Tikiku—Afanumẹ Hatọ Dejido De
TO NUJIJỌ voovo lẹ mẹ, Tikiku zìn gbejizọnlin hẹ apọsteli Paulu bo yinuwa taidi wẹnsagun etọn. E yin wẹnsagun de he yè sọgan ze akuẹ po azọngban nukunpedonugo tọn lẹ po do alọmẹ na. To whenuena e yindọ Owe-wiwe lẹ zinnudo nugbonọ-yinyin etọn—yèdọ jẹhẹnu de he yin dandannu na Klistiani lẹpo ji—vlavo hiẹ na jlo nado yọ́n nususu dogọ gandego.
Paulu basi zẹẹmẹ Tikiku tọn taidi “mẹhe yin mẹmẹsunnu yiwanna, devizọnwatọ nugbonọ podọ mẹdagungbẹ́ to Oklunọ mẹ.” (Kọlọsinu lẹ 4:7) Naegbọn apọsteli lọ do yí nukun mọnkọtọn do pọ́n ẹn?
Gbejizọnlin Pọngbọ Tọn Yì Jelusalẹm
Nuhudo agbasa tọn de fọ́n to Klistiani lẹ ṣẹnṣẹn to Judé to nudi owhe 55 W.M. Po alọgọ agun lẹ tọn po to Europe po Asia Pẹvi po, Paulu basi tito nunina de tọn nado gọalọna yé. Tikiku, he wá sọn agbegbe Asia tọn mẹ, yí azọngban de wà to gbejizọnlin pọngbọ tọn lọ mẹ.
To anademẹ nina do lehe yè na penukundo nunina ehe go pó godo, Paulu na ayinamẹ dọ sunnu he go yè sọgan dejido lẹ ni yin didohlan Jelusalẹm kavi ni yì finẹ hẹ ẹ, na afọdide lẹ zize. (1 Kọlintinu lẹ 16:1-4) To whenuena e bẹ gbejizọnlin gaa lọ jẹeji sọn Grèce jei Jelusalẹm, e yin hihodo gbọn sunnu susu dali, ehe dopo to yé mẹ yin Tikiku. (Owalọ lẹ 20:4) Nuhudo sọgan ko tin na pipli daho mọnkọtọn de na yé bẹ akuẹ he yin bibẹ do alọmẹ na yé gbọn agun susu lẹ dali hẹn wutu. Nuhudo hihọ́ tọn sọgan ko yin whẹho ayidego tọn de, to whenuena e yindọ aligbonamẹtọ lẹ nọ ze hihọ́ gbejizọnlin tọn do owù mẹ.—2 Kọlintinu lẹ 11:26.
To whenuena e yindọ Alistaku po Tlofimu po hodo Paulu yì Jelusalẹm, mẹdelẹ lẹndọ vlavo Tikiku po mẹdevo lẹ po wà mọ ga. (Owalọ lẹ 21:29; 24:17; 27:1, 2) Na Tikiku gọalọ to tito-to-whinnu pọngbọ tọn ehe mẹ wutu, ewọ yin dopo to mẹsusu he yin ayinamẹ etọn na taidi “mẹmẹsunnu” he wazọ́n hẹ Titu to Grèce nado basi tito na nunina lọ podọ mẹhe “agun lọ dè nado tọnwhẹn po ojọmiọn . . . po hẹ [Paulu].” (2 Kọlintinu lẹ 8:18, 19; 12:18) Eyin azọ́ndenamẹ tintan he yin hinhẹndi gbọn Tikiku dali yin azọngban de, awetọ etọn lọsu na yin mọ ga.
Sọn Lomu Yì Kọlọsi
Owhe atọ́n kavi ṣidopo godo (60-61 W.M.), Paulu to nukundo nado yin didetọ́n sọn ganpamẹ to Lomu. Tikiku tin to finẹ hẹ ẹ, kilomẹtlu kanweko lẹ do whégbè. Todin Tikiku lẹkọ jei Asia. Ehe hùn dotẹnmẹ dote na Paulu nado yí wekanhlanmẹ lẹ dohlan agun Klistiani tọn lẹ he tin to lẹdo lọ mẹ podọ nado do afanumẹ Filemọni tọn he họ̀njẹgbé lọ, yèdọ Onesimu, lẹkọ hlan Kọlọsi. Tikiku po Onesimu po hẹn e whè gbau wekanhlanmẹ atọ̀n he yin yíyí dogọ owe Biblu tọn lẹ todin—dopo hlan Efesunu lẹ, dopo hlan Kọlọsinu lẹ, podọ dopo hlan Filemọni. Wekanhlanmẹ de sọgan ko sọ yin didohlan agun he tin to Laodikea ga, tòdaho de he dẹn do Kọlọsi na nudi kilomẹtlu 18.—Efesunu lẹ 6:21; Kọlọsinu lẹ 4:7-9, 16; Filemọni 10-12.
Tikiku ma yin wekanhlanmẹ-mátọ de poun gba. E yin wẹnsagun dejido mẹdetiti tọn de, na Paulu wlan dọmọ: “Le yẹn te lẹpo wẹ Tikiku na hẹn zun yinyọnẹn hlan mì, mẹhe yin mẹmẹsunnu yiwanna, devizọnwatọ nugbonọ podọ mẹdagungbẹ́ to Oklunọ mẹ: mẹhe yẹn ko dohlan mì na ehe dopolọ tọn, na ewọ nido yọ́n aisinsin mìtọn, na nido na homẹmimiọn ayiha mìtọn.”—Kọlọsinu lẹ 4:7, 8.
Weyọnẹntọ E. Randolph Richards dohia dọ wekanhlanmẹ-mátọ de “nọ saba yin kanṣiṣa mẹdetiti tọn he tin to ṣẹnṣẹn na wekantọ lọ po hihiatọ lẹ po to yidogọ mẹ na kanṣiṣa wekinkan lọ tọn. . . . [Whẹwhinwhẹ́n dopo] na nuhudo wẹnsagun dejido de tọn wẹ [yindọ] e nọ saba hẹn nudọnamẹ dogọ lẹ yì. Wekanhlanmẹ de sọgan basi zẹẹmẹ ninọmẹ de tọn to kleun mẹ, gbọzangbọzan po ayidonugo wekantọ lọ tọn po, ṣigba wẹnsagun lọ nọ yin nukundo nado basi zẹẹmẹ gigọ́ lẹpo na hihiatọ lẹ.” Dile etlẹ yindọ wekanhlanmẹ de sọgan sinai do mẹpinplọn lẹ po whẹho niyaniya tọn lẹ po ji, onú devo lẹ sọgan yin didọ to onù mẹ gbọn wẹnsagun he go yè dejido de dali.
Wekanhlanmẹ lọ lẹ hlan Efesunu lẹ, Kọlọsinu lẹ, po Filemọni po dọ onú vude dogbọn ninọmẹ Paulu tọn lẹ dali. Tikiku gbọnmọ dali dona basi zẹẹmẹ nudọnamẹ mẹdetiti tọn lẹ, bo basi zẹẹmẹ ninọmẹ Paulu tọn lẹ to Lomu, podọ nado mọnukunnujẹ ninọmẹ he tin to agun lẹ mẹ ganji nado sọgan penugo bo na yé tuli. Owẹ̀n po azọngban mọnkọtọn lẹ po nọ yin zizedo alọmẹ na mẹhe go yè sọgan dejido lẹ kẹdẹ nado yin afọzedaitọ mẹhe do yé hlan tọn po nugbonọ-yinyin po. Tikiku yin sunnu mọnkọtọn de.
Nukunpedonugo to Azọ́ndenamẹ Fidindẹn Tọn lẹ Mẹ
To yinyin didetọn sọn osẹ́n mẹglọndo whégbè tọn mẹ godo to Lomu, Paulu lẹnnupọn nado do vlavo Tikiku kavi Altema hlan Titu dè to lopo Klete tọn ji. (Titu 1:5; 3:12) To wiwle do ganpamẹ Paulu tọn awetọ to Lomu whenu (vlavo to nudi owhe 65 W.M.), apọsteli lọ sọ vọ́ do Tikiku hlan Efesu, vlavo nado jẹ otẹn Timoti tọn mẹ, mẹhe sọgan basi gbejizọnlin to whenẹnu nado tin to apá na Paulu.—2 Timoti 4:9, 12.
Vlavo eyin Tikiku yì Klete po Efesu po to ojlẹ ehe mẹ ma họnwun gba. Etomọṣo, alọdlẹndonu lẹ taidi ehe na ayinamẹ dọ e gbẹ́ pò to yinyin dopo to gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki Paulu tọn lẹ mẹ kakajẹ owhe godo tọn lizọnyizọn apọsteli lọ tọn lẹ mẹ. Eyin Paulu to nulẹnpọn nado do e hlan gbejizọnlin azọngbannọ po vlavo sinsinyẹn tọn lẹ po to otẹn Timoti po Titu po tọn mẹ, e yin nuhe họnwun dọ Tikiku ko lẹzun Klistiani nugopọntọ he whẹ́n de. (Yijlẹdo 1 Timoti 1:3; Titu 1:10-13 go.) Yinyin ojlonọ etọn nado zìn gbejizọnlin podọ nado yin yiyizan to azọ́ndenamẹ fidindẹn tọn lẹ mẹ hẹn ẹn yọn-na-yizan na Paulu podọ na agun Klistiani tọn pete.
To egbehe, Klistiani mẹde-yido-sanvọ́ tọ́ lẹ nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe po ojlo po to agun lẹdo Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ kavi nọ hẹn yedelẹ tin-to-aimẹ nado hẹn alenu Ahọluduta tọn lẹ yinukọn to fidevo lẹ. Fọtọ́n lẹ ko kẹalọyi azọ́ndenamẹ lẹ po ayajẹ po taidi mẹdehlan, nugopọntọ tomẹyitọ, devizọnwatọ tògodo tọn lẹ to azọ́n họgbigbá tọn lẹ mẹ, to tatọ-tẹnnọ aihọn tọn heyin Ogbẹ́ Watch Tower tọn mẹ, kavi to dopo to alahọ etọn lẹ mẹ. Taidi Tikiku, yé ma nọ dọ̀n ayidonugo do yedelẹ ji gba, ṣigba yé yin azọ́n sinsinyẹn watọ lẹ, ‘lizọnyizọnwatọ nugbonọ lẹ’ he họakuẹ na Jiwheyẹwhe bo yin wanyina gbọn Klistiani devo lẹ dali taidi ‘afanumẹ hatọ lẹ to Oklunọ mẹ’ he go yè dejido.