Sọn Owe-Hihá ji Jẹ Codex ji—Lehe Biblu Wá Lẹzun Owe de Gbọn

TO OWHE kanweko lẹ gblamẹ, gbẹtọ lẹ ko kàn ayiha susu nado sẹ̀ nudọnamẹ do. To hohowhenu, wekantọ lẹ nọ basi kandai yetọn lẹ do zannu oflin tọn, tafo zannu kavi owhlẹ tọn, ayú po nuyizan devo lẹ po ji. To owhe kanweko tintan whenu, owe-hihá wẹ yin kandai wunmẹ he yin alọkẹyi gbayipe to Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn. To nukọn mẹ, codex wá aimẹ bo diọtẹnna owe-hihá bosọ lẹzun aliho paa he mẹ kandai lẹ nọ yin hinhẹn gbọṣi aimẹ te. E sọ yidogọna hinhẹn gbayipe Biblu tọn tlala. Etẹwẹ yin codex, podọ nawẹ e wá jẹ yinyin yiyizan ji gbọn?

Codex yin wunmẹ kandai tọn tintan he mẹ owe egbezangbe tọn lẹ wá sọn. E nọ bẹ weda susu hẹn he yin titò bosọ yin bibladopọ. Adà awe weda lọ lẹ tọn lẹpo ji wẹ nukinkan nọ tin te podọ wepa de nọ yin yíyí do ṣinyọ́n ẹn. Codex tintan lọ ma di owe egbezangbe tọn lẹ sọmọ, ṣigba taidi suhugan nudevo he gbẹtọ detọ́n lẹ tọn, e yin awuwlena bosọ yin vivọjlado sọgbe hẹ nuhudo po ojlo mẹhe to yíyí ì zan lẹ tọn po.

Owhlẹ, Osẹ̀n Pinpẹn, po Ayú Po

To dowhenu, codex lẹ nọ saba yin awuwlena po tafo owhlẹ tọn he yè và osẹ̀n pinpẹn na lẹ po. Owhlẹ mọnkọtọn he tónu yetọn yin sinsindopọ lẹ yin mimọ to Herculanum, yèdọ tòpẹvi de he yin vivasudo to pọmẹ hẹ Pompéi to whenuena Osó Vésuve tọn wujẹgbonu to owhe 79 W.M. To godo mẹ, owhlẹ sinsinyẹn lẹ wá yin tẹndiọna gbọn nuyizan fẹdẹ́fẹdẹ́ lẹ dali. To ogbè Latin tọn mẹ, codex kavi owe ehelẹ, nọ yin yiylọ dọ membranae, kavi owe ayú tọn lẹ, na ayú kanlin tọn wẹ nọ saba yin yiyizan nado wleawuna weda lọ lẹ.

Codex delẹ he gbẹ́ tin-to-aimẹ yin bibasi po papyrus po. Codex Klistiani lẹ tọn he dohó hugan lẹ, he gbọṣi aimẹ to lẹdo yozònọ Egipti tọn delẹ mẹ, yin bibasi po papyrus po.a

Owe-Hihá Kavi Codex?

E họnwun dọ Klistiani lẹ yí owe-hihá lẹ zan taun, e whè gbau kakajẹ vivọnu owhe kanweko tintan W.M. tọn. Sọn vivọnu owhe kanweko tintan tọn jẹ owhe kanweko atọ̀ntọ W.M., nudindọn sinsinyẹn de tin to mẹhe nọgodona yizan codex tọn po mẹhe yiwanna owe-hihá lẹ po ṣẹnṣẹn. Hẹngogonọ he ko jẹakọ hẹ owe-hihá yiyizan lẹ ma jlo na jo aliho nuyiwa tọn po aṣa yetọn hoho lẹ po do. Ṣigba, lẹnnupọndo nuhe owe-hihá de hihia bẹhẹn ji. Owe-hihá nọ saba yin bibasi po weda papyrus kavi ayú tọn sọha tangan de po he nọ yin titlẹ́ dopọ debọdo-dego nado wleawuna owe gaa he nọ yin hihá de. Kandai lọ nọ yin kinkàn do haji haji to adà nukọn tọn owe-hihá lọ tọn kẹdẹ ji. Nado hia ẹ, wehiatọ lọ nọ vlọ́n owe-hihá lọ nado mọ adà he dín e te. To wehihia lọ godo, e nọ gọ̀ ẹ há. (Luku 4:16-20) Nado basi kandai dopo tata, e nọ saba biọ owe-hihá susu, ehe nọ hẹn yizan owe lọ tọn vẹawu dogọ. Dile etlẹ yindọ e họnwun dọ sọn owhe kanweko awetọ whenu sọyi, Klistiani lẹ nọ yiwanna nado basi vọkan Owe-wiwe tọn lẹ do wunmẹ codex tọn ji, owe-hihá lẹ gbẹ́ yin yiyizan na owhe kanweko lẹ dogọ. Etomọṣo, dodinnanutọ lẹ yise dọ yizan codex tọn gbọn Klistiani lẹ dali yí adà tangan de wà nado hẹn ẹn zun alọkẹyi gbayipe.

Ale codex tọn lẹ sù—e sọgan hẹn kandai susu podọ e yọ́n-na-yizan bosọ bọawu nado hẹn pé. Dile etlẹ yindọ mẹdelẹ doayi ale ehelẹ go to dowhenu, suhugan gbẹtọ lẹ tọn whleawu nado jo owe-hihá yiyizan do. Ṣigba, to owhe kanweko susu gblamẹ, whẹwhinwhẹ́n voovo lẹ zọ́n bọ codex wá yitẹn vudevude.

To nuyijlẹdonugo mẹ, codex pekuẹ hugan owe-hihá na adà awe weda etọn tọn lẹpo ji wẹ yè sọgan kanwe do, podọ owe susu sọgan yin bibladopọ. Sọgbe hẹ nuhe mẹdelẹ dọ, nuhe zọ́n taun bọ Klistiani lẹ po azọ́nwatọ delẹ po taidi whẹ̀yidọtọ lẹ do tindo ojlo to codex mẹ wẹ yindọ weda tangan he dín mẹde te lẹ sọgan yin mimọ po awubibọ po. Na Klistiani lẹ, kandai he tin topọ lẹ—kavi todohukanji kleun wefọ Biblu tọn lẹ tọn he sọgan yin hinhẹn do alọji—yọ́n-na-yizan taun na azọ́n wẹndagbe-jijlá tọn lọ. Humọ, codex nọ tindo wepa he nọ saba yin bibasi po owhlẹ po, enẹwutu e nọ dọ́jì hugan owe-hihá.

Codex lẹ sọ yọ́n-na-yizan na wehihia mẹdetiti tọn. Sẹpọ vivọnu owhe kanweko atọ̀ntọ tọn, Owe Wẹndagbe tọn lẹ ko tin-to-aimẹ to mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ ṣẹnṣẹn to owe ayú tọn pẹvi kleunkleun lẹ mẹ. Sọn whenẹnu gbọ́n, vọkan liva susu Biblu blebu kavi apadewhe etọn tọn lẹ ko yin awuwlena to wunmẹ codex tọn mẹ.

To egbehe, azọ́nwanu susu ko hẹn ẹn yọnbasi nado yawu mọ nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn he tin to Biblu mẹ yí po awubibọ po. E sọgan yin mimọ to ọdinatẹẹ ji, gbọn hoyidokanji lẹ gblamẹ, podọ to owe zinjẹgbonu lẹ mẹ. Mahopọnna wunmẹ Biblu tọn depope he hiẹ yiwanna, wleawuna owanyi na Ohó Jiwheyẹwhe tọn, bo nọ lẹnayihamẹpọndo e ji egbesọegbesọ.—Psalm 119:97, 167.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 15]

Codex yidogọna hinhẹn gbayipe Biblu tọn tlala