Gbò Ketõ̀ò E Bà Kólí Nyòòmà Dùm Nè Kpá Bõ̀ònaló Sìtóm Kọ̀ Kpẹ̀a
JANUARY 3-9
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JỌ́JÌS 15-16
“Ẹ̀b Bé E Gè Tení Ló Nen Oo Dú Nuù Kẹ́ẹ Naaà!”
w12 4/15 8 ¶4
Gè Tení Ló Nen Oo Dú Kà Agẹ Bá Pọ́lọ́ Láb Ea Doà Bá Gbò Tṍó E Dìí!
4 Túá kà, zẹ́ẹ́ bugi togó boo bé e Dèláílà beè tú kèèlè siimá pọ́lọ́ Sámsìn ea beè palàge vùlèe á naa. A beè dú bùlà Sámsìn gè tulè gbò níí Bàrì beemá pá Fìlístìà. Be à sẹlẹ, gè kọọ̀ vòò kà gbò e bà géè lẹ̀ẹ̀là bel ló Fìlístìà beè nyimá kọọ̀ Dèláílà náa íe vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Sámsìn ní ea beè naa kọ bàá gbĩ́ gè tú gã́bug nu kpẽemá nvée nèe, kọbé à kọ́ nuù kegũ̀a ea kil ló a gbele kpóó kọbé bà láá kyọẹ̀ẹ sĩ́é. Tàn ge ié kpègè ní ea beè naa kọọ̀ Dèláílà á zìgà ge naa nú e bà kọ́ á naa ẽ́, sõò taà tóm ea pììgà ge gbĩ́ gè kọ́ nuù kegũ̀a ea kil ló Sámsìn náa beè ié togó. A beè kilsĩ́ gè tãagẽ́e “vaá olòó ló gbò bel ea tã́gĩ́e bá nèe.” Dee deè nvée, “náa beè láá ĩ̀ìmà nà vaá a beè belí kọ àé gé ù.” Vó beè naa kọ á kọ́ nèe kọọ̀ à gáà kpọàẹ̀ gyáa tọ́ọ̀ dee, vaá be à kpọ́àẹ̀, a kpóó é táẹ̀ ẹ́ ló. Tṍó e Dèláílà nyímá naa vó, a beè gbóó kpọ́ gyáà Sámsìn tṍó ea dáa gbẹáẹ́ boo kpóó tọ, vaá gbóó kolí pá a gbò ọ̀b kọ bàá dù gé túe naamá nú ea léémá va. (Jọ́j. 16:4, 5, 15-21) Ẹ̀b bé ea láb beè dú kà nuù kẹ́ẹ naaà! Dùm gọ̀l òò beè naa kọọ̀ Dèláílà á tenmà dém ló nen ea vulèe oo.
w05 1/15 27 ¶5
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Kpá Jọ́jìs
14:16, 17; 16:16. Ge tãgĩ bá nen tení dú ló ge tò nè ge nvèè tã̀àgã̀ é láá kyọ̀gàlà lé gbaa ló.—Próvẹẹ̀b 19:13; 21:19.
w12 4/15 11-12 ¶15-16
Gè Tení Ló Nen Oo Dú Kà Agẹ Bá Pọ́lọ́ Láb Ea Doà Bá Gbò Tṍó E Dìí!
15 Mósĩ́ deè ní e gbò e ba beè ilá é láá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè ene ẽ́? Kpá Káí kọ́ọ̀: “Nyíé ni á ẹẹ ló o va [àbèè dóm] eo beè ilí [àbèè ge iá] mm̀ o deè ãa” vaá ò “zọ o va [àbèè o dóm] eo vulè dé kpéè.” (Pró. 5:18; Ẹ̀klì. 9:9) Tṍó e dóm nè vaá ni ána, ba gbaaló “é kpáá palàge aga ló,” kilma ló bé e bà ẹb nú ea kil ló ene naa nè bé e nu tọ́a vá ló naa. Níá tõó dọ̀ kọọ̀ bàé palàge bùlà nú ea kil ló ene, ié tṍó nè ene, vaá olòó dũ̀ùà bã kpàn ene. À bọ́ló kọ bàá ká bùlà gbẹẹ́ boo gè kpènà ba gbaaló ílà dóm nè va nè ba gbaaló e bà íe kilma ló Jìhóvà. Kọbé bà láá naa vó, àé dú bíi kọọ̀ dóm nè vaá á olòó gbá nó Kpá Káí, olòó gbá kọ́ kpẹ̀a, vaá gbá bàn tã́áná deè bá ea aa bá Jìhóvà.
KILSĨ́ GÈ BỌ́LÓ DẸ̀LẸ̀ NYÍÉ BOO NÈ JÌHÓVÀ
16 À íe sìgà gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò e ba beè sí kà agẹ bá pọ́lọ́ vaá bà “palà ge kọ́va bel, kọ bé bà láá dẹlẹ nyíe boo Kráìst m kà kà.” (Táítọ̀s 1:13) Kilma ló sìgà gbò, ba láb beè naa kọ bàá kpó va lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Kilma ló “gbò e ba ni leléva dee bá,” à ólò nvèè bá nè va kọ bàá láá kpáá ié kà lé gbaa ló kilma ló Bàrì. (Híb. 12:11) Vaá be à gá náa bà kpó bẹẹ dúà ló àbèè bẹẹ díì díí lá kóò lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀òà? Tṍóá, àé bọ́ló kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Bàrì, níì nená nì. Jìhóvà dì ea gé ẹbvíi be èé tõó boo a log ea kọ́ é gá zọ̀ tọ́ọ̀ nen e ba beè kpó lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò naaá nu.—Bugi 1 Kọ́rìnt 5:11-13.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w05 3/15 27 ¶6
Sámsìn Beè Bé Èlbá Boo Beè Kói Ea Aa Bá Jìhóvà!
Sámsìn beè ká bùlà gbẹẹ́ boo gè bé pá Fìlístìà. Boo béè ge bé gbò ọ́b Bàrì ní ea beè naa kọ á tõó tọọ̀ ńnváá kyãa ól gbẹá Gaza ẹ. A beè dú bíi kọọ̀ Sámsìn á ié kiẽ́e ea é tõo tṍó e dee ni bílá gbẹá boǹ pá a gbò ọ́b, vaá tọọ̀ ńnváá kyãa ólá ní ea beè mòne. Níì pọ́lọ́ bùlà ní ea beè naa kọọ̀ Sámsìn á tõó kĩá ẽ́ nì. A beè tú taa tóm dáá ààma tọọ̀ ńnvááá gé bùùlà pálàa kà kpóó kyọ́ọ ea di ló gbànsĩ́ boná, vaá dàlà kilma boo gù ea di kuló Híbròn, ea é láá toolá 37 mile [60 km] aa ló kĩá. A beè láá naa níí boo béè kọọ̀ a beè dú bùlà Bàrì vaá Bàrì beè nèe kpóó.—Jọ́jìs 16:1-3.
JANUARY 10-16
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JỌ́JÌS 17-19
“Ge Lọ̀l Togó Kèbá Log Bàrì Ólò Màn Gã́bug Tã̀àgã̀”
it-2 390-391
Máíkà
1. Máíkà ea dú gãà Ífrèm beè lọ̀l togó kèbá ní ea égè aatáà kà ea di gbàà Òb Kà Logá (Ẹ́xọ. 20:15), vaá tú 1,100 kà ẹ́ẹ́ kpé a kà. Tṍó ea kọ́ vaá òòma kẽ, a kà beè kọọ̀: “Nda é íè ge tú ẹ́ẹ́ kpéí lọa bá nè Jìhóvà kọbé ńdáà nvín págbálà tú dèmmà ńneǹ té; vaá kátogóí m oomà nè ni.” Tṍóá, a beè gbóó tú 200 ẹ́ẹ́ kpéá nè nen ea ólò tú ẹ́ẹ́ kpé dèmmà nu, vaá a beè gbóó tú dèmmà “ńneǹ té” ea beè gbóó di tọọ̀ Máíkà tṍó e tṍó ni téní. Máíkà ea beè ié “tọọ̀ gbò ńbàlì” e bà náàmà báá beè gbóó naa ephod nè teraphim vaá tú ene kà a nvín naamá nen ea é ólòó vaalá gyọ́ọ. Náa kal ló béè kọọ̀ bùlà ea beè di nvéè nòònùí beè dú gè nvèè ka ló Jìhóvà, náa beè bọ́ló, boo béè kọọ̀ náa beè gbàn tṍ ló log Bàrì ea kọ́ bàá gá fã̀ ńbàlì e bà náàmà bá (Ẹ́xọ. 20:4-6) vaá náa beè gbàn nàgé tṍ ló log Jìhóvà ea kil ló tọ kàn káíá nè gbò e bàé váálá gyọ́ọ. (Jọ́j. 17:1-6; Dìt. 12:1-14) Tṍó e tṍó ni téní, Máíkà beè tú Jónatàn ea dú mana-mana Mózìs ea aa gbàà a nvín Géshòn kilma a be, vaá kpẽ́ kpègè nè nvín ãa ea dú gãà Lívaìí kọ á dú neǹ vààla gyọ́ọ. (Jọ́j. 18:4, 30) Lóó Máíkà beè dĩ̀ìnà belí kọọ̀ à géè naanìè lé nu, naa ní ea kọ́ọ̀: “Kátogóí m̀ nyímà kọọ̀ Jìhóvà é gbóó naám lé.” (Jọ́j. 17:7-13) Sõò Jónatàn náè beè nvín ea aa mana-mana Érọ̀n, vó beè naa kọ á gá bọ́ló gè sí tóm neǹ vààla gyọ́ọ, níí beè naa kọọ̀ pọ́lọ́ Máíkà á aga bá.—Nóm. 3:10.
it-2 391 ¶2
Máíkà
Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, Máíkà nè gã́bug nen beè gbóó kpenè pá gãà Dáàn. Tṍó e bà ína vá ló, pá gãà Dáàn beè bĩiná va nú ea dú tã̀àgã̀, Máíkà beè kọọ̀: “Ò túì gbò ńdáà ńbàlì, ò tu nai gé neǹ vààla gyọ́ọá aamai, éé ní ea kpáá sigá ḿ báẹ́?” Tṍóá, pá gãà Dáàn beè gbóó ãané va kọ bàé fẹ́ẹ̀ va beè Máíkà kpáá nvèè kòvà biiàẹ̀ vá nvée. Tṍó e Máíkà mon kọọ̀ pá gãà Dáàn palàge ié kpóó elìè va, ba beè gbóó òòa kẽ kil be. (Jọ́j. 18:22-26) Ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, pá gãà Dáàn beè gbóó kyọ̀sĩ́ vaá tẹlẹ̀ sã́ ló boǹ Láìsh, vaá nvèè bon ea kọlà Dáàn kĩá. Jónatàn nè pá a nvín beè gbóó dú gbò e bàé ólòó vaalá gyọ́ọ nè pá gãà Dáàn, vaá “tú ńneǹ té e Máíkà beè naaá sẹlẹ́ mm̀ tọọ̀ kà kà Bàrì ea beè di Sháílọ̀ mm̀ begè dẽè tṍó e tọ kàn káíá beè di kĩá.”—Jọ́j. 18:27-31.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w15 12/15 10 ¶6
Gbò Nú Ea Zógè Kọọ̀ Kpá Káí Dú Moǹ Bel Bàrì
6 Gbò nú ea náa vaá béè Bàrì à kilsĩ́ gè di mm̀ Kpá Káí náa tá kẽ, sõò à dì ea gé bọọ dọ ló. Béè Bàrì silà 7,216 tóm mm̀ New World Translation e ba beè kpáá emí mm̀ gbáá 2013, ea tú 6 tóm èlmà bé ea silà naá mm̀ ní e ba beè emí mm̀ gbáá 1984 a. Vòò ketõ̀ò e béeí kpáá sìlà dú 1 Sámuẹ̀l 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Ba beè òòmà béeí sẹlẹ́ gbò kĩá boo tṍó e bà mon kọọ̀ béeí sila mm̀ gbò gã́bel ea di mm̀ gbò úl kpá ea kọlà Dead Sea Scroll, ea dú kpá e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrù mm̀ nú ea é sígá ló 1,000 gbáá ea kil nvéeá. Nagé, bà oomà béeí nvee mm̀ kpá Jọ́jìs 19:18 boo béè kọọ̀ bà kpáá nó nú ea kil ló túá kà Kpá Káí e ba beè emí.
JANUARY 17-23
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | JÓJÌS 20-21
“Kilsĩ́ Gè Olòó Gbĩ́ Jìhóvà”
w11 9/15 32 ¶2
É Kọ Òó Láá Belí Fínihàs Tṍó Eo Kpeè Sĩ́ Ló Tã̀àgã̀?
Tṍó e pá Gíbìà e bà dú gãà Bénjamìn ni tú bá kpóó siimá pábia ea beè di ló neǹ Lívaì kuná vaá fẹ́ẹ lọ̀l, nagbò tẽ́ gãá beè gbóó àà gé bé pá gãà Béjamìn. (Jọ́j. 20:1-11) Ba beè bàn kọ Jìhóvà á nveenìè bá neè va besĩ́ bà kalá dààmà togó béá, sõò bàà tóm e ba beè bé va èlbá mm̀ kà agẹ bá. (Jọ́j. 20:14-25) É kọọ̀ bàé gbóó nvèè kùbmà ló kọọ̀ ba tã̀àgã ló náa dọ tọ́ọ̀ kà bélè? É kọ a beè leemá Jìhóvà kọ bàá labví láb dẽè pọ́lọ́ ea beè siáá?
w05 1/15 27 ¶9
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Kpá Jọ́jìs
20:17-48—Éé ní ea náa vaá Jìhóvà beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ pá gãà Bénjamìn á bé na-gbò tẽ́gãà èlbá bàà tóm, náa kal ló béè kọọ̀ a beè bọ́ló kọ kpọ̀té á tùlà pá gãà Bénjamìn ẽ? Ge kọọ̀ Jìhóvà géè ẹ̀b bé e gbò tẽ́gã e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí di kpènà ló gè tú pọ́lọ́ nu lọ̀l Ízràẹ̀l naa, ní ea beè naa kọ á sọ̀tọ́ deè kọ bàá bé va èl bá ẹ́.
w11 9/15 32 ¶4
É Kọ Òó Láá Belí Fínihàs Tṍó Eo Kpeè Sĩ́ Ló Tã̀àgã̀?
Éé ní eé láá nó lọl ló níí ẽ́? Sìgà tã̀àgã̀ ea bã́ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò náa ólò vàlẹ̀ bá tà kọ̀láá bé e gbò kànen tãàgã ló Bàrì kọ á nvèè bá naa. Tṍó ea meà naa vó, à bọ́ló kọọ̀ gbò kànen á kẽ̀èa boo gbò moǹ bel Jíízọ̀s ea kọ́ọ̀: “Banii [àbèè ge kilsĩ́ gè tã̀àgã ló Bàrì], mè o é íei; Gbĩi, mè o é gbĩ́i monii; Konii bá ló, mè nu tọ é kuuà nèi.” (Lúùk 11:9) Kọbè à gá náa váa à belí kọọ̀ tã̀àgã lóá náa valẹ̀ bá aaá, gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ólò àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é áálá tṍó e ẹlẹ mon kọ à bọ́ló.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w14 5/1 11 ¶4-6
O Beè Nyimá Gé?
Ba beè olòó tú ńkó kib siimá tóm naa vàẹ deè kéléá ẹ́?
Ńkó kib ní e Dévìd beè tú tãamá Gòláíàt e. Àé dú gè kọọ̀ Dévìd beè nó gè láá tú nui siimá tóm tṍó ea géè sí tóm gè kùdẽe ló naanà ból.—1 Sámuẹ̀l 17:40-50.
Ńkó kib beè ólò di mm̀ tã́à nuù pá Íjèpt nè pá Àsìríà lọ̀l gé tã́gíní mm̀ tṍó Kpá Káíá. Nuù béí íe kiẽ́e ea ãaà belí bẹ̀lẹ̀ e bà tú kpá nom àbèè báà kàn naamá vaá tú bàà tọọ̀ díí lul ló pálàa gá. Bà ólò gbóó tú súú sãa ea ọ́ọ́gá ló nvee mm̀ kiẽ́e ea bélí bẹ̀lẹ̀ ea di lóá, ea begè sĩ́ é láá dú bàà àbèè taà kà inch (5 tẹlẹ 7.5 cm) vaá a nyèè é láá kòn sĩ́ìna òb kà ounce (250 g). À ólò gbóó viige ńkó kibví kilma gbàn deè zelmá ló togóe vaá gbóó sọ̀bá enè bá díí ea di lóá, naa ní e súú sãaá é vigà aa m mm̀ bá kpóó kil kà lèlà kiẽ́e ea gbĩ́ kọ á kìl.
Baa mon gã́bug súú sãà ńkó kib ea dú ló bé e ba beè bé deè kéléá mm̀ kunukẽ̀ ea di deè Middle East. Àé dú kọọ̀ gbò e bà palàge ié kalì ge beemá bé beè láá tú bá kpóó vìgmà naa ní ea vigà nú ea é dú 100 àbèè 150 mile mm̀ ene kà ávà (160 tẹlẹ 240 km/h). Gbò nò kpá náa zigà kọọ̀ ńkó kib íe íb kói ea náa vó, sõò ńkó kib é láá ié nágé kói belí náa.—Jọ́jìs 20:16.
JANUARY 24-30
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | RÚÙT 1-2
“Gbĩ́ Gè Ié Vulè Ea Kyãa Mm̀ Bọ́ọ̀ló Dẹ̀lẹ̀ Nyíé Boo”
w16.02 14 ¶5
Nó Gbò Díì-díílá Kóò Jìhóvà
5 Rúùt gáẹ̀ láá vàlẹ̀ bá bugi togó kọọ̀ à íèè pá tọ e bà di Móàb, naamá a kà nè pá a dúà ló e bà gáẹ̀ láá tú vaà tãaí nvee tọ vaá ẹ̀b nú ea kilíé ló. Móàb ní ea beè dú a bon ẽ. À ólò naa nu belí bé e pá kĩá ólò naa nu naa, ba dém bel ní ea ólò lò e, gbò e bà di kĩé ní ea dú pá a gbò e. Nèómì náa beè láá zìgà nè Rúùt kọọ̀ àé íe íb gbò lé nuá gbẹá Bẹ́tlèhèm. Kàsĩ́, a beè kọọ̀ Rúùt á gbẹá Móàb. Pọ̀ beè sii Nèómì kọ náa é láá gbĩ nàè dóm àbèè tọ neè gbò va e pá a nvín beè ilíá. Éé ní e Rúùt é gbóó naa ẽ́? Nvèè kpíí ló kelé ea beè di zẹ̀ẹ̀ Ọ́pà ea beè “òòa kẽ kil ló pá a gbò nè pá a gbò ńbàlì” nè ẹlẹ. (Rúùt 1:9-15) É kọọ̀ Rúùt beè gbĩ́ gè òòà nyoone gbò kyáá ńbàlì e pá a gbò géè fã̀a? Ẽ́èe, náa beè naa vó.
w16.02 14 ¶6
Nó Gbò Díì-díílá Kóò Jìhóvà
6 Be à sẹlẹ Rúùt beè nyimá ló Jìhóvà Bàrì lọl bá a dóm ea beè ùa, àbèè lọl bá Nèómì. Jìhóvà náa beè dì belí gbò ńbàlì pá Móàb. Rúùt beè nyimá kọọ̀ à bọ́ló kọ á vulèè vaá fãè Jìhóvà. Náa kal ló béè kọọ̀ náa beè nyimá gã́bug nu ea kilíé ló, a beè dú bíi kọ Rúùt á nè béèlàfùl. É kọọ̀ àé sa Jìhóvà naamá a Bàrì? Rúùt beè nè kà lé béèlàfùl. A beè kọ́ nè Nèómì kọọ̀: “Pá o gbò é dú pá ńdáà gbò, vaá o Bàrì é dú ńdáà Bàrì.” (Rúùt 1:16) À dú kà nuù ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe gè bugi togó boo bé e Rúùt beè vùlè Nèómì naa, sõò ní ea beè palàge bọọ dú a vulè kilma ló Jìhóvà. Tṍó e tṍó téní, Bóàz ea beè ié kunukẽ̀a beè lèèlà Rúùt boo béè kọọ̀ a tú kè pó Jìhóvà naamá a ketõ̀ò kpènà. (Bugi Rúùt 2:12.) Níá é láá naa kọ é kẽ̀èa boo tṍó e nvín ńnóm gé bã́ kè pó a kà ea íe kpóó gè kpènàe. (Ps. 36:7; 91:1-4) Níà íb kà e Jìhóvà beè dú kilma ló Rúùt e. A beè neè kpẽ́ ló a zìgà, vaá tọ́ọ̀ tṍó Rúùt náa beè ọgá ló a béèlàfùl.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w05 3/1 27 ¶1
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Kpá Rúùt
1:13, 21—É kọ Jìhóvà ní ea beè naa kọọ̀ dùm Nèómì á dú non kọbé à mon tã̀àgã̀ ẽ? Ẽ́èe, vaá Nèómì náa beè gbà tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́ bel Bàrì. Náa kal ló béè kọọ̀ gã́bug pọ́lọ́ nu beè naaáé ló, náa beè bugi togó kọọ̀ Jìhóvà ní ea dú báẹ́. Nyíée beè bììlà vaá náa beè ié ná nu ge dẹlẹ nyíé boo. Bọọ èlmà vó, mm̀ gbò tṍóá ba beè olòó ẹ̀b kọọ̀ tã́áná dee bá Bàrì di boo nen ea man nvín, vaá pṍò à di ló nen e bè náa man nvín. Gè kọ náa beè ié gbò nvín ea dú gbàà pá a nvín vaá pálàa kà a nvín beè ù, gáẹ̀ láá naa kọọ̀ á tõó ló Nèómì kọ à diè lèlà kọọ̀ Jìhóvà ní ea síìmàèe kẹ́ẹ ẹ́.
JANUARY 31–FEBRUARY 6
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | RÚÙT 3-4
“Kilsĩ́ Gè Naa Gbò Nú Ea É Náa Kọ Ó Ié Lé Bée”
w12 10/1 22 ¶5
“Kà Lé Pábia”
Bóàz beè ló bel, vaá gbọọ-gbọọ̀ ló ea beè loomá belí beè nvèè nyíé gbàà Rúùt. A beè kọọ̀: “Jìhóvà á tãanè ni dee bá, e ńdáà nvín pábia. Dee-deè nvée ò zógè kọọ̀ ò íèè vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo èlmà túá bólá, boo béè kọ nóo nyoonè dõòna kà gbò nvín ãa gbálà, e bà dú méné àbèè bà dú tãa.” (Rúùt 3:10) “Túá bólá” dú tṍó e Rúùt beè ié vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Nèómì, vaá zọ̀ẹ òòa kẽ kil Ízràẹ̀l gé ẹ̀b nú ea kil ló Nèómì. “Dee-deè nvéeá” beè dú tṍó ea di Ízràẹ̀la. Bóàz beè nyimá kọọ̀ nvín ãa bia ea belí Rúùt gáẹ̀ láá vàlẹ̀ bá gbĩ́ gè iá gbò nvín ãa gbálà, e bà dú méné àbèè bà dú tãa. Tãa vó, a beè gbĩ́ gè naa lé Nèómì vaá zìgà nàgé béè a dóm ea beè ùa gbẹá mm̀ a bon. Náa tavàlà ge mon nú ea náa vaá nvín pábia e náa beè ié dùm kùlù-kúlùí à leemá Bóàz.
w12 10/1 23 ¶1
“Kà Lé Pábia”
Ẹ̀b bé e nyíè Rúùt beè ẹẹ naa tṍó ea géè bugi togó boo bel e Bóàz beè lòa tṍó ea kọ́ nèe kọọ̀—dénè nen nyímá ni ló kọọ̀ ọ̀ọ̀ “kà lé pábia!” Tọ́ọ̀ kà bàà-bàà bùlà á gé ló kọọ̀ gè kọ a beè tànie gè gbĩ́ gè nyimá ló Jìhóvà vaá fã̀e ní ea beè naa kọọ̀ á ié lé bée é. Nagé a beè palàge zogè kọ à íèè sàn nyíe nè nyìmànù kilma ló Nèómì nè pá a gbò, vaá vàlẹ̀ bá nyaaná a sĩ́deè tõò dùm vaá naa nu belí va ea beè dú kele ló bé ea beè olòó naa nu naa. Beè nó íb zìgà e Rúùt beè ié, èé gbĩ́ gè tú lé bá faamá dõòna gbò vaá nvèè ka ló bé e bà ólò nu vaá tõó dùm naa. Be è náa vó, beele nagé é láá kilsĩ́ gè naa gbò nú ea é náa kọ é ié lé bée.
w12 10/1 24 ¶3
“Kà Lé Pábia”
Bóàz beè ilí Rúùt. Tṍó e tṍó ni téní, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Jìhóvà beè naa kọ á niiná gbàà vaá màn nvín págbálà.” Gbò bia e bà dú Bẹ́tlèhẹ̀ma beè tãanè dee bá Nèómì vaá lèèlà Rúùt kọ à léè èl àlàbà kà nvín págbálà. Kpá Káí kọ́ọ̀, ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, nvín Rúùt beè dú nómá tẹ̀ Méné Dévìd. (Rúùt 4:11-22) Vaá Dévìd beè gbóó dú nómá tẹ̀ Jíízọ̀s Kráìst.—Máátìù 1:1.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w05 3/1 29 ¶3
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Kpá Rúùt
4:6—Mósĩ́ deè ní e nen ea ólò láá kpáá zalí nu òòma kẽ é láá “kyọ̀” a ìènù tení dú gè zalí òòma kẽ ẽ́? Túá kà, beè nen ea dú tãa beè oo a kunukẽ̀, nen ea ólò zalí nu òòma kẽ é gbóó kpẽ́ kpègè ea é zálmá kunukẽ̀a dẹ̀ẹ̀a boo gã́bug gbáá ea sígá besĩ́ à kálá dú gbáá dì pọ́ì. (Lìvítikọ̀s 25:25-27) Ge naa vó ólò naa kọọ̀ a ìènù á gá bọọgẹ̀ sí kpègè. Bọọ èlmà vó, beè Rúùt ié nvín págbálà, a nvín ní ea é gbóó tú kunukẽ̀ e baẹ̀ zalíáẹ́, tãa vó e pá ba dúà ló zálí.
FEBRUARY 7-13
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | 1 SÁMUẸ̀L 1-2
“Kọ́ O Bùlà Nè Jìhóvà Mm̀ Tã̀àgã Ló”
ia 55 ¶12
A Beè Kọ́ A Bùlà Nè Jìhóvà Mm̀ Tã̀àgã Ló
12 Hánà beè zogè lé nu dòòmà bá ea kil ló tã̀àgã ló Bàrì e dénè gyóòlo Jìhóvà é láá nò. Jìhóvà ólò kolí pá a gbò kọ bàá kọ́ kọ̀láá kà nú ea dì vá bùlà nè ba tọa ló neèe, dì belí bé e nvín ólò naa kilma ló tẹ̀ ea vulèe naaá. (Bugi Psalm 62:8; 1 Tẹ̀sàló-naikà 5:17.) Nyómá káí Bàrì beè tõó ló neǹ tóm Pítà kọ á emí nagbò bel nvèè nyíé gbààí ea kil ló gè tã̀àgã ló Jìhóvà, à kọ́ọ̀: “Tui dénè nu e a tãagéi gbẹẹliié bá, mè à gé bulà nu e a kilií ló.”—1 Pít. 5:7.
w07 3/15 16 ¶4
Bé E Hánà Beè Ié Fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ Ló Naa
Éé ní e beele é láá nó lọl ló níí ẽ́? Tṍó e gé kọ́ bẹẹ bíi nè Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló, èé láá kọ́ kà lèlà bé e nu tọ́aí ló naa, vaá è gbóó bàn kà lèlà nú ea biíi. Be náa íe na tọ́ọ̀ nú eé láá kpáá naa kilma ló bẹẹ tã̀àgã̀a, èé gbóó sọ̀bá gbẹẹ́ bá Jìhóvà. Náa íe tọ́ọ̀ kà nú ea léè èl vó eé láá kpáá naa.—Próvẹẹ̀b 3:5, 6.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w05 3/15 21 ¶5
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Túá Kà Kpá Sámuẹ̀l
2:10—Éé ní ea náa vaá Hánà beè bàn Jìhóvà kọ á “nè kpóó a méné” boo tṍó e tọ́ọ̀ kà méné náa géè bẹ̀l Ízràẹ̀l ẹ? Ba beè kọ́ gbẹẹ́ kẽ mm̀ Log Mózìs kọọ̀ pá Ízràẹ̀l é beè ié méné ea é bẹl vá boo. (Dìtolónomì 17:14-18) Jékọ̀b beè kọ́ gbẹẹ́ kẽ gbẹá boo a váì zọ̀ ló tṍó ea é gé ù kọọ̀: “Kpóó té ménéá [ea doà bá bẹbẹ̀l] é íè ge aa gãà Júdà.” (Jénesìs 49:10) Bọọ èlmà tõ̀ò, kilma ló Sérà ea dú nómá kà pá Ízràẹ̀l—Jìhóvà beè kọọ̀: “Kele-kele méné ea é bẹl gbò nen é aàẹ́ m.” (Jénesìs 17:16) Hánà géè tã̀àgã ló Bàrì kilma ló méné ea é dú sĩ́.
FEBRUARY 14-20
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | 1 SÁMUẸ̀L 3-5
“Jìhóvà Ólò Bugi Togó Boo Bé E Nu Tọ́á Ló Nen Naa”
w18.09 24 ¶3
À Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee Sõò À Ólò Bugi Togó Boo Bé E Nu Tọ́á Ló Nen Naa
3 Sámuẹ̀l beè dààmà togó gè “sí tóm nè Jìhóvà” gbẹá mm̀ tọ kàn káíá lọl tã́gíní tṍó ea beè di kà ńkem. (1 Sám. 3:1) Enè deè bílá dee tṍó e Sámuẹ̀l ni sí tóm sẹ̀ẹ̀à, à íe kele íb nu ea beè naaá. (Bugi 1 Sámuẹ̀l 3:2-10.) A beè dã́ mon ea tú a bée kolmáe. A beè dòòmà kọọ̀ níà moǹ Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ̀ Ílaì ea ni dú kànen mm̀ deeá, ge kọọ̀ Sámuẹ̀l dú nvín gbàn tṍ ló beè naa kọ á teelá ináé ló vaá kọọ̀: “Neém mí, ò kólìm.” Ílaì beè kọọ̀ à gáà kolìèe. Tṍó ea kpáá dã nágé áá kà moná ní ea égè taà tóm, Ílaì beè gbóó nyimá kọọ̀ Bàrì ní ea géè kolí Sámuẹ̀l ẹ. A beè gbóó kọ́ bé e Sámuẹ̀l é áálá naa nèe, vaá a beè gbàntṍ ló. Éé ní ea náa vaá Jìhóvà náa beè tú a lóó tẹlẹ bàlà kẽ nè Sámuẹ̀l túá tóm tení dú ló a nyómá tóm ẽ́? Kpá Káí náa kọ́, sõò bé e nu nááá naa tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ kà pọ̀b kà nú e Jìhóvà géè bugi togó boo dú bé e nu é tọ́á ló nvín ãa Sámuẹ̀lí naa. Éé ní ea náa è kọ́ vó é?
w18.09 24 ¶4
À Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee Sõò À Ólò Bugi Togó Boo Bé E Nu Tọ́á Ló Nen Naa
4 Bugi 1 Sámuẹ̀l 3:11-18. Log Jìhóvà kọọ̀ gbò pá nvín á fã̀ dẽè gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee, èlmà tõ̀ò gbò e bà dì vá togó. (Ẹ́xọ. 22:28; Lìv. 19:32) É kọ òó láá dòòmà dẽe ló kọ ò gé monìè Sámuẹ̀l ea aa boó kà lọ̀ọ̀le sí ló Ílaì vaá tú agẹ ló kọọmá gbele agẹ bá bèèla bel Jìhóvà ea é dọ́ẹ́ boo nèe? Sõò náa beè naaá naa vó, Kpá Káí kọ́ kilma ló Sámuẹ̀l kọọ̀, “pọ̀ beè siíe gè kọ́ nú ea mon mm̀ mòà nù dẽeá nè Ílaì.” Kọ̀láá bé ea dì naa, Bàrì beè naa kọọ̀ Ílaì á nyimá kọọ̀ ẹlẹ ní ea beè kolìè Sámuẹ̀lẹ. Vó beè naa kọọ̀ Ílaì á láá kọ́ nè Sámuẹ̀l kọ á ló bel. Ílaì beè kọ́ nè Sámuẹ̀l kọọ̀: “[Ó gá] gṍ tọ́ọ̀ kà bel ea beè kọ́ nè ni lọ̀l lím ló.” Sámuẹ̀l beè gbànie tṍ ló vaá “kọ́ kọ̀láá kà bel nèe.”
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w05 3/15 21 ¶6
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Túá Kà Kpá Sámuẹ̀l
3:3—É Kọọ̀ Sámuẹ̀l Beè Daa Gbẹá Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá? Ẽ́èe, náa beè naa vó. Sámuẹ̀l dú gãà Lívaì, sõò à dṹùnà pá tọọ̀ Kóhàt e bà náa dṹùnà gbò vààla gyọ́ọá. (1 Krónikòl 6:33-38) Vó beè naa kọ á gá ié nèà deè ge “bã m vaá mòn gbò nú ea di káíá.” (Nómbà 4:17-20) Áá kiẽ́e ea di ló tọọ̀ káíá e Sámuẹ̀l beè láá olòó bã̀ dú boo beè tọ kàn káíá. Vaá níà kiẽ́e ea beè daa gbẹá ẹ́. Àé láá dú kọọ̀ Ílaì beè daa nagé gbẹá dõòna ketõ̀ò ea di ló boo beè tọ kàn káíá. Moǹ bel ea kọ́ọ̀ “kiẽ́e e kpó zíl Bàrì beè dì” gé lóá bel kilma ló gbò kiẽ́e ea di ló tọ kàn káíá.
FEBRUARY 21-27
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | 1 SÁMUẸ̀L 6-8
“Mée Ní Ea Dú O Méné Ẽ́?”
it-2 163 ¶1
Boǹ Méné Bàrì
Ba Beè Gbĩ́ Gè Ié Nen Ea É Dú Ba Méné. Tṍó ea sìgè ńkem à dú 400 gbáá aa ló tṍó e pá Ízràẹ̀l beè aa Íjèpt nè tṍó ea ni sígá ló 800 gbáá aa ló tṍó e Bàrì beè zọ̀ Ébràhàm bã̀àa mm̀ zíl gbaa ló, pá Ízràẹ̀l beè gbĩ́ kọọ̀ nen á duè ba méné ea é túlèè va belí bé e pá dõòna kà dó íe nen ea gé túlè va naaá. Nú e bà bĩ́ínáá zógè kọ bà náa gbĩ́ kọọ̀ Jìhóvà á duè ba méné. (1 Sám. 8:4-8) À dú kà kà kọọ̀ gbòí géè ẹ̀bmà dẽè zíl e Bàrì beè zọ̀ Ébràhàm nè Jékọ̀b bã̀àa m-má. Kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e Jékọ̀b beè kọ́ kilma ló Júdà gbẹá boo a váì zọ̀ ló tṍó ea é gé ùa, dú dõòna kà bug ea náa kọ bàá ié ból dẽesĩ́á (Jén. 49:8-10), bií nágé ló gbò bel e Jìhóvà beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l tṍó e ba ni aa Íjèpt (Ẹ́xọ. 19:3-6), gbò bel ea di mm̀ Zíl gbaa lóá (Dìt. 17:14, 15), nè sìgà gbò bel e Bàrì beè naa kọọ̀ neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Bélàm á lò (Nóm. 24:2-7, 17). Hánà ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ea dú kà Sámuẹ̀l beè zogè kọọ̀ à íèè nakà ból dẽesĩ́í mm̀ a tã̀àgã ló. (1 Sám. 2:7-10) Náa kal ló béè vó, Jìhóvà gáà tú nú ea di “ke gũ̀a” ea kil ló Boǹ Ménéá tẹlẹ bàlà kẽ, vaá à gáà tẹlẹ̀ nàgé bàlà kẽ tṍó ea é bã́ kẽ àbèè bé ea é meà naa nè gbò ea é bẹl boo—be àé dí káála àbèè boo kunukẽ̀í. Vóà naa dàlà kpá ló boo ní ea beè naa kọ bàá bĩiná kọọ̀ nen á bẹlìè vá boo é.
w11 1/1 27 ¶1
A Beè Ĩ̀ìmà Náa Kal Ló Béè Kọọ̀ Gbò Nú Ea Géè Ẹ̀bmà Dẽe Náa Beè Naaá
Nvèè kpíí ló nú e Jìhóvà beè kọ̀ tṍó e Sámuẹ̀l kpẹ́á belí nèé mm̀ tã̀àgã ló, a beè kọọ̀: “Pãane tṍ ló kọ̀láá kà nú e gbòa kọ́ nè ni; boo béè kọọ̀ níì olo ní e bà kin ẽ́ nì, sõò nda ní e bà kin tṍó e bà bĩ́íná méné ea é bẹl vá boo é.” Níí beè nvèè nyíé gbàà Sámuẹ̀l, sõò a beè dú kà agẹ bá nuù kẹ́ẹ nèà gbò e bà kin Bàrì Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Leeá! Jìhóvà beè kọọ̀ a neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì á ãane pá Ízràẹ̀l kilma pọ́lọ́ nú ea é náaa vá ló boo béè gè ié nen ea é bẹl vá boo. Tṍó e Sámuẹ̀l kọ́ nè va, ba beè kọọ̀: “Ẽ́èe, è gbĩ́ ge ié méné ea é bẹlíí boo.” Mm̀ gè gbàntṍ ló Bàrì, Sámuẹ̀l beè tṍ nóo ból nen e Jìhóvà sa kọ á dú ba méné.—1 Sámuẹ̀l 8:7-19.
w10 1/15 30 ¶9
Bẹ̀l Jìhóvà Palàge Dú Lé!
9 Gbò nú ea beè naaá tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ ã̀àné e Jìhóvà beè nè vaá dú kà kà. Gã́bug tã̀àgã̀ beè bã ló pá Ízràẹ̀l boo béè kọọ̀ nen bẹl vá boo, èlmà tõ̀ò tṍó e nen ea bẹl vá boo náa bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Be è bugi togó boo nú ea beè naaá ló pá Ízràẹ̀l, náa é bọọí ló kọọ̀ gbò e bà gé bẹl e bà náa nyímá ló Jìhóvà náa é láá domà lé dìtõ̀ò. À dú kà kà kọọ̀ sìgà gbò e bà gé bẹl ólò gbĩ́ kọọ̀ Bàrì á tãanìè va dee bá kọbé bà láá domàè fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè lé kpènà, sõò àé téní naa và Bàrì láá tãanè dee bá gbò e bà náa tõó kè kẽè a bẹbẹ̀l ẹ?—Ps. 2:10-12.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w02 4/1 12 ¶13
Éé Ní Ea Náa È Ólò Dììa Múú Ẽ́?
13 Nen é íè ge ọgá ló a pọ́lọ́ lọa mm̀ a nyíe besĩ́ à kálá dììa múú vaá dú enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà. Ge ọgá aa ló pọ́lọ́ dú nú e nen ea ni bééláfùl ge nyoone nvéè Kráìst Jíízọ̀s ólò naa lọa mm̀ a bùlà. Gbò e bà dì naa vó ólò gbóó kìn bà pọ́lọ́ sĩ́ deè tõ̀ò dùm vaá beeláfùl ge naa nú ea léémá Bàrì. Mm̀ Kpá Káí, moǹ bel Híbrù nè Gríìk e bà lóómá bel ea kil ló gè ọgá, fáálá bug ge òòa kẽ, àbèè ge kììa kẽ. Nakà lábví gé loá bel nyòòmà ge kììa kẽ aa ló pọ́lọ́ sĩ́ deè tõ̀ò dùm vaá fã̀ Bàrì. (1 Kíǹg 8:33, 34) Ge kììa kẽ aa ló pọ́lọ́ tõó dọ̀ gè “láví láb e a é zogè kọ bà ọ́gá.” (Tóm 26:20) À bĩ́íná kọ é kìn kyáá fã̀, labví láb ea gbááá ló gbò log Bàrì, vaá tú fã̀ ea di kele nè Jìhóvà. (Dìtolónomì 30:2, 8-10; 1 Sámuẹ̀l 7:3) Ge kììa kẽ aa ló pọ́lọ́ ólò naa kọ é nyááná bẹẹ bug togó, gbò nú e sẹẹ̀a sĩ́, nè bẹẹ sĩ́deè tõ̀ò dùm. (Èzíkiẹ̀l 18:31) È ólò ‘kììa kẽ’ tṍó e nyáànà bẹẹ pọ́lọ́ dùm vaá dú ãa nen.—Tóm 3:19; Ẹ́fẹsọ̀s 4:20-24; Kọ́lọsì 3:5-14.
FEBRUARY 28–MARCH 6
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ | 1 SÁMUẸ̀L 9-11
“Sọ́ọ̀l Beè Ié Dùm Kìlmà Kpá Ló Kẽ Vaá Naa Nú Mm̀ Kuna-kuna Bá Lọl Dààmà Togó”
Fã̀ Bàrì Mm̀ Kìlmà Kpá Ló Kẽ Nè Mm̀ Kuna-kuna Bá
11 Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Méné Sọ́ọ̀l. A beè tõó dùm ea dú kuna-kuna bá tṍó ea beè di dí ãa gbálà. A beè nyimá kọ náa é láá naanìè sìgà nu, naa ní ea beè gbààga boo gè tú sìgà dọ̀ tóm. (1 Sám. 9:21; 10:20-22) Sõò tṍó e tṍó téní, a beè gbóó ié dùm dàlà kpá ló boo. A beè tẹlẹ̀ pọ́lọ́ dùmí bàlà kẽ pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e ba ni túe naamá méné lọ̀l. À íe tṍó e náa beè ié dùm ge láá ĩ̀ìmà nu, boo tṍó ea géè elá bànà neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Sámuẹ̀l. Tãa vó ea íé dùm ea dú kunu-kuna bá vaá elá bànà bé e Jìhóvà é lábví láb boo pá a gbò naa, Sọ́ọ̀l beè nè vààla gyọ́ọ̀ tàà sã́ bã̀àna tṍó e náa beè lèlàẹ́ ló kọ á naa vó. Níí beè naa kọọ̀ nyíè Jìhóvà á bììlàẹ́ ló vaá a dọ̀ méné beè ààẹ́ bá tṍó e tṍó téní. (1 Sám. 13:8-14) Èé zógè kọ è nyímà nu be è nó nu lọl ló nakà nu dòòmà báí, vaá kìn dùm dàlà kpá ló boo.
w14 3/15 9 ¶8
Sĩ́deè Ge Láá Tõó Dùm Ge Tú Lóó Vaamá Gyọ́ọ
8 Méné Sọ́ọ̀l ea géè bẹ̀l Ízràẹ̀l dú nu ã̀àne nèài ea kil ló bé e gè ié dùm kùlù-kúlù é náa kọ é gá ié ná dùm ge tú lóó vaamá gyọ́ọ naa. Sọ́ọ̀l beè ẹ̀b a bá boo bá ea bọ́ló vaá ié dùm kìlmà kpá ló kẽ tṍó ea beè dààmà togó gè bẹ̀l dú méné. (1 Sám. 9:21) Náa beè zìgà ge nè kpọ̀té pá Ízràẹ̀l e ba beè ló bel uú boo a gè dú ménè, náa kal ló béè kọọ̀ à gáẹ̀ láá ẹ̀b kọ à lelà ge naa vó boo béè dọ̀ e Bàrì beè nèeá. (1 Sám. 10:27) Méné Sọ́ọ̀l beè tõó boo tùle e nyómá káí Bàrì née tení dú ló gè faalá pá Ízràẹ̀l siimá ól bé, vaá bé èl bá pá Ámòn. Tṍó ea bé va lọ̀l, a beè kìlmà kpá ló kẽ vaá tú ka ea dú ló béè èl báá má Jìhóvà.—1 Sám. 11:6, 11-13.
w95 12/15 10 ¶1
Pá Ámòn Dú Gbò E Ba Beè Tú Pọ́lọ́ Kpẽemá Lé Láb
Nagé, pá Ámòn beè tú pọ́lọ́ kpẽemá lé e Jìhóvà beè naa nè va. Jìhóvà náa beè dã́ pĩì nakà pọ́lọ́ lábví. “Nyómá Jìhóvà beè bã mm̀ Sọ́ọ̀l tṍó ea dã́ gbò bel [e Néhàsh ló], vaá súng beè palàge bã̀e.” Kèbá tùle ea aa bá nyómá káí Bàrì, Sọ́ọ̀l beè faalá 330,000 gbò bé gé beemá pá Ámòn, vaá kyọ̀va sĩ́ naa ní e “nóo é láá mòn bàà nen tẽ̀ènè ketõ̀ò.”—1 Sámuẹ̀l 11:6, 11.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w05 3/15 22 ¶8
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Túá Kà Kpá Sámuẹ̀l
9:9—Éé ní ea bọ́ló gè nvèè kpíí ló ea di ló gbò moǹ bel ea kọ́ọ̀ “neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì deè nieí beè olòó kọ̀là neǹ mòà nù dẽe mm̀ gbò tṍó ea kil nvéeá” ẽ́? Nagbò moǹ belí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ tṍó e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì bọọ́ tõ̀ò mm̀ deè Sámuẹ̀l, tṍó e gbò méné géè bẹ̀l Ízràẹ̀la, ba beè gbóó tú bée ea kọlà “neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì” nyaamá ló ní ea kọlà “neǹ mòà nù dẽe.” Sámuẹ̀l ní ea dú túá nen ea beè dũunà gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí é.—Tóm 3:24.