáá aa ló tṍóá, begè dẽè tṍó e gbò nen beè tõ̀òma dùm beè belí nágè ńbeele. Kà lèlà tṍóá, Log Mózìs náa beè tenmà gbaa ló mà kẽ ea di zẹ̀ẹ̀ bàà vígà.—Lìvítikọ̀s 18:6.

(Jénesìs 21:33) Tṍó e níá nááá lọ̀l, a beè fó té ea kọlà tamarisk gbẹá Bìẹ̀rshíbà, vaá a beè tõó kĩá kolí béè Jìhóvà Bàrì ea dì dọ̀ dè-dèa.

w89 7/1 20 ¶9

Ébràhàm—Dú Nu Dòòmà Bá Nè Kọ̀láá Gbò E Bà Gbĩ́ Gè Dú Kóò Bàrì

⁹ Ébràm beè labví dõòna kà láb ea zógè kọ à íe zìgà. Dì belí bé e nòòtẽ́ kọ́ naa: “A beè tìb gbàni vààla gyọ́ọ nè Jìhóvà gbẹá kĩé.” (Jénesìs 12:7) Be à sẹlẹ a beè tú nom vaamá gyọ́ọ, boo béè kọọ̀ moǹ bel Híbrù e bà tabmà “gbàni vààla gyọ́ọ” tõó dọ̀ “ketõ̀ò ge tõo vaalá gyọ́ọ.” Tṍó e tṍó téní, Ébràm beè labví nágé láb ea zógè zìgàí gbẹá dõòna ketõ̀ò ea di boo kunukẽ̀a. Nagé, a beè ‘kolí nágé béè Jìhóvà.’ (Jénesìs 12:8; 13:18; 21:33) Tã́á bel Híbrù ea kọ́ọ̀ “kolí bée” tõo nagé dọ̀ ge “vee nú ea kil ló béè nen.” Pá tọọ̀ Ébràm biinagé ló pá kénaàn beè iè ge dã́é gã́ tṍó ea géè tú agẹló vèèmà nú ea kil ló béè Bàrì, ea kọlà Jìhóvà. (Jénesìs 14:22-24) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́ deèá, kọ̀láá gbò e bà gbĩ́ gè dú kóò Bàrì deè nieí é íè ge kolí béè Bàrì mm̀ zìgà. Níí bãa mm̀ ge olòó kọ́ kpẹ̀a, ea dú “gyọ́ọ e beele váàlà nèe tení dú ló Jíìzọ̀s. Níé é dú dõ̀ò nu e bẹẹ bũunu nè Bàrì tení dú ló gè kọ́ tẹlẹ bàlà kẽ kọ ẹlẹ ní Dõò e.”—Híbrù 13:15; Róm̀ 10:10.

Bugì Kpá Káí

(Jénesìs 20:1-18) Kátogóí, Ébràhàm beè gboó tú a tọ kàn lọl kĩé kilma boo kunukẽ̀ Négẹ̀b vaá dààmà togó gè tõó gbà-gbá Kédẹ̀sh nè Shur. Tṍó ea beè di Gíràr, ² Ébràhàm beè olòó kọ́ nú ea kil ló a vaà Sérà nè gbò nen kọọ̀: “Níà ńdáà vígà.” Boo béè vó, Àbímelẹ̀k ea dú méné Gíràr beè gboó lẹ̀ẹ̀là kọ bàá tú Sérà domá. ³ Tṍó e tṍó téní, Bàrì beè gboó kọ́ nè Àbímelẹ̀k gbẹá mm̀ gyáálá kọọ̀: “Ò dì belí pọ́ì íí nen boo béè pábia e olo túùá, tã́gíní bé e ẹlẹ beè iá dóm vaá à dì nè dõòna kà págbálàa.” ⁴ Kọ̀láá bé ea dì naa, Àbímelẹ̀k gáà beè ié gbaa ló kìlmàé ló. Boo béè vó, a beè gbóó kọọ̀: “Jìhóvà, é kọọ̀ olo é kyọsĩ́ zivèkà dó e bà náa sí tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́? ⁵ É kọ náa beè kọ́ nèm kọọ̀, ‘Níà ńdáà vígà pábia,’ vaá é kọọ̀ pábiaá náa beè kọnágé kọọ̀, ‘Níà ńdáà vígà págbálà’? M beè naa níí lọl mm̀ õ̀òa bùlà vaá ním íè tọ́ọ̀ kà bẽgẽ bel.” ⁶ Tṍóá, kà kà Bàrì beè gboó kọ́ nèe gbẹá mm̀ gyáàláá kọọ̀: “Nda nyímà kọ o beè naa níí lọl mm̀ õ̀òa bùlà, vó ní ea náa m̀ òòmàní kẽ lọl ló gè sí pọ́lọ́ uúḿ booé. Níà nú ea náa ním sọọ̀ni tọ́ deè kọ ó ié gbaa ló kìlmàé lóé. ⁷ Kátógóí, òòmà vaà gbálàí, boo béè kọọ̀ a dóm dú neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì, vaá àé gbóó bànni Bàrì boo kọbé ò láá kilsĩ́ gè tõó dùm. Sõò be nóo oomàé kẽ, nyimá kọ òó íè ge ù, olo nè dénè pá o tọ.” ⁸ Àbímelẹ̀k beè aa boó kà bòn dee vaá kolí dénè pá a gyóòlo vaá kọ́ dénè belí nèva, vaá pọ̀ beè gboó palàge siíva. ⁹ Tṍóá, Àbímelẹ̀k beè kolí Ébràhàm vaá kọ́ nèe kọọ̀: “Éé ní e olo náà beele naaí ẽ́? Mókà pọ́lọ́ ní e nda beè síní naa ní eo gáẹ̀ gé tú nakà agẹbá pọ́lọ́í tẹlẹ boo nda nè nà boǹ méné ẽ́? Nú eo náàmí náa lelà.” ¹⁰ Vaá Àbímelẹ̀k beè kilsĩ́ gè kọ́ nè Ébràhàm kọọ̀ : “Éé beè dú o bùlà besĩ́ ò naa vóí é?” ¹¹ Ébràhàm à aalá kọọ̀: “M beè ié bùlà kọọ̀, ‘Gbò e bà di kĩí náa íe síìa pọ̀ ló Bàrì, vaá bàé fẹ́m boo béè nà va.’ ¹² Mm̀ kà kà, ẹlẹẹ̀ ńdáà vígà pábia, níà nvín ńdáà tẹ̀ sõò níì nvín ńdáà kà nì, vaá a beè dú ńdáà va. ¹³ Boo béè vó, tṍó e Bàrì beè naa kọọ̀ ḿ aa tọọ̀ nà tẹ̀, m beè kọ́ nèe kọọ̀: ‘Níí á dú sĩ́deè eo é zógè kọọ̀ ò íè vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kìlmàḿ ló é: Kọ̀láá kĩ́ e kilì, kọ́ nèva kọọ̀, “Níà nà vígà.” ’ ” ¹⁴ tṍóá, Àbíbímelẹ̀k beè gboó dõo naanà ból nè námà bií ló pá a gyóòlo págbálà nè pábia nè Ébràhàm, vaá òòmà a vaà Sérà nèe. ¹⁵ Àbíbímelẹ̀k beè kọ nágé kọọ̀: “Nee ńdáà kunukẽ̀í. Tõó boo kọ̀láà kiẽ́e ea léémá ni.” ¹⁶ Vaá a beè kọ́ nè Sérà kọọ̀: “M̀ dõò 1,000 (enè tõ̀ò) ẹ́ẹ́ kpé nè o vígà. Níí á sí neǹ ditõ̀ò kèsĩ́ dénè gbò e bà dì ní ló nè dénè nen kọọ̀ nóo beè sí tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́, vaá ò di pọ́ì aa kèbá kọ̀bèl.” ¹⁷ Ébràhàm beè gboó kilsĩ́ gè bàn ẹẹ kà kà Bàrìa, vaá Bàrì beè gboó naa kọọ̀ Àbímelẹ̀k nè a va bií ló pá a gyóòlo pábia á boá, naa ní e bà daamà togó gè iégi nvín; ¹⁸ boo béè kọ Jìhóvà beè naa kọọ̀ kọ̀láá kà pábia e ba beè di tọọ̀ Àbímelèk á dĩi, boo béè Sérà ea dú vaà Ébràhàm.