Piʼitaa paaʼin sünain nükaalinjeechin pia Jehová soʼunnaa müliaa

1, 2. (1) ¿Kasa wanaawaka atuma tü alatakat wamüin maaʼulu sümaa tü alatakat namüin na judío aleʼejakana nachikuaʼa Jerusalénmüin? (2) Püküja tü kasa kapüleesü alatakat namüin na judíokana (paashajeʼera tü pütchikat «Nükalioʼu Ageo, Zacarías otta Esdras»).

¿EEIRIA shapaain paaʼin saaʼujee tü alateetkat mapeena? Eeshijaʼa maʼyataainre pia jee eesüjaʼa shapaale paaʼin sutuma isain püchiki paapüin tü kasa choʼujaakat sümüin püpüshi. Eesüjaʼa shapaale paaʼin naaʼu na püpüshikana sülatüle kasachiki suluʼu tü mma kepiakalü aluʼu pia jee müliale pia atumawaa saaʼujee püküjain tü pütchi anakat maʼin. Sülatülejeʼeya pümüin tia, akatsüinraajeerü paaʼin pütüjaapa saaʼu tü naaʼinrakat Jehová süpüla nükaalinjain na israelita namaiwajanakana wanaa sümaa sülatüin tia namüin.

² Jamüshiijaʼa na judío kepiapuʼukana Babilonia, kanoulainjana maʼin naya süpüla napütüin tü nawashirüinkat chayaa. Nantaiwaʼaya Jerusalénmüin eʼramaatüshii naya choʼujawaa, eejatü kasachiki suluʼu tü mma nantakalü aluʼumüin otta eejana waneinnua wayuu mojulaakana namüin. Müsüjeseʼe kapüleein namüin waneinnua judío naaʼinmaain nakumajüin tü aʼwaajüleekat Jehová. Soʼutpünaa juyaka 520 süpülapünaa wakalia, nüjütüin Jehová piamashii nünüikimaajana süpüla nükatsüinrüin naaʼin na judíokana, Ageo nünülia wanee otta Zacarías nünülia chi wane (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Shiimain sükatsüinraain naaʼin na judíokana natuma na piamashiikana nünüikimaajana Maleiwa. Shiasaʼa sülatapa 50 juya süchikijee tia, choʼujaasia sükatsüinnüin naaʼin nachikuaʼa. Nüntaka joo Esdras Jerusalénmüin chejeejachi nia Babiloniajee, nia wane wayuu atüjakai maʼin süpüleerua ashajaa tü Pütchi Ashajuushikat. Antüshi nia namaʼanamüin na judíokana süpüla nükatsüinrüin naaʼin otta nükaalinjain naya süpüla naaʼinmaainjatüin naʼwaajüin Jehová (Esd. 7:1, 6).

3. ¿Jarat tü pütchi wasoutuinjatkalü eʼipajee? (Proverbios 22:19).

³ Neʼitaain naaʼin na judíokana nünain Jehová soʼunnaa müliaa sutuma tü nümakat Ageo otta Zacarías. Müshiʼiya wayakana, weʼitaʼaleejeeria waaʼin nünain Jehová soʼunnaa weʼrüin müliaa sünainjee tü namakat (paashajeʼera Proverbios 22:19). Sümaʼainruʼu wekirajaain süchiki tü nümakat Maleiwa nükajee Ageo otta Zacarías jee süchiki tü waaʼinrajatkat süpüla washatüin nukuwaʼipa Esdras, anasü wasoutule shiʼipajee pütchikat tüü: ¿Jamüsü nakuwaʼipa na judíokana sutuma tü müliaa neʼrakat? ¿Jamüsü anaka waaʼinmaale tü waʼyataainkat nümüin Maleiwa soʼunnaa weʼrüin müliaa? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla weʼitaʼaleeinña maʼin waaʼin nünain Jehová soʼunnaa weʼrüin müliaa?

AMALAJAASHII NAYA SUTUMA TÜ MÜLIAA NEʼRAKAT

4, 5. ¿Kasa amalajeʼeraka naaʼin na judíokana suulia ayatüin nakumajüin tü piichi aʼwaajüleekat?

⁴ Wainma maʼin tü kasa naaʼinrajatkat na judío antakana Jerusalénmüin. Nakumajamaatüin wanee aʼajülee mürüt nümüin Jehová otta nashaʼwaleʼeramaatüin suuʼui tü piichi aʼwaajüleekat (Esd. 3:1-3, 10). Amalajaapejeʼe naya sutuma tü kasa alatakat namüin. Nnojotsü neʼe nakumajüinjatüin tü piichi aʼwaajüleekat, akumajüinjanaʼaya naya nepia, apünajüinjana naya otta aʼyataainjana naya süpüleerua napüshi (Esd. 2:68, 70). Jee müshiʼiya naya, eejiraainjana naya namaa na naʼünüükana, na ashaʼwaleʼereekana naya suulia nakumajüin tü piichi aʼwaajüleekat (Esd. 4:1-5).

⁵ Akaʼaya joo na judío aleʼejakana Jerusalénmüin, eʼrüshii naya choʼujawaa otta eejatü kasachiki pejepünaa nanain. Tü mma nantakalü aluʼumüin, naya aluwataakana saaʼu na persakana. Outushi Ciro chi aluwataakai saaʼu Persia soʼu juyakat 530 süpülapünaa wakalia, niakaʼa joo Cambises chi nüchikumüinkai sünain aluwatawaa. Yapashii nutuma na nusurulaatsekana süpüla nashutuinjanain saaʼu Egipto. Sümaʼainruʼu wopuluʼuin naya Egiptomüin, eesüjaʼa nuchuntule Cambises namüin na israelitakana naapüinjatüin eküülü, wüin jee tü kasa choʼujaakat namüin na nusurulaatsekana. Akooʼomüinraasü maʼin naʼyataain na israelitakana sutuma tü achuntunakat namüin. Nuʼttapa sünain aluwatawaa Darío I nüchikumüin Cambises, ayatüsü eejatüin kasachiki suluʼu tü mma nuluwataakalü aaʼu. Sutuma tü kasachiki alatakat suluʼupünaa tia mmakat, wainma na judío shapaakana aaʼin saaʼujee tü naapüinjatkat sümüin napüshi. Sutuma wainmain tü kasa alatakat namüin na judíokana, eeshii na jülüjakana aaʼin isayülüin sükalia süpüla sukumajünüin süchikuaʼa tü piichi aʼwaajüleekat Maleiwa (Ageo 1:2).

6. (1) Sünainjee tü sümakat Zacarías 4:6, 7, ¿kasa kapüleesü alataka namüin na judíokana? (2) ¿Kasa nüküjaka Zacarías namüin?

⁶ (Paashajeʼera Zacarías 4:6, 7). Nnojoishii neʼe eʼrüin müliaa na judíokana sutuma neʼrüin choʼujawaa jee sutuma kasachiki, eʼrüshiʼiya naya müliaa sutuma süpüleeruaanüin naaʼin natuma na naʼünüükana. Jamüsüjaʼa soʼu juyaka 522 süpülapünaa wakalia, napülajüin na naʼünüükana suulia ayatüin nakumajüin tü piichi aʼwaajüleekat Jehová. Nüküjapejeʼe Zacarías namüin na judíokana nükaalinjeenain naya Jehová sükajee tü nüpülainkat süpüla ayatüin nakumajüin tü piichi aʼwaajüleekat. Shiasaʼa soʼu juyaka 520 süpülapünaa wakalia, nükaalinjain Darío na judíokana süpüla ayatüinjanain nakumajüin tü piichi aʼwaajüleekat Jehová, naapüin nneerü namüin otta nuluwataain na sülaülakana mma, na kepiakana pejepünaa nanain, süpüla nakaalinjain naya (Esd. 6:1, 6-10).

7. ¿Kasa neʼraka na judíokana sutuma naaʼinmaain maʼin tü naʼyataainkat nümüin Maleiwa?

⁷ Nüküjain Jehová namüin na judíokana nükajee Ageo otta Zacarías, ayateenain nükaalinjain naya müleka naaʼinmaale maʼin tü naʼyataainkat sünain akumajaa tü piichi aʼwaajüleekat (Ageo 1:8, 13, 14; Zac. 1:3, 16). Sutuma sükatsüinraain naaʼin sünainjee tü nümakat Ageo otta Zacarías, oʼttushii nachikuaʼa sünain akumajaa tü piichi aʼwaajüleekat soʼu juyakat 520 süpülapünaa wakalia. Nnojotsü alatüin suulia jaʼrai juya süpüla nojuteʼerüinjatüin tia piichikat. Sutuma naaʼinmaain na judíokana tü naʼyataainkat nümüin Maleiwa soʼunnaa neʼrüin müliaa, ayatüshii nükaalinjain naya Jehová sünain tü kasa choʼujaakat namüin otta nükatsüinrüin nanoula. Suluʼujee tia, naʼwaajüin Jehová sümaa talatüin naaʼin (Esd. 6:14-16, 22).

WAAʼINMAA TÜ WAʼYATAAINKAT NÜMÜIN MALEIWA

8. ¿Jamüsü sükatsüinraka waaʼin tü sümakat Ageo 2:4 süpüla ayatüin waaʼinmaain tü waʼyataainkat nümüin Maleiwa? (Paashajeʼera tü nootakat).

⁸ Sümaʼainruʼu sülüʼülüin tü müliaa miyoʼukat wayaawata aaʼu waaʼinmaainjatüin maʼin tü aküjaakat pütchi (Mar. 13:10). Eepejeʼe süpüla kapüleein wamüin tia aʼyatawaakat weʼrüle choʼujawaa otta müliale waya sünainjee. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla waaʼinmaain tü waʼyataainkat nümüin Maleiwa? Shia ayatüle weʼitaain waaʼin nünain Jehová, «chi laülaashikai naaʼu na aapiee chakana iipünaa».b Watüjaa aaʼu ayateenain nükaalinjain waya waaʼinmaale tü waʼyataainkat nümüin. Nnojotkalaka kasain mmoluinjanain eema waya (paashajeʼera Ageo 2:4).

9, 10. ¿Jamüsü niyaawataka saaʼu wanee wawala sümaa nuʼwayuuse shiimain tü nümakat Jesús suluʼu Mateo 6:33?

⁹ Jülüjataa waaʼin tü alatakat nümüin Oleg sümaa Irina.c Pürekutsoot naya, akolojooshii naya naʼakamüin waneinnua wawalayuu süpüla nakaalinjain naya. Maʼyataainka joo naya sutuma aijaʼalaʼa sümüin shiiʼiree kasa jee nneerü suluʼu tü mma kepiakalü aluʼu naya. Eeshii naʼyataawaire sünain wanee kasachon, nnojotpejeʼe kakaliain tia napüla. Mayaainjeʼe müin tia, neʼrüin nükaalinjain naya Jehová jee neʼrüin nakaalinjain naya na wawalayuukana. ¿Kasa akatsüinraka naaʼin soʼunnaa neʼrüin choʼujawaa? Müshi Oleg süchiki tü naaʼinrakat: «Akatsüinraasü waaʼin sutuma waaʼinmaain tü aküjaakat pütchi suulialeʼeya waaʼinmaain tü kasa alatakat wamüin». Sümaʼainruʼu nüchajaain chi wawalakai sümaa nuʼwayuuse wanee aʼyatawaa, ayatüsia naaʼinmaain tü aküjaakat pütchi.

¹⁰ Naleʼejapa nepialuʼumüin süchikijee naküjain pütchi, naapa achiki nüntirüin wanee naʼaleewain piamasü wotsa kaluʼujaka eküülü. Eetaasü maʼaka 160 kiloometüro nüpüleerua chi naʼaleewainkai süpüla nüntajachin nepialuʼumüin. Müshi Oleg: «Sutuma weʼrüin tü alatakat, wayaawata aaʼu nükaalinjain waya Jehová nakajee na wawalayuukana. Wayaawata maʼin aaʼulu nnojoleenain motuin naaʼin Jehová na aʼyataashiikana nümüin jaʼitairü kasain maʼin alatüin namüin» (Mat. 6:33).

11. ¿Kasa weʼreetka waaʼinmaale tü waʼyataainkat nümüin Maleiwa?

¹¹ Keeʼireesü maʼin naaʼin Jehová waaʼinmaain tü aküjaakat pütchi. Wekirajaaitpa anain suluʼu pütchika akaratshi, nükatsüinrüin naaʼin Ageo na judíokana süpüla nakumajüinjatüin süchikuaʼa tü piichi aʼwaajüleekat. Naaʼinrüle tü nümakat Ageo, neʼreerü naʼanasia Jehová (Ageo 2:18, 19). Müshiʼiya wayakana, weʼreerü naʼanasia Jehová waaʼinmaale tü aküjaakat pütchi.

WAAʼINRAJATKA SÜPÜLA WEʼITAAIN MAʼIN WAAʼIN NÜNAIN JEHOVÁ

12. ¿Jamüshi kanoulainjachika Esdras namaa na judío nümaajanakana?

¹² Soʼu juyaka 468 süpülapünaa wakalia, oʼunushi Esdras namaa waneinnua judío Jerusalénmüin, chejeejana naya Babiloniajee. Kanoulainjachi maʼin Esdras namaa na judíokana süpüla noʼunajanain Jerusalénmüin. Alatüinjana naya suluʼupünaa wopu joutka aluʼupünaa kaʼruwarannuu, alüʼüjashii wainma ooro jee pülata asülajünaka sümüin tü piichi aʼwaajüleekat Maleiwa (Esd. 7:12-16; 8:31). Jee müsia, natüjaa aaʼu eein süpüla jamajüin naya atumawaa chaa Jerusalén sutuma paliʼirüin na wayuu chajanakana chayaa, sutuma masepüin tü pueulokot otta mapuettoʼusein shia. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla weʼitaain maʼin waaʼin nünain Jehová maʼaka naaʼinrüin shia Esdras?

13. ¿Kasa naaʼinraka Esdras süpüla niʼitaʼaleeinña maʼin naaʼin nünain Jehová? (Paashajeʼera tü nootakat).

¹³ Niʼrüin Esdras tü naaʼinrakat Jehová süpüla nükaalinjain na judíokana soʼunnaa neʼrüin müliaa. Jülüjataa waaʼin tü alatakat soʼu juyaka 484 süpülapünaa wakalia. Eeshijaʼa chajachire Esdras kepiain chaa Babilonia soʼunnaa tia. Soʼu tia, Asuero chi aluwataakai saaʼu Persia, nüikaleʼerüin wanee pütchi süpüla najaʼttirüinjanain napüshuaʼa na judío kepiakana suluʼupünaa tü mma nuluwataakalü aaʼu (Est. 3:7, 13-15). Eeshijaʼa süpüla nuʼutunuin aaʼin Esdras namaa na judíokana soʼu tia. Naapapa süchiki tü pütchi aikaleʼennakat shapaasü maʼin naaʼin, aamajüshii naya otta aʼyalajüshii naya sünain achuntaa kaalinwaa nümüin Jehová (Est. 4:3). Talatakajasaʼa naaʼin Esdras namaa na judíokana natüjaapa saaʼu noʼutunuin aaʼin na oʼuteekana aaʼin naya (Est. 9:1, 2). Sutuma tü kasa niʼrakat Esdras, sükatsüinrüin maʼin naaʼin süpüla tü müliaa alateetkat mapeena otta niʼitaʼaleeinña maʼin naaʼin sünain nükaalinjeenain Jehová na aʼyataashiikana nümüin.d

14. ¿Kasa shiyaawataka saaʼu wanee wawala soʼunnaa maʼyataain shia?

¹⁴ Weʼrapa nükaalinjain waya Jehová soʼunnaa müliaa, watüjaa maʼin aaʼu nükaalinjeenain waya mapeena. Jülüjataa waaʼin tü alatakat sümüin Anastasia, kepiasü shia chaa Europa del Este. Ooʼulaasü shia suulia aʼyatawaa süpüla nnojoluinjatüin sünainpünaain política. Müsü shia: «Soʼu tia, nnojorüleesia eein nneerü tamaʼana. Tapütaka najapuluʼu Jehová tü alatakat tamüin, teʼraka nükaalinjain taya. Maʼyataainre joo taya tachikuaʼa, nnojoleerü mmoluin taya. Tatüjaa aaʼu nükaalinjeerüin taya Jehová maʼaka nükaalinjain taya maaʼulu».

15. ¿Kasa akatsüinraka naaʼin Esdras süpüla ayatüin niʼitaain naaʼin nünain Jehová? (Esdras 7:27, 28).

¹⁵ Niyaawata aaʼu Esdras nükaalinjain nia Jehová. Wanaa sümaa jülüjain naaʼin wainmatuain nükaalinjain nia Jehová, akatsüinraasü naaʼin. Müsüjeseʼe nüküjain Esdras nükaalinjain nia Jehová, chi Nümaleiwasekai (paashajeʼera Esdras 7:27, 28). Aipiruatua nüshajüin tia pütchikat Esdras suluʼu tü karaloʼuta nünüliamaajatkat (Esd. 7:6, 9; 8:18, 22, 31).

16. Püküja wanee kasa eeka süpüla nükaalinjain anain pia Jehová (piirakaa sümüin tü ayaakuaakat).

¹⁶ Eeshii süpüla nükaalinjain waya Jehová kapüleere wamüin wanee kasa. Jamüshiijaʼa waya, eesü süpüla wachuntuin kaʼi nümüin chi walaamainkai süpüla woʼunajanain sünain tü outkajawaakat miyoʼu jee waashajaale nümaa süpüla wakumajüin sukuwaʼipa tü kaʼi woʼunajatkalü oʼu sünain tü outkajawaakat. Waaʼinrüle tia, weʼreerü nükaalinjain waya Jehová. Eesüjaʼa ponule maʼin waaʼin sutuma anain maʼin tü kasa weʼrakat. Suluʼujee tia, weʼitaʼaleejeeria maʼin waaʼin nünain Jehová.

17. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu nnojoluin yaletüin naaʼin Esdras soʼunnaa niʼrüin müliaa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa sünainkat süta tü rewiisütakat).

¹⁷ Süka nnojoluin yaletüin naaʼin Esdras, anasü nümüin nuchuntuin kaalinwaa nümüin Jehová. Iseematapa nüchiki naaʼinrüin tü aʼyatawaa aapünakat nümüin, achuntushi nia kaalinwaa nümüin Jehová (Esd. 8:21-23; 9:3-5). Sutuma neʼrüin na waneinnua niʼitaain maʼin naaʼin Esdras nünain Jehová, nakaalinjain maʼin nia otta nashatüin tü nunoulakat (Esd. 10:1-4). Shapaale maʼin waaʼin saaʼujee tü kasa choʼujaakat wamüin jee shiale sutuma weʼreein anain nakuwaʼipa na wapüshikana, anasü jutatüle wakuwaʼipa nümüin Jehová süpüla wachuntuin kaalinwaa nümüin.

18. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla weʼitaʼaleeinña maʼin waaʼin nünain Jehová?

¹⁸ Nnojorüle yaletüin waaʼin, aneerü wamüin wachuntuin kaalinwaa nümüin Jehová otta wooʼulaajeena nakaalinjain waya na wawalayuukana. Waaʼinrüle tia, weʼitaʼaleejeeria maʼin waaʼin nünain Maleiwa. Jülüjataa waaʼin sukuwaʼipa Erika, apünüinshii süchonnii, ayatüsia shiʼitaain maʼin saaʼin nünain Jehová soʼunnaa shiʼrüin müliaa. Outushi wanee süchon süleʼeruʼu jee mapa, anaajaashi chi suʼwayuusekai. Anuu sünüiki süchiki jülüjain saaʼin tü kasa anasü naaʼinrakat Jehová süpüleerua: «Nnojotsü watüjaain maʼin saaʼu tü naaʼinrajatkat Jehová süpüla nükaalinjain waya soʼunnaa müliaa, wainma sukuwaʼipa süpüla nükaalinjain waya. Asoutushi nia tamüin shiʼipajee tü tachuntakat nümüin saaʼujee nanüiki jee tü naaʼinrakat tapüleerua na taʼaleewainyuukana. Jutatüle takuwaʼipa namüin na taʼaleewainyuukana, mapüleesat namüin nakaalinjain taya».

WEʼITAA WAAʼIN NÜNAIN JEHOVÁ SÜPÜLA KAʼIKAT SÜPÜSHUAʼA

19, 20. ¿Kasa watüjaka nanainjee na judío makatakana Babilonia?

¹⁹ Eesia tü kasa watüjakat nanainjee na judío makatakana Babilonia. Makatüshii noʼutku chayaa sutuma laülaayuuin naya, ayuulin naya jee shiale sutuma isain nachiki noʼunuin napüshi namaa. Mayaainjeʼe müin nakuwaʼipa, talatüshii naya sutuma nasülajüin kasa namüin na oʼunakana Jerusalénmüin süpüla nakumajüin süchikuaʼa tü aʼwaajüleekat Maleiwa (Esd. 1:5, 6). Sülatapa maʼaka 19 juya süchikijee nantüin na palajanakana judío chaa Jerusalén, ayatüsia naaʼinrawalin tia na judío makatakana Babilonia (Zac. 6:10).

²⁰ Mayaainjeʼe eein süpüla isain wachiki wakooʼomüinrüin waʼyataain nümüin Maleiwa, anasü waaʼin sutuma watüjaain saaʼu kojutuin nümüin Jehová tü waaʼinrakat sünain aʼyatawaa nümüin. Jülüjataa waaʼin tü naaʼinrakat Jehová nükalioʼu Zacarías. Nuluwataain chi nünüikimaajachikai süpüla nukumajirüin wanee kotse süka tü ooro jee tü pülaata nasülajakat na judío makatakana Babilonia (Zac. 6:11). Sükajee tü kotse akumajünakat, nnojoleerü motuin aaʼinñüü tü nasülajakat na judío makatakana Babilonia (Zac. 6:14, noota). Watüjaakalaka maʼin saaʼu nnojoleerüin motuin naaʼin Jehová süpüshuaʼa tü waaʼinrakat sünain aʼyatawaa nümüin soʼunnaa müliaa (Heb. 6:10).

21. ¿Jamüsü nnojotka shapaain maʼin waaʼin süpüleerua tü alateetkat mapeena?

²¹ Ayateeria weʼrüin müliaa maaʼutpünaa. Eesüjaʼa süpüla sükooʼomüinraain tia mapeena wamüin (2 Tim. 3:1, 13). Nnojotpejeʼe shapaainjatüin maʼin waaʼin süpüleerua tia makat. Soto waaʼin tü nümakat Jehová namüin na aʼyataashiikana nümüin nükalioʼu Ageo, eere nümüin: «Eeshi taya jümaa [...], nnojo mmoluin jia» (Ageo 2:4, 5). Watüjaa aaʼu eejeechin Jehová wamaa waneepia müleka waaʼinmaale tü waʼyataainkat nümüin. Waaʼinrüle tü nümakat Ageo, Zacarías otta washatüle nukuwaʼipa Esdras, weʼitaajeerü maʼin waaʼin sünain nükaalinjeenain waya Jehová soʼunnaa müliaa, jaʼitairü kasain maʼin alatüin wamüin mapeena.