Be Nuhe Lẹnunnuyọnẹn Dọ Sọgbe hẹ Nuhe Biblu Dọ Ya?
Gblọndo Biblu tọn
Mọwẹ, na dile etlẹ yindọ Biblu ma yin owe lẹnunnuyọnẹn tọn de, eyin e dọho gando lẹnunnuyọnẹn go nue e dọ lẹ nọ sọgbe. Mì gbọ mí ni gbadopọnna apajlẹ delẹ he dohia dọ nue lẹnunnuyọnẹn dọ nọ sọgbe hẹ Biblu tọn podọ Biblu bẹ nugbo he gando lẹnunnuyọnẹn go titengbe delẹ hẹn ehe gbọnvo taun na nuyise mẹsusu he nọgbẹ̀ to ojlẹ he mẹ Biblu yin kinkan te tọn.
Wẹkẹ lọ tindo bẹjẹeji. (Jenẹsisi 1:1) To vogbingbọn mẹ, otàngblo hohowhenu tọn susu dohia dọ wẹkẹ lọ ma yin didá, dọ e wá aimẹ na ede poun wẹ. Babilọninu lẹ yise dọ yẹwhe he gblamẹ wẹkẹ lọ yin jiji gbọn wá sọn ohù awe mẹ. Otàngblo devo lẹ dọ dọ azìn daho de mẹ wẹ wẹkẹ lọ jọ̀ sọn.
Wẹkẹ lọ nọ yin anadena egbesọegbesọ gbọn osẹ́n jọwamọ tọn he sọgbe lẹ dali, e ma yin gbọn ojlo agọ̀ yẹwhe lẹ tọn dali. (Jobu 38:33; Jelemia 33:25) Otàngblo he gbayipe to aihọn lọ mẹ delẹ nọ plọnmẹ dọ gbẹtọvi lẹ ma gán họ̀ngán sọn nujijọ he yẹwhe he matindo lẹblanu lẹ nọ hẹnwa si.
Aigba yin pipla do agbágbá. (Jobu 26:7) Gbẹtọ susu yise to hohowhenu dọ aihọn lọ to flala bo sinai do kanlin daho de ji, enẹ wẹ agbò kavi oklò.
Osin he owhè gbọ́n sọn ohù po asisa osin tọn devo lẹ po mẹ yì aga wẹ nọ ja do aigba ji di jikun, osin-agó kavi kẹ́njikun, enẹgodo, osin ehelẹ nọ sà yì tọ̀sisa lẹ mẹ kavi lẹzun osindò. (Jobu 36:27, 28; Yẹwhehodọtọ 1:7; Isaia 55:10; Amọsi 9:6) Glẹkinu hohowhenu tọn lẹ lẹndọ tọ̀sisa lẹ nọ gọ́ gbọn ohù he to odò glọ dali, podọ linlẹn ehe gbọṣi aimẹ kakajẹ owhe kanweko 18tọ.
Osó lẹ nọ yiaga bo nọ wá họliai, podọ osó he tin egbehe lẹ ko nọ ohù glọ pọ́n dai. (Salmu 104:6, 8) To vogbingbọn mẹ, otàngblo susu dohia dọ yẹwhe lẹ wẹ dá osó lẹ sọgbe hẹ dehe yé te din.
Wiwejininọ nọ basi hihọ́na agbasalilo. Osẹ́n he yin nina akọta Islaeli tọn lẹ bẹ alọkiklọ́ hẹn to whenue mẹde doalọ onú kúkú de go, mẹhe to azọ̀n bẹplamẹ de jẹ ginglọn do olá, po lehe afọdai lẹ na nọ yin nuṣinyọndo po do. (Levitiku 11:28; 13:1-5; Deutelonomi 23:13) Amọ́, to whenue gbedide ehelẹ to yinyin nina, dopo to nuyiwa azọ̀nhẹngbọ tọn Egiptinu lẹ tọn mẹ wẹ nado nọ sá nude he bẹ afọdai gbẹtọ tọn hẹn do apà mẹ.
Be nuhe ma sọgbe to lẹnunnuyọnẹn-liho lẹ tin to Biblu mẹ wẹ ya?
Dogbigbapọnna Biblu po sọwhiwhe po dohia dọ, lala wẹ yin gblọndo lọ. Pọndohlan agọ́ delẹ he dohia dọ Biblu ma sọgbe hẹ lẹnunnuyọnẹn, delẹ to yé mẹ die:
Otàngblo: Biblu dọ dọ wẹkẹ lọ yin didá to azán ṣidopo gànhiho 24 tọn gblamẹ.
Nugbo lọ: Sọgbe hẹ nue Biblu dọ, Jiwheyẹwhe dá wẹkẹ lọ sọn whenu dindẹn die. (Jenẹsisi 1:1) Podọ, azán nudida lẹ tọn he yin nùdego to Jenẹsisi weta 1 mẹ yin ojlẹ lẹ he tedidi etọn ma yin yinyọnẹn. Na nugbo tọn, ojlẹ blebu he gblamẹ aigba po olọn po yin didá te sọ yin yiylọdọ “azán.”—Jenẹsisi 2:4.
Otàngblo: Biblu dọ dọ ogbé lẹ yin didá jẹnukọn na owhè he nọ zọ́n bọ ogbé-mú lẹ do nọ wujẹgbonu.—Jenẹsisi 1:11, 16.
Nugbo lọ: Biblu dohia dọ owhè he yin dopo to sunwhlẹvu he to “olọn lẹ” mẹ ko yin didá jẹnukọnna ogbé lẹ. (Jenẹsisi 1:1) Hinhọ́n he owhè nọ detọ́n họ́n do aigba nukunmẹ to “azán” tintan nudida tọn kavi ojlẹ dindẹn nudida tọn lọ. Dile gbẹ̀mẹ jẹ hinhọ́n ji to “azán” atọ̀ntọ nudida tọn gbè, hinhọ́n lọ ko sinyẹn jẹ obá lọ mẹ nado yinuwado ogbé lẹ ji nado wujẹgbonu. (Jenẹsisi 1:3-5, 12, 13) Enẹgodo wẹ owhè wá họnwun gblegede to aigba ji.—Jenẹsisi 1:16.
Otàngblo: Biblu dọ dọ owhè nọ to lilẹ́-lilẹ́ do aigba.
Nugbo lọ: Yẹwhehodọtọ 1:5 dọmọ: “Owhè nọ zẹ̀, owhè nọ yihọ; E sọ nọ yawu lẹkọyi nọtẹn etọn fie e nasọ vọ́ zẹ̀ sọn.” Na nugbo tọn, nue dọ wefọ ehe te poun wẹ yindọ mí nọ mọ dile owhè nọ zẹ̀ bosọ nọ yihọ hlan sọn aigba ji. Etlẹ yin to egbehe, mẹde gán yí hogbe lọ lẹ “owhè zẹ̀” kavi “owhè yihọ” zan, sọgan e yọnẹn dọ aigba nọ to lilẹ́-lilẹ́ do owhè.
Otàngblo: Biblu dọ dọ aigba to flala.
Nugbo lọ: Biblu yí hogbe lọ “opodo aigba tọn” zan nado dọho do “awà he dẹn hugan aigba tọn lẹ” ji; ehe ma zẹẹmẹdo dọ aigba to flala kavi do agosu. (Owalọ lẹ 1:8; nudọnamẹ odò tọn) Mọdopolọ, hodidọ lọ “agosu ẹnẹ aigba tọn lẹ” ma dohia dọ aigba tindo agosu ẹnẹ. Eyin mí hia hodidọ ehelẹ mí nọ mọnukunnujẹemẹ dọ e dlẹnalọdo aigba to blebu mẹ.—Isaia 11:12; Luku 13:29.
Otàngblo: Biblu dọ dọ yin yè jlẹ nuhe to loboto de lẹdo pé, e na yin whla atọ̀n gbigblo etọn tọn pẹẹ, to whenuena e yindọ sọha he sọgbe lọ wẹ gbigblo etọn donu pi (π) enẹ wẹ 3.1416 nkọ.
Nugbo lọ: “Ohù gànkinkọ̀n” tọn jijlẹ he yin hodọdeji to 1 Ahọlu lẹ 7:23 po 2 Otànnugbo lẹ 4:2 po mẹ dohia dọ e gblo na awagbà 10 podọ dọ “nujlẹkàn awagbà 30 tọn wẹ sọgan lẹdo e.” Nujijlẹ mọnkọ gán yin sọha he sẹpọ hẹ yede lẹ. E gán ko sọ yindọ yè jlẹ lẹdo pé basia lọ tọn to homẹ bo jlẹ gbigblo etọn to gbonu.