Adà 3
Lehe Mí Sọgan Yọnẹn Gbọn Dọ Jiwheyẹwhe de Tin
1, 2. Nunọwhinusẹ́n tẹlẹ wẹ nọ gọalọna mí nado yọnẹn vlavo eyin Jiwheyẹwhe de tin?
ALIHO dopo nado yọnẹn vlavo eyin Jiwheyẹwhe de tin wẹ nado yí nunọwhinnusẹ́n he dolido dagbe ehe do yizan mẹ: Nuhe yin bibasi biọ basitọ de. Lehe nuhe yin bibasi lọ gẹ́dẹ́ do sọ, mọjanwẹ nugopipe basitọ lọ tọn dona yin.
2 Di dohia, pọn lẹdo owhé towe gbè tọn. Tafo lẹ, azìnpo lẹ, tafo wekinkan tọn lẹ, adọ́zan lẹ, núdapanu, sìnnù-gbán lẹ, núdùgbán lẹ, po nuyizan núdùdù tọn devo lẹ po yemẹpo biọ basitọ de, taidi adó lẹ, aigba họmẹ tọn lẹ, po ozà lẹ po. Ṣogan, onu enẹlẹ to nuyijlẹdonugo liho bọawu nado basi. To whenuena onu he bọawu lẹ biọ basitọ de, be e ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe dọ nuhe gẹ́dẹ́ lẹ biọ yèdọ basitọ he tindo nuyọnẹn hugan de ya?
Wẹkẹ Jiawu Mítọn
3, 4. Nawẹ wẹkẹ lọ gọalọna mí nado yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe tin gbọn?
3 Gànhiho de biọ gànhiho-basitọ de. Etẹwẹ dogbọn tito-to-whinnu lilẹdope planẹti he gẹ́dẹ́ hugan mítọn tọn dali, po Owhè po gọna planẹti etọn lẹ he to lilẹdo e pé po awuyiya po magbọwhenu na owhe kanweko debọdo-dego mẹ? Etẹwẹ dogbọn galaxy jiawu he mẹ mí nọnọ, he nọ yin yiylọdọ Bẹdopọ Sunwhlẹvu lẹ tọn [Milky Way], po nuhe hugan sunwhlẹvu liva 100 lẹ tọn po dali? Be hiẹ ko nọte to zanmẹ pọn gbede nado yìn nukun pọ́n Bẹdopọ Sunwhlẹvu lẹ tọn ya? Be hiẹ yin whinwhàn ya? Enẹgodo lẹnnupọn dogbọn wẹkẹ jiawu gblolo he gọna galaxies liva susu madosọha lẹ taidi Bẹdopọ Sunwhlẹvu lẹ tọn dali! Humọ, pipli olọn mẹ tọn lẹ yin jide do e go to yiyipe owhe kanweko debọdo-dego mẹ sọmọ bọ yé ko yin yiyijlẹ do gànhiho he ma nọ gbọwhenu go.
4 Eyin gànhiho de, he bọawu do jlẹkaji mẹ, biọ tintin gànhiho-basitọ de tọn, na jide tọn wẹkẹ jiawu he klo hugan he sọ gẹ́dẹ́ hugan ehe biọ tintin yẹdenanutọ po basitọ de tọn po. Enẹwutu wẹ Biblu basi oylọ na mí nado ‘zé nukun mítọn lẹ do aga bo pọn,’ podọ to enẹgodo e kanse dọmọ: “Mẹnu wẹ ko dá onú helẹ?” Gblọndo lọ: Ewọ [Jiwheyẹwhe] wẹ mẹhe “hẹn awhàn sọhasọha yetọn jẹgbonu: e nọ ylọ oyín yetọn dopodopo gbọn kiklo huhlọn etọn tọn dali, na ewọ sinyẹn to huhlọn mẹ; depope ma pò.” (Isaia 40:26) Gbọnmọ, wẹkẹ lọ dùahọ tintin etọn tọn do omẹ mayọnmọ lọ, anadenanutọ, he tindo huhlọn nukunnumọjẹnumẹ he yiaga talala tọn—yèdọ Jiwheyẹwhe.
Aigba Yin Yẹdena To Aliho Vonọtaun Mẹ
5-7. Nugbo tẹlẹ dogbọn aigba lọ dali wẹ dohia dọ e tindo Yẹdenanutọ de?
5 Lehe lẹnunnuyọnẹntọ lẹ plọnnu yinukọn dogbọn aigba lọ dali do sọ, mọjanwẹ yé nọ yọnẹn dọ e yin yẹdena to aliho vonọtaun mẹ na fininọ gbẹtọvi lẹ tọn. Lehe e dẹ̀n do owhè do sọgbe pẹpẹ nado mọ hinhọ́n po yózò he pé po yí. Whladopo to owhe mẹ e nọ lẹdo owhè, po agosú he dẹ́ po dile e jẹdo pẹpẹ, to hinhẹn osáa lẹ yọnbasi to adà susu aigba tọn ji. Aigba sọ nọ lẹdo hukan etọn titi pé to gànhiho 24 lẹpo mẹ ga, bo nọ wleawuna ojlẹ hinhọ́n po zinvlù tọn po to gbesisọ mẹ. E tindo lẹdo de po mlindopọ jẹhọn tọn po na mí nido sọgan gbọ̀ bo yin hihọ́ basina sọn jẹhọn ylankan lẹ si sọn dòvló mẹ. E sọ tindo osìn po aigba tangan po he yin nuhudo nado dó jìnukun lẹ.
6 Matin ninọmẹ ehe lẹ, po devo lẹ po, he to azọ́nwa dopọ, gbẹninọ ma na yọnbasi gba. Be ehe lẹpo wá aimẹ poun do mọ wẹ ya? Science News dọmọ: “E taidi dọ ninọmẹ titengbe taun mọnkọtọn lẹ na vẹawu talala nado wá aimẹ domọ poun.” Lala, yé ma sọgan gba. Yé bẹ́ yẹdenanu po lẹndai po hẹn gbọn Yẹdenanutọ matin awetọ de dali.
7 Eyin hiẹ biọ owhé he yọnwhànpẹ de gbe bo mọ dọ yè ko gbọn walọ johẹmẹ tọn dali do bẹ́ núdùdù de mẹ gọ́nugọ́nu, bọ e tindo zòmọ yozò po họmẹhẹnfá tọn he yọnwhànpẹ de po, podọ e tindo osin-liho dagbe nado namẹ osìn, tadona tẹ kọn wẹ hiẹ na wá? Dọ popolẹpo jọ poun na ede wẹ ya? Lala, po jide po hiẹ na dotana dọ nuyọnẹntọ de wẹ deyẹ na ẹn bo basi i po sọwhiwhe talala po. Aigba lọ lọsu yin yẹdena bo yin bibasi po sọwhiwhe talala po nado sọgan wleawuna nuhudo nuhe tọn enẹnọ he nọ nọ e mẹ lẹ tindo, podọ e tlẹ sọ gẹ́dẹ́ bo yin awuwlena ganji hugan ohọ depope.
8. Onu devo tẹwẹ tin dogbọn aigba lọ dali he do mẹtọnhopọn owanyinanọ Jiwheyẹwhe tọn hia mí?
8 Humọ, lẹnnupọn do sọha susu onu lẹ tọn he nọ yidogọna vivi gbẹninọ tọn ji. Pọn susugege wunmẹ vovo vounvóun whanpẹnọ lẹ tọn po owán gblíngblín dagbe dagbe yetọn lẹ he gbẹtọvi lẹ nọ duvivi etọn po. Enẹgodo núdùdù wunmẹ vovo susu he dojo talala lẹ tin do lehe mí jlo do. Zùngbo lẹ, osó lẹ, otándo lẹ, po nudida whanpẹnọ devo lẹ po tin nado pọ́n. Mọga, nawẹ họyiyi whanpẹnọ owhè tọn nọ yidogọna vivi gbẹninọ mítọn tọn do sọ? Podọ to agblò kanlin lẹ tọn mẹ, be homẹ mítọn ma nọ hùn dogbọn aihundida nuhẹnmẹ konu lẹ tọn po nuyiwa avúnvi lẹ tọn, asévi lẹ, po kanlinvu devo lẹ tọn po ya? Enẹwutu aigba lọ wleawuna nupaṣamẹ ayajẹ susu tọn lẹ he yè ma tindo nuhudo etọn dandan nado hẹn ogbẹ̀ dote gba. Ehe dohia dọ aigba yin bibasi po nukunpedonugo owanyi tọn po, po gbẹtọvi lẹ po to ayiha mẹ, na mí ma nado tin to ogbẹ̀ poun ṣigba duvivi ogbẹ̀ tọn wutu.
9. Mẹnu wẹ dá aigba, podọ etẹwutu wẹ é do dá ẹ?
9 Enẹwutu, tadona he sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe wẹ nado dọnudo Ninamẹtọ onu ehe lẹpo tọn, dile Biblu kantọ lọ dọ gando Jehovah Jiwheyẹwhe go dọmọ: “Hiẹ wẹ dá olọn po aigba po.” Na lẹndai tẹ wutu wẹ? E na gblọndo gbọn zẹẹmẹ basina Jiwheyẹwhe taidi mẹhe “dá aihọn, bo sọ basi i; é ko hẹn ẹn nọte, é ma dá ẹ tata gba, é do e na mí nido nọnọ̀ e mẹ.”—Isaia 37:16; 45:18.
Nuvikun Gbẹ̀te He Jiawu Lọ
10, 11. Naegbọn nuvikun gbẹ̀te do jiawu sọmọ?
10 Etẹwẹ dogbọn onu gbẹ̀te lẹ dali? Be yé ma biọ basitọ de ya? Di dohia, lẹnnupọn do vude to awutugonu jiawu nuvikun gbẹte de tọn ji. To owe etọn Evolution: A Theory in Crisis, lẹnunnuyọnẹn nutẹgbẹ plọntọ tọn lọ Michael Denton dọmọ: “Nutẹgbẹ̀ he tlẹ whè hugan nutẹgbẹ̀ lẹpo to aigba ji to egbehe, yèdọ nuvikun owanvu (bacterie) lẹ tọn, yin nuhe whè zẹjlẹgo. Dile e tlẹ yindọ nuvikun owanvu he whè hugan lẹ tọn yin onu pẹvi taun do sọ, . . . dopodopo yetọn yin azọ́nwhé yẹdenanu titengbe pẹvi de he tindo zòmọ fọtọ́n gidẹ́gẹ́ flinflin susu he yin yẹdena . . . he tlẹ sọ gẹ́dẹ́ talala hugan zòmọ depope he yin bibasi gbọn gbẹtọ dali he ma sọzẹn gbede to agblò nuhe ma tindo gbigbọ lẹ tọn mẹ.
11 Gando tito gududu agbasagonu tọn sọn ovizin tọgbó mítọn tọn mẹ (code génétique) he tin to nuvikun dopodopo mẹ, é dọmọ: “Nugopipe ADN tọn nado sẹ nudọnamẹ lẹ do yiaga talala hugan tito-to-whinnu depope; e bikan sọmọ bọ nudọnamẹ lẹpo he yin nuhudo wẹ nọ yin didohia to gigọ́ mẹ dogbọn nutẹgbẹ̀ de dali di nuhe gẹ́dẹ́ taidi zínpinpẹ̀n gbẹtọ tọn he yí onu pẹvide poun do whè hugan nuvikun livi donu fọtọ́n gramme tọn vude lẹ . . . Yijlẹdo sọha azọ́n yinyọnẹn po gigẹ́dẹ́ po he yin didohia gbọn zòmọ nuflinflin ogbẹ̀ tọn lẹ dali, yèdọ [núdetọn] he yinukọn talala mítọn lẹ sọawuhia taidi nuhe ma gọna wuntuntun. Mí nọ tindo numọtolanmẹ whiwhẹ́ tọn.”
12. Etẹwẹ lẹnunnuyọnẹntọ de dọ dogbọn bẹjẹeji nuvikun tọn dali?
12 Denton yidogọ dọmọ: “Gigẹ́dẹ́-yinyin nuvikun alọpa he bọawu hugan tọn klo sọmọ bọ e ma yọnbasi nado kẹalọyi dọ onu mọnkọtọn de sọgan ko yin dìndlán dopọ to ajijimẹ gbọn wunmẹ nujijọ paṣamẹ de tọn dali, yèdọ he ma sọgan yọnbasi na taun tọn.” E dona tindo yẹdenanutọ po basitọ de po.
Apọ̀n Jiawu Mítọn
13, 14. Naegbọn apọ̀n tlẹ do jiawu talala hugan nuvikun gbẹ̀te de?
13 Enẹgodo lẹnunnuyọnẹntọ ehe dọmọ: “To gigẹ́dẹ́-yinyin mẹ, nuvikun dopodopo yin onu tata eyin yè jlẹ ẹ do tito-to-whinnu taidi apọ̀n kanlin he nọ doanọ́ na ovi yetọn lẹ tọn go. Apọ̀n gbẹtọ tọn bẹ́ nudi livi fọtọ́n donu ao nuvikun okàn lanmẹ tọn lẹ hẹn. Okàn nuvikun lanmẹ tọn dopodopo yin to gblagbla kanṣiṣa nuvikun gbẹ̀te fọtọ́n donu ao po fọtọ́n donu kanweko lẹ po ṣẹnṣẹn gbọn ehe dali e nọ ná nudọnamẹ nuvikun okàn agbasamẹ tọn devo lẹ to apọ̀n mẹ. To pọmẹ sọha bẹdopọ kanṣiṣa he tin to apọ̀n gbẹtọvi tọn mẹ sẹpọ . . . liva fọtọ́n dopo.”
14 Denton zindonukọn dọmọ: “Yèdọ eyin kiki kanweko poun to kanṣiṣa he tin to apọ̀n mẹ lẹ tlẹ yin tito basina tọlọlọ, ehe na gbẹ́sọ nọtena tito-to-whinnu he bẹ́ sọha suhugan kanṣiṣa titengbe lẹ tọn hẹn hugan bẹdopọ aliho hodọdopọ he yin bibasi to Aigba ji lẹpo.” Enẹgodo e kanse dọmọ: “Be wunmẹ nujijọ kosọ tọn de ko tindo tito-to-whinnu mọnkọtọn de gbede pọn ya?” E họnwun dọ, gblọndo lọ dona yin lala. Apọ̀n dona ko tindo Yẹdenanutọ po Basitọ he nọ hò mẹtọn pọn de po.
15. Zẹẹmẹ tẹlẹ wẹ mẹdevo lẹ basi dogbọn apọ̀n dali?
15 Apọ̀n gbẹtọ tọn tlẹ sọ hẹn zòmọ-lẹnpọnsẹ̀do (ordinateur) tọn he gbajumọ hugan lẹ zùn onu hoho. Lẹnnunuyọnẹn kantọ Morton Hunt dọmọ: “Apọ̀n nufinflin huhlọnnọ mítọn lẹ nọ hẹn liva wunmẹ wunmẹ donu susu nudọnamẹ lẹ tọn hugan zòmọ-lẹnpọnsẹ̀do dodinnanu daho tọn.” Nalete, doto apọ̀nzẹ̀tọ lọ Robert J. White wá tadona lọ kọn dọmọ: “Yẹn ma tindo dide depope gba ṣigba nado yigbe na tintin Nuyọnẹntọ Ganhunupotọ de tọn, he yin nuyiwatọ na bibasi po awuwle na haṣinṣan linlẹn apọ̀n jiawu tọn po—yèdọ nuhe yiaga fiofio hugan nugopipe gbẹtọ tọn nado mọnukunnujẹemẹ. . . . Yẹn dona yise dọ ehe lẹpo tindo bẹjẹeji nuyọnẹn tọn de, dọ Mẹde basi i nado jọ.” E sọ dona yin Mẹde he nọ hò mítọn pọn ga.
Tito-to-whinnu Vonọtaun Ohùn Tọn Lọ
16-18. (a) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ tito-to-whinnu ohùn tọn do yin vonọtaun? (b) Hlan tadona tẹ kọn wẹ mí dona wá?
16 Sọ lẹnnupọn ga, do tito-to-whinnu vonọtaun ohùn tọn he nọ hẹn núdùdù lẹ po jẹhọn dagbe po nado yipé bo nọ basi hihọ́ sọta bẹpla azọ̀n tọn dali. Gando nuvikun ohùn vẹẹ (globules rouges) tọn lẹ go, heyin dopo to nugonu tangan tito-to-whinnu ehe tọn mẹ, owe lọ ABC’s of the Human Body dọmọ: “Kùnkùn dopo tata ohùn tọn bẹ́ nuhe hugan livi 250 nuvikun vovo ohùn tọn lẹ hẹn . . . Agbasa bẹ́ vlavo liva fọtọ́n donu 25 yetọn hẹn, ehe pe talala, eyin yè vúnvún ìn pé nado ṣinyọn tennis gbátẹn ẹnẹ. . . . Nuyidodiọtẹnnanu lẹ nọ yin bibasi, na nuhe sọ livi 3 nuvikun yọyọ lẹ tọn to nukunwhiwhe dopodopo mẹ.”
17 Gando nuvikun wéwé ohùn tọn (globules blancs) lẹ, heyin adà jiawu tito-to-whinnu ohùn tọn ehe go, asisa ehe dopolọ dọna mí dọmọ: “ To whenuena kiki nuvikun vẹẹ (globules rouges) dopo tọn poun wẹ tin, nuvikun ohun wéwé (globules blancs) tọn nọ wá to alọpa vovo mẹ, wunmẹ dopodopo penugo nado hoavùn sọta nuhe nọ diọnukunsọ agbasa lẹ to aliho vovo mẹ. Di dohia, Wunmẹ dopo, nọ và nuvikun he ko kú lẹ sudo. Wunmẹ devo lẹ nọ wleawuna avùnhonu agbasa tọn lẹ sọta owán ylankan lẹ, nọ sukúndona nugonu ylankan yọyọ lẹ, kavi na paa tọn nọ dù yé bo nọ diọ owán ylankan lẹ zun nuzinzán agbasa tọn.”
18 Lehe tito-to-whinnu he yin awuwlena ehe jiawu talala do sọ! Na jide tọn nudepope he yin bibẹ́dopọ ganji bo yin hihọ́ basina dile e jẹ do dona tindo nuyọnẹntọ po titobasinanutọ he nọ hò mẹtọn pọn taun de po—yèdọ Jiwheyẹwhe.
Nupaṣamẹ Devo Lẹ
19. Nawẹ nukun yin jijlẹdo azọ́nwanu he gbẹtọ basi lẹ go gbọn?
19 Nupaṣamẹ susu devo lẹ tin to agbasa gbẹtọ lẹ tọn mẹ. Dopo wẹ yin nukun, eyin yẹdena sọmọ bọ zòmọ yẹdide tọn depope ma sọgan hodo apajlẹ etọn gba. Lẹnunnuyọnẹntọ dogbọn osùn, owhè po sunwhlẹvu lẹ po dali Robert Jastrow dọmọ: “Nukun sọawuhia nado yin yẹdena; depope to mẹhe nọ basi zòmọ he nọ mọnu hlan aganu boboe (telescopes) lẹ mẹ ma ko penugo nado basi dehe yọn humọ de gba.” Podọ owe lọ Popular Photography na linlin dọmọ: “Nukun gbẹtọvi lẹ tọn nọ mọnu yinukọn talala hugan lehe fotodenu (pellicule) de nọ basi do. Yé nọ mọnu to adà vovo atọ̀n mẹ, to agósu he gblo gblagada de mẹ, matin numimọ flíflí, to numimọ madoalọte mẹ . . . Zòmọ fọto dide tọn jijlẹdo nukun gbẹtọvi tọn go mayin apajlẹ zẹẹmẹ bibasinanu tọn dagbe de gba. Nukun gbẹtọvi tọn tin taidi nuhe hugan zòmọ-lẹnpọnsẹ̀do jiawu he gbajumọ de po nuyọnẹn nuyialọ do basi de tọn po, gọna nugopipe kandlẹnna nudọnamẹ lẹ tọn, wezundido lẹ, po aliho azọ́nwiwa tọn he yiaga talala hugan azọ́nwanu depope he gbẹtọ sọgan basi, yèdọ zòmọ-lẹnpọnsẹ̀do tọn wẹo kavi zòmọ fotodide tọn.”
20. Etẹwẹ yin delẹ to adà jiawu agbasa gbẹtọvi tọn lẹ mẹ?
20 Sọ lẹnnupọn ga, dogbọn aliho gigẹ́dẹ́ he awutugonu lẹ do nọ kọngbedopọ matin vivẹnudido mítọn dali. Di dohia, mí nọ yí núdùdù po núnùnù wunmẹ wunmẹ po do adọ̀go mítọn lẹ mẹ, ṣogan agbasa nọ yí yé zán bo nọ dè huhlọn tọ́n. Tẹnpọn bo bẹ́ onu wunmẹ wunmẹ mọnkọtọn lẹ do amì hẹnnu mọto de tọn mẹ bo pọn lehe e na yinuwa do! Enẹgodo azọ́njiawu vijiji tọn tin, didè ovi yiwanna de tọ́n—yẹdide mẹjitọ etọn lẹ tọn—yèdọ to osùn ṣinẹnẹ mẹ poun. Podọ etẹwẹ dogbọn nugopipe ovi-yẹyẹ lọ tọn dali to owhe vude mẹ poun nado plọn nado dọho to ogbè he gẹ́dẹ́ de mẹ?
21. To nulẹnpọn do nupaṣamẹ agbasa tọn lẹ ji, etẹwẹ gbẹtọ lẹnpọn dagbenọ lẹ dọ?
21 Mọwẹ, sọha susu nujiawu, nudida he gẹ́dẹ́ lẹ tọn to agbasa gbẹtọ tọn mẹ hẹn mí nado gọ́na obú. Zòmọ basitọ depope ma sọgan hodo apajlẹ onu helẹ tọn gba. Be yé na ko yin azọ́nwiwa nukuntintọn tọn he jọ to ajiji mẹ poun wẹ ya? Na jide tọn lala. Kakatimọ, to whenuena yè lẹnnupọn do adà jiawu agbasa gbẹtọ tọn lẹpo ji, gbẹtọ lẹnpọn dagbenọ lẹ dọ dile psalmkantọ lọ dọ do dọmọ: “Yẹn na dopẹ́ hlan we [Jiwheyẹwhe]; na awujiji po nujiawu po mẹ wẹ yè da mi: nujawu wẹ azọ́n towe lẹ.”—Psalm 139:14.
Họgbátọ Nupojipetọ Lọ
22, 23. (a) Naegbọn mí nado yọn pinpẹn tintin Mẹdatọ lọ tọn? (b) Etẹwẹ Biblu dọ po whẹwhinwhẹ́n po dogbọn Jiwheyẹwhe dali?
22 Biblu dọmọ: “Nugbo wẹ; dọ ohọ̀ lẹpo yin gbigbá gbọn mẹde dali, ṣigba Jiwheyẹwhe wẹ gbá onu he tin lẹpo.” (Heblu lẹ 3:4, La Bible de Jérusalem) To whenuena e yindọ ohọ̀ depope, dile e tlẹ sọgan bọawu do, dona tindo gbigbátọ de, to whelọnu lo wẹkẹ he gẹ́dẹ́ talala hugan lọ, gọna sọha susu nutẹgbẹ̀ he tin to aigba ji tọn lẹ dona ko tindo gbigbátọ de ga. Podọ to whenue mí yọn pinpẹn tintin gbẹtọvi he hẹn onu wintinwintin taidi agahún lẹ, télévision lẹ, po zòmọlẹnpọnsẹ̀do tọn lẹ po wá, be mí ma nasọ yọn pinpẹn tintin Omẹ lọ he na apọ̀n gbẹtọvi lẹ nado basi onu mọnkọtọn lẹ ya?
23 Biblu wà mọ, bo ylọ ẹ dọ “Jiwheyẹwhe nugbo lọ, Jehovah, . . . Didatọ olọn lẹ tọn podọ Nupojipetọ Lọ he dlẹn yé jẹgbonu ewọ; Mẹhe tẹ́ aigba po onu he sọn é mẹ wá lẹ po, ewọ Mẹhe na gbọfufu mẹhe tin to e ji lẹ.” (Isaia 42:5, NW) Biblu lá po whẹwhinwhẹ́n dagbe po dọmọ: “Oklunọ [“Jehovah,” NW] mítọn podọ Jiwheyẹwhe mítọn, hiẹ wẹ jẹ nado yí gigo, yẹyi, po huhlọn po: na hiẹ wẹ da onú popo, podọ to ojlo towe mẹ wẹ yé do tin, bọ yè sọ do da yé.”—Osọhia 4:11.
24. Nawẹ mí sọgan yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe de tin gbọn?
24 Mọwẹ, mí sọgan yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe de tin gbọn nuhe ewọ ko da lẹ dali. “Na yè mọ onú mamọ [Jiwheyẹwhe tọn] lẹ sọn whẹ́whẹ́whenu aihọn tọn to wedede, yè to nuyọnẹn onú he [Jiwheyẹwhe] basi lẹ tọn do to yé yọnẹn.”—Lomunu lẹ 1:20.
25, 26. Naegbọn nude ṣiṣizán ma do yin whẹwhinwhẹ́n sọta matin tintindo basitọ etọn de?
25 Nugbo lọ dọ nuhe yin bibasi de yin ṣiṣizan ma zẹẹmẹdo dọ e ma tindo basitọ gba. Agahún de sọgan yin yiyizan na lẹndai jijọho tọn, taidi agahúndotọ de. Ṣigba e sọgan sọ yin yiyizan na vasudo ga, taidi bombu dedojẹhọnmẹtọ de. Yiyi ì zan to aliho okú tọn mẹ ma zẹẹmẹdo dọ é ma tindo basitọ de gba.
26 Mọdopolọ, nugbo lọ dọ gbẹtọ lẹ ko nọ saba diọzun ylankan ma zẹẹmẹdo dọ yé ma tindo Basitọ de gba, dọ Jiwheyẹwhe de matin gba. Gbọnmọ, Biblu doayi e go po gbesisọ po dọmọ: “Ṣó tasọdòna onú mìtọn! Yè sọgan hia zẹ́ndotọ di okò: azọ́n na dọ mẹhe basi i tọn dọ, ewọ ma basi mi gba? Be onu he yè do sọgan dọ na mẹhe do e dọ, ewọ ma yọnnuin?”—Isaia 29:16.
27. Naegbọn mí do sọgan donukun Jiwheyẹwhe nado na gblọndo kanbiọ mítọn lẹ dogbọn yajiji dali?
27 Mẹdatọ lọ ko do nuyọnẹn etọn hia gbọn gigẹ́dẹ́ jiawu nuhe é ko basi tọn dali. E ko dohia dọ ewọ nọ hò mítọn pọn nugbo nugbo gbọn bibasi aigba dile e jẹ do nado nọgbẹ̀ to e ji, gbọn bibasi agbasa lẹ po apọ̀n mítọn lẹ po to aliho jiawu mọnkọtọn mẹ, podọ gbọn bibasi onu dagbe susu lẹ na mí nado duvivi etọn dali. Na jide tọn e na do nuyọnẹn po mẹtọnhopọn dopolọ po hia gbọn hinhẹn gblọndo na kanbiọ mọnkọtọn lẹ zùn yinyọnẹn taidi ehelẹ: Naegbọn Jiwheyẹwhe ko jotẹnna yajiji? Etẹwẹ e na wà dogbọn dali etọn?
[Yẹdide to weda 5]
Aigba lọ, po jẹhọn he to hihọ́ basina ẹn po, yin owhé dagbe taun de he yè deyẹ etọn na mí gbọn Jiwheyẹwhe he nọ hò mẹtọn pọn de dali
[Yẹdide to weda 6]
Aigba lọ yin bibasi po owanyi mẹtọnhopọn tọn po na mí nido duvivi ogbẹ̀ tọn to gigọ́mẹ wutu
[Yẹdide to weda 7]
‘Apọ̀n dopo bẹ́ kanṣiṣa susu lẹ hẹn hugan bẹdopọ aliho họdodopọ he yin bibasi to Aigba ji tọn lẹpo.’—Lẹnunnuyọnẹntọ nuvikun flínflín tọn
[Yẹdide to weda 8]
“Nukun sọawuhia nado ko yin yẹdena; depope to mẹhe nọ basi zòmọ he nọ mọnu hlan aganu boboe lẹ ma ko penugo nado basi hugan mọ gba.”—Sunwhlẹvu-plọntọ