Gbò Ketõ̀ò E Bà Kólí Nyòòmà Dùm Nè Kpá Bõ̀ònaló Sìtóm Kọ̀ Kpẹ̀a
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULY 1-7
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 57-59
Jìhóvà Ólò Bé Gbò E Bà Náa Uú Boo Pá A Gbò
“Dénè Kpã́á Ketõ̀ò Ea Di Ló Bàlà Booí”
14 Stívàn beè sí neǹ ditõ̀ò ea kil ló Kráìst besĩ́ pá a gbò ọ́b à kalá fẹ́ẹ. (Tóm 6:5; 7:54-60) Dénè gbò nyòòne nvéè Kráìst daala lọl ló pá a gbò tóm beè zààlà zìvè kà boǹ Jùdíà nè Sàmérìà tṍó e ba beè kpeesĩ́ ló kà ‘agẹ bá bíígá ló.’ Sõò níá náa beè òòmà va lọl ló gè sí neǹ ditõ̀ò. Fílìp beè kil Sàmérìà “gé vee lé kpẹ̀a nè gbò nen e bà di kĩé” vaá lé nu beè sìlà aa m. (Tóm 8:1-8, 14, 15, 25) Gbá ló vó, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Sìgà gbò e bà dẹlẹ nyíé boo Jíízọ̀s e bíígá ló beè naa kọ bàá zààlà boo tṍó e ba è fẹ́ Stívàna beè teági másĩ́ gbò bon kĩée ea kọlà Fanísìà, Sáíprọ̀s, nè Ántìọ̀k gé vee lé kpẹ̀a nè áá pá Júù. Sõò sìgà ọ̀và e bà dú Sáíprọ̀s nè Sairínì beè másĩ́ Ántìọ̀k vaá dàlà togó vee nagé lé kpẹ̀a ea kil ló Dõò Jíízọ̀s nè gbò e bè níì pá Júù nì.” (Tóm 11:19, 20) Bíígá lóá beè naa kọọ̀ kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì á zààlà tṍóá.
15 Mm̀ beelè tṍóí, íb nú ea bélí vó beè naaá tṍó e kpóó bẹl-bẹ̀l Pá Soviet Union géè lẹ̀ẹ̀là bel. Bọọ èlmà tõ̀ò, mm̀ gbò gbáá 1950, ba beè tú bá kpóó siimá gã́bug tõ̀ò Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà kilma Sàìbérìà. Boo béè kọọ̀ ba beè tú va sẹlẹ́ kele-kele ketõ̀ò, lé kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì beè kilsĩ́ gè zààlà zivè kà bálásĩ́ kĩée e ba beè sẹlẹ́ vaá. Náa íe bé e Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvàí gáẹ̀ láá naa ié kpègè e bàé kyãama íb begè dẽè kyẽe ea é láá toolá 6,000 mile (10,000 km) gé nvee lé kpẹ̀aí naa! Náa kal ló béè vó, kpóó ea géè bẹ̀l beè lẹ̀ẹ̀là va kilma kele-kele ketõ̀ò ea di dóá. “Di belí nú ea silà aa m,” ene kà vígà págbálà kọ́ọ̀, “kpóó ea géè bẹ̀l beè nvèè bá nè gã́bug gbò e bà di Sàìbérìà e bà íe lèèma ló kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí kọ bàá láá dã̀.”
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
“Kilíí Sĩ́ Gè Elai Agalai”
16 Elá àgàlà mm̀ o nyíe. Méné Dévìd beè baatẽ́ bé e vulè ea íèè kilma ló Jìhóvà agabá naa tṍó ea ọ́lí kọọ̀: “M̀ élà àgàlà, E Bàrì.” (Ps. 57:7) Beele nagé é láá elá àgàlà mm̀ bẹẹ nyíe vaá palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. (Bugi Psalm 112:7.) Bugi togó boo bé e níí beè nvèè bá nè Bob e beè zẹ́ẹ́ kọ́ nu ea kil lóá naa. Tṍó e bà kọ́ nèe kọọ̀ bà é túè mii sẹlẹ kuló, kọbé bà nveenìèé ló be à dú bíi, a beè kọọ̀ àé aalìè tọọ̀ bièa be bà kọ́ bà é nveenìèe mii ló. Tṍó e tṍó téní, Bob beè kọọ̀, “Ním beè ié bàà-bàà bùla kilma ló nu gè naa, vaá pọ̀ náa beè siím ló nu ea é láá sìlà aa m.”
17 Bob beè elá àgàlà boo béè kọ a beè tú a béèlàfùl kpã́á dee besĩ́ à kalá sí tọọ̀ biè. Túá kà, a beè ié tàn ge naa kọọ̀ nyíè Jìhóvà á ẹẹ. Ní ea égè bàà, a beè tú ọ̀ẹ̀ dẽe noomá Kpá Káí nè gbò kpá ea dẹẹa boo Kpá Káí ea kọ́ nú ea kil ló bé e dùm nè mii di káí naa. Ní ea égè taa, a beè agala boo kọọ̀ ge tõó boo tùle e Jìhóvà ne é dọẹ̀ bélè neèe dọ̀ọ̀mà dè-dè. Beele é láá elá nágé àgàlà naaá kọ̀láá bé e ẹ̀bmà ea élaí sĩ́ meà naa.
JULY 8-14
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 60-62
Jìhóvà Ólò Kpènài, Tulèi, Vaá Naa Kọ É Ié Agẹ Ló
it-2 1118 ¶7
Gbọọ̀ Kpènà
Tṍó E Bà Síímá Tóm Mm̀ Ge Bààmà Tẽ́ Nu. Gbò e bà íe zìgà mm̀ Jìhóvà vaá gbànie tṍ ló ólò palàge ié kpènà, dì belí bé e Dévìd beè ọlí naa kọọ̀: “Olo [Jìhóvà] ní eo dúù nà ketõ̀ò kpènà ẽ, nà agẹ gbọọ ea ólò kpènàm lọl bá neǹ ọ́b.” (Ps. 61:3) Gbò e bà nyímá nú ea bée tõó dọ̀, dẹlẹ nyíé boo, vaá naa gbò nú ea nveè ka ló béeá, náa é sííá pọ̀ ló tọ́ọ̀ nu, boo béè kọọ̀: “Béè Jìhóvà dú agẹ gbọọ. Neǹ lé lab dògò ólò teelá bã m vaá ié kpènà.”—Pró. 18:10; doolé ló 1 Sám. 17:45-47.
it-2 1084 ¶8
Tọ Kàn Fẽ́é
Bà ólò tu nagé moǹ bel ea kọlà “tọ kàn fẽ́é” loomá bel mm̀ ge bààmà tẽ́ kele-kele nu. Tọ kàn fẽ́é e nen íe ólò kpènàe lọl bá gbò nú ea gáẹ̀ beè nvèèe tã̀àgã ló. (Jén. 18:1) Dẹẹa boo nú ea palàge tọla kẽ ló gbò nen ea kil ló dùm kólì kyáà, nen kyáà ólò agala boo kọọ̀ bà é palàge ẹbvìè nú ea kilìèé ló tṍó e bà túe nvee mm̀ tọ kàn fẽ́é. Vóà naa, tṍó e kpá Kùùà Nù 7:15 kọ́ kilma ló gã́bug tõ̀ò gbò nená kọọ̀, Bàrì ‘é tú a kàn fẽ́é talí va boo,’ à gé lóá bel nyòòmà bé e Bàrì é kpenà vaá ẹ̀b nú ea kil vá ló naa. (Ps. 61:3, 4) Àìzáíà kọ́ nú ea kil ló bé e pábia ea dú vaà Bàrì ea kọlà Záíòn é kpóògè dee ló kẽ sẹ̀ẹ̀ gbò nvín ea é man naa. Bà kọ́ nèe kọ á naa kọọ̀ ‘a tọ kàn fẽ́é á bọọ́ gbàà.’ (Àìz. 54:2) Vóà naa, à tẹlẹ̀ gbàà ló ketõ̀ò kpènà pá a nvín.
w02 4/15 16 ¶14
Gbò Log Ea Aa Bá Bàrì É Dọ Bélè Nèi
14 Log Bàrì náa ólò nyaaá. Mm̀ tàvàlà tṍó e dìí, Jìhóvà dú báà dem ea dì lee, vaá àé kilsĩ́ gè dì lọl tṍó e kùbmà á gé ló tẹlẹ tṍó e kùbmà á gé ló. (Psalm 90:2) À kọ́ kilma ló a bá kọọ̀: “Ndaà Jìhóvà; Nda ním ólò nyaaá.” (Málakaì 3:6) Èé láá palàge dẹlẹ nyíé boo gbò nòòkúù Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí boo béè kọọ̀ à dú kele lo log gbò nen ea ólò nyaaá lọl tṍó tẹlẹ tṍó. (Jém̀z 1:17) Dì belí nu dòòmà bá, mm̀ gã́bug gbáá, gbò e bà ólò nó nú ea kil ló bé e gbò nen ólò bugi togó vaá labví lab naa beè tenmá kọọ̀ tẹ̀ nè kà é láá sọ̀bá ba gbò nvín kọ bàá naa kọ̀láá kà nú ea léémá va e bà náaé lẹẹlà va bel ló, sõò tṍó e tṍó téní, ba beè nyaaná gã́ vaá zìgà kọọ̀ dùùlà bá deè tṍ e ba beè neèa náa lelà. Gbò nòòkúu nè log e gbò nen nè ea kil ló nakà dìtõ̀òí dì ea gé nyááá lọl tṍó tẹlẹ tṍó. Sõò, Moǹ Bel Jìhóvà náa ólò nyaaá. Mm̀ gã́bug gbò gbáá ea kil nvéeá, Kpá Káí a ne dùùlà bá deè tṍ ea kil ló bé e tẹ̀ nè kà é láá bumá ba gbò nvín mm̀ bá vulè naa. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí kọọ̀: “Boolo, gbò tẹ̀ ó gá naanii nuù súng nei bọọ gbò nvín, sõò bumaí va mm̀ ge tui dò bá nuù [Jìhóvà] amaíva vaá nemaiva dùùlà bá deè tṍ.” (Ẹ́fẹsọ̀s 6:4) Ẹ̀b bé e nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ èé láá dẹlẹ nyíé boo log Jìhóvà e bè náa ólò nyaaá naaà!
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w06 6/1 11 ¶6
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Ní Ea Égè Bàà Kpò Ea Di Ló Kpá Psalm
62:11. Bàrì náa íe bíi ló gè dẹẹa boo kpóó ea aa dõona ketõ̀ò. Ẹlẹ ní e kpóó aa bá ẹ́. ‘Ẹlẹ ní e koi aa bá ẹ́.’
JULY 15-21
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 63-65
“O Vulè Ea Kyãa Mm̀ Bọ́ọ̀ló Dẹ̀lẹ̀ Nyíé Boo Léè Èl Dùm”
w01 10/15 15-16 ¶17-18
Mée Ní Ea É Kpoolài Lọl Ló Vulè Bàrì E?
17 Vulè Bàrì bọọ́ ní ló naa vàẹ? É kọọ̀ à tõó ni ló belí Dévìd ea beè emí kọọ̀: “Boo béè kọọ̀ o vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo léè èl dùm, nda é tú ńdáà bũunu lèèmà ni. Vóà naa nda é leelà ni dénè dee mm̀ nà dùm; nda é dalà nà bá nè boo mm̀ ge lèèlà o bée.” (Psalm 63:3, 4) Mm̀ kà-kà, é kọ à íe nu e bàlà booí é láá nèi ea é léè èl vùlè Bàrì nè ge ié kà lé gbaa ló kìlmàé ló? Dì belí nu dòòmà bá, é kọọ̀ ge bã ló tóm e bà é kpẽ́ gã́bug kpègè nèi léè èl ge ié dĩ̀ìnè ló bùlà nè ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe ea aa ló gè ié kà lé gbaa ló kilma ló Bàrì? (Lúùk 12:15) Sìgà gbò níí Kráìst a kpeesĩ́ ló dìtõ̀ò ge nè béèlàfùl be bà é ooà aa ló gè fã̀ Jìhóvà àbèè kọ bàá fẹẹ̀ va. Níí beè naaá ló gã́bug Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà gbẹá gbò tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ Nazi tṍó Bàà Tóm Bé Bàlà Booá. Gã́bug ọ̀và beè beeláfùl ge gbẹá mm̀ vulè Bàrì kọbè à gá náa vaá à dọ̀ ní e bà fẹ́ẹ̀ va. Gbò e bà kilsĩ́ gè gbẹá mm̀ vulè Bàrì é láá agala boo kọọ̀ Bàrì é nèe va lé dì deèsĩ́ ea dú nú e bàlà boò Sétàn náa é láá nè. (Máàk 8:34-36) Sõò èé íe gã́bug dõona kà nu gbá ló dùm e bè náa tá.
18 À dú kà-kà kọọ̀ née é láá tõó dùm dọ̀ọ̀mà dè-dè be Jìhóvà á gé, sõò zẹ́ẹ́ dòòmà dẽe ló bé e gè tõó dùm dọ̀ọ̀mà dè-dè é meà naa be bẹẹ Neǹ Dèmnù á gé. Náa é kpé ló àbèè ge dọ̀ bélè. Jìhóvà a tú tóm ea nè dĩ̀ìnè ló nen tú nè pá a gbò mm̀ dee-deè nvéè deeí. Vóà naa, èé gbóó láá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ tṍó e Jìhóvà ea dú Pọ̀bkà Nen Ea Ólò Naa Nú Ea Dú Lé, é néi dùm e bè náa tá, àé náa kọ é ié gbò nú ea é náa kọọ̀ dùm á kpe ló vaá naa kọọ̀ é ié nágé gã́bug nu gè nò nè ge naa. (Ẹ̀klìzíástìs 3:11) Kọ̀láá bé e nóò nu mm̀ ene tõ̀ò gbáá bẹl-bẹ̀l Kráìst ea gé dú sĩ́ àla naa, née é láá aa deè dã́ ból ló ‘a nyìmànù nè bé ea bug togó naa.’—Róm̀ 11:33.
“Õá Bàrì Zaa Ló Kọ̀láá Kà Nu”
À palàge dú bíi kọ é õa Bàrì zaa ló gbò nú ea gé náa nèi. Tọ́ọ̀ kà bàà-bàà bùlà á gé ló kọọ̀ o beè láá tú sìgà tṍó bùgmà togó boo gã́bug lé nu e Jìhóvà néi nè ní ea gé kilsĩ́ gè nèi ea náa kọ é láá ẹ̀b nú ea kil ló bẹẹ bá vaá ie nágé kà lé gbaa ló kìlmàé ló. (Dìt. 8:17, 18; Tóm 14:17) Tãa vó eo dõogẽ kẽea boo gbò lé nú e Jìhóvà ni náa nè ni, àé palàge dú lé be ò tú gã́bug tṍó bùgmà togó boo gã́bug tã́áná dee bá e Jìhóvà ni néni nè gbò eo vulè. Ge bugi togó boo bé eo Neǹ Dèmnù ólò nè nu taalẹ bá naa é náa kọ ó kpáá palàge agala boo kọọ̀ à vulè ni vaá nvèè ni ka ló.—1 Jọ́ọ̀n 4:9.
w15 10/15 24 ¶7
Kilsĩ́ Gè Bugi Togó Boo Gbò Nú Ea É Náa Kọ Ó Ié Kà Lé Gbaa Ló Kilma Ló Bàrì
7 Ge bugi nu náa ólò bọọgẹ̀ bĩiná gã́bug pììgà nè sìà kpóó ló, sõò ge bugi togó boo nu ólò bĩiná kọ é tú bẹẹ bug siimá tóm. Níà nú ea náa vaá púm gbò nen ólò naa kọọ̀ á tàn va ge sítóm ea válí, e náa é bĩiná kọ bàá bọọ̀gẹ̀ bugi togó é. Vóà naa, kà lé tṍó gè bùgmà togó boo nu dú tṍó e nen gé sẹẹà vaá náa íe tọ́ọ̀ nú ea é tãagẽ́ ẽ. Neǹ ọ́lì sọ́l beè mòn kọọ̀ kà lé tṍó gè bùgmà togó boo nu dú tṍó ea diè boo vái ea gáà daalìè bílá dee. (Ps. 63:6) Bã̀àna Jíízọ̀s ea beè ié búg ea gbõoma, beè mòn lé ea di ló gè tõó kĩée e kòvà á gé bugi togó boo nu vaá tã̀àgã ló Bàrì.—Lúùk 6:12.
w09 7/15 16 ¶6
Nó Jíízọ̀s—Vùlè Gbò Nen Tṍó Eo Gé Nóòmà Va Nu
6 È ólò dé kpéè ló gè kọ́ nú ea léémái nè gbò nen. Tṍó e gé kọ́ nú ea palàge leemái nè dõona gbò, à ólò naa kọọ̀ nyíéi á ẹẹ vaá sĩ́i ólò zógè bé e déè kpéè ló bel e gé lóá naa. Níí ólò bọ̀ọ̀gẹ̀ naaá tṍó e gé ló bel ea kil ló nen e vulè. È ólò bọ̀ọ̀gẹ̀ ié tàn ge kọ́ nú e nyímà ea kil ló nená nè dõona gbò. È ólò lèèlàẹ, nvèèe ka ló, vaá kpènà a lé bée. È ólò naa gbò nuí boo béè kọọ̀ è gbĩ́ì kọọ̀ dõona gbò á dũ̀ùà bã̀é ló vaá nyimá gbò a kpãa, belí nágé beele.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w07 11/15 15 ¶6
É Kọọ̀ Ò Ólò Naa Nú Ea É Dĩine Ló Dõona Gbò?
À ólò palàge valí gè kumí tọ èlmà ge tìb tọ. Èé láá tu nagé nòòkúu ea kil ló gè kumí àbèè ge tìb tọ loomá bel kilma ló bé e lóò bel naa. Dì belí gbò e née gbõòmà, kọ̀láá bẹ̀i ólò ié lọ̀. Méné Sólomòn beè kọọ̀: “Náa íe neǹ lé lab dògò ea di boo kunukẽ̀í ea ólò naa lé nu dénè tṍó ea gáà si pọ́lọ́.” (Ẹ̀klìzíástìs 7:20) Náa ólò tàvàlàí ló gè mòn lọ̀ e dõona nen íe vaá ló gbò bel e bè náa bọ́ló ea kilíe ló. (Psalm 64:2-4) Boo dõona bá, à dú bíi kọ é ié kalì kọbé è láá ló bel ea é dĩine ló dõona gbò.
JULY 22-28
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 66-68
Jìhóvà Ólò Toolá Bẹẹ Nyèè Buù Dee
Bé E Jìhóvà Ólò Aalá Bẹẹ Tã̀àgã Ló Naa
15 Bàrì náa ólò aalá dénè bẹẹ tã̀àgã ló mm̀ sĩ́deè ea dú dũ̀ùnè. Sõò à ólò aalá dẹ̀ẹ̀a boo bẹẹ bíi kọbé è láá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèe. Vóà naa, tẹlẹ̀ dẽé kẽ kọbé ò mon bé e Jìhóvà é áálá o tã̀àgã ló naa. A beè tõó ló ene kà vígà ea bée kọlà Yoko kọọ̀ Jìhóvà náa ólò aalàẹ̀ a tã̀àgã ló, vó beè naa kọ á dààmà togó gè emí gbò nú ea ban bá Jìhóvà dẽè kpá. Tṍó e sìgà tṍó téní, a beè gbóó kpáá tení boo gbò nú ea beè emíá vaá mòn kọọ̀ Jìhóvà a áálá gã́bug a tã̀àgã ló, kọbèè sìgà ní ea beè táẹ́ nyíe. À dú bíi kọ é kilsĩ́ gè bugi togó boo bé e Jìhóvà áálá bẹẹ tã̀àgã ló naa.—Ps. 66:19, 20.
w10 12/1 23 ¶6
Zogè Kọ O Bulàẹ̀ Nú Ea Kil Ló Tẹ̀ Àbèè Kà E Áá Ẹ̀ẹ̀ Ní Ea Gé Búmá A Nvín ẽ́
Jìhóvà beè noo gbò sọ́l e pá Ízràẹ̀l é ọ́lí tṍó e bà íe gbò sẹ̀lẹ̀nù ge gbá bõoná nèe fã̀. Bugi togó boo bé e gbò vaà tãa nè gbò nvín e bà náa íe tẹ̀ beè ié sìà kpóó ló naa tṍó e bà ọ́lí gbò sọ́l ea aa bá Bàrì, ea tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà dú ba “tẹ̀,” ba “neǹ bèèla” nè ge kọọ̀ àé duulàẹ̀ va lọl bá gbò pọ́lọ́ dìtõ̀ò e bà gé téní bá naa. (Psalm 68:5; 146:9) Beele é láá lo nágé bel sìà kpóó ló nè tẹ̀ àbèè kà e áá ẹ̀ẹ̀ ní ea gé búmá a nvín ẽ́. Náa kal ló béè kọọ̀ 20 gbáá a téní, Ruth, e áá ẹ̀ẹ̀ ní ea géè bumá pá a nvín ẽ́, kọ́ à ólò kẽeàè boo tṍó e ene kà tẹ̀ boo tọ beè kọẹ̀ neèe kọọ̀: “Ò dì eo gé sí kà lé tóm mm̀ ge bumá bàà kà o nvín págbálà. Lóó ni á gá ọọ.” Ruth kọ́ọ̀: “Ge dã́ gbò belí beè palàge sièm kpóó ló.” Mm̀ kà-kà, “lé moǹ bel dì belí biè” vaá àé láá nvèè bá nè tẹ̀ àbèè kà e áá ẹ̀ẹ̀ ní ea gé búmá pá a nvín ẽ́ èl bé e géè ẹ̀bmà dẽe naa. (Próvẹẹ̀b15:4, Contemporary English Version) É kọọ̀ òé láá bugi togó boo ene kà nú eo é láá elá boo lèèlà tẹ̀ àbèè kà e áá ẹ̀ẹ̀ gé bumá pá a nvín?
w09 4/1 31 ¶1
Tẹ̀ Gbò E Bà Náa Íe Tẹ̀
“BÀRÌ ea di a ketõ̀ò káí dú tẹ̀ gbò e bà náa íe tẹ̀.” (Psalm 68:5) Gbò nú ea di mm̀ dọ̀ Kpá Káíá tẹlẹ bàlà kẽ nu gè nò ea tọaí ló ea kil ló Jìhóvà Bàrì, níà ge kọọ̀ à ólò bùlà nú ea kil ló gbò e ba dìtõ̀ò kil kẽ. Log ea beè nè pá Ízràẹ̀l beè palàge tẹlẹ bàlà kẽ bé ea bùlà nú ea kil ló gbò pá nvín e ba tẹ̀ nè kà á gé naa. Naanii èé zẹ́ẹ́ ẹ̀b túá kà dọ̀ Kpà Káí ea ló bel ea kil ló gbò “nvín e ba tẹ̀ á gé ná,” ea di mm̀ kpá Ẹ́xọdọ̀s 22:22-24.
Jìhóvà Dì Ea Gé Nveè Bá Nè Ni
17 Bugi Psalm 40:5. Dì belí bé e neǹ kìl ól ea gé sí tóm ólò elá sìgà tṍó, bṍséi, vaá ẹ̀b tóm ea ni sí naaá, níà bé ea dú bíi kọ é olòó bugi togó boo bé e Jìhóvà gé nveè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà tã̀àgã̀ naa ẽ́. Buù dee, olòó bĩiná o bá kọọ̀: ‘Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè nvèè bá nem nieí é? Náa kal ló béè kọọ̀ nà tã̀àgã̀ gáà tà, mósĩ́ deè ní e Jìhóvà gé nvèè bá nèm ẽ́?’ Ẹ̀b beè òé láá kẽ̀èa boo enè tṍó e Jìhóvà beè nvèè bá nè ni kọ ó láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ eo géè tení bá.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w06 6/1 10 ¶5
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Ní Ea Égè Bàà Kpò Ea Di Ló Kpá Psalm
68:18—Mm̀ deè pá Ízràẹ̀la, bà mée ní e ba beè iégi “dõ̀ònù e Bàrì ne gbò nen ẽ́”? Níí beè dú gbò gbálà e ba beè sà lọl gbàà gbò e ba beè sií va kilma ól síí-sii tṍó e ba beè bé Pá Ízràẹ̀l èlbáá. Tṍó e tṍó téní, ba beè nè va tóm gè nvèè bá nè pá gãà Lívaì.—Ẹ́zrà 8:20.
JULY 29–AUGUST 4
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 69
Bé E Kpá Psalm 69 Beè Kọ́ Gbò Nú Ea É Nááá Ló Jíízọ̀s Naa
w11 8/15 11 ¶17
Ba Beè Elá Bànà Mèsáià
17 Gbò nen beè dõgẽ ọbví Mèsáià. (Ps. 69:4) Neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè tení boo bel e Jíízọ̀s beè lò tṍó ea kọọ̀: “Bel náa gáẹ̀ bẽè va be ním beè elá vá zẹ̀ẹ̀ vaá sí tóm e tọ́ọ̀ kà dõona nen gáà sì. Kátogóí, bàá téní gbàà dénè tóm e ba ni mon kọ m síì, vaá gbá nda nè nà Tẹ̀ ọbví. Níí nááá boo béè ge mm-mè nú ea è ẽá mm̀ ba Log, kọọ̀, ʽBà dọ kẽ ọbvím, e bè ním náà va tọ́ọ̀ nu.’” (Jọ́ọ̀n 15:24, 25) Gã́bug tṍó, “Logá” gé lóá bel nyòòmà zívè kà nú ea di mm̀ Kpá Káí. (Jọ́ọ̀n 10:34; 12:34) Gbò kpá ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ nú ea kil ló dùm nè sìtóm kọ̀ kpẹ̀a Jíízọ̀s zógè kọọ̀ gbò nen beè dõogẽ ọbvíe, èlmà tõ̀ò gbò tẹ̀sĩ́ fã̀ pá Júù. Nagé, Kráìst beè kọọ̀: “Pá bàlà boo náa é láá ọbví boolo, sõò bà ọ́bví nda, boo béè kọ m̀ lóò kà-kà bel nè va kọọ̀ èèlè e bà gé kyãa boo dú pọ́lọ́.”—Jọ́ọ̀n 7:7.
w10 12/15 8 ¶7-8
Ié Bẹ̀à Sã́ Bùlà Nyòòmà Õoa Fã̀
7 À íe tṍó e Jíízọ̀s beè zógè íb bẹ̀à sã́ bùlà ea íe. Níí beè naaá tṍó ea beè dààmà togó a sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, gbẹá kẽè Vààla Gyọ́ọ Ténì Zelí pá Júù mm̀ gbáá 30 C.E. Jíízọ̀s nè pá a gbò nyòòne nvée beè iná Jèrúsalẹ̀m vaá mòn gbò e bà di tọ́ọ̀ káíá e bà gé “óo láo nè naanà ból nè bẹ̀ẹ̀ kukuu. A mon nágé gbò nyáànà kpègè e bà di ĩ́ìtẽ́ kĩé.” Jíízọ̀s beè labví láb naa vàẹ̀, vaá éé ní e níí beè naa ló pá a gbò nyòòne nvée ẽ́?—Bugi Jọ́ọ̀n 2:13-17.
8 Gbò nú e Jíízọ̀s beè kọ̀ vaá naa gbẹá tọọ̀ káíá beè kẽeé nyíè pá a gbò nyòòne nvée gbò moǹ bel kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dévìd ea di mm̀ kpá psalm ea kọ́ọ̀: “Bẹ̀à sã́ búlà em íè kilma ló o tọ a dém lọl kẽ.” (Ps. 69:9) Ló éé? Boo béè kọọ̀ nú e Jíízọ̀s beè naaá gáẹ̀ beè láá nvèèe tã̀àgã ló vaá tú a dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ ló. Boo béè kọọ̀ gbò e bà géè lẹ̀ẹ̀là bel ló tọọ̀ káíá—gbò vààla gyọ́ọ, gbò émì kpá, nè dõona gbò géè nvèè sãa kúm gè tõó tọọ̀ káíá ùlà ki. Boo béè ge tú nú e bà géè naa ẹẹ́ dẹ̀i vaá nvèè kùbmà ló, Jíízọ̀s beè bé uú boo gbò nu e gbò tule bõ̀ònaló fã̀í beè noo nvee kẽ. Tṍó e gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s bugi togó boo dìtõ̀òí, ba beè palàge mòn kọọ̀ à íe, ‘bẹ̀à sã́ bùlà nyòòmà tọọ̀ Bàrì,’ àbèè õ̀òa fã̀. Éé ní e gè ié bẹ̀à sã́ bùlà tõó dọ̀ ẹ? É kọọ̀ à dú kele ló gè tú gbala-gbala naamá nu?
g95 10/22 31 ¶4
É Kọọ̀ Biila Nyíe É Láá Fẹ́ Ní?
Sìgà nen kọọ̀ biila nyíe ní ea beè naa kọọ̀ Jíízọ̀s á ùe, e ba beè kọ́ kìlmàé ló kọọ̀: “Gbẹa a biilém nyíe, vaá ním é láá boá aa bá kom ea nveèm ló.” (Psalm 69:20) É kọọ̀ èé dã́ ból ló tã́á belá naamá nú ea beè naaá sẹ̀ à íe nú ea doà báẹ́? Be à sẹlẹ, boo béè kọọ̀ nyòòmà tṍó e Jíízọ̀s é gé ù, a beè tení bá gã́bug zọ̀ nyíe nè nyaa ló. (Máátìù 27:46; Lúùk 22:44; Híbrù 5:7) Vóà naa, èé gbóó láá dã́ ból ló kọọ̀ biila nyíe ní ea beè naa kọọ̀ tṍó ea ni ú lọ̀l “mii nè múú” á ọbví aa dẽè kĩée ba beè tú sòbá tìbmàe ẽ́. Be à gá náa vaá nu à tìà nyíè nen àbèè kọ bà ful ní ea di mm̀ nen, àé láá naa kọọ̀ mii á bõoná nyíè nená àbèè mm̀ nú ea di ló nyíè nen ea kolà pericardium—ea dú nú ea ólò kọ̀l boo nyíè nen. Be nu tià gbò nuá àé láá naa kọọ̀ nú ea bélí “mii nè múú” á ọbví aa mm̀ nen.—Jọ́ọ̀n 19:34.
it-2 650
Té Ea Íe Múú Tã́a
Ba beè kọ́ kilma ló Mésáíà kọọ̀ bà é née “té ea íe múú tã́a” naamá gyã́á kọ á dè. (Ps. 69:21) Níí beè naaá besĩ́ bà kala káẹ kú té, ba beè nèe míí e bà tú noǹ bie gbaamá, sõò tṍó ea dáálá dém ló, náa beè zìgà ge õ̀ boo béè kọọ̀ mííá gáẹ̀ beè naa kọọ̀ nu á gá bọọgẹ̀ nyaaáé ló. Tṍó e Máátìù (27:34) gé émí nú ea kil ló m̀m̀-meè kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí, a beè tú moǹ bel Gríìk ea kọlà kho·leʹ (noǹ bie) loomá bel, áá kà moǹ belá dì nágé mm̀ Greek Septuagint mm̀ kpá Psalm 69:21. Sõò, kpá Máàk kol béè máà (Máàk 15:23), vaá níí a náa kọọ̀ gã́bug nen á tuumá kọọ̀ “té ea íe múú tã́a” àbèè “noǹ biè” e ba beè nèeá níà “máà.” Àé láá du nágé kọọ̀ noǹ biè nè máà beè di gbàà míí e ba beè nèeá.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w99 1/15 18 ¶11
Lèèlà Bàrì Mm̀ O Tã̀àgã Ló
11 Gã́bug nen ólò tãagã ló Bàrì áá tṍó e bà gbĩ́ gè bĩiná nu lọl bá Bàrì, sõò à dú bíi kọọ̀ vulè e íè kilma ló Jìhóvà Bàrì á naa kọ é olòó õáe zaa vaá lèèlàẹ tṍó e gé tãagã̀é ló gbẹá kĩée áá bẹ̀ì dì nè gbẹá gbàà gbò. Pọ́ọ̀l beè emí kọọ̀: “Ó gá zigai kọ tọ́ọ̀ kà nu á tãagẽi. Tãa vó, bĩinai dénè bọọ bii bíi bá Bàrì mm̀ tãàgã ló. Kẽeaí boo ge olòó õai Bàrì zaa kọ̀láá tṍó eo bĩinaíe nu bá.” (Fílipaì 4:6, 7) Ẽeí, gbá ló gè bĩiná bẹẹ bii-bíi bá Bàrì, à dú bíi kọ é olòó õá Bàrì zaa ló gbò tã́áná dee bá nè gbò nú ea gé néi ea nveè bá kọ é láá fã̀e. (Próvẹẹ̀b 10:22) Neǹ ọ́lì sọ́l beè ọlí kọọ̀: “Tú ṍà zaa naamá vààla gyọ́ọ eo neè Bàrì, vaá ò kpẽ́ nú eo beè zìgà nè Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee.” (Psalm 50:14) Vaá Dévìd beè kọ́ mm̀ ene kà tãagã ló Bàrì ea beè tã̀àgã mm̀ a sọ́l kọọ̀: “Nda é ọ́lí sọ́l lèèmà béè Bàrì, vaá nda é tú ṍà zaa vèèmà a bọ́ọ́-bọọ.” (Psalm 69:30) É kọọ̀ náa bọ́ló kọọ̀ beele é naa nágé vó tṍó e gé tãagã ló Bàrì gbẹá kĩée aa bẹ̀ì dì nè gbẹá gbàà gbò?
AUGUST 5-11
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 70-72
Kọ́ Nú Ea Kil Ló Kpóó E Bàrì Íe Nè “Kúúlí Ea Gé Dú Sĩ́”
w99 9/1 18 ¶17
Gbò Nvín Ãa—Bumai Bọọ Kpóó Bug!
17 Kọbé nóo dọi bá gbò gyẽ̀ì ea aa bá Sétàn, àé dú bíi kọ o palàge kuai dẽe ló vaá siai kpóó ló sìgà tṍó. Boo béè kọọ̀ sìgà tṍó òé láá mòn kọọ̀ nú eo gbĩ́ gè naa palàge tení kele aa ló nú e pá o kóò nè pá bàlà booí gbĩ́ kọ ó naa. Neǹ ọ́lì sọ́l Dévìd beè tãagã ló Bàrì kọọ̀: “Boo béè kọọ̀ oló Eo Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee eo dúù Jìhóvà ní eo dúù nà ból dẽesĩ́ ẽ́; nda beè dẹlẹ́ ni nyíé boo lọ̀l gé mm̀ na deè ãa. O nóòmàm nu lọ̀l gé mm̀ na deè ãa e Bàrì, dọ̀ vóí m̀ dì em gé vee gbò o tóm dũ̀ùnè.” (Psalm 71:5, 17) È palàge nyimá ló Dévìd naamá nen ea beè ié agẹló. Sõò mó tṍó ní ea beè toní nakà kpãaí ẽ́? Tṍó ea beè di-dí ãa! Kàsĩ́, besĩ́ à kálá fẹ́ Goláiàt, Dévìd beè zogè kọọ̀ à íèè agẹló tṍó ea géè ẹ̀b nú ea kil ló gbò naana ból a tẹ̀, tení dú ló gè fẹ́ kpẹẹ̀ nè kpẽ́éné. (1 Sámuẹ̀l 17:34-37) Sõò, Dévìd beè tú ka ea dú ló dénè agẹló ea beè ié nè Jìhóvà vaá kọọ̀, “nda beè dẹlẹ́ ni nyíé boo lọ̀l gé mm̀ nà deè ãa.” Ge kọọ̀ Dévìd beè dẹẹa boo Jìhóvà beè naa kọọ̀ á láá bé èlbá kọ̀láá kà tã̀àgã̀ ea beè tení bá. Olo é mon nagé kọọ̀ be ò dẹẹa boo Jìhóvà, àé néni agẹ ló nè kói gè ‘bé bàlà boo èlbá.’—1 Jọ́ọ̀n 5:4.
g04 10/8 23 ¶3
Mó Bá Ní Ea Bọ́ló Kọ É Sẹ̀ẹ̀mà Gbò E Ba Ni Dú Kànen Mm̀ Dee É?
Neǹ ọ́lì sọ́l beè tãagã ló Bàrì kọọ̀: “Ó gá kìnim boo tṍó em ni ána; Ó gá sọ̀m bá gbẹẹ́ kẽ boo tṍó e kpóó ni tám ló.” (Psalm 71:9) Bàrì náa ólò ‘kìn’ pá a gyóòlo e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, kọ̀bè à gá náa à tõo vá ló belí kọọ̀ tọ́ọ̀ nú e bà é láá kpáá naanìè á gé ná. Náa beè tõo ló neǹ ọ́lì sọ́l belí kọọ̀ Jìhóvà kinìee gbẹẹ́ kẽ; tãa vó, a beè nvèè kpíí ló kọọ̀ à dú bíi kọ á dẹẹàẹ̀ boo a Neǹ Dèmnù, bọọ èlmà tõ̀ò bé ea gé dúè kànen mm̀ dee naa. Jìhóvà beè nvèè ka ló a dùm ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí, tení dú ló gè nvèè bá nèe dénè deé mm̀ a dùm. (Psalm 18:25) Gã́bug tṍó, è ólò ié íb gbò nvèè báá lọl bá gbò e gé gbá nyoone nvéè Kráìst.
w14 1/15 23 ¶4-5
Fã̀ Jìhóvà Besĩ́ Tṍó Tã̀àgã̀ Kálá Dù
4 Be o íe gã́bug búma dì belí nvín ãa, à bọ́ló kọ ó bĩiná o bá nakà bíb ea palàge dú bíií, ‘Éé ní ea bọ́ló kọ ḿ tú nà dùm naamá kátogóí é kpóó nè kói di-dím lóí é?’ Dì belí nen ea gé nyoone nvéè Kráìst eo ni nó gã́bug nu, ò íè gã́bug nèà deè e dõona gbò náa íe. Òé láá kọ́ nè dõona kà gbò nvín ãa gbò nú eo ni nó lọl bá Jìhóvà. Òé láá siè kpóó ló dõona gbò tení dú ló gè kọ́ gbò nú eo ni dé kpéè ló boo tṍó eo gé fã̀ Bàrì. Méné Dévíd beè tãagã ló Bàrì kọ á naa kọọ̀ á ièè nèà deè ge kọ́ gbò nú ea ni déè kpéè ló mm̀ ge fã̀ Bàrì nè dõona gbò. A beè emí kọọ̀: “O nóòmàm nu lọ̀l gé mm̀ na deè ãa e Bàrì . . . Bã̀àna tṍó em ni ána vaá sí kyọọlẹ̀, sóo-sóo e Bàrì, ó gá sọ̀m bá. Naa kọ ḿ kọ́ nú ea kil ló o kpóó nè kúúlí ea é dú sĩ́, vaá kọ́ nu ea kil ló o bọ́ọ́-bọọ nè dénè gbò e bà é dú deè sĩ́.”—Ps. 71:17, 18.
5 Mósĩ́ deè ní eo é láá naa kọọ̀ dõona gbò á nyimá gã́bug nú eo ni nyímá mm̀ gã́bug gbáá eo ni fãamà Bàrì e? É kọọ̀ òé láá kolí gbò nvín ãa e bà gé fã Bàrì domá o be kọbé ò láá siei kpóó ló ene? É kọọ̀ òé láá kọ́ nè va kọ bàá zọ̀ ni gbá tọ tṍó eo gé kọ́ kpẹ̀a vaá ò kọ́ gbò nú eo ni dé kpéè ló mm̀ gè fã Jìhóvà nè va? Èláìhù beè kọọ̀: “Gbò e ba ni dú kànen á zẹ́ẹ́ ló bel, vaá nen ea ni tóólá gã́bug gbáá á ló bel e nyìmànù di m.” (Jóòb 32:7) Neǹ tóm pọ́ọ̀l beè kọ́ nè gbò pábia e bà gé nyoone nvéè Kráìst e ba ni nyímá gã́bug nu kọ bàá siè kpóóló dõona gbò tení dú ló ba moǹ bel nè ba láb. A beè emí kọọ̀: “Kọ nagé nè gbò kà nen pábia kọ . . . bàá dú gbò e bà é nóòmà lé nu.”—Táítọ̀s 2:3.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
it-1 768
Ufrétìz
Gbò Tã́á Deè Kunukẽ̀ Pá Ízràẹ̀l. Mm̀ zíl e Bàrì beè zọ̀ Ébràhám bãaa m-má, a beè zìgà nèe kọọ̀ àé túè kunukẽ̀ ea aa ló pene Íjèpt dọ ló “pọ̀bkà peneá ea dú pène Ufrétìz.” nèee (Jén. 15:18) Ba beè kpáá tení boo nakà zìgànùí nè pá Ízràẹ̀l. (Ẹ́xọ. 23:31; Dìt. 1:7, 8; 11:24; Jós. 1:4) Túá kà kpá Krónikòl 5:9 kọ́ọ̀, besĩ́ì Méné Dévìd à kalá bẹ̀l, sìgà pá nvín Rúben beè tẹlẹ̀ gbàà ló kĩée e bà ólò tõo tení dú ló gè àà “gé tõó kpàn kpáà bàlà ól ea di kuló pène Ufrétìz.” Sõò, tã́gíní bé e begè dẽe ea aa kĩée e bà dì iná ló pène Ufrétìz tóólá 800 km (500 mi) tṍó e nen aá kĩée “e nàànì ólò baa àà ea di Gílẹẹd” (1 Kró. 5:10), níí é láá tõó dọ̀ kọọ̀ pá nvín Rúben beè tẹlẹ̀ gbàà ló kpò kunukẽ̀ kĩ́ée e bà ólò tõo imá E ea di ló Gílẹẹd nè gã́ záí sãà Sìríà, ea bọọ́ gbàà iná ló pène Ufrétìz. (RS kọ́ọ̀, “ge tõó kpàn kpáà bàlà ól ea di na sábá Ufrétìzí”; JB, “dààmà togó kpáà bàlà ól záí sãa ea dọ́ ló pène Ufrétìz.”) Vóà naa à bélí kọọ̀ nú e Jìhóvà beè zìgàí beè zẹ́ẹ́ mm-má tṍó e Dévìd nè Sólomòn géè bẹ̀l vaá pá Ízràẹ̀l à tẹlẹ gbàà ló kĩée e bà ólò tõo imá Zobah ea dú boǹ pá Aram vaá ba beè bã̀ nágé iná ló pène Ufrétìz, ea di deè kpọ̀lọ̀-kpọ̀lọ̀ ea di Sìríà. (2 Sám. 8:3; 1 Kín. 4:21; 1 Kró. 18:3-8; 2 Kró. 9:26) Boo béè bé ea beè palàge bọọ́ gbàà naa, ba beè olòó bọ̀ọ̀gẹ̀ kolíe “Pène Múú.”—Jós. 24:2, 15; Ps. 72:8.
AUGUST 12-18
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 73-74
Éé Ní Eé Náa Be À Gá Náa Vaá È Bẹ́ Nyíé Ló Gbò E Bà Náa Gé Fã Bàrì E?
“Jìhóvà . . . Ólò Dùùlà Gbò E Lóó Va Ọọ”
14 Nen ea beè emí kpá Psalm 73 beè dú gãà Lívaì. Vóà naa, a beè ié pọ̀bkà nèà deè ge sí tóm mm̀ tọọ̀ káí Jìhóvà. Náa kal ló béè vó, à íe tṍó mm̀ a dùm e lóóe beè ọọ nagé. Ló éé? A beè dààmà togó gè bẹ́ nyíe ló gbò pọ́lọ́ nè gbò dàlà kpá ló boo, níì boo béè bà pọ́lọ́ nì, sõò boo béè bé e nu gé lée va ló naa. (Ps. 73:2-9, 11-14) A beè tõoé ló belí kọọ̀ bà íe kọ̀láá kà lé nu mm̀ dùm—gyọ́, válá ló, nè dĩ́ìnè ló bùlà. Ge kọọ̀ a beè tõó ló neǹ ọ́lì sọ́lá kọọ̀ nu gé palàge lee vá ló beè naa kọ lóóe á ọọ naaní ea kọ́ọ̀: “Ge ié õ̀òà nyíe náa dọ tọ́ọ̀ kà bélè nèm vaá ge lọ̀l bá mm̀ pọ́lọ́ dú zọ̀là pọ́ì.” À palàge dọa bàlà kẽ kọọ̀ a gbaa ló kilma ló Jìhóvà beè di kèbá gẹẹ-gẹẹ ló.
“Jìhóvà . . . Ólò Dùùlà Gbò E Lóó Va Ọọ”
15 Bugi Psalm 73:16-19, 22-25. Neǹ Lívaìa beè gbóó “bã tọọ̀ káí Bàrì.” Àé láá dú kọọ̀ tṍó ea íná zẹ̀ẹ̀ gbò níí Bàrì, a beè gbóó láá tãagã ló Bàrì vaá tú dĩ̀ìnè ló bùlà kpáá ẹ̀bmà a dìtõ̀òa. Ge naa vó, beè naa kọ á mòn kọọ̀ tọ́ọ̀ kà nyìmànù á gé mm̀ bé ea géè bugìè togó naa, tãa vó à géè naanìè nú ea é kpoolàẹẹ lọl ló Jìhóvà. A beè gbóó láá mòn nàgé kọọ̀ gbò pọ́lọ́ di boo “ọlí-ọlí kẽ” vaá bà é beè “dọ bá kyọ̀à sĩ́.” Kọbé náa ié na bẹẹ nyíe nè ọ́ọ́-ọọ̀ ló, àé dú bíi kọọ̀ neǹ ọ́lì sọ́l ea dú gãà Lívaìí á ẹ̀b nu belí bé e Jìhóvà ẹb nu naa. Tṍó ea náa vó, lóóe beè gbóó kpáá dĩ̀ìnà vaá a beè ié ẹ́ẹ́ nyíe. A beè kọọ̀: “Daalá lọl ló [Jìhóvà] ním íè lèèmà mm̀ tọ́ọ̀ nu boo kunukẽ̀í.”
16 Gbò nú e nóò lọl ló. Náa dú bíi kọ é bẹ́ nyíe ló gbò pọ́lọ́ ea bélí kọọ̀ nu gé lée vá ló. Ba ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe dú kpá boo vaá náa é bĩ́e. (Ẹ̀klì. 8:12, 13) Be è bẹ́ va nyíe ló, lóói é ọọ vaá àé oomài lọl ló gè fã̀ Bàrì. Vóà náa, be à gá náa vaá ò gé bẹ́ nyíe ló gbò pọ́lọ́ ea bélí kọọ̀ nu gé lée vá ló, naa nú e neǹ Lívaìa beè naaá. Tõó boo dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Bàrì vaá ò zọ gbò e bà gé náa bùlà Jìhóvà naaá nu. Tṍó e gè naa nú ea léémá Jìhóvà ní ea bọọ ní ló lọ̀l vaá à lee é, òé íe kà-kà ẹ́ẹ́ nyíe. Be ò náa vó, òé gbẹá boo èèlè ea é tú ni inmá ló “kà-kà dùm.”—1 Tím. 6:19.
w14 4/15 4 ¶5
Nó Zìgà Mózìs
5 Mósĩ́ deè ní eo é láá bé èlbá tàn “ge tõó m kpéèló pọ́lọ́ m gbálà ńkem̀ tṍó” ẽ́? Á gá tá ni nyíe kọọ̀ kpéèló ea aa ló pọ́lọ́ náa ólò bĩé. Dòòmà dẽe ló tṍó e “bàlà booí nè dénè a kpéè é téní tà.” (1 Jọ́ọ̀n 2:15-17) Bugi togó boo nú ea é nááá ló gbò pọ́lọ́ e bà náa ọ́gá. Bà di boo ‘ọlí-ọlí kẽ . . . dọ̀ tṍó e bà é dọ́ bá kyọ̀à sĩ́.’ (Ps. 73:18, 19) Tṍó eo kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà ge sí pọ́lọ́, bĩiná o bá kọọ̀ ‘Mókà dì deèsĩ́ ní em gbĩ́ì ge ié é?’
w13 2/15 25-26 ¶3-5
Ógá Zìgà Kọọ̀ Tọ́ọ̀ Nu Á Òòmà Ni Lọl Ló Gè Ié Ka
3 Neǹ ọ́lì sọ́l beè kọ́ tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ à agàlàẹ̀ boo kọọ̀ Jìhóvà é siilìèe bá ló bá lè vaá neèe ka. (Bugi Psalm 73:23, 24.) Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò naamá vó é? Jìhóvà ólò naa vó tení dú ló gè nvèè ka ló pá a gyóòlo e bà kilmà kpá ló kẽ mm̀ kele-kele sĩ́deè. À ólò tãanè va dee bá tení dú ló gè naa kọ bàá nyimá a bùlà. (1 Kọ́r. 2:7) À ólò nvèè ka ló gbò e bà pãanée tṍ ló vaá gbàntṍ ló a log tení dú ló gè nè va nèà deè ge ié kà lé gbaa ló kìlmàé ló.—Jém̀z 4:8.
4 Jìhóvà ne nàgé pá a gyóòlo nèà deè ge kọ́ kpẹ̀a. (2 Kọ́r. 4:1, 7) Vaá kọ̀ kpẹ̀aí ólò nvèè va ka ló. Jìhóvà zigà nè gbò e bà tú nèà deè e bà íe lèèmàe vaá nvèèmà bá nè dõona gbò kọọ̀: “Nda é nveè ka ló gbò e bà nveèm ka ló.” (1 Sám. 2:30) Gbò e bà náa vó ólò ie ka ea dú ló gè zọ̀ Jìhóvà ié lé bée, vaá dõona kà gbò gyóòlo Bàrì ólò láá lo nágé lé bel ea kil va ló.—Pró. 11:16; 22:1.
5 Mókà dì deèsĩ́ ní e gbò e bà ‘íe ból dẽesĩ́ mm̀ Jìhóvà vaá naa nú ea léémáe’ é íeé’? À dú gè zìgà nè va kọọ̀: ‘Jìhóvà é dalàí boo kọ ó tõoníí boo kunukẽ̀í. Tṍó ea é kyọsĩ́ gbò pọ́lọ́ lọ̀l, òé monmai dẽe.” (Ps. 37:34) Bà gé ẹbmà dẽè ge ié ka ea bọọ lọ̀l vaá à lee, ea dú dùm e bè náa tá.—Ps. 37:29.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
it-2 240
Leviathan
Kpá Psalm 74 kọ́ nú ea kil ló bé e Bàrì beè dùùlà pá a gbò naa, a 13 nè 14 gã́bel gé ló bel nyòòmà bé ea beè dùùlà pá Ízràẹ̀l lọl Íjèpt naa. Mm̀ dọ̀ kpá Káíí, nú e bà kólíe “gbò nu pọ̀ e bà ólò di pène [Híb., than·ni·nimʹ, tṍó ea zélí ló ene kà, bà kólíe tan·ninʹ]” ní e bà tú moǹ bel ea kọlà “Leviathan, kol nágé lóé” vaá ge baa togó gbò Leviathan é láá tõó dọ̀ tṍó e Bàrì beè bé èlbá Fẹ́rò nè pá a gbò bé tṍó e pá Ízràẹ̀l géè aa Íjèpta. Mm̀ Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Aramaic, ba tú moǹ bel ea kọlà “gbò níí Fẹ́rò e bà íe kpóó” nyaamá dẽè “togó gbò Leviathan.” (Doolé ló Èzí. 29:3-5, e bà tú Fẹ́rò doolé ló “gbele nu pọ̀ ea di penè” mm̀ penè múú Nile; ẹ̀b nàgé Èzí. 32:2.) Àé láá dú kọọ̀ kpá Àìzáíà 27:1 gé ló bel ea kil ló Leviathan (LXX, “drágòn”) kọ à tõó dọ̀ kpóó bẹl-bẹ̀l, ea dú bõ̀ònaló ea dì beeá ló bàlà booí, vaá bà kólí nen ea gé lẹẹlà bel ló kolíe “naanà” nè “drágòn.” (Kùùà 12:9) Kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí gé lóá bel nyòòmà ge òòmà dó Ízràẹ̀l nè õ̀òa fã̀ nvee kẽ, vóà naa, Bábilọ̀n é íè ge di zẹ̀ẹ̀ gbò e Jìhóvà é kyọsĩ́ tṍó ea é ‘mááná bùlà’ nyòòmà Leviathan. Sõò, a 12 nè 13 gã́bel gé ló nágé bel nyòòmà pá Àsìríà nè Íjèpt. Vóà naa, moǹ bel ea kọlà Leviathan gé lóá bel nyòòmà bõ̀ònaló gbo nen e bà di kele-kele dó àbèè kpóó bẹl-bẹ̀l e bà náa uú boo Jìhóvà nè pá a gbò.
AUGUST 19-25
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 75-77
Ó Gá Ẽegã́—Ló Éé?
w18.01 28 ¶4-5
Bé E Gbò Nen É Láá Nyaaá Naa
4 Tṍó e Pọ́ọ̀l ní kọ́ nú ea kil ló bé e gbò nen é vulè ba bá nè kpègè naa lọ̀l, à beè gbóó kpáá kọọ̀ gbò nen é pṍómi, kpẹlá, vaá dàlà kpá ló boo, ea dú gbò dúm ea zógè kọọ̀ nen bọọ́ kpãa èl dõona gbò, boo béè gbò nú ea nyímá, a mèà, kpègè ea íe, àbèè dọ̀ ea dì. À ólò tàn gbò e bà íe gbò dùmá kọọ̀ gbò nen á leelàẹ̀ va vaá nveenìè va ka ló. Enè neǹ nò kpá kọ́ kilma ló nen ea ólò dàlà kpá ló boo kọọ̀: “À íè ńkem̀ gbàni vààla gyọ́ọ ea dìé nyíe ea ólò tõó kèsĩ́ vaá kumí sĩ́ kẽ nè a bá.” Sìgà nen kọ́ọ̀ dùm dàlà kpá ló booí dú pọ́lọ́ íná kĩée ea ólò bẽemá neǹ dàlà kpá ló boo tṍó e dõona gbò náa vó.
5 Dùm dàlà kpá ló boo palàge bẽemá Jìhóvà. À ọ́bví dùm “dàlà kpá ló boo.” (Pró. 6:16, 17) Dùm dàlà kpá ló boo ólò naa kọọ̀ nen á gá láá fã̀ Bàrì. (Ps. 10:4) À dú dùm ea aa bá Pọ́lọ́ Nyómá. (1 Tím. 3:6) À dú pọ́lọ́ kọọ̀, bãana sìgà gbò gyóòlo Jìhóvà e ba bọ́ló dèlè nyíé boo beè dàlà kpá ló boo tṍó e tṍó téní. Méné Júdà ea kọlà Ùzáíà, beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo mm̀ gã́bug gbáá. “Sõò,” Kpá Káí kọ́ọ̀, “tṍó e nu ni léeé ló, a beè gbóó dàlà kpá ló boo naa ní ea ié kyọ̀à sĩ́, vaá náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà ea dú a Bàrì, tení dú ló gè bã mm̀ tọọ̀ káí Jìhóvà vaá mùn ínsèns sẹlẹ́ boo gbàni vààla gyọ́ọá.” Tṍó e tṍó téní, Méné Hèzìkáíà beè dàlà nàgé kpá ló boo, náa kal ló béè kọọ̀ a beè naa vó mm̀ pọ́ì ńkem̀ tṍó.—2 Kró. 26:16; 32:25, 26.
w06 7/15 11 ¶2
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Ní Ea Égè Taa Nè Ténì Kpò Ea Di Ló Kpá Psalm
75:4, 5, 10—Éé ní e moǹ bel ea kọlà “koò” tõó dọ̀ẹ? Koò ea ólò di togó nom dú nuù bé e kói di ló. Vóà naa, moǹ bel ea kọlà “koò” gé lóá bel nyòòmà kpóó àbèè kói. Jìhóvà ólò dàlà koò pá a gbò nè boo, naani e ka é bã́ va ló, sõò a ólò ‘buni koò gbò pọ́lọ́ lab dògò.’ À dú gè ãanéi kọọ̀ é gá ‘dàlà bẹẹ koò nè boo,’ níà ge kọọ̀ é gá ié dùm dàlà kpá ló boo. Tã́gíní bé e Jìhóvà ní ea ólò dàlà nen booáẹ́, à bọ́ló kọọ̀ é ẹ̀b gbò dọ̀ tóm ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò kọ à aàẹ́ bá.—Psalm 75:7.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w06 7/15 11 ¶3
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Ní Ea Égè Taa Nè Ténì Kpò Ea Di Ló Kpá Psalm
76:10—Mósĩ́ deè ní e “súng gbò nen” ólò lèèlà Jìhóvà ẹ? Tṍó e Jìhóvà sọtọ́ deè kọọ̀ gbò nen á nvèèi súng ló boo béè kọọ̀ è dúù pá a gyóòlo, lé nu é láá sìlà aa m. Kọ̀láá kà tàvàlà dìtõ̀ò e tení bá é láá bumái mm̀ sìgà sĩ́deè. Jìhóvà ólò sọ̀tọ́ deè kọ é mòn tã̀àgã̀ inmá áá kĩée e tã̀àgã̀á é bumái vaá à lée. (1 Pítà 5:10) ‘Gbò nú ea sígá ló súng gbò nen, ólò nvèè ka ló Bàrì.’ Vaá be à gá náa vaá è di ló gè mòn tã̀àgã̀ dọ̀ọ̀mà tṍó e uù à? Níá é láá lèèlà nàgé Jìhóvà boo béè kọọ̀ gbò e bà mon kọọ̀ è ĩimà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é láá dààmà togó gè nvèè ka ló Bàrì.
AUGUST 26–SEPTEMBER 1
GBÒ GYỌ́ EA DI MM̀ MOǸ BEL BÀRÌ PSALM 78
Lọ̀l Togó Kèbá Pá Ízràẹ̀l—Dú Nu Ã̀ànè Nèà Beéle
w96 12/1 29-30
“Kẽea Boo Gbò Deé Ea Kil Nvéeá”—Ló Éé?
À dú pọ́lọ́ kọọ̀ nu beè olòó bọọgẹ̀ tá nyíè pá Ízràẹ̀l, vaá níá beè naa kọ bàá olòó sí pọ́lọ́. Éé beè sìlà aa m ẽ́? “Ba beè ẹ̀bmà Bàrì lọl tṍó tẹlẹ tṍó, vaá ba beè biile nyíè Neǹ Káí Ízràẹ̀l. Ba náa beè kẽea boo a kpóó, deé ea beè aalá va lọl bá ba neǹ ọ́b.” (Psalm 78:41, 42) Vóà naa, ge kọọ̀ gbò log Jìhóvà tá vá nyíe beè naa kọọ̀ Jìhóvà á kìn va.—Máátìù 21:42, 43.
Èé láá nó lé nu dòòmà bá neǹ ọ́lì sọ́l ea beè emí kọọ̀: “Nda é kẽea boo gbò tóm e Jáà beè sì, m̀ é kẽea boo gbò tóm dũ̀ùnè eo beè sí deè kéléá. M̀ é bugi togó boo dénè o tóm, nè bé eo beè zọ̀ gbò nen naaá nu naa.” (Psalm 77:11, 12) Ge olòó kẽea boo nu naa vó vaá bugi togó boo bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo Jìhóvà nè bé ea gé náa gbò nú ea zógè kọ à vulèi naa é síèi kpóó ló, agẹlẹ́i ló, vaá naa kọ é ié tàn ge sí tóm nèe. Nagé, ‘ge kẽea boo deè sṍóeá’ é náa kọọ̀ lóói á gá ọọ vaá sièi kpóó ló naaní eé piigà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá ie ĩ̀ìmà.
w06 7/15 17 ¶16
‘Òòà Aa Ló Gè Olòó Nuumi Bel’
16 Ge nuumi bel ólò naa kọ é ká bùlà gbẹẹ́ boo bẹẹ bá nè gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá naaní é néeé mon gbò tã́áná dee bá e Jìhóvà gé néi dì belí pá a gbò. Kọbé née nuumì bel, àé dú bíi kọ é olòó ká gbò tã́áná dee báí gbẹá nyíe. Dì belí nu dòòmà bá, buù bẹ̀ì íè kele íb nèà deè ge kọọ̀ béè Jìhóvà kólaí ló. (Àizáíà 43:10) Èé láá dú a díì-díílá kóò, vaá èé láá zọ̀ nen ea ólò “dã́ tã̀àgã ló” loá bel kọ̀láá tṍó. (Psalm 65:2; Jém̀z 4:8) È láà tõó dùm ea é dọ bélè boo béè kọọ̀ è dã́à ból ló nú e bọ́ọ́-bọọ̀ Jìhóvà bãaa m vaá kẽea boo nèà deè e íè ge kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Bàrì. (Próvẹẹ̀b 27:11) Èé láá olòó vee lé kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì. (Máátìù 24:14) Ge ié zìgà mm̀ ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s Kráìst náa kọ é ié õ̀òa bug. (Jọ́ọ̀n 3:16) Níì sìgà gbò tã́áná dee bá eé dé kpéè lóé, e náa dẹẹa boo tã̀àgã̀ e gé téní bá.
w11 7/1 10 ¶3-4
É Kọọ̀ Nu Ólò Tọá Ló Jìhóvà?
Neǹ ọ́lì sọ́l beè kọọ̀: “Gã́bug tṍó ba beè lọ̀l togó kèbá Bàrì gbẹá boo kpáà bàlà ólá!” (40 gã́bel) Gã́bel ea bẽene à kọọ̀: “Ba beè ẹ̀bmà Bàrì lọl tṍó tẹlẹ tṍó.” (41 gã́bel) Nvèè kpíí ló kọọ̀ neǹ ọ́lì sọ́lá tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ ba beè kilsĩ́ gè olòó lọ̀lie togó kèbá. Nakà pọ́lọ́ dùmí beè vàlẹ̀ bá dọa bàlà kẽ—pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e Bàrì beè dùùlà va lọl Íjèpt. Ba beè gbóó dààmà togó gè nuumi bel uú boo Bàrì vaá dààmà togó gè ie bàà-bàà bùlà be àé láá ẹbvìè nú ea kilìè vá ló ne be à di kpènà ló gè naa vó. (Nómbà 14:1-4) Ene kà kpá ea ólò nvèè bá nè gbò e bà gé tab Kpá Káí kọ́ọ̀, bà é láá tàb mòn bel ea kọ́ọ̀ “ba beè lọ̀l togó kèbá Bàrì” naamá “ba beè agẹlẹ nyíé va kilma ló Bàrì” àbèè ‘ba beè kọ́ nè Bàrì kọọ̀ “Née zigà nú eo kọ́ọ̀.’” Sõò, boo béè sàn nyíe e Jìhóvà íe, a beè iá ló nè pá a gbò tṍó e bà ọ́gá. Náa kal ló béè vó, tṍó e tṍó téní bà é ooà nyoone ba nómá dùm vaá si nágé pọ́lọ́, níà bé e ba beè kilsĩ́ gè olòó naa ẽ́.—Psalm 78:10-19, 38.
A beè tọá ló Jìhóvà naa vàẹ buù tṍó e pá a gbò e bà náa láà kilsĩ́ gè fã̀eí lọlíe togó kèbá ẹ́? A 40 gã́bel kọ́ọ̀ ba beè “naa nú ea biilée nyíe.” Dõona kà tàb Kpá Káí kọ́ọ̀, ba beè “naa nú ea náa kọ á bã̀àgã̀.” Ene kà kpá ea ólò baatẽ́ nú ea di mm̀ Kpá Káí kọ́ọ̀: “Tã́á belá tõó dọ̀ kọọ̀ láb pá Híbrùí beè dú íb ní ea é láá naa kọọ̀ nen á ié zọ̀ nyíe,—belí íb zọ̀ nyíe e nen ólò íe tṍó ea nvín lólíe togó kèbá.” Bé e nyíè tẹ̀ nè kà ólò bììlà boo béè ba nvín e náa gbàn va tṍ ló naaá, níà bé e láb lọ̀l togó kèbá pá Ízràẹ̀l “beè biile nyíè Neǹ Káí Ízràẹ̀l” naa ẽ́.”—41 gã́bel.
Gbò Lé Nu Ea Di Mm̀ Kpá Káí
w06 7/15 11 ¶4
Ge Kọ́ Kà Ea Di Mm̀ Ní Ea Égè Taa Nè Ténì Kpò Ea Di Ló Kpá Psalm
78:24, 25; émí nú ea di kè kẽ—Éé ní ea náa bà kolí mánà kolíé “gyã́á ea aa káála” nè “gyã́á gbò nyómá tóm” ẽ́? Tọ́ọ̀ kà zẹ̀ẹ̀ pálaa kà tã́á belá náa tõó dọ̀ kọọ̀ mánà dú gyã́á e gbò nyómá tóm ólò dè. Ba beè kolíe “gyã́á ea aa káála” boo béè kọọ̀ káála ní ea aàẹ. (Psalm 105:40) Tã́gíní bé e gbò nyómá tóm, àbèè “gbò e bà íe kói,” ólò tõó káálaá, mon bel ea kọlà “gyã́á gbò nyómá tóm” é láá tõó dọ̀ kọọ̀ gyã́áá aa bá Bàrì ea ólò tõó káála. (Psalm 11:4) Àé láá du nágé kọọ̀ Jìhóvà beè tú mánàí tenmá bá gbò nyómá tóm nè pá Ízràẹ̀l.