Nuhe Biblu Dohia
“Ehe wẹ otàn olọn po aigba po tọn to ojlẹ he mẹ yé yin didá te.” (Jenẹsisi 2:4) Hogbe kleun Biblu tọn ehelẹ do lehe wẹkẹ lọ po aigba po wá aimẹ do hia. Ṣigba, be nuhe Biblu dọ sọgbe hẹ nuhe dodinnanu weyọnẹntọ lẹ tọn dohia ya? Lẹnnupọndo apajlẹ kleun ehelẹ ji.
To Bẹjẹeji: Olọn po aigba po wẹ yè dá
Be wẹkẹ lọ ko tin sọn odò wẹ ya?
Jenẹsisi 1:1 dọmọ: “To bẹjẹeji Jiwheyẹwhe dá olọn lẹ po aigba po.”
Kakajẹ nudi 1950, nuhe weyọnẹntọ dahodaho aihọn tọn lẹ nọ lẹn wẹ yindọ wẹkẹ lọ ma do bẹjẹeji. Amọ́ po dodinnanu he weyọnẹntọ lẹ bayi to agọe lẹ po, susu yetọn wá mọdọ wẹkẹ lọ do bẹjẹeji.
Nawẹ aigba ṣí to dowhenu?
Mí hia to Jenẹsisi 1:2, 9 mẹ dọ to dowhenu, aigba “to ovọ́ bosọ to tata” bọ osin gọ́ e ji.
To egbehe, dodinnanu weyọnẹntọ lẹ tọn dohia dọ nugbo wẹ ohó enẹ. Dodinnanutọ Patrick Shih bayi zẹẹmẹ dọ to bẹjẹeji, “jẹhọn oxygène he yè na gbọ́n de ma tin . . . bọ nulẹ to mọmọ poun to aigba ji.” Linlinwe de dọmọ: “Todin, mí ko mọnukunnujẹemẹ po dodinnanu he mí bayi lẹ po dọ to dowhenu, osin kẹdẹ wẹ gọ́ Aigba ji, diblayin dọ ofi húhú de ma tin.”—Linlinwe Astronomy.
Nawẹ nulẹ wá diọ to aigba ji gbọn?
Jenẹsisi 1:3-5 dohia dọ to bẹjẹeji, filẹpo wẹ dózin to ogbẹ̀ lọ mẹ bọ hinhọ́n ma gán họ́n do aigba ji. To ojlẹ susu godo wẹ owhè po osun po wá họnwun gblegede sọn aigba ji.—Jenẹsisi 1:14-18.
Biblu ma dọ dọ nutogbẹ̀ he to aigba ji lẹpo yin didá to azán ṣidopo gànhiho 24 tọn lẹ gblamẹ
Dodinnanutọ delẹ basi zẹẹmẹ dọ hinhọ́n vude poun wẹ họ́n do aigba ji to bẹjẹeji. Yé dọmọ: “Aigba dózin bọ avìvì de ṣinyọ́n e ji.” Nukọn mẹ wẹ “nulẹ jẹ wunhọn ji to aigba ji bọ yè gán mọ agahomẹ po sinmẹ juju etọn po.”—Smithsonian Environmental Research Center.
Nawẹ nutogbẹ̀ lẹ wá aimẹ do to aigba ji?
Jenẹsisi 1:20-27 dọ dọ yè dá whèvi, ohẹ̀ po kanlin he nọ nọ̀ aigba-klo ji lẹ po bo wá dá gbẹtọvi lẹ gbọngodo. Weyọnẹntọ lẹ yise dọ whèvi lẹ ko tin hoho jẹnukọnna kanlin he nọ nanọ̀ ovi yetọn lẹ bọ ojlẹ susu godo wẹ gbẹtọ wá wá.
Biblu ma dọ dọ nutogbẹ̀ lẹ ma gán diọ wunmẹ dile ojlẹ to yìyì
Nuhe Mẹlẹ Ma Yọnẹn Gando Biblu Go
Nukunnumọjẹnumẹ agọ̀ he mẹdelẹ do gando nuhe Biblu dọ go nọ zọ́n bọ yé nọ lẹndọ nuhe e dọ ma sọgbe po nuhe dodinnanu weyọnẹntọ lẹ tọn dohia po.
Biblu ma dọ dọ sọn owhe 6 000 poun die wẹ wẹkẹ lọ kavi aigba tin. Biblu dọ poun dọ aigba po wẹkẹ lọ po yin didá “to bẹjẹeji.” (Jenẹsisi 1:1) Amọ́, e ma dọ lehe ojlẹ enẹ dẹn sọ.
Biblu ma dọ dọ nutogbẹ̀ he to aigba ji lẹpo yin didá to azán ṣidopo gànhiho 24 tọn lẹ gblamẹ. Biblu zan hogbe lọ “azán” nado dlẹnalọdo ojlẹ he tindo tedidi voovo lẹ. Di apajlẹ, e dọ dọ didá wẹkẹ lọ blebu tọn, he bẹ “azán” ṣidopo nudida tọn hẹn dile Jenẹsisi weta 1 dohia do, wá aimẹ to ojlẹ he yin yiylọdọ “azán he gbè Jehovaha Jiwheyẹwhe basi aigba po olọn po” gblamẹ. (Jenẹsisi 2:4) Ehe to didohia dọ “azán” nudida tọn ṣidopo lọ lẹ dopodopo he Jiwheyẹwhe yí do wazọ́n do aigba go na e nido yọ́n nọ na nutogbẹ̀ lẹ po whenu he e wá yizan do dá nutogbẹ̀ lẹ po gán to alọdlẹndo ojlẹ he dite taun lẹ.
Biblu ma dọ dọ nutogbẹ̀ lẹ ma gán diọ wunmẹ dile ojlẹ to yìyì. Owe Jenẹsisi tọn plọn mí dọ kanlin lẹ yin didá “sọgbe hẹ wunmẹ yetọn.” (Jenẹsisi 1:24, 25) Nuhe na dọ Biblu te bo do zan hogbe lọ “wunmẹ” wẹ yindọ nutogbẹ̀ lẹ gán diọ taun dile ojlẹ to yìyì, bọ “wunmẹ” voovo nutogbẹ̀ de tọn na wá tin.
Etẹwẹ a lẹn?
Dile mí ko dọ do, Biblu dọ lehe wẹkẹ lọ bẹjẹeji do, lehe aigba te to dowhenu po lehe nutogbẹ̀ lẹ wá aimẹ do po, podọ hogbe he e zan lẹ ma gẹdẹ bosọ sọgbe. Todin, be e yọnbasi dọ nuhe Biblu dọ gando Mẹhe dá onú enẹ lẹpo go nisọ sọgbe ya? Owe de dọmọ: “Dodinnanu he weyọnẹntọ egbezangbe tọn susu bayi ma jẹagọdo . . . linlẹn lọ dọ ogbẹ̀ wá aimẹ gbọn nujijọ vonọtaun de gblamẹ.”—Encyclopædia Britannica.b
a Biblu dohia dọ Jehovah wẹ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn.
b Amọ́, Encyclopædia Britannica ma yigbe dọ mẹdatọ de tin.