Lívro número 40 Mateo

Ohai: Mateo

Moõpa ojehai: Palestina

Arakaʼépa ojehaipa: áño 41 rupi

Mbaʼe tiémporepa oñeʼẽ: áño 2 ñande ára mboyve–33 Jesús ou rire peve

ADÁN ha Eva opuʼã rire hese Edénpe, Jehová heʼi outaha pe “kuña” Ñemoñare. Ko Ñemoñare rupive ojesalváta entéro yvypóra hekojojávape. Jehová oipotavaʼekue ko Ñemoñare térã Mesías ou tetã Israélgui. Ohasávo pe tiémpo Ñandejára omeʼẽ heta profesía ohechaukáva mbaʼépa ojapóta upe Ñemoñare. Heʼi oisãmbyhytaha Ñandejára rréino, ha avei omopotĩtaha Jehová réra, anive hag̃ua ojetaky hese. Umi proféta oikuaauka ñandéve heta mbaʼe ojapótava upe Mesías. Haʼe ñandepeʼáta jejopýgui, kyhyjégui, pekádo ha ñemano poguýgui. Evréo Kuatiañeʼẽ ojehaipárõ guare umi hudío ohaʼarõmahikóni ko Mesíaspe.

² Upe tiémpope heta mbaʼe okambia umi goviernokuéra apytépe. Ñandejára oprepara opa mbaʼe ou hag̃ua pe Mesías, ha pe marandu porã oñemosarambi hag̃ua opárupi. Pe quinto goviérno omanda guasuvéva ningo Grecia, ha upéva rupi entéro tetã oĩva ipoguýpe oñeʼẽ idióma griégo. Upéi katu pe tetã omanda guasuvéva Roma, ha oreko heta tetã ipoguýpe. Avei ojapo heta tape ikatu hag̃uáicha ojekorre umi tetãpýre. Umi hudío isarambi opárupi ha upéicha hetave tapicha oikuaa outaha pe Mesías. Cuatro mil áño Jehová opromete rire outaha pe Ñemoñare, og̃uahẽ pe Mesías. Hetaitéma ohaʼarõ chupe hikuái! Umi mbaʼe iñimportantevéva upe tiémpope, oiko pe Mesías oúvo ko Yvy ári ojapo hag̃ua itúva rembipota.

³ Upérõ Jehová ohaiuka umi mbaʼeguasuete oikóva. Ñandejára espíritu rupive irundy kuimbaʼe ohai mbaʼe mbaʼépa oiko. Péicha ojehechauka porã Jesús haʼehague pe Mesías, pe rréi oisãmbyhýtava Ñandejára rréino, ha pe Ñemoñare Jehová oprometevaʼekue. Avei koʼã kuimbaʼe omombeʼu mbaʼépa ojapo Jesús, mbaʼéichapa opredika, omano ha oikove jey. Koʼã cuatro lívrope oñehenói evanhélio, heʼiséva “marandu porã”. Haʼekuéra omombeʼu Jesús ohasavaʼekue, péro ndokopiái ojuehegui. Umi mbohapy tenondegua ojojoguaiterei omombeʼúvo Jesús rekovekue ko Yvy ape ári. Péro káda uno, tahaʼe Mateo, Marcos, Lucas térã Juan omombeʼu umi mbaʼe haʼekuéra ohechaháicha. Káda uno oreko peteĩ mbaʼe ohupytyséva ohaívo upe lívro, ojekuaa ilája upe ohaívare ha avei oskrivi diferénte tapichápe g̃uarã. Ñahesaʼỹijóramo koʼã lívro jahecháta idiferenteha ojuehegui. Péro enterovéva ohechauka ñandéve Jesucristo rekovekue ko Yvy ape ári.

⁴ Mateo hína pe tenondete ohaivaʼekue umi marandu porã Jesús rehegua. Héra oiméne ou peteĩ téra evréogui “Matitías”, heʼiséva “Jopói oúva Jehovágui”. Haʼe oĩ umi 12 apóstol Jesús oiporavovaʼekue apytépe. Mateo oĩ meme vaʼekue Jesús ndive, okorre aja hikuái Palestina rehe opredika hag̃ua. Oiko mboyve chugui Jesús remimboʼe Mateo okovravaʼekue impuésto. Umi hudío ndochaʼéi impuésto kovraháre, omomanduʼágui chupekuéra oĩha Roma poguýpe. Mateo réra joapy Leví, ha itúva katu héra Alfeo. Jesús heʼírõ guare Matéope omoirũ hag̃ua chupe, pyaʼe oho hendive (Mat. 9:9; Mar. 2:14; Luc. 5:​27-32).

⁵ Mateo ndeʼíri haʼe ohaihague ko lívro, péro umi istoriadór yma guare heʼi upéicha hague. Ndaiporichéne peteĩ lívro peichaite peve ojekuaa porãva mávapa ohai. Síglo 2 oñepyrũvo oĩvaʼekue peteĩ karai Hierapolisgua hérava Papías omombeʼúva Mateo ohaihague ko lívro. Ha upe rire oĩ heta istoriadór heʼíva avei Mateo kuatiañeʼẽ haʼeha Ñandejára Ñeʼẽ. Pe Cyclopedia ohaivaʼekue McClintock ha Strong heʼi: “Justino Mártir, oskrivivaʼekue kárta Diogneto (ehecha Justino Martyr, Otto rembiapokue, volúmen 2), Hegesipo, Ireneo, Taciano, Atenágoras, Teófilo, Clemente, Tertuliano ha Orígenespe; ha umi kártape oñeʼẽ Mateo ohaivaʼekuére. Roguerovia ko lívro noñekambiaihague, ndahaʼéi umi mbaʼe heʼívare añónte. Rohecha avei mbaʼéichapa oĩ heta ojeroviáva Mateo ohaivaʼekuére. Avave ndeʼíri ndahaʼeiha hembiapokue”.a Mateo ningo apóstol ha Ñandejára omeʼẽ chupe ijespíritu. Upévare oĩ porãta katuete oskrivivaʼekue.

⁶ Mateo ohai ilívro Palestínape, ndojekuaái arakaʼetépa. Oĩ umi manuscrito ojehaivaʼekue síglo 10 ohasa riréma, ha koʼãvape heʼi ojehaihague áño 41-pe. Ojekuaa porã Mateo ohaihague ilívro evréope ha upéi otradusi griégope. Pe lívro hérava De viris inlustribus (Acerca de hombres ilustres), kapítulo 3-pe Jerónimo heʼi: “Mateo, hérava avei Leví ohai Cristo rekovekue evréo ñeʼẽme, ikatu hag̃uáicha oipytyvõ umi hudíope”.b Jerónimo heʼi avei pe lívro oĩva evréope, oñeñongatuhague (síglo 4 ha 5-pe) vivliotéka ojapovaʼekuépe Pánfilo ha oĩva táva Cesaréape.

⁷ Síglo tres oñepyrũvo pe istoriadór Eusebio omombeʼu Orígenes heʼihague: “Mateo ohai evréope umi hudío oguerovia hag̃ua Jesúspe”.c Ko mbaʼe ojehecha Mateo omombeʼúvo Jesús ouha Abrahán famíliagui. Avei heta vése oñeʼẽ Evréo Kuatiañeʼẽ heʼívare, umi párte ohechaukáva outaha pe Mesías. Ikatu jaguerovia Mateo oiporuhague Jehová réra ojehaíva cuatro létra evréape (Tetragrámaton), omombeʼúvo Evréo Kuatiañeʼẽme heʼíva. Upévare Traducción del Nuevo Mundo-pe oñemoĩ Jehová réra 18 vése Matéope, oĩháicha evréope F. Delitzsch rembiapokuépe síglo 19-pegua. Mateo omombaʼe Ñandejára réra Jesús ojapohaguéicha, ha ndohejaichenerakaʼe oike hese umi hudío opensáva upe tiémpope. Upérõ oĩ heta heʼíva ndovaleiha ojeporu Ñandejára réra (Mat. 6:​9, Juan 17:​6, 26).

⁸ Mateo ningo okovravaʼekue impuésto, upévare oikuaa porã pláta delihénsia ha ivale umi número ha kuénta apópe (Mat. 17:27; 26:15; 27:3). Chupe ojeapoʼi ha oñemboyke okovrahaguére impuésto Rómape g̃uarã, upévare omombaʼeterei Ñandejára oiporiahuverekohaguére chupe ha ikatuhaguére omoirũ Jesúspe opredika hag̃ua. Upévare Mateo omombeʼu joʼa joʼa Jesús oipotaveha japoroporiahuvereko ñameʼẽrangue sakrifísio (9:​9-13; 12:7; 18:​21-35). Jehová ipyʼaporã Mateo ndive ha upéva tuicha omokyreʼỹ chupe. Upévare iporã Mateo ohai koʼã ñeʼẽ porãite Jesús heʼivaʼekue: “Pejupa cherendápe peẽ penekaneʼõ ha pembaʼapo pohýiva, ha che pomombytuʼúta. Peñemoĩ pe júgo che ameʼẽva peẽme guýpe ha peikuaa chehegui, che chepyʼaporãha ha ndajejapoiha, ha pene ánga pytuʼúta. Pe júgo che ameʼẽva peẽme ndahasýi peraha ha ivevúi pe arahaukáva peẽme” (11:​28-30, BNP). Oiménepa tuichaite omokyreʼỹraʼe ko kuimbaʼe avave ohayhuʼỹvape, koʼã mbaʼe Jesús heʼivaʼekue!

⁹ Mateo omombeʼu jey jey Jesús oporomboʼehague “Ñandejára rréino” rehe (4:17). Heʼi Jesús haʼeha rréi Ñandejára rréinope ha opredika memeha avei. Hetaiterei vése oiporu pe ñeʼẽ “rréino” (50 vése rupi). Ko lívro haʼe ohaivaʼekue ikatu voi oñembohéra Marandu Porã Rréino rehegua. Mateo omohenda porã umi diskúrso Jesús omeʼẽvaʼekue, ha nomoĩri ojoapykueripa oikohagueichaite. Haʼe omyesakãseve Ñandejára rréino, upévare kapítulo 1 guive 18 peve, nomoĩri umi mbaʼe ojoapykueripa oikohaguéicha. Péro kapítulo 19 guive 28 peve omoĩ oikohagueichaite umi mbaʼe omombeʼúva.

¹⁰ Haimete la mita Mateo omombeʼúva noĩri Marcos, Lucas ha Juánpe.d Ipype oĩ 10 ilustrasión: ñana oñeñotỹvaʼekuére (13:​24-30), pláta yvyguy rehegua (13:44), pérla iporãva (13:​45, 46), rréd yguasúpe ojepoíva (13:​47-50), tembiguái ipyʼahatãva (18:​23-35), umi ombaʼapóva ha okovráva peteĩ denário (20:​1-16), pe túva mokõi itaʼýrava (21:​28-32), mburuvicha raʼy omendárõ guare (22:​1-14), diez vírhen (25:​1-13), ha pláta oñemeʼẽvaʼekue tembiguáipe [talentos] (25:​14-30). Mateo omombeʼu oikóva Jesús onase guive áño 2-pe ñande ára mboyve, oñembyaty peve hemimboʼekuérandi oho mboyve yvágape áño 33-pe.

MBAʼÉICHAPA ÑANEPYTYVÕ

²⁹ Ko lívro ningo omoñepyrũ porãiterei Griégo Kuatiañeʼẽ. Ohechauka porãiterei Jesús haʼehague pe Mesías ha rréi Ñandejára rréinope. Heʼi mbaʼépa jajapovaʼerã ñamoirũ hag̃ua Jesúspe ha mbaʼe tembiapópa oñemeʼẽ ñandéve. Primero Juan Bautista, upéi Jesús ha avei hemimboʼekuéra opredika: ‘Hiʼag̃uíma yvagapegua rréino’. Ha Jesús omombeʼu mbaʼépa jajapovaʼerã og̃uahẽ mboyve ko múndo aña ára paha: “Ha pe marandu porã [Ñandejára] sãmbyhy rehegua oñemoherakuãta opárupi ko Yvy jerekuévo, opa tetãygua ohendu hag̃ua. Upe rire ae, og̃uahẽta pe ára paha”. Koʼág̃a peve tuichaiterei mbaʼe ko tembiapo: ñaipytyvõ umi héntepe ‘oiko hag̃ua Jesús remimboʼéramo’. Upéicha jasegiñaína Jesús ehémplo (Mat. 3:2; 4:17; 10:7; 24:14; 28:19).

³⁰ Mateo kuatiañeʼẽ ningo “marandu porã”. Oipytyvõvaʼekue umi hénte oikóvape primer síglope, ha Jehová oheja ñandéve g̃uarã koʼág̃a. Umi ndahaʼéiva kristiáno jepe ohechakuaa ko lívro iporãitereiha. Pór ehémplo, ojeʼe pe mburuvicha hindú Mohandas [Mahatma] Gandhi heʼihague: “Eñehaʼãkena rehesaʼỹijo porã Jesús omboʼevaʼekue [...]. Haʼe oñemoñeʼẽ enterovetépe g̃uarã”.

³¹ Upéicharõ jepe oparupiete ko Yvy henyhẽ provlémagui, jepe oĩ umi tetã heʼíva ijehe kristianoha. Péro mbovymi kristiáno tee omombaʼe, ostudia ha ojapo añetehápe Jesús omboʼevaʼekue, oĩva Mateo kuatiañeʼẽme. Koʼã tapicha ningo ohupyty heta mbaʼe porã. Ñandéve avei tuicha ñanepytyvõta jastudia jey jeýramo umi mbaʼe porãita Jesús ñanemboʼevaʼekue. Pór ehémplo: mbaʼéichapa ikatu javyʼa añetehápe, mbaʼérepa ñande reko potĩ vaʼerã, mbaʼéichapa pe mborayhu ñanepytyvõ; mbaʼeichagua ñemboʼépa ohendu Jehová, mbaʼérepa iporãve ñamotenonde Ñandejárape jaikorangue pláta rapykuéri; jaheka raẽ vaʼerãha Ñandejára rréino, ñamombaʼevaʼerãha umi mbaʼe oúva Jehovágui, ha tekotevẽha ñañatende porã ha ñaneñeʼẽrendu. Mateo kapítulo 10 omombeʼu mbaʼéichapa Jesús omboʼe hemimboʼekuérape opredika hag̃ua “yvagapegua rréino” hiʼag̃uimaha. Umi káso Jesús omombeʼuvaʼekue oipytyvõ entéro ohendusévape. Avei umi profesía omeʼẽvaʼekue, pór ehémplo umi ohechaukáva mbaʼéichatapa haʼe ou jey vove, omombarete ñande jerovia ha ñane esperánsa umi mbaʼe porã ojapótavare (5:1–7:29; 10:​5-42, BNP; 13:​1-58; 18:1–20:16; 21:28–22:40; 24:3–25:46).

³² Mateo omombeʼu avei heta profesía oñekumplivaʼekue. Heta vése oiporu Evréo Kuatiañeʼẽ ohechauka hag̃ua umíva. Koʼãva ohechauka porãiterei Jesús haʼehague pe Mesías, ha ni mbaʼevéicharõ ndaikatúi jaʼe ndaupeichaihague. Jahechamína pór ehémplo Mateo 13:​14, 15 ha Isaías 6:​9, 10; Mateo 21:42 ha Salmo 118:​22, 23; avei Mateo 26:​31, 56 ha Zacarías 13:7. Koʼã mbaʼe ñanepytyvõ jajeroviave hag̃ua oikotaha katuete umi mbaʼe Jesús heʼivaʼekue ha ohaíva Mateo. Oñekumplíta umi mbaʼe Jehová oipotáva “yvagapegua rréino” rupive.

³³ Opa mbaʼe Jehová heʼivaʼekue Jesús rehe oñekumplipaite! Ha Mateo omombeʼu porãiterei mbaʼéichapa oñekumpli umi profesía. Iporãta entéro ohayhúva tekojoja, ojepyʼamongetáramo umi profesía oñekumplívare, ha umi promésa oñemeʼẽvare. Upéicha ikatúta javyʼa jaikuaahaguére Jehová omopotĩtaha héra “yvagapegua rréino” rupive. Ko rréino rupive Jesucristo ovendesíta ha ombovyʼáta umi ipyʼaporãvape ha ohechakuaávape oikotevẽha Ñandejárare. Ojapóta upéva ‘og̃uahẽvo pe ára opa mbaʼe oñembopyahupa jeývo, pe yvypóraicha ouvaʼekue oguapývo itróno omimbipávape’ (Mat. 19:28). Koʼã marandu porãite oĩ Mateo kuatiañeʼẽme.

[Nóta]

Mahatma Gandhiʼs Ideas, 1930, ojapóva C. F. Andrews, páh. 96.