‘Mì Dona Yin Wiwe Na Yẹn Yin Wiwe’
“Mìwlẹ na yin wiwe: na yẹn Oklunọ lọ Jiwheyẹwhe mìtọn wiwe wẹ.”—LEVITIKU 19:2.
1. Gbẹtọ tẹlẹ wẹ nọ yin pinpọndohlan gbọn aihọn lọ dali nado yin wiwe?
SUHUGAN sinsẹ̀n titengbe aihọn mẹ tọn lẹ tindo mẹhe yé nọ pọnhlan nado yin wiwe lẹ. Teresa yèdọ yọnnu asuka nukundeji Inde tọn de nọ saba yin pinpọnhlan taidi wiwe na mẹdeyídosanvọ etọn hlan hẹntọnọ lẹ wutu. Papa nọ yin yiylọdọ “Otọ́ Wiwe.” Dowatọ pipli Katholiki egbezangbe tọn lọ Opus Dei, José María Escrivá, yin pinpọnhlan gbọn Katholiki delẹ dali taidi “apajlẹ wiwejininọ tọn.” Sinsẹ̀n Hindu tọn tindo mẹplọntọ, kavi sunnu wiwe etọn lẹ. Gandhi yin gbégbòna sisosiso taidi sunnu wiwe de. Sinsẹ̀n Bouddha tọn tindo mẹwiwe he nọ nọ sinsẹ̀nhọ mẹ, podọ Malenu lẹ tindo yẹwhegan wiwe yetọn lẹ. Ṣigba etẹwẹ e zẹẹmẹdo na taun tọn nado yin wiwe?
2, 3. (a) Etẹwẹ hogbe lọ lẹ “wiwe” po “wiwejininọ” po zẹẹmẹdo? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ dona yin gblọndo na?
2 Hogbe lọ “wiwe” ko yin zẹẹmẹ etọn basi nado yin “1. . . . nuhe gando huhlọn sọn olọn mẹ wá de go; wiwe. 2. Yin pinpọnhlan kavi jẹ nado yin sinsẹ̀n-basina kavi gbégbòna sisosiso . . . 3. Gbẹninọ sọgbe hẹ tito sin-sinyẹn gbigbọmẹ kavi walọyizan sinsẹ̀n tọn lẹ . . . 4. Yin ohiadogona kavi yin kinklandovo na lẹndai sinsẹ̀n tọn.” To Biblu mẹ, wiwejininọ zẹẹmẹdo “wiwejininọ sinsẹ̀n tọn kavi matin dihó; wiwe ṣeke.” Sọgbe hẹ owe dodinnanu Biblu tọn lọ Insight on the Scriptures, “[hogbe] dowhenu Heblu tọn lọ qoʹdhesh tindo linlẹn kinklandovo, gbọnvo pete, kavi klandowiwe hlan Jiwheyẹwhe, . . . ninọmẹ yinyin kinklandovo na sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn.”a
3 Akọta Islaeli tọn yin gbedena nado yin wiwe. Osẹ́n Jiwheyẹwhe Tọn dọmọ: “Yẹn wẹ Oklunọ lọ Jiwheyẹwhe mìtọn: enẹwutu mì ni hẹn mìde zun wiwe, bosọ yin wiwe; na wiwe wẹ yẹn.” Mẹnu wẹ yin Asisa wiwejininọ tọn lọ? Nawẹ Islaelivi mapenọ lẹ sọgan lẹzun wiwe gbọn? Podọ nuplọnmẹ tẹlẹ wẹ mí sọgan mọ na mídelẹ to egbehe na oylọ basinamẹ Jehovah tọn nado yin wiwe?—Levitiku 11:44.
Lehe Islaeli Gando Asisa Wiwejininọ Tọn lọ Go Do
4. Nawẹ apajlẹ wiwejininọ Jehovah tọn yin didohia to Islaeli mẹ gbọn?
4 Nudepope he gando sinsẹ̀n-bibasi Islaeli tọn go hlan Jehovah Jiwheyẹwhe lẹpo wẹ dona yin pinpọndohlan nado yin wiwe bosọ yin nuyiwa hẹ do mọ. Naegbọn e do yin mọ? Na Jehovah lọsu wẹ yin bẹjẹeji po asisa wiwejininọ tọn po. Kandai Mose tọn na awuwlena gòhọtúntún wiwe lọ po tewu dagbedagbe lẹ po gọna aṣọdonanu lẹ yin tadona po hogbe ehelẹ po dọmọ: “Yé sọ basi agbán jẹgbakun wiwe lọ tọn sọn sika akú mẹ, bo wlan howinwlan de do e ji jijlẹ do winwlan hiadonu de tọn go, Wiwe hlan Oklunọ lọ.” Agbán sika akú tọn ehe yin titlẹ́do yẹwhenọ-gbákún yẹwhenọ daho lọ tọn go, podọ e dohia dọ ewọ yin kinklandovo hlan sinsẹ̀nzọn wiwejininọ vonọtaun de tọn. Dile yé to ohia he yin titlẹ he to sisẹ́ to owhènu ehe tọn mọ, Islaelivi lẹ nọ yin finflin whẹwhẹ dogbọn wiwejininọ Jehovah tọn dali.—Eksọdusi 28:36; 29:6; 39:30.
5. Nawẹ Islaelivi mapenọ lẹ sọgan yin pinpọndohlan nado yin wiwe gbọn?
5 Ṣigba nawẹ Islaelivi lẹ sọgan lẹzun wiwe do? Kiki gbọn haṣinṣan pẹkipẹki yetọn hẹ Jehovah po sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke yetọn hlan ẹn po wẹ. Yé tindo nuhudo oyọnẹn he pegan “Wiwenọ Dopo lọ” tọn nado sọgan basi sinsẹ̀n hlan ẹn to wiwejininọ mẹ, to wiwejininọ agbasamẹ po gbigbọmẹ tọn po mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 2:1-6; 9:10) Enẹwutu Islaelivi lẹ dona basi sinsẹ̀n hlan Jiwheyẹwhe po linlẹn he wé ṣeke de po gọna ahún he wé ṣeke de po. Aliho sinsẹ̀n-bibasi yẹnuwiwa tọn depope na yin awuhiọnu de hlan Jehovah.—Howhinwhẹn lẹ 21:27.
Nuhewutu Jehovah do Gblewhẹdo Islaeli
6. Nawẹ Juvi azán Malaki tọn gbè lẹ yinuwa hẹ tafo Jehovah tọn gbọn?
6 Awuhiọnu ehe yin didohia hezeheze to whenuena Islaelivi lẹ desọn ojlo mẹ wá do hẹn avọnunina he tindo oblọ, awutunọ lẹ wá tẹmpli mẹ. Gbọn yẹwhegan etọn Malaki dali, Jehovah gblewhẹdo avọnunina oblọnọ yetọn lẹ bo dọmọ: “Yẹn ma tindo homẹhun de to mì mẹ gba, wẹ Oklunọ awhànpa lẹ tọn dọ, mọ yẹn ma nasọ kẹalọyi avọnunina de to alọ mìtọn mẹ gba. . . . Ṣigba mìwlẹ flu [mi], to ehe mẹ mì dọmọ, Osùnọ wẹ tafo Oklunọ tọn, po sinsẹ́n etọn po, yèdọ núdùdù etọn, ovlẹnu wẹ. Mìwlẹ sọ dọ ga dọ, Dayi e go, agbọ́pénu de tẹ́ e yin! mì bo ko sọ yẹnawọntin do e, wẹ Oklunọ awhànpa lẹ tọn dọ; podọ mìwlẹ ko sọ hẹn enẹ he yè bẹ́ gbọn huhlọnnú dali wá, po sẹkunọ lọ po, po lanmẹzọ̀nnọ lọ po; le wẹ mìwlẹ hẹn avọ́nunina lọ wá do: Be yẹn do kẹalọyi ehe sọn alọ mìtọn mẹ? wẹ Oklunọ dọ.”—Malaki 1:10, 12, 13.
7. Afọdide mawé tọn tẹlẹ wẹ Juvi lẹ to zizé to owhe kanweko atọ́ntọ J.W.M.?
7 Malaki yin yiyizan gbọn Jiwheyẹwhe dali nado gblewhẹdo nuyiwa lalo Ju tọn lẹ, vlavo to owhe kanweko atọ́ntọ J.W.M. Yẹwhenọ lẹ to apajlẹ ylankan zedai, podọ walọyizan yetọn lẹ ma wé to aliho depope mẹ gba. To apajlẹ enẹ hihodo mẹ, gbẹtọ lọ lẹ, ma kiya dogbọn nunọwhinnusẹ́n jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn lẹ dali ba, yèdọ jẹ obá asi yetọn lẹ gbigbẹdai tọn mẹ, vlavo na yé nido sọgan yí asi jọja aflanmẹ kosi tọn lẹ. Malaki wlan dọmọ: “Oklunọ ko yin kunnudetọ to hiẹ po asi vuwhenu towe tọn po ṣẹnṣẹn wutu, mẹhe go hiẹ ko yí odanu do zan do,b le ewọ tlẹ yin ogbẹ́ towe sọ, podọ asi alẹnu towe tọn. . . . Enẹwutu mì yí ayipa hlan gbigbọ mìtọn, bosọ dike mẹde yí odanu do zan do asi vuwhenu etọn tọn go blo. Na ewọ gbẹwanna gbigbẹdai, wẹ Oklunọ dọ, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn.”—Malaki 2:14-16.
8. Nawẹ mẹdelẹ to agun Klistiani tọn mẹ yin gingandego gbọn pọndohlan gbẹdai egbezangbe tọn dali gbọn?
8 To ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ, to otò susu he gbẹdai nọ saba yin bibasi te lẹ mẹ, agayiyi gbẹdai tọn ko tindo jideji tlala. Agun Klistiani tọn lọsu tlẹ ko yin bibẹpla. Kakati nado din alọgọ mẹho lẹ tọn nado dùto aliglọnnamẹnu lọ lẹ ji bo tẹnpọn nado hẹn alọwle yetọn tindo kọdetọn dagbe, mẹdelẹ ko gbọn sọmawhe dali do gbẹ́ alọwlemẹ yetọn lẹ dai. Ovi lẹ wẹ nọ saba yin jijodo nado jiya numọtolanmẹ sinsinyẹn de tọn.—Matiu 19:8, 9.
9, 10. Nawẹ mí dona lẹnnupọn do sinsẹ̀n-bibasi mítọn hlan Jehovah ji gbọn?
9 Dile mí doayi e go do wayi, to pọndohlan mẹ na ninọmẹ gbigbọmẹ tọn he blawu to azán Malaki tọn gbè, Jehovah gblewhẹdo sinsẹ̀n-bibasi nukunta Juda tọn tlọlọ bo dohia dọ sinsẹ̀n-bibasi he wé ṣeke kẹdẹ wẹ emi na kẹalọyi. Be ehe ma na hẹn mí lẹnnupọn do jẹhẹnu sinsẹ̀n-bibasi mítọn tọn hlan Jehovah Jiwheyẹwhe, Oklunọ Nupojipetọ, Asisa wiwejininọ nugbo tọn lọ ji ya? Be mí ka to avọ́sinsan sinsẹ̀nzọn wiwe tọn basi hlan Jiwheyẹwhe nugbonugbo ya? Be mí nọ hẹn míde do ninọmẹ gbigbọmẹ tọn he wé de mẹ ya?
10 Ehe ma zẹẹmẹdo dọ mí dona yin mẹpipe gba, na ehe ma yọnbasi, kavi dọ mí dona yí mídelẹ jlẹ do mẹdevo lẹ go gba. Ṣigba e zẹẹmẹdo dọ Klistiani dopodopo dona na Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n-bibasi he go e pe sọgbe hẹ ninọmẹ omẹ lọ tọn. Ehe dlẹnalọdo jẹhẹnu sinsẹ̀n-bibasi mítọn tọn. Sinsẹ̀nzọn wiwe ṣeke mítọn dona yin dehe yọ́n hugan mítọn—yèdọ sinsẹ̀nzọn wiwe. Nawẹ enẹ nọ yin wiwadotana gbọn?—Luku 16:10; Galatianu lẹ 6:3, 4.
Ayiha Wiwe Ṣeke Nọ Dekọtọn do Sinsẹ̀n-bibasi Wiwe Ṣeke Mẹ
11, 12. Fie wẹ walọyizan mawé nọ tọ́n sọn?
11 Jesu plọnmẹ hezeheze dọ nuhe tin to ayiha mẹ na sọawuhia gbọn nuhe mẹde nọ dọ bo nọ wà lẹ dali. Jesu dọna Falesi dodonọ-jlatọ, ṣigba he yin mawenọ lẹ, dọmọ: “Mì oví amapoe tọn emi, nawẹ mìwlẹ yinyin mẹylankan sọgan dọ onú dagbe lẹ do? Na sọn susugege ayiha mẹ tọn mẹ wẹ onù to didọ.” To nukọnmẹ e dohia dọ nuyiwa ylankan lẹ nọ wá sọn linlẹn ylankan he tin to ahún mẹ, kavi gbẹtọ homẹ tọn mẹ. E dọmọ: “Onú he tọ́n sọn onù mẹ lẹ, ayiha mẹ wẹ yé tọ́n sọn, yewlẹ wẹ nọ hẹn gbẹtọ flu. Na ayiha mẹ wẹ linlẹn ylankan lẹ nọ tọ́n sọn, mẹhuhu, ayọdide, ogalilọ, ajò, lalo kunnudide, ohó ylankan didọ. Onú helẹ wẹ hẹn gbẹtọ flu.”—Matiu 12:34; 15:18-20.
12 Ehe gọalọna mí nado mọnukunnujẹemẹ dọ nuyiwa he ma wé lẹ ma nọ wá to aliho jọwamọ tọn poun kavi matin dòdonu de jẹnukọn gba. Yé yin kọdetọn linlẹn hinhẹnflu lẹ tọn he ko tọ̀pọwu do ahún mẹ—ojlo nuglọ tọn lẹ podọ sọgan yin lẹnpọn ovọ́ lẹ. Enẹwutu wẹ Jesu do sọgan dọmọ: “Mì ko sè dọ yè dọmọ, Hiẹ ma na deayọ: Ṣigba yẹn dọ hlan mì, dọ, eyin mẹdepope pọ́n yọnnusi de nado wà nugbigble hẹ ẹ, e ko deayọ hẹ ẹ to ayiha etọn mẹ dote.” To hogbe devo lẹ mẹ, ogalilọ po ayọdide po ko doadọdo to ahun mẹ whẹpo nuyiwa depope do nọ wá aimẹ. To whelọnu lo, to ninọmẹ depope he dotẹnmẹ lọ hùndonuvo te, linlẹn mawé lẹ nọ lẹzun walọyizan he ma wé. Ogalilọ, ayọdide, zanhẹmẹ gbẹtọ po kanlin po tọn kavi omẹ vi-jinu dopolọ tọn lẹ, ajojijẹ, nuzinzan, po atẹṣiṣi po nọ lẹzun delẹ to kọdetọn he sọawuhia linlẹn mawé lẹ tọn.—Matiu 5:27, 28; Galatianu lẹ 5:19-21.
13. Apajlẹ lehe linlẹn mawé lẹ sọgan dekọtọn do walọyizan mawé tọn tẹlẹ wẹ tin?
13 Ehe sọgan yin zẹẹmẹ-basina to aliho voovo lẹ mẹ. To otò delẹ mẹ, ohọ̀ akọhiho tọn lẹ to gbigbayipe po awuyiya po, bo gbọnmọ dali do to dotẹnmẹ hundote na akọhiho. Mẹde sọgan yin whiwhlepọn nado doalọ to nuhe sọawuhia nado hẹn pọngbọ wá ehe mẹ nado tẹnpọn nado didẹ nuhahun akuẹzinzan mẹde tọn lẹ. Lẹnpọn oklọ tọn lẹ sọgan yinuwa do mẹmẹsunnu de ji nado gbẹ́ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn etọn lẹ dai kavi hẹn ẹn flu.c Apajlẹ devo, he bọawu nado yìnalọpla wẹ yin yẹdide gblewa tọn lẹ, vlavo gbọn televiziọn lẹ, video lẹ, zomọ nudọnamẹ sẹdo tọn lẹ, kavi owe lẹ dali, sọgan plan Klistiani de biọ walọyizan mawé mẹ. E na gbẹ́ gbaja gbigbọmẹ tọn etọn dai poun wẹ, podọ whẹpo e nado yọnẹn, e ko jai biọ fẹnnuwiwa mẹ. Ṣigba to whẹho susu mẹ aijijẹ biọ ylando mẹ nọ bẹjẹeji sọn ayiha mẹ. Mọwẹ, to ninọmẹ he taidi ehe nkọtọn lẹ mẹ, hogbe Jakobu tọn lẹ yin hinhẹndi dọmọ: “Omẹ dopodopo wẹ yè whlepọn, whenuena yè gbọn wantuntun etọn titi dali dọn ẹn yì, bọ yè sọ doyẹklọ ẹ. Whenẹnu, wantuntun, whenuena e mọhò, e ji ylando.”—Jakobu 1:14, 15; Efesunu lẹ 6:11-18.
14. Nawẹ mẹsusu mọ pọngbọ yí sọn walọyizan mawé yetọn tọn lẹ mẹ gbọn?
14 Po ayajẹ po, suhugan Klistiani he waylando na madogán wutu lẹ nọ do lẹnvọjọ nujọnu tọn hia, podọ mẹho lẹ nọ penugo nado gọ omẹ mọnkọtọn lẹ do otẹn yetọn mẹ to gbigbọmẹ. Yèdọ suhugan mẹhe tlẹ yin didesẹ lẹ na lẹnvọjọ matindo wutu nọ gọ̀ wá lẹnpọn yetọn lẹ mẹ to godomẹ bo nọ yin gigọdo agun mẹ. Yé nọ wá yọ́n lehe Satani hò yé yí po awubibọ po do to whenuena yé jotẹndona linlẹn mawé nado doadọ̀do do ahún mẹ.—Galatianu lẹ 6:1; 2 Timoti 2:24-26; 1 Pita 5:8, 9.
Avùnnukundiọsọmẹnu lọ—Nado Pehẹ Madogán Mítọn Lẹ
15. (a) Naegbọn mí dona pehẹ madogán mítọn lẹ? (b) Etẹwẹ sọgan gọalọna mí nado kẹalọyi madogán mítọn lẹ?
15 Mí dona dovivẹnu nado yọ́n ahún mítọn titi ganji. Be mí jlo nado pehẹ madogán mítọn lẹ, kẹalọyi yé, bo gbọnmọ dali do wazọ́n nado dù to yé ji ya? Be mí jlo nado kanse họntọn nugbodọtọ de lehe mí sọgan basi vọjlado, bo gbọnmọ dali do dotoai hlan ayinamẹ ya? Nado gbọṣi wiwejininọ mẹ mí dona dù to awugbopo mítọn lẹ ji. Etẹwutu? Na Satani yọ́n madogán mítọn lẹ wutu. E na yí ayiha wintinwintin oklọnọ etọn lẹ zan nado fọ́n mí dote hlan oylanwiwa po walọyizan he ma wé lẹ po mẹ. Gbọn nuyiwa wintinwintin etọn lẹ dali, e nọ tẹnpọn nado klan mí sọn owanyi Jiwheyẹwhe tọn mẹ na mí ma nado yin kiklọwe bo yọn-na-yizan na sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn ba.—Jẹlemia 17:9; Efesunu lẹ 6:11; Jakobu 1:19.
16. Avunhiho tẹwẹ Paulu tindo?
16 Apọsteli Paulu tindo whlepọn po mẹtẹnpọn etọn titi lẹ po, dile e dohia to wekanhlanmẹ etọn mẹ hlan Lomunu lẹ do dọmọ: “Yẹn yọnẹn dọ to ohò ṣie mẹ (enẹ wẹ, to agbasalan ṣie mẹ,) onú dagbe de ma nọnọ̀ e mẹ: na nado jlo tin to dee; ṣigba nado wà enẹ he yọ́n ma tin. Na dagbe he yẹn jlo yẹn ma wà, ṣigba ylankan he yẹn ma jlo, enẹ wẹ yẹn to wiwà. . . . Yẹn hùnhomẹ to osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn mẹ dile gbẹtọ homẹ tọn te: ṣigba yẹn sọ mọ osẹ́n devo de to awutugonu ṣie lẹ mẹ he to awhànfun hẹ osẹ́n ohò ṣie mẹ tọn, bosọ to hinhẹn mi wá mẹglọnọ hlan osẹ́n ylando tọn he tin to awutugonu ṣie lẹ mẹ.”—Lomunu lẹ 7:18-23.
17. Nawẹ Paulu gbawhàn to ahidídí etọn mẹ hẹ madogán lẹ gbọn?
17 Todin onú agokun titengbe lọ to whẹho Paulu tọn mẹ wẹ yindọ e kẹalọyi madogán etọn lẹ. Mahopọnna yé, e sọgan dọmọ: “Yẹn hùnhomẹ to osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn mẹ dile gbẹtọ homẹ [gbigbọmẹ] tọn te.” Paulu yiwanna nuhe yọ́n bo gbẹwanna nuhe ylan. Ṣigba e gbẹsọ tindo avùn de nado diahi hẹ, avùn dopolọ he mímẹpo tindo—yèdọ sọta Satani, aihọn lọ, po agbasalan po. Enẹwutu nawẹ mí sọgan dù to avunhiho lọ nado gbọṣi wiwejininọ mẹ ji, bo klan sọn aihọn ehe po lẹnpọn etọn lẹ po go gbọn?—2 Kọlintinu lẹ 4:4; Efesunu lẹ 6:12.
Nawẹ Mí Sọgan Gbọṣi Wiwejininọ mẹ Gbọn?
18. Nawẹ mí sọgan gbọṣi wiwejininọ mẹ gbọn?
18 Wiwejininọ ma nọ yin jijẹ e kọn gbọn avùnteninọ he ma sinyẹn sọmọ kavi gbọn yinyin mẹde hùndonuvotọ gba. Wunmẹ gbẹtọ enẹ tọn na nọ saba din whẹjijọ lẹ na walọyizan etọn bo na tẹnpọn nado sisẹ́ whẹgbledo lọ hlan fidevo. Vlavo mí tindo nuhudo nado plọn nado lẹzun mẹhe na hẹn agbàn nuyiwa mítọn lẹ tọn bo ma na taidi mẹdelẹ he dọ dọ dodonu whẹndo tọn kavi walọyizan he yin ogú etọn dù tọn lẹ wẹ hẹn nuyiwa yetọn lẹ wá. Dodonu whẹho lọ tọn sinai do ahún mẹdopodopo tọn mẹ. Be ewọ yiwanna dodowiwa ya? jlo wiwejininọ ya? tindo ojlo dona Jiwheyẹwhe tọn ya? Psalmkantọ lọ hẹn nuhudo wiwejininọ tọn lọ họnwun to whenuena e dọmọ: “Tọ́n sọn danu mẹ, bo nọ wà dagbe; nọ din jijọho, bosọ nọ doafọ na ẹn.” Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Mì gbọ owanyi [mìtọn] ni tin matin yẹnuwiwa. Mì nọ gbẹwanna onú he ylan: bo joawuna ehe yin dagbe.”—Psalm 34:14; 97:10; Lomunu lẹ 12:9.
19, 20. (a) Nawẹ mí sọgan wleawuna ayiha mítọn gbọn? (b) Etẹwẹ oplọn mẹdetiti kọdetọn dagbe tọn bẹhẹn?
19 Mí sọgan “joawuna ehe yin dagbe” eyin mí pọ́n whẹho lẹ hlan sọn nujinọtedo Jehovah tọn lẹ podọ eyin mí tindo ayiha Klisti tọn. (1 Kọlintinu lẹ 2:16) Nawẹ ehe nọ yin wiwadotana gbọn? Gbọn oplọn po ayihamẹlinlẹnpọn do Ohó Jiwheyẹwhe Tọn ji to gbesisọmẹ po dali. Lehe ayinamẹ ehe ko nọ saba yin nina do sọ! Ṣigba be mí nọ yí i zan ganji to aliho nuylọ-dọnu tọn mẹ ya? Di apajlẹ, be hiẹ nọ plọn linlinnamẹwe ehe, nọ gbadopọnna wefọ Biblu tọn lẹ nugbonugbo, whẹpo hiẹ do wá opli ya? Gbọn pinplọn dali mí ma to ohùzizẹ do hodidọ kleun delẹ to hukan dopodopo glọ kẹdẹ hodọ gba. Hosọ oplọn tọn de sọgan yin nukun-yìn gbọn e ji bo yin hùzẹ-do-glọna to nudi nukunwhiwhe 15 mẹ. Be enẹ zẹẹmẹdo dọ mí ko plọn hosọ lọ wẹ ya? Na nugbo tọn, e sọgan yí ganhiho dopo kavi awe nado plọn bo tindo nukunnumọjẹnumẹ ale gbigbọmẹ tọn he hosọ dopodopo nọ zedonukọnnamẹ.
20 Vlavo mí dona do mẹplọnlọ mídelẹ go nado dapana televiziọn na ganhiho delẹ to osẹ dopodopo mẹ bo ze ayiha do wiwejininọ mẹdetiti tọn mítọn ji. Oplọn gbesisọ tọn mítọn lẹ nọ hẹn mí lodo to gbigbọmẹ, bo nọ whàn ayiha nado basi dide he jlọ lẹ—yèdọ nudide he nọ planmẹ jẹ “owalọ wiwe lẹpo” kọ̀n.—2 Pita 3:11; Efesunu lẹ 4:23; 5:15, 16.
21. Kanbiọ tẹwẹ pò nado yin gblọndo na?
21 Kanbiọ lọ todin wẹ yindọ, To lẹdo nuwiwa yinukọn dogọ po walọyizan tọn po tẹlẹ mẹ wẹ míwlẹ taidi Klistiani lẹ sọgan yin wiwe te, yèdọ dile Jehovah yin wiwe do? Hosọ he bọdego ehe na ze hosọ mẹhẹnlẹnnupọn tọn delẹ donukọnnamẹ.
[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]
a Owe bladopọ awe alọdlẹndonu tọn ehe yin zinzinjẹgbonu gbọn Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. dali.
b Na dogbapọn to gigọ́mẹ do nuhe e zẹẹmẹdo nado “yí odanu do zan do,” pọ́n Réveillez-vous! heyin 8 février 1994, weda 21, “Quel genre de divorce Dieu hait-il?” (Wunmẹ Gbẹdai Nankọtọn Wẹ Jiwheyẹwhe Nọ Gbẹwanna?)
c Na nudọnamẹ dogọ do nuhewutu akọhiho do yin walọyizan he ma wé ji, pọ́n Réveillez-vous! 8 août 1994, weda 14-15, heyin zinzinjẹgbonu gbọn Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. dali.
Be Hiẹ Flin Ya?
◻ Nawẹ Asisa wiwejininọ tọn yin yinyọnẹn to Islaeli mẹ gbọn?
◻ To aliho tẹlẹ mẹ wẹ sinsẹ̀n-bibasi Islaelivi lẹ tọn yin mawé to azán Malaki tọn gbè gbọn?
◻ Fie wẹ walọyizan mawé nọ bẹjẹeji sọn?
◻ Nado yin wiwe, etẹwẹ mí dona yọnẹn?
◻ Nawẹ mí sọgan gbọṣi wiwejininọ mẹ gbọn?