Naegbọn Nuhahun Jimadedomẹgo Tọn Do Tin Sọmọ?

‘BE HIẸ sọgan dejido mẹdepope go to egbehe nugbonugbo ya?’ Hiẹ sọgan ko sè mẹhe jẹflumẹ de to kanbiọ ehe kanse. Kavi hiẹ tlẹ sọgan kanse dewe to whenuena hiẹ yin tuklado to numọtolanmẹ liho do nude he ko jọ to gbẹzan towe mẹ ji.

Matin ayihaawe, jimadedomẹgo lẹdo aihọn pé de tin to nuzedai lẹ mẹ podọ to mẹdevo lẹ mẹ. Whlasusu, jimadedomẹgo ehe nọ yin whẹsuna. Na taun tọn be mẹdepope nọ donukun suhugan tonudọtọ lẹ nado hẹn opagbe he yé do whẹpo do dugán lẹ di ya? Dodinnanu 1990 tọn de na wehọmẹvi 1 000 to Allemagne dohia dọ dile etlẹ yindọ 16.5 to kanweko ji yetọn deji dọ tonudọtọ lẹ sọgan didẹ nuhahun aihọn tọn lẹ, hugan whlaawe sọha enẹ tọn do ayihaawe tintindo sinsinyẹn hia. Podọ mẹsusu dọ dọ yé ma deji do nugopipe tonudọtọ lẹ tọn go nado didẹ nuhahun lẹ podọ yé ma sọ deji do ojlo tintindo yetọn nado wà mọ go.

Linlinwe Stuttgarter Nachrichten wule dọmọ: “Suhugan tonudọtọ lẹ tọn tindo dagbenu yetọn titi whẹ́ to ayiha mẹ podọ to enẹgodo, eyin e yọnbasi, mẹhe blavo na yé lẹ tọn.” Gbẹtọ he tin to otò devo mẹ lẹ kọngbedopọ. Linlinwema The European dọho gando otò de go dọmọ: “Walọyizan jọja lẹ tọn dohlan tonudọtọ lẹ yin zize sinai ganji bo yin mahẹ tindo to e mẹ gbọn mẹhomẹ yetọn lẹ dali.” E doayi e go dọ ‘voblatọ lẹ po gbesisọ po nọ de tonudọtọ-gbẹ́ lẹ sẹ̀ sọn azinpo ji.’ Linlinwe lọ yinukọn dogọ dọmọ: “Mẹdepope he to whenu yizan to jọja lẹ ṣẹnṣẹn [to finẹ] nọ doayi jimadedomẹgo po numọtolanmẹ dolilo matindo yetọn po go to afọdopolọji.” Etomọṣo, matin jidedomẹgo gbẹtọ lẹ tọn, gandudu démocratie tọn ma sọgan tindo kọdetọn dagbe susu. Togan dai États-Unis tọn John F. Kennedy doayi e go to ojlẹ de mẹ wayi dọmọ: “Dodonu gandudu kọdetọn dagbenọ tọn wẹ jidedomẹgo gbẹtọ lẹ tọn.”

Na nuhe dù jidedomẹgo to aihọn akuẹzinzan tọn mẹ, diọdo ajiji to akuẹzinzan liho po yinylan tito adọkunnọ-yinyin adonu tọn po ko hẹn mẹsusu nado yin awuwhletọ. To whenuena ahi akuẹ-yannamẹ aihọn tọn biọ bẹwlu sinsinyẹn mẹ to octobre 1997, linlinnamẹwe de dọho gando “nudobu de podọ to whedelẹnu jimadedomẹgo lẹnpọn matindo tọn” go podọ gando “nuyiwadomẹji bẹplamẹ jimadedomẹgo tọn” go. E sọ dọ ga dọ “jidedomẹgo ko depò [to otò dopo Asie tọn mẹ] sọmọ bọ tintin-to-aimẹ taun gandudu tọn . . . sọawuhia nado yin nukunvando.” To bladopọ mẹ, e dọ hezeheze dọmọ: “Akuẹzinzan sinai do jidedomẹgo ji.”

Sinsẹ̀n sọ gboawupo nado na huhlọn jidedomẹgo. Linlinwe sinsẹ̀n tọn Allemagne tọn lọ Christ in der Gegenwart po awubla po basi zẹẹmẹ dọmọ: “Obá jidedomẹgo tọn heyin zizedo Ṣọṣi lọ mẹ gbọn gbẹtọ paa lẹ dali to didepo zọnmii.” To 1986 po 1992 po ṣẹnṣẹn, sọha Allemagne-nu lẹ tọn he tindo jidide susu, kavi e whè gbau jẹ obá dagbe de mẹ, to ṣọṣi lọ mẹ depo sọn 40 jẹ 33 to kanweko ji. Na nugbo tọn, to Allemagne Whèzẹtẹn dai tọn, e yido jẹ 20 to kanweko ji. To vogbingbọnmẹ, gbẹtọ he tindo jidedomẹgo vude kavi matindo depope to ṣọṣi lọ mẹ yiaga sọn 56 jẹ 66 to kanweko ji to otò he yin Allemagne Whèyihọ dai tọn mẹ bo jẹ 71 to kanweko ji to Allemagne Whèzẹtẹn dai tọn mẹ.

Doyiyi to jidedomẹgo mẹ ko lẹzun nuhe họnwun to adà he gbọnvona tonudidọ, akuẹzinzan, po sinsẹ̀n tọn po mẹ—yèdọ dotin atọ̀n ogbẹ́ gbẹtọvi lẹ tọn. Apajlẹ devo wẹ osẹ́n hinhẹn lodo. Awugbopo to todohukanji osẹ́n sẹ́nhẹngba tọn lẹ mẹ, awusinyẹnnamẹnu lẹ to osẹ́n lọ yiyizan to dodo mẹ, po nudide ayihaawe whẹdatẹn tọn lẹ po ko whàn jidedomẹgo gbẹtọ lẹ tọn tlala. To gbesisọmẹ hẹ linlinnamẹwe Time tọn, “flumẹjijẹ tovi lẹ tọn po ponọ lẹ tọn po ko jẹ obá jimadedomẹgo tọn de mẹ to tito de he nọ jo danuwatọ lẹ do to ojlẹ vude godo mẹ.” Na whẹsadokọnamẹ mẹtitafu po kanyinylan ponọ lẹ tọn po wutu, jidedomẹgo etlẹ yin to ponọ lẹ mẹ ko yido pete.

Na nuhe dù tonudidọ akọjọpli tọn lẹ, hodidọ jijọho tọn he ma nọ yin hinhẹndi lẹ po gbigbakija yanwle alọdotena awhànfunfun tọn po ko hẹn jimadedomẹgo wá. Bill Richardson, afọzedaitọ États-Unis tọn na Plidopọ Akọta lẹ tọn, dohiagona osó ahlìda nujọnu tọn hlan kọdetọn dagbe jijọho tintindo tọn to Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn, bo dọ poun dọmọ: “Jimadedomẹgo de tin to finẹ.”

Nalete to obá mẹdopodopo tọn mẹ, mẹsusu ma tindo jidedomẹgo etlẹ yin do hẹnnumẹ pẹkipẹki lẹ po họntọn lẹ po go gba, yèdọ omẹ taun lọ he gbẹtọvi lẹ nọ saba lẹhlan na nukunnumọjẹnumẹ po homẹmimiọn po to whenuena yé tindo nuhahun lẹ. E taidi ninọmẹ lọ he yẹwhegan Heblu tọn lọ Mika basi zẹẹmẹ etọn dọmọ: “Mì dotu to họntọn de mẹ blo, mì sọ yí todido do whégbè họntọn de mẹ blo: bọ̀ ohọ̀n onù towe tọn lẹ do sọn ewọ he mlọnai to akọ́n towe mẹ de.”—Mika 7:5.

Ohia Ojlẹ lẹ Tọn

Walọyizan gbẹtọ tọn plọntọ Allemagne-nu lọ Arthur Fischer yin hoyidọ sọn e de to agọe dọmọ: “Jidedomẹgo to awuwle ogbẹ́ tọn mẹ podọ to sọgodo mẹdetiti tọn mẹ ko yido to ajiji mẹ to awà lẹpo ji. Jọja lẹ nọ tindo ayihaawe dọ nuzedai ogbẹ́ tọn lẹ sọgan gọalọna yé. Yé ma sọ nọ tindo jidedomẹgo depope ba, vlavo e yin tonudidọ tọn, sinsẹ̀n tọn, kavi titobasinanu devo depope tọn.” E mayin nupaṣamẹ dọ nuplọnmẹtọ lẹdo tọn Ulrich Beck dọho dogbọn “aṣa ayihaawe tọn” dali hlan aṣẹpipa he nọte-dẹn lẹ, nuzedai lẹ, po azọ́nyọnẹntọ lẹ po.

To nuwiwa aṣa tọn mọnkọtọn de mẹ, gbẹtọ lẹ nọ jlo nado joagọ, nado gbẹ́ aṣẹpipa lẹpo dai, podọ nado nọgbẹ̀ sọgbehẹ nujinọtedo mẹdetiti tọn lẹ, bo basi nudide lẹ he ma sinai do ayinamẹ kavi anademẹ sọn mẹdevo lẹ dè ji. Mẹdelẹ lẹzun nuvẹdomẹtọ zẹjlẹgo, yèdọ eyin e yọnbasi mẹtọnmahopọn tọ́, to whenuena yè to nuyiwahẹ mẹhe yé tindo numọtolanmẹ na dọ yé ma sọ sọgan dejidego ba lẹ. Walọyizan ehe nọ wleawuna ninọmẹ aimẹ tọn ylankan lẹ, taidi dehe yin zẹẹmẹ basina to Biblu mẹ dọmọ: “To azán lẹ godo ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ na wá. Na gbẹtọ lẹ na lẹzun owanyi na yéde tọ́, nukunkẹnnọ, awagundotọ, saklanọ, nùzantọ, tolivẹtọ do mẹjitọ go, mayọndagbenọ, mawenọ, matin owanyi hẹnnumẹ tọn, alẹdatọ, mẹslẹtọ, awumajainanọ, kanylantọ, vivlẹtọ mẹdagbe lẹ tọn, ajannọ, tasinyẹntọ, goyitọ, wanyina aṣọ hú Jiwheyẹwhe tọ́; yé tindo ohia jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn, ṣigba yé mọ́n huhlọn etọn.” (2 Timoti 3:1-5; Howhinwhẹn lẹ 18:1) Na nugbo tọn, nuhahun jimadedomẹgo egbehe tọn yin ohia ojlẹ lẹ tọn, yèdọ ohia ‘azán godo tọn lẹ’ tọn.

To aihọn he to oya nuhahun jimadedomẹgo tọn ji de mẹ po susu gbẹtọ he kọnawudopọ hẹ mẹhe yin zẹẹmẹ etọn basi to aga lẹ po, ogbẹ̀ ma sọgan yin vivi etọn dù to gigọ mẹ na taun tọn gba. Ṣigba be nuhe sọgbehẹ lẹnpọn dagbe wẹ e yin dọ onú lẹ na diọ ya? Be nuhahun jimadedomẹgo egbehe tọn sọgan yin dududeji ya? Eyin mọwẹ, gbọnna podọ to whetẹnu?