Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè

To whenuena e yindọ aṣa lọ nado hò kọfo ahàn tọn de do devo go nado biọ dagbemẹninọ ma yin nùdego to Biblu mẹ, naegbọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ma nọ tindo mahẹ to aṣa ehe mẹ?

Aṣa lọ nado hò kọfo vẹnhàn (kavi ahàn sinsinyẹn devo) tọn lẹ do yede go ko tin sọn whenu dindẹn bosọ gbayipe dile etlẹ yindọ nuyiwa lọ sọgan gbọnvo to otò dopodopo mẹ. To whedelẹnu, mẹhe to aṣa lọ hodo lẹ nọ hò kọfo yetọn lẹ dopọ. Omẹ tintan he ze kọfo etọn daga nọ saba biọ ayajẹ, dagbemẹninọ, gbẹ̀gaa, kavi onú mọnkọtọn de na mẹhe pò lẹ. Yé sọgan zan hogbe de nado do gbekọndopọ yetọn hia kavi ze kọfo yetọn daga bo nùahàn lọ vude. Na mẹsusu, aṣa ehe taidi nuhe ma ylan kavi yin dohia jijọ dagbe tọn, ṣigba Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ma nọ tindo mahẹ to aṣa ehe mẹ na whẹwhinwhẹ́n dagbe lẹ wutu.

E ma yindọ Klistiani lẹ ma nọ jlo dọ mẹdevo ni tindo ayajẹ po dagbemẹninọ po wẹ gba. To wekanhlanmẹ de mẹ hlan agun lẹ, hagbẹ anademẹtọ owhe kanweko tintan tọn dotana po hogbe de po he sọgan yin lilẹdo “mì nọ blẹo,” kavi “jijọho ni tin hẹ mì.” (Owalọ lẹ 15:29) Podọ sinsẹ̀n-basitọ nugbo delẹ dọna ahọlu lẹ dọmọ: “Gbọ . . . klunọ ṣie ni tin kakadoi” kavi “Gbọ ahọlu ni togbẹ̀ doidoi.”—1 Ahọlu lẹ 1:31; Nẹhemia 2:3.

Ṣigba, fie wẹ aṣa lọ nado hò kọfo ahàn tọn de do devo go wá sọn? Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn [Flansegbe] 1^er novembre 1968 yihodọ sọn otanwe The Encyclopædia Britannica (1910), Bladopọ 13, weda 121 mẹ dọmọ: “E yọnbasi taun dọ aṣa [ehe] na ko wá sọn hùnwhẹ sinsẹ̀n hohowhenu tọn mẹ he bẹ ahànnunu na yẹwhe lẹ po oṣiọ lẹ po hẹn. To núdùdù whenu, Glẹki lẹ po Lomunu lẹ po nọ sọ̀n ahàn na yẹwhe yetọn lẹ, podọ to hùnwhẹ lẹ whenu, yé nọ nùahàn na [yẹwhe lọ lẹ] po oṣiọ lẹ po.” Otanwe lọ yidogọ dọmọ: “Ahànnunu nado biọ dagbemẹninọ na mẹhe to ogbẹ̀ lẹ dona ko nọ tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ aṣa ahànnunu avọ́sinsan tọn ehelẹ.”

Be whẹho lọ gbẹ́ yinmọ to egbehe ya? Alọnuwe 1995 tọn heyin International Handbook on Alcohol and Culture dọmọ: “[Aṣa lọ] sọgan ko yin ohia nuyiwa avọ́sinsan hohowhenu tọn de tọn to ehe mẹ onú wiwe de nọ yin sinsọ̀n hlan yẹwhe lẹ: ohùn kavi vẹnhàn nado basi obiọ de, yèdọ odẹ̀ he nọ yin bibladopọ po hogbe delẹ po taidi ‘nọgbẹ̀ dẹn!’ kavi ‘nọ gángán!’ ”

Ṣigba, nugbo lọ dọ nude, ohia, kavi nuyiwa de wá sọn sinsẹ̀n lalo hohowhenu tọn mẹ kavi tindo kanṣiṣa hẹ ẹ ma dohia dọ sinsẹ̀n-basitọ nugbo de ma sọgan yí onú mọnkọtọn lẹ zan paali. Lẹnnupọndo atin-sinsẹ́n pomeglanate ji. Otanwe Biblu tọn he diyin de dọmọ: “E taidi dọ pomeglanate na ko yin yiyizan ga taidi ohia wiwe de to sinsẹ̀n kosi tọn lẹ mẹ.” Etomọṣo, Jiwheyẹwhe biọ dọ yè ni yí sekan do basi pomeglanate lẹdo tonuyinyẹn tewu yẹwhenọ daho tọn go, podọ dòtin gànvẹẹ tẹmpli Sọlọmọni tọn lẹ yin aṣọ́dona po yẹdide pomeglanate tọn lẹ po. (Eksọdusi 28:33; 2 Ahọlu lẹ 25:17) Humọ, alọkẹ́ alọwle tọn tindo kanṣiṣa hẹ sinsẹ̀n to ojlẹ de mẹ wayi. Ṣogan, suhugan gbẹtọ lẹ tọn to egbehe ma yọ́n enẹ bo nọ pọ́n alọkẹ́ alọwle tọn hlan taidi kunnudenu de poun dọ mẹde ko wlealọ.

Etẹwẹ dogbọn vẹnhàn yiyizan to nuwiwa sinsẹ̀n tọn lẹ whenu dali? Di dohia, to ojlẹ de mẹ, omẹ Ṣekẹmi tọn he yin Baali-sẹ̀ntọ lẹ “yì biọ ohọ̀ yẹwhe yetọn tọn mẹ, bo dù bosọ nù, bo hodẹ̀do Abimelẹki,” visunnu Gideoni tọn. (Whẹdatọ 9:22-28) Be hiẹ lẹndọ mẹhe yin nugbonọ na Jehovah de na ko tindo mahẹ to ahànnunu mọnkọtọn mẹ, bo tlẹ biọ alọgọ yẹwhe lalo de tọn nado yinuwa sọta Abimelẹki ya? To zẹẹmẹ bibasi gando ojlẹ he mẹ Islaeli ṣiatẹ sọta Jehovah go, Amọsi dọmọ: “Yé sọ hẹn yede mlọnai to adà agbà dopodopo tọn ji to avọ̀ yè yí to afànu lẹ ji, podọ yé to ovẹn omẹ di omẹ yè ko wle ahọ́ lẹ nkọtọn nù to ohọ̀ [yẹwhe] yetọn tọn mẹ.” (Amọsi 2:8) Be sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ na ko tindo mahẹ to onú mọnkọtọn mẹ, vlavo vẹnhàn lọ yin kinkọ̀n do aigba taidi avọ́sinsan na yẹwhe lẹ kavi yin nùnù poun to nuwiwa lọ whenu ya? (Jẹlemia 7:18) Kavi be sinsẹ̀n-basitọ nugbo de na ze kọfo ahàn tọn daga bo biọ alọgọ yẹwhe de tọn nado yinuwado sọgodo mẹde tọn ji kavi nado hẹn sọgodo ayajẹnọ de wá na ẹn ya?

Ojlofọndotenamẹnu wẹ e yin nado yọnẹn dọ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ nọ dlẹn alọ yetọn lẹ daga to whedelẹnu bo nọ biọ kọdetọn dagbe. Yé nọ dlẹn alọ yetọn lẹ hlan Jiwheyẹwhe nugbo lọ. Mí hia dọmọ: “Sọlọmọni sọ ṣite to agbà OKLUNỌ tọn lọ nukọn . . . bo dlẹn alọ etọn lẹ jẹgbonu hlan olọn: bo dọmọ, OKLUNỌ E, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, Jiwheyẹwhe de ma tin to finẹ di we, . . . hiẹ ni sè to olọn otẹn fininọ towe mẹ; whenuena hiẹ sè, nọ jona.” (1 Ahọlu lẹ 8:22, 23, 30) Mọdopolọ, “Ẹzla sọ dona OKLUNỌ, . . . gbẹtọ lẹpo sọ gblọn, po zizedaga alọ yetọn lẹ tọn po, dọmọ, Niṣẹ, Niṣẹ: yé sọ dẹ́ ota yetọn lẹ, bosọ litaina OKLUNỌ po nukunmẹ yetọn lẹ po hlan aigba.” (Nẹhemia 8:6; 1 Timoti 2:8) E họnwun dọ nugbonọ enẹlẹ ma to alọ yetọn lẹ dlẹn hlan olọn nado biọ dona sọn yẹwhe Gadi kavi tadagbe tọn de si gba.—Isaia 65:11.

To egbehe, mẹsusu he nọ tindo mahẹ to aṣa lọ mẹ nado hò kọfo ahàn tọn de do devo go sọgan nọma lẹn dọ yé to nude biọ sọn yẹwhe de si, mọjanwẹ yé ma sọgan basi zẹẹmẹ nuhewutu yé nọ ze kọfo ahàn tọn yetọn lẹ daga hlan olọn. Etomọṣo, nugbo lọ dọ yé ma lẹnnupọn ganji do whẹho lọ ji ma yin whẹjijọ na Klistiani nugbo lẹ nado lẹndọ emi tin to dandannu glọ nado hodo apajlẹ yetọn.

E họnwun dọ to whẹho devo lẹ mẹ ga, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ma nọ wà nuhe suhugan gbẹtọ lẹ tọn to wiwà. Di apajlẹ, mẹsusu nọ basi ohia vonọtaun lẹ na asia akọta tọn lẹ; yé ma nọ pọ́n ehelẹ hlan taidi nuwiwa sinsẹ̀n-bibasi tọn lẹ gba. Klistiani nugbo lẹ ma nọ hẹnalọdotena nuyiwa mọnkọtọn lẹ gba, ṣigba yelọsu lẹ ma nọ tindo mahẹ to yé mẹ. Na Kunnudetọ susu yọ́n ojlẹ he mẹ hùnwhẹ mọnkọtọn na yin bibasi te wutu, yé yinuwa po zinzin po ma nado hẹn homẹgble mẹdevo lẹ. Depope he whẹho lọ na yin, yé magbe ma nado tindo mahẹ to nuyiwa pọmẹ owanyi didohia akọta mẹtọn tọn lẹ mẹ, ehe Biblu jẹagọdo. (Eksọdusi 20:4, 5; 1 Johanu 5:21) To egbehe, aṣa lọ nado hò kọfo de do devo go sọgan nọma yin pinpọnhlan taidi nuyiwa he tindo kanṣiṣa de po sinsẹ̀n po. Ṣogan, whẹwhinwhẹ́n dagbe lẹ tin he wutu Klistiani lẹ ma nọ tindo mahẹ to aṣa he wá sọn sinsẹ̀n lalo mẹ ehe mẹ, yèdọ aṣa de he tlẹ sọgan yin pinpọnhlan todin taidi obiọ bibasi hlan ‘olọn’ nado mọ nude yí, taidi dọ yè to alọgọ biọ sọn asisa huhlọn he hugan jọwamọ tọn de si.—Eksọdusi 23:2.