Weta 16

Wezundido Lanmẹyiya Tọn lẹ po Aihún Ayidedai Tọn Po

1, 2. (a) Wezundido tẹlẹ kavi aihundida devo tẹwẹ hiẹ nọ duvivi etọn na titengbe tọn? (b) Nawẹ alọnuzọ́n Jehovah tọn lẹ dohia do dọ e jlo dọ mí ni duvivi ogbẹ̀ tọn gbọn? (Psalm 104:14-24)

OJLO tintindo lẹdo aihọn pe de tin to wezundido lanmẹyiya vovo lẹ po ayidedai alọpa alọpa lẹ po mẹ. To owhe dopo mẹ dọla liva liva lẹ nọ yin zinzan nado duvivi yetọn lẹ. Be hiẹ nọ tindo ojlo de to onu ehelẹ mẹ ya? Di apajlẹ, be hiẹ nọ jlo nado nọ yì aihundida po opò de po to osingo ji (ski)? Kavi nado nọ yì daihun to osin ji po tọjihun de po (voile)? Be hiẹ nọ duvivi osin-linlin tọn, bọlu tafo ji tọn gbigbá kavi nado tindo mimá to aihundida devo lẹ mẹ ya? Kavi vlavo be hiẹ nọ tindo ojlo to yìyì sinemọto lẹ kavi nado pọ́n tito-to-whinnu tẹliviṣọnu tọn lẹ ya?

² Gbẹtọ delẹ na dọ dọ gbẹdudu mọnkọtọn lẹ ma yọn gba. Etẹwẹ hiẹ lẹn? Etẹ, gbẹtọ delẹ ko tlẹ sọ dọ dọ Biblu ma kẹalọyi onú ehelẹ gba. Ṣigba, na nugbo tọn, gbẹtọ mọnkọtọn lẹ ko do Biblu hia do agọ̀ podọ nunọ etọn, yedọ Jehovah Jiwheyẹwhe. Oho Jiwheyẹwhe tọn dọho dagbe dogbọn gbẹtọ jọja lẹ he nọ mọ gbẹdudu yí sọn nuwiwa aihundida ayidedai tọn mẹ lẹ dali. Di dohia, to zẹemẹ bibasi mẹ na gbẹtọ Jiwheyẹwhe tọn he yin didohia lẹ mẹ, Biblu dọmọ: “Aligbo todaho lọ tọn lẹ na sọ tin gọ na yọpọsunnu lọ po yọpọyọnnu lẹ po to aihun da to aligbo etọn lẹ ji.” Dogọ, e dọ dọ “whenu wèdudu tọn . . . tin.” (Zekalia 8:5; Yẹwhehodọtọ 3:4) Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe ko basi lẹndai dọ mí dona mọ awuvivi sọn nuwiwa ayidedai tọn dagbe lẹ mẹ. Dopo to sinsẹ́n gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ yin “ayajẹ.” (Galatianu lẹ 5:22) Podọ vivi nuwiwa ayidedai agbasalilo tọn lẹ dudu yin nuhe jẹ bo yin jọwamọ.

ANADEME NADO HẸN VIVIDUDU SUDEJI

3-8. (a) Ayinamẹ jlẹkaji tọn do ayidedai ji tẹwẹ yin mimọ to 1 Timoti 4:7, 8 mẹ? (b) Nawẹ “zinzán agbasa tọn” yin alenọ gbọn? Ṣigba etẹwẹ sọgan jọ whenue gbẹtọ de yí wezundido lẹ do ayiha mẹ hugan? (c) Nuhahun tẹlẹ wẹ sọgan pannukọn gbẹtọ de eyin e zé ede do bọlugbágbẹ́ wehọmẹ tọn de mẹ? Etẹwẹ dona gọalọna ẹn nado basi dide nuyọnẹn tọn na vlavo nado basi ehe?

³ Nado gọalọna mí do tindo awuvivi sọn nuwiwa mọnkọtọ́n lẹ mẹ, Jiwheyẹwhe ko wleawudaina anademẹ na mí. Di apajlẹ, na mí nido dapana kọdetọn nududu zẹjlẹgo he ma gọna agbasalilo lẹ, Ohó Jiwheyẹwhe tọn na ayinamẹ dọlẹ: “A tin to . . . yé he to agbasalan yede tọn hẹngble lẹ mẹ blo.” (Howhinwhẹn lẹ 23:20) Mọdopolọ, ewọ na mí ayinamẹ nuyọnẹn tọn ehe to kọndopọmẹ hẹ nuwiwa ayidedai tọn lẹ: “Na hiẹ ni nọ zán dewe to jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Na zinzan agbasa tọn yin alenọ na pẹvide: ṣigba jijọ-di-Jiwheyẹwhe yin alenọ na onú lẹpo, e tindo opagbe aihọn he tin to dinvie tọn, po aihọn he ja tọn po.”—1 Timoti 4:7, 8.

⁴ Enẹwutu Biblu dohia dọ “zinzan agbasa tọn,” dile na mí nọ mọyí do to wezundido lẹ mẹ, tindo nọtẹn yetọn lẹ to ogbẹ̀ mítọn mẹ. E yọn na mí; e sọgan gọalọna mí nado wleawuna awuyiya agbasamẹ tọn, bibọ lanmẹ tọn, ṣiṣa okàn lẹ tọn po huhlọn po. Dogọ, e sọgan hẹn apọnmẹ mítọn fa ganji, na titengbe tọn eyin mí zan whenu susu do to nuplọn. Ṣigba doayi e go dọ Biblu hẹn mí yọnẹn dọ “zinzan agbasa tọn yin alenọ na pẹvide.” Etẹwẹ sọgan jọ eyin ayinamẹ Biblu tọn mọnkọtọn yin ovọ́dona bọ hiẹ jo dewe na wezundido lanmẹyiya tọn lẹ glanglan hugan?

⁵ Tintan whẹ́, e sọgan hẹn vividudu etọn gble na, kakati nido yin ayidedai dagbe de wezundido lanmẹyiya tọn lọ na lẹzun “whẹho sinsinyẹn” de na ẹn. To alọdlẹndo kọgbidinamẹnu he nọ dekọtọn sọn gbigbọ gandido tọn nado yí otẹn tintan to aihundida lẹ mẹ, nuyọnẹntọ to wezundido liho Bruce Ogilvie dọmọ: “To gbedopo yẹn kannubiọ gbẹtọ he ṣẹṣẹ yin dide lẹ to ogbẹ́ bọlu alọ-tọn gbátọ (baseball) daho 10 lẹ mẹ podọ 87 to kanweko mẹ yetọn dọmọ yé jlo dọ yé ni ma gbá bọlu to Ogbẹ́ Flinflin de mẹ na e nọ yi ayajijẹ sọn nuhe ko yin aihundida ehe tindo vivi de mẹ.”

⁶ Dogọ, aihundida delẹ, taidi bọlu-afọtọn gbigbá, sọgan yin owunu, na titengbe tọn whenue agbasa towe jẹ awuwle ji. Science Digest na linlin dọ dibla yì ovi Amelika tọn 12 000 000 lẹ, whẹpo yé na do pe owhe fọtọnnukunawe, nọ jiya awutu ylankan agbasamẹ tọn whepoponu tọn delẹ sọn aihundida lẹ mẹ! Dopo to bọlu-afọtọn gbatọ nukundeji lẹ mẹ gbẹ dọ ovisunnu etọn awe lẹ ma na gbá bọlu to bọlu-afọtọn hogbẹ́ yọpọvu lẹ tọn mẹ gba. “Mẹjitọ lẹ ma nọ nọte nado lẹnnupọn dogbọn onu lẹpo he sọgan jọ do hagbẹ́ jọja de go gba,” ewọ dọ. “Tintan whẹ, ewọ sọgan gọwá whégbè po adu sunsun delẹ po to alọ mẹ.” Nuhe hẹn aihundida delẹ yin owunọ sọmọ lọ wẹ yin atẹṣiṣi otẹn whinwhlẹn tọn jẹ bademẹ lọ—yedọ gbigbọ egblemaku tọn—he saba nọ yin tuli etọn na lọ.

⁷ Onu devo he na yin dogbapọnna wẹ yin hagbẹ́ lẹ he hunkọtọn aihundagbẹ́ he mẹ a biọ lẹ sọgan hẹn we nado tindo. Hodidọ paa avọdiọhọsa lẹ tọn tindo nudide nado nọ dọho dogbọn fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn lẹ dali. Humọ, whenuena ogbẹ́ aihundida tọn wehọmẹ de tọn basi gbejizọnlin yì nado pehẹ wehọmẹ devo, na whenu he pò lẹ mẹde sọgan yì tin to ogbẹ́dido gbẹtọ he ma no yí nukun do pọ́n nugbonọ-yinyin hlan Jiwheyẹwhe lẹ tọn mẹ. Ehe yin nude nado lẹnpọn, dile e ko yindo Ohó Jiwheyẹwhe tọn zinnudeji dọ “hiẹ ni nọ zan dewe to jijọ-di-Jiwheyẹwhe mẹ.” Podọ nawẹ e na yọn-na-yizan sọ nado do alọ to nude mẹ he sọgan hẹn nunọwhinnusẹ́n walọyizan dagbe towe tọn lẹ po haṣinṣan towe hẹ Mẹdatọ towe po gble po awubibọ po gbọn?

⁸ Enẹwutu aihundida lẹ taidi nuwiwa susu devo lẹ he yọn to whenue yé yin hinhẹn do jlẹkaji—to whenue yé ma du to ogbẹ̀ towe ji glanglan nado pavava do onu nujọnu tọn lẹ ji, kavi nado dọ̀n we biọ ninọmẹ ylankan owu tọn lẹ mẹ. Lehe e sọgan yin homẹhunnamẹnu de sọ nado daihun wezundido bléblé tọn de podọ nado tindo numimọ awuvivi tọn lọ dile na agbasa mẹde tọn na sọgbe bo yinuwa to ninọmẹ jiawu nugopipe tọn mẹ do! E sọgan hẹn ayajẹ po pekọ he ma na yawu yin winwọn lẹ wá. Podọ e sọgan gọalọna we nado yọn pinpẹn nutọn na Mẹdatọ mítọn daho he basi mí po huhlọn nugopipe tọn nado wà onu mọnkọtọn lẹ po.

SINEMỌTO LẸ PO TELEVISION PO

9-14. (a) Whenuena hiẹ todide basi nado pọ́n nupinpọ́n sinemọto tọn kavi télévision tọn de, onu alọpa tẹwẹ hiẹ tindo nuhudo nado họ́ dewe sọta? (b) Nawẹ e na yinuwà do gbẹtọ de go gbọn eyin ewọ pọ́n onu walọ fẹnnuwiwa tọn lẹ taidi aihundida de? Etẹwutu? Dile na mí tlẹ yọnẹn dọ nuwiwa mọnkọtọn lẹ ylan do, etẹwutu mí ma dona yí nukun pẹvi do pọn nugandomẹgo he pinpọ́n yé sọgan hẹnwá mí ji lẹ?

⁹ Sinemọto po ayidedai alọpa he mí yiwanna lẹ po sọgan gando haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe go. Sinemọto po ada nupinpọn télévision tọn delẹ po yin ayidedainu tọn dagbe lẹ; delẹ tlẹ sọgan whan pinpẹn nutọn yinyọnẹn mítọn na alọnuzọ́n jiawu Mẹdatọ mítọn tọn. Ṣigba matin ayihaawe hiẹ ko doayi e go dọ nupinpọn susu lẹ ko de mẹ sọn aliji po whenuho he nọ fọ́n ojlo ayọdide, ogalilọ, zanhẹmẹ yọnnu po yọnnu po tọn, zanhẹmẹ sunnu po sunnu po tọn, hunyanhunyan po gbẹtọ susu lẹ huhu po tọn dote. Ehelẹ sọgan yin pinpọn taidi ayidedainu. Ṣigba nawẹ yé nọ yinuwa do gbẹtọ de go gbọn?

¹⁰ Eyọn, kanbiọ dewe dọ: Nawẹ hiẹ wagbọn do wá lẹzun gbẹtọ ehe hiẹ yin to egbehe lọ? Be e ma yin gbọn lẹdo towe po nupinplọn po dali, gbọn nuhe hiẹ ko to yiyi do ayiha towe mẹ, titengbe gbọn nukun towe po otó towe lẹ po dali wẹ ya? Mọwẹ, jẹ oba de mẹ hiẹ lọsu na dewe yin nuhe a bẹ do ayiha towe mẹ lẹ. Sọle hiẹ jo dewe na nude do, mọdopolọ janwẹ e sọgan lẹzun adadewhe towe do niyẹn.

¹¹ Hiẹ ma na lẹn nado de dọ emi na du nududu de he ma yọn bo to owanlùn gba, kavi hiẹ na jlo wẹ? Etẹwẹ to whelọnu lo, eyin hiẹ gbọzangbọzan nọ jó apọn towe do na nuhe gble bo jẹ nado yin zizedlan? E na wa lẹzun ada nulẹnpọn towe tọn. Whenuena hiẹ to nupinpọn de pọn, na nugbo tọn, a to ogbẹdo hẹ gbẹtọ alọpa he to yinyin didohia to nukunmẹ sinemọto lọ tọn lẹ. Podọ sinemọto lẹ sọn ojlo mẹ wá yin bibasi nado hẹn we tindo numọtolanmẹ na mẹhe to aihun lọ da lẹ, nọ saba fọ́n ojlo owanyina whẹhutọ lẹ tọn dote—ogalọtọ, sunnu he nọ zanhẹ sunnu, yedọ mẹhutọ. Be hiẹ jlo na do alọ to ninọmẹ mọnkọtọn de mẹ sisosiso hẹ sunnu he nọ zanhẹ sunnu lẹ, yọnnu he nọ zanhẹ yọnnu lẹ, ogalọtọ lẹ, ayọdetọ lẹ po hlọnhutọ lẹ po wẹ?

¹² Ṣogan, dile na hiẹ pọn walọyizan ylankan zanhẹmẹ tọn, hunyanhunyan tọn to sinemọto lọ mẹ, hiẹ sọgan lẹndọ: “Etẹ, yẹn ma na wà onu mọnkọtọn de gbede pọ́n!” Nugbo, to alọnu din e sọgan vẹ́ na we eyin mẹde na we ayinamẹ dọ hiẹ ni jẹajo do kọmẹnu towe, do lalo na họntọn towe lẹ kavi lọga. Ṣigba etẹwẹ eyin hiẹ na dogbẹ́ hẹ ajotọ lẹ, ogalọtọ lẹ po sunnu he nọ zanhẹ sunnu lẹ dẹn sọmọ, bo wá jẹ todoai hlan linlẹn gbíngbán yetọn ji? To nukọnmẹ hiẹ sọgan wá yiwanna yé. Nuhe hiẹ ko gbẹwanna to tintan whenu sọgan nọ ma wá yin mọ to nukọnmẹ. Podọ lẹnnupọn dogbọn kanbiọ ehe dali: Nawẹ sọha suhugan sunnu he nọ zanhẹ sunnu lẹ tọn nọ wagbọn do nọ wá yin mọ? Gbọn whenu zinzan do lẹnnupọn do e ji dali podọ gbọn ogbẹ́dido hẹ mẹdevo lẹ he nọ wàmọ lẹ dali wẹ.

¹³ Hiẹ tindo numọtolanmẹ dọ hiẹ ma na do alọ to walọ fẹnnuwiwa tọn mẹ. Ṣigba etẹwẹ lo eyin hiẹ yì sinemọto po gbẹtọ vijinu awetọnọ lẹ po bo pọ́n whlasusu walọ alọpladokọnamẹ tọn, alọsadomẹgo po fẹnnuwiwa tọn lẹ po? Etẹwẹ hiẹ, matin ayihaawe, na jlo nado wà jẹgodona sinẹmọto mọnkọtọn lẹ, titengbe eyin hiẹ lọsu sọ zan ahan sinsinyẹn lẹ, he nọ hẹn awuku huhlọnnọ lẹ? Hiẹ ko yọn gblọndo lọ. Na nugbo tọn, susu to nupinpọn to sinemọto tọn egbehe tọn lẹ mẹ nọ dawha jẹgbonu dọ: “Mì ni jo míde na oylanwiwa! Bo gbà osẹ́n lẹpo, yedọ Jiwheyẹwhe tọn ga!” Be gbigbọ enẹ nkọntọn wẹ hiẹ jlo dọ ni wàzọn do ji we ya?

¹⁴ Be hiẹ gbọn ayiha dopo dali do lẹndọ hiẹ hugan nado yin hinhẹngble dogbọn gbigbọ ylankan lẹ dali ya? Flin, livi-livi mẹhe nọ nọ Europe lẹ he ko nọ wà nuhe jlọ, bo nọ wàzọn sinsinyẹn lẹ yin “apọnmẹklọna” dogbọn ajọjijla tonudọgbẹ́ he Hitler (Nazi) do lẹ dali nado basi kavi nọgodona hunyanhunyan lẹ sọta gbẹtọvi lẹ. Enẹwutu a yi nukun pẹvi do pọn nugandomẹgo he ajọjijla gbigble lọ vunvunpe gbọn yẹdide sinemọto tọn lẹ gblamẹ do walọ zanhẹmẹ tọn po hunyanhunyan tọn po sọgan tindo do ji we blo.

HINHẸN PEKỌ WÁ NA NUHUDO AYIDEDAI TỌN

15-19. Nuwiwa dagbe tẹlẹ wẹ tin he mẹ mí sọgan mọ pekọ na nuhudo ayidedai tọn mítọn te?

¹⁵ Didatọ mítọn basi mí po nuhudo de po na ayididedai. Ṣigba ewọ ma basi lẹndaina gbede pọn dọ e dona tin lẹdo walọyizan gblewa tọn kavi hunyanhunyan tọn, lẹdo osẹ́n etọn lẹ gbigbà gba. Nugbo, eyin hiẹ dè sinemọto lẹ po nupinpọn télévision tọn lẹ he nọ jla onu helẹ po sọn e mẹ, hiẹ sọgan mọ dọ susu hugan daho nupinpọn télévision tọn lẹ wẹ hiẹ na dè sọn e mẹ. Ṣigba ayidedai dagbe alọpa susu lẹ sọ gbẹ tin he hiẹ sọgan duvivi yetọn.

¹⁶ To popolẹpo mẹ, dagbe tẹwẹ ayidedai kavi aihundida yin eyin, whenuena e ko vọ godo, e hahun na we kavi eyin e na numọtolanmẹ tukladomẹ tọn kavi homẹgblenamẹ tọn na we—dile na e nọ yin didọ do dọ po ‘otọ́n ylankan de po to onù towe mẹ’? Eyin mẹde na we nude nado du podọ e yọn pọ́n bo vivi ganji ṣigba whenuena hiẹ du i godo hiẹ bẹ awutu, be hiẹ na gọyì na ‘whla awetọ lẹ’ dogọ ya? Enẹgodo, jaale pọn whenu towe do zan na ayidedai po aihundida po. A “gú whenu” poun blo gbọn awuwiwlena aihundida depope he to alọ ji blo, ṣigba yí whenu towe zan ganji gbọn nuhe na hẹn vividudu nujọnu tọn po kọfifa po wá na we wiwa dali, nude he hiẹ sọgan pọ́n godo hlan bo flin po awuvivi po.

¹⁷ Alọpa vovo aihundida gbonu tọn susu lẹ wẹ tin he hiẹ sọgan basi. Gbẹtọ susu lẹ ko tindo ganhiho susu vividudu sadidi to zunmẹ lẹ mẹ tọn, bọlu-alọtọn lẹ gbigbá he nọ yin badminton tọn po, kavi asọfọpa yìnyìn. Mẹdelẹ ko basi tafo bọlu pẹvi Ping-Pong tọn de kavi ovẹ́-yìnyìn to whégbe bo nọ ylọ họntọn yetọn lẹ wá nado daihun mọnkọtọn lẹ po yé po. Eyin hiẹ lẹnnupọn deji po mẹjitọ towe lẹ po, hiẹ sọgan mọ dọ yé na kẹalọyi ehe wiwà na we.

¹⁸ Hiẹ sọ sọgan penugo nado basi dlapọn na nuhoho-pọ́ntẹn (musée) lẹ kavi nọtẹn ojlo tọn lẹ he nọ tindo aihundida po nudọnamẹ lẹ po. Be hiẹ basi dlapọ́n na gle koklo tọn de pọn, fie yé nọ basi yìnnọsin (laiterie) te de, nusatẹn de, kavi wezinhọsa de pọn ya? Eyin otò daho mẹ wẹ hiẹ nọ nọ̀, azọnwatẹn ahọlu tọn lẹ sọgan tin nado na we nudọnamẹ dogbọn nọtẹn ojlo tọn lẹ to otò lọ mẹ dali. Yé sọgan dọ na we dogbọn azọ́nwhé lẹ to lẹdo towe mẹ he nọ dokuavọ na jonọ lẹ dali. Na yidogọ, gbejizọnlin bibasi yì ofi delẹ taidi tándo lẹ, osó lẹ po ohutó lẹ po sọgan yin ayidedai dagbe, titengbe whenue whẹndo lẹ sọgan duvivi onu ehelẹ tọn dopọ.

¹⁹ Na nugbo tọn, nuhudo tin nado zan nuyọnẹn na nuyanwle awuvivi tọn helẹ ma nado lẹzun otatọ yanwle tọn to ogbẹ̀ mítọn mẹ, bo gbọn mọ dali do gboawupo nado mọ alemọyi lẹ he yé sọgan wleawuna. Ṣogan lehe mí sọgan gọna opẹ sọ dọ Mẹdatọ mítọn basi mí po nugopipe po nado tindo mimá bo duvivi nuwiwa ayidedai tọn vovo mọnkọ lẹ tọn! Ehelẹ na nugbo tọn sọgan hẹn ogbẹ̀ jẹ na pipa taun.

[Yẹdide to weda 121]

Be nuhe hiẹ nọ pọn lẹ nọ tindo nugandomẹgo depope to ji we ya?