Nawẹ E Pò Dẹnsọ Na Mẹylankan Lẹ?
“Etẹwutu . . . wẹ hiẹ [ Jehovah] nabọẹ whenuena mẹylankan lọ to omẹ lọ he yin dodonọ hú i ze mì?”—HABBAKUK 1:13.
1. Whetẹnu wẹ aihọn na yin hinhẹn gọ́ mlẹnmlẹn po nuyọnẹn gigo Jehovah tọn po?
BE JIWHEYẸWHE na và mẹylankan lẹ sudo gbede ya? Eyin mọwẹ, nawẹ mí dona nọte dẹnsọ? Kanbiọ mọnkọtọn lẹ nọ yin kinkanse gbọn gbẹtọ lẹ dali lẹdo aihọn pé. Fie wẹ mí sọgan mọ gblọndo lọ lẹ te? Mí sọgan wàmọ to hogbe dọdai tọn heyin gbigbọdo gando ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn lẹ go mẹ. Yé na jidide mí dọ Jehovah na hẹn whẹdida ṣẹ̀ do mẹylankan lẹpo ji to madẹnmẹ. To whenẹnu kẹdẹ wẹ “yè na yí oyọnẹn gigo OKLUNỌ tọn tọn do gọ́ aigba lọ, dile osin lẹ ṣinyọ́n ohù do” mlẹnmlẹn. Enẹ wẹ yin opagbe dọdai tọn heyin mimọ to Ohó Wiwe Jiwheyẹwhe tọn mẹ to Habbakuk 2:14 mẹ.
2. Whẹdida hinhẹnṣẹ sọn olọn mẹ wá atọ̀n tẹlẹ wẹ owe Habbakuk tọn bẹhẹn?
2 Yin kinkàn to nudi owhe 628 J.W.M., owe Habbakuk tọn bẹ whẹdida hinhẹnṣẹ debọdo-dego atọ̀n gbọn Jehovah Jiwheyẹwhe dali hẹn. Awe to whẹdida enẹlẹ mẹ ko yin hinhẹnṣẹ wayi. Tintan wẹ whẹdida Jehovah tọn sọta akọta tasinyẹntọ Juda hohowhenu tọn. Etẹwẹ dogbọn awetọ lọ dali? Whẹdida Jiwheyẹwhe tọn heyin hinhẹnṣẹ do Babilọni kọgbidinamẹtọ ji wẹ. To whenẹnu, po jide po, mí tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado deji dọ atọ̀ntọ to whẹdida sọn olọn mẹ wá ehelẹ mẹ na yin hinhẹnṣẹ. Na nugbo tọn, mí sọgan donukun hẹndi etọn to madẹnmẹ. Na dodonọ he to gbẹnọ to azán godo tọn ehelẹ mẹ lẹ tọn wutu, Jiwheyẹwhe na hẹn vasudo wá gbẹtọvi ylankan lẹpo ji. Godo tọ́ yetọn na yin vivasudo to “awhàn azán daho Jiwheyẹwhe Ganhunupo tọn” he to dindọnsẹpọ po awuyiya po mẹ.—Osọhia 16:14, 16.
3. Etẹwẹ na jọ do mẹylankan lẹ go to ojlẹ mítọn mẹ na jide tọn?
3 Awhàn azán daho Jiwheyẹwhe tọn to dindọnsẹpọ hugan gbede pọ́n tọn. Podọ whẹdida sọn olọn mẹ wá hinhẹnṣẹ do mẹylankan lẹ ji to ojlẹ mítọn mẹ yin nujikudo tọn kẹdẹdile whẹdida hinhẹnṣẹ Jehovah tọn sọta Juda po Babilọni po yin nujikudo tọn do. Ṣigba, todin, naegbọn mí ma nado yí nukun homẹ tọn do pọ́n dọ mí tin to Juda to azán Habbakuk tọn gbè? Etẹwẹ to jijọ to aigba enẹ ji?
Aigba He Tin to Hunyanhunyan mẹ De
4. Linlin mẹhẹnjọsi tọn tẹlẹ wẹ Habbakuk sè?
4 Ze dewe do otẹn yẹwhegán Jehovah tọn Habbakuk tọn mẹ he tin to aisinsin to ozà plẹsẹ ohọ̀ etọn tọn ji, bo to vivi jẹhọn fifá whèjai tọn dù. Hànjinu de tin to apá etọn. (Habbakuk 1:1; 3:19, hodidọ vivọnu tọn, NW) Ṣigba Habbakuk sè linlin mẹhẹnjọsi tọn. Ahọlu Jehọiakimi Juda tọn ko hù Ulia bo ko sọ hẹn oṣiọ yẹwhegán enẹ tọn nado yin zize dlan do yọdo gbẹtọ paa lẹ tọn mẹ. (Jẹlemia 26:23) Nugbo wẹ dọ, Ulia ma hẹn jidide etọn to Jehovah mẹ go gba, na e dibu bosọ họnyi Egipti wutu. Ṣogan, Habbakuk yọnẹn dọ danuwiwa Jehọiakimi tọn mayin whinwhàn gbọn ayilinlẹn godoninọna gbégbigbò Jehovah tọn depope dali gba. Ehe họnwun sọn sisi matindo mlẹnmlẹn ahọlu lọ tọn na osẹ́n sọn olọn mẹ wá podọ wangbẹnamẹ etọn na yẹwhegán Jẹlemia po mẹdevo he to sinsẹ̀n-basi hlan Jehovah lẹ po mẹ.
5. Etẹwẹ yin ninọmẹ whẹho gbigbọmẹ tọn lẹ to Juda, podọ nawẹ Habbakuk yinuwa hlan ẹn gbọn?
5 Habbakuk mọ azọ̀ nuyọ́nwán tọn to tintọ́n sọn ozà ohọ̀ he tin to yakẹ lẹ tọn ji. Gbẹtọ lọ lẹ ma to nuyọ́nwán ehe mẹ̀ taidi sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ gba. Yé to mahẹ tindo to nuwiwa sinsẹ̀n lalo tọn lẹ mẹ heyin godonọna gbọn Ahọlu ylankan Juda tọn Jehọiakimi dali. Winyan nankọ die! Nukun Habbakuk tọn lẹ gọna dasin, podọ e vẹvẹ dọmọ: “OKLUNỌ E, nawẹ yẹn na dawhá dẹnsọ, bọ hiẹ ma na sè? Yẹn dawhá tọ́n hlan we [na alọgọ sọn danuwiwa] mẹ, bọ hiẹ ma na whlẹngán gba? Etẹwutu wẹ hiẹ dó ylanwa hia mi, bosọ hẹn mi nado pọ́n tasinyẹn? [Podọ naegbọn hẹngble po danuwiwa po do tin to nukọn ṣie, podọ naegbọn bọ nutlọ do tin, podọ naegbọn bọ wiwọ́ do zindonukọn?, NW] Enẹwutu wẹ yè hẹn osẹ́n túnbọ̀, podọ whẹdida masọ jẹgbonu yì jẹ awhàngba mẹ gba: na mẹylankan lẹ lẹ́hla dodonọ lẹ; enẹwutu wẹ whẹdida jẹgbonu yì gbigble.”—Habbakuk 1:2-4.
6. Etẹwẹ ko jọ do osẹ́n po whẹdida dodo po go to Juda?
6 Mọwẹ, hẹngble po danuwiwa po gbayipe. Filẹpo he Habbakuk pọ́n hlan, e nọ mọ nuhahun, nutlọ, wiwọ́. ‘Osẹ́n ko túnbọ̀,’ yèdọ ma tindo huhlọn ba. Podọ etẹwẹ dogbọn whẹdida dodo dali? Ṣo, e “masọ jẹgbonu yì” jẹ awhàngbigba mẹ gba! E ma gbawhàn pọ́n gbede. Kakatimọ, ‘mẹylankan lẹ lẹ́hla dodonọ lẹ,’ bo nọ glọnalina ojlẹnu sọgbe hẹ osẹ́n he tin nado basi-hihọ́na homẹvọnọ lẹ. Na nugbo tọn, “whẹdida jẹgbonu yì gbigble.” E yin hinhẹn gblezọn. Ninọmẹ awubla nujijọ lẹ tọn nankọ die!
7. Etẹwẹ Habbakuk magbè nado wà?
7 Habbakuk yì agbọji bo lẹnnupọn do nujijọ lọ ji. Be e ni jogbe wẹ ya? Na nugbo tọn paali! To whenuena e ko gbadopọnna homẹkẹn devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo tọn godo, dawe nugbonọ ehe vọ́ gbemima etọn nado gbọṣi dolilo mẹ hẹn jẹ yọyọ, bo nọte gligli taidi yẹwhegán Jehovah tọn. Habbakuk na to wẹndomẹ Jiwheyẹwhe tọn lá zọnmii—yèdọ eyin mọwiwà tlẹ zẹẹmẹdo okú.
Jehovah Wà “Azọ́n” He Ma Yọ́n Yise De
8, 9. “Azọ́n” he ma yọ́n yise tẹwẹ Jehovah to wiwà?
8 To numimọ mẹ, Habbakuk mọ sinsẹ̀n-basitọ lalonọ lẹ, he ma gbògbéna Jiwheyẹwhe lẹ. Dotoai hlan nuhe Jehovah dọna yé dọmọ: “Mì pọ́n akọta lẹ mẹ, bo hopọn, awú ni bo ji mì badabada.” Vlavo, e na ko paṣa Habbakuk nuhewutu Jiwheyẹwhe to hodọ hlan mẹylankan enẹlẹ to aliho ehe mẹ. Enẹgodo e sè Jehovah to didọna yé dọmọ: “[Awú ni jí mì, NW]; na mẹde wà azọ́n de to azán mìtọn lẹ mẹ he mìwlẹ ma na yise le yè tlẹ dọ na mì sọ.” (Habbakuk 1:5) Na nugbo tọn, Jehovah na edetiti wẹ to azọ́n he yé ma sọgan yise ehe wà. Ṣigba etẹwẹ e yin?
9 Habbakuk dotoai po sọwhiwhe po na hodidọ yinukọn dogọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, heyin kinkàndai to Habbakuk 1:6-11 mẹ. Wẹndomẹ Jehovah tọn wẹ ehe yin—podọ yẹwhe lalo tọn de kavi boṣiọ he ma tindo gbigbọ de ma sọgan glọnalina hẹndi etọn gba dọmọ: “Na, pọ́n, yẹn fọ́n Kaldeanu lẹ daga, akọta vivẹ́ awuyatọ nẹ: he gó gbọn ogblo aigba lọ tọn luntọ́n, nado yí otẹn ninọ lẹ he mayin yetọn na nutindo. Ewọ yin kanylantọ bosọ dobu: whẹdida yetọn po yẹyidaho yetọn po tọ́n sọn yé lọsu mẹ. Osọ́ yetọn lẹ ga yin awuyatọ hú opọ̀ lẹ, bosọ yin núsisi hú ohla whèjai tọn lẹ; podọ osọ́nọ yetọn lẹ hẹn yéde po sakla po; mọwẹ, osọ́nọ yetọn lẹ sọn aganu wá; yé to zinzlọn di akùn he to unklẹn nado vasudo de. Yé wá popo yetọn na [danuwiwa]; kinklẹn nukunmẹ yetọn lẹ tọn tin pannukọn whèzẹtẹn dali; yé sọ ṣinyan mẹglọnọ lẹ pli di tọkẹ́n. Podọ yé nọ ṣàn ahọlu lẹ kò, podọ ahọvi lẹ sọ yin avlẹdanu hlan ẹn: e nọ vlẹ figángán lẹpo; na ewọ dọ̀n kọ́gudu pli, bosọ bẹ ẹ. Whenẹnu wẹ jẹhọn na yìn wayi ewọ bo nasọ jù wayi, bosọ jẹsẹ́nmẹ, bo yin whẹylantọ: yèdọ ewọ hlọnhlọn mẹhe tọn yẹwhe etọn yin.”
10. Mẹnu lẹ wẹ to yinyin finfọndote gbọn Jehovah dali?
10 Avase dọdai tọn nankọ die sọn Gigogán dè! Jehovah na ze Kaldeanu lẹ fọ́n ṣite, yèdọ akọta kanylantọ Babilọni tọn de. To gigó gbọn ‘ogblo aigba lọ tọn’ ji etọn mẹ, e na gbawhàn nọtẹn susu, yèdọ susu lẹ tọn. Lehe e dobu do sọ! Awhànpa Kaldeanu lẹ tọn yin “kanylantọ bosọ dobu,” yèdọ sẹhundaga bo dazì. E nọ basi osẹ́n hẹngogo edetiti tọn lẹ. ‘E nọ basi dide whẹdida dodo edetiti tọn.’
11. Nawẹ hiẹ na basi zẹẹmẹ wiwá awhànpa Babilọninu lẹ tọn sọta Juda tọn gbọn?
11 Osọ́ Babilọni tọn lẹ yin awuyatọ hugan opọ̀ he to wezundo lẹ. Awhànfuntọ osọ́ ji tọn etọn lẹ yin kanylantọ hugan ohla he huvẹ to hùhù he to gbéyàn to zánmẹ lẹ. Na tintin to jejeji nado yì wutu, ‘osọ́nọ etọn lẹ to afọtùnayí’ po sọmawhe po. Sọn Babilọni gbọ́n wẹ yé tọ́nsọn bo pànta Juda. Taidi akùn he to zinzlọn po awuyiya po jei núdùdù vivi de kọ̀n, Kaldeanu lẹ na zlọn jẹ nuyanwẹnna yetọn ji to madẹnmẹ. Ṣigba be ehe na yin mẹgbeyinyan de poun, yèdọ mẹgbeyinyan de gbọn awhànfuntọ kleun delẹ dali poun wẹ ya? Oo, lala! “Yé wá popo yetọn na [danuwiwa],” taidi awhànpa huhlọnnọ de he ja nado hẹn vasudo mlẹnmlẹn wá. Nukunmẹ yetọn lẹ to sisẹ́ na jejejininọ, yé to sọ́hẹ pànta whèyihọ waji hlan Juda po Jelusalẹm po, bo to yìyì po awuyiya po taidi jẹhọn whèzẹtẹn tọn. Awhànpa Babilọni tọn lẹ bẹ gàntọ susu sọmọ bọ e taidi dọ yé to ‘awhàn-kanlinmọ lẹ bẹpli di tọkẹ́n nkọtọn.’
12. Etẹwẹ yin walọyizan Babilọninu lẹ tọn, podọ etẹwẹ kẹntọ sẹhundaga ehe na “yin whẹylantọ” na?
12 Awhànpa Kaldeanu tọn ṣàn ahọlu lẹ kò bosọ vlẹ ogán dahodaho lẹ kò, he popolẹpo yetọn ma tindo huhlọn nado doalọtena nukọnyiyi matin dogbó etọn. E ‘vlẹ figángán lẹpo kò,’ na figángán depope nọ jai to whenuena Babilọninu lẹ ‘dọ̀n kọ́gudu pli’ gbọn pópló kọ́gudu tọn de dido sọn ehe mẹ yè na yangbé etọn sọn dali. To ojlẹ dide Jehovah tọn mẹ, kẹntọ budonamẹtọ lọ ‘nasọ juwayi taidi jẹhọn.’ To ogbé Juda po Jelusalẹm tọn po yinyan mẹ, e bo na “yin whẹylantọ” na awugbigblena omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. To awhàngbigba mlẹnmlẹn de godo, awhàngán Kaldeanu tọn na doawagun dọmọ: ‘Huhlọn yẹwhe mítọn tọn wẹ ehe yin.’ Ṣigba lehe nuhe e yọnẹn whè do sọ!
Dodonu Dolido de na Todido
13. Naegbọn Habbakuk yin gigọ́ na todido po jidide po?
13 Po nukunnumimọjẹ lẹndai Jehovah tọn mẹ dogọ po, todido jideji to ahun Habbakuk tọn mẹ. Na yinyin gigọ́ po jidide mlẹnmlẹn po wutu, e dọho to yẹyi mẹ hlan Jehovah. Dile e yin ayidego to Habbakuk 1:12 mẹ do, yẹwhegán lọ dọmọ: “OKLUNỌ Jiwheyẹwhe ṣie E, Mẹwiwe ṣie Dopo, be hiẹ ma tin sọn madopodo? [Hiẹ ma nọ kú gba, NW].” Na nugbo tọn, Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe “sọn madopodo jẹ madopodo”—yèdọ kakadoi.—Psalm 90:1, 2.
14. Nuyiwa tẹwẹ ko yin afọdona gbọn atẹṣitọ Juda tọn lẹ dali?
14 To nulinlẹnpọn do numimọ heyin nina ẹn sọn Jiwheyẹwhe dè po ayajijẹ to wuntuntun he e nọ wleawuna po ji mẹ, yẹwhegán lọ yidogọ dọmọ: “OKLUNỌ E, hiẹ ko do ewọ ai na whẹdida; podọ hiẹ osé E, ko hẹn ewọ lodo na mẹplọnlọ.” Jiwheyẹwhe ko dawhẹ jẹagọdo atẹṣitọ Juda tọn lẹ, podọ yé tin to hukan ji na wọhẹ, yèdọ yasanamẹ sinsinyẹn, gbọn Jehovah dali. Yé dona ko to ewọ pọnhlan taidi Osé yetọn, yèdọ figángán nujọnu tọn dopo gee lọ, fibẹtado, po Asisa whlẹngán tọn po. (Psalm 62:7; 94:22; 95:1) Ṣogan, nukọntọ atẹṣitọ Juda tọn lẹ ma dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe gba, podọ yé to nukọnzindo nado to kọgbidina sinsẹ̀n-basitọ he ma nọ gbleawunamẹ Jehovah tọn lẹ.
15. To linlẹn tẹ mẹ wẹ Jehovah yin “nukun wiwe tọn hugan nado pọ́n oylan” te?
15 Ninọmẹ ehe hẹn ayimajai wá na yẹwhegán Jehovah tọn tlala. Enẹwutu e dọmọ: “Hiẹ . . . yin nukun wiwe tọn hugan nado pọ́n oylan, podọ he ma sọgan pọ́n tasinyẹn.” (Habbakuk 1:13) Mọwẹ, Jehovah “yin nukun wiwe tọn hugan nado pọ́n oylan,” enẹ wẹ yin, nado kẹalọyi ylanwiwa.
16. Nawẹ hiẹ na basi bladopọ nuhe yin kinkàndai to Habbakuk 1:13-17 mẹ tọn gbọn?
16 Enẹwutu Habbakuk tindo kanbiọ mẹhẹn-lẹnnupọn tọn delẹ to ayiha mẹ. E kanse dọmọ: “Etẹwutu wẹ hiẹ to yé he yí danuwiwa do to zinzan lẹ pọ́n, bosọ nabọẹ whenuena mẹylankan lọ to mẹhe yin dodonọ hú i ze mì? Bosọ basi gbẹtọ di whèví ohù tọn lẹ, di onú he nọ lìn lẹ, he ma tindo gandutọ de to yé ta? Ewọ yí omlẹn do bẹ́ popo yetọn, e sọ wle yé to odọ̀ etọn mẹ, bosọ bẹ́ yé pli to dọ̀ndai etọn mẹ; enẹwutu wẹ ewọ to ayajẹ bosọ yin homẹhunnọ. Enẹwutu wẹ ewọ do to avọsán hlan odọ̀ etọn, bosọ to nuyọ́nwan mẹ̀ hlan dọ̀ndai etọn; na gbọn yé dali wẹ mimá etọn yin jonọ wutu, podọ núdùdù etọn susunọ. Enẹwutu be ewọ na hẹn odọ̀ etọn jẹvọ́, bo ma na gbọ̀ nado nọ hù akọta lẹ to whepoponu [matin awuvẹmẹ depope wẹ ya, NW]?”—Habbakuk 1:13-17.
17. (a) To ogbé Juda po Jelusalẹm tọn po yinyan mẹ, nawẹ Babilọninu lẹ to nuyiwa sọgbe hẹ lẹndai Jiwheyẹwhe tọn gbọn? (b) Etẹwẹ Jehovah na dehia hlan Habbakuk?
17 To ogbé Juda po todaho tatọ́-tẹnnọ etọn, Jelusalẹm tọn po yinyan mẹ, Babilọninu lẹ na yinuwa sọgbe hẹ ojlo yede titi tọn lẹ. Yé ma na yọnẹn dọ yé to nuyiwa taidi nuyizan Jiwheyẹwhe tọn na whẹdida dodo etọn hinhẹnṣẹ sọta gbẹtọ mawadodonọ lẹ gba. E bọawu nado mọ nuhewutu e na sinyẹnawuna Habbakuk nado mọnukunnujẹemẹ dọ Jiwheyẹwhe na yí Babilọninu kanylantọ lẹ zan nado hẹn whẹdida Etọn ṣẹ̀. Kaldeanu kanylantọ enẹlẹ mayin sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ gba. Yé nọ pọ́n gbẹtọvi lẹ hlan taidi ‘whèví po onú he nọ lìn’ tata lẹ po he na yin wiwle bosọ yin kọgbidina. Ṣigba flumẹjijẹ Habbakuk tọn ma na dẹn-to-aimẹ gba. To madẹnmẹ Jehovah na dehia hlan yẹwhegán etọn dọ Babilọninu lẹ ma na gọ̀n mayin yasana na hẹngble nukunkẹn tọn yetọn po hùnhọ́dudu ylankan yetọn po gba.—Habbakuk 2:8.
Wleawufo na Hodidọ Yinukọn Dogọ Jehovah Tọn Lẹ
18. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn walọyizan Habbakuk tọn mẹ, dile e yin didohia to Habbakuk 2:1 mẹ do?
18 Ṣigba, todin, Habbakuk nọte nado sè hodidọ yinukọn dogọ Jehovah tọn lẹ hlan ẹn. Yẹwhegán lọ dọ po nujikudo po dọmọ: “Yẹn na nọte to hihọ́tẹn ṣie ji, bosọ ze dee do figángán lọ ji, bo na pọ́n gbonu nado mọ nuhe ewọ na dọ gbọn yẹn dali, podọ nuhe yẹn na gblọn gbọn koefinfàn ṣie tọn dali.” (Habbakuk 2:1) Habbakuk tindo ojlo vẹkuvẹku to nuhe Jiwheyẹwhe na gbẹsọ dọ gbọn ewọ dali taidi yẹwhegán de mẹ. Yise etọn to Jehovah mẹ taidi Jiwheyẹwhe de he ma nọ kẹalọyi oylan zọ́n bọ e paṣa ẹ nuhewutu kanyinylan to gbigbayipe, ṣigba e to jijlo nado basi vọjlado na linlẹn etọn. Eyọn, to whelọnu lo, etẹwẹ dogbọn míwlẹ dali? To whenuena e paṣa mí nuhewutu onú ylankan delẹ yin alọkẹyi, jidide mítọn to dodowiwa Jehovah Jiwheyẹwhe tọn mẹ dona gọalọna mí nado hẹn jlẹkajininọ mítọn go bo nọte pọ́n ewọ.—Psalm 42:5, 11.
19. To hẹndi hogbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan Habbakuk mẹ, etẹwẹ jọ do Juvi tasinyẹntọ lẹ go?
19 To hẹndi ohó etọn tọn hlan Habbakuk mẹ, Jiwheyẹwhe hẹn whẹdida ṣẹ̀ do akọta Juvi tasinyẹntọ tọn ji gbọn dotẹnmẹ nina Babilọninu lẹ nado yangbé Juda tọn dali. To owhe 607 J.W.M., yé và Jelusalẹm po tẹmpli lọ po sudo, hù jọja po mẹhomẹ lẹ po, bosọ bẹ mẹsusu yì kanlinmọgbenu. (2 Otannugbo lẹ 36:17-20) To kanlinmọgbenu ojlẹ gaa tọn de to Babilọni godo, pipòtọ Juvi nugbonọ lẹ tọn de lẹkọwa aigba yetọn ji bo vọ́ tẹmpli lọ gbá to godo mẹ. Ṣigba, to enẹgodo, Juvi lẹ sọ sọawuhia nado yin nugbomadọtọ hlan Jehovah whladopo dogọ—na titengbe tọn to whenuena yé gbẹ́ Jesu dai taidi Mẹssia lọ.
20. Nawẹ Paulu yí Habbakuk 1:5 zan gando gbigbẹ́ Jesu dai go gbọn?
20 Sọgbe hẹ Owalọ lẹ 13:38-41, apọsteli Paulu do nuhe e na zẹẹmẹdo nado gbẹ́ Jesu dai bo gbọnmọ dali gbẹ́ avọ́sinsan ofligọ etọn tọn dai gbidigbidi hia Juvi he tin to Antioku lẹ. To hoyidọ sọn Habbakuk 1:5 mẹ sọn vọkan Septante Glẹki tọn mẹ, Paulu na avase dọmọ: “Mì payi mìde go, na enẹ nikaa jọ do mì go, he yè dọho etọn to owe yẹwhegán lẹ tọn mẹ; Pọ́n, mì mẹvlẹtọ, awú ni ji mì na mì ni và: na yẹn wazọ́n to azán mìtọn mẹ, azọ́n he mì ma na yise gbọn alọ depope mẹ, eyin gbẹtọ tlẹ dọ odò etọn hlan mì.” To gbesisọmẹ hẹ hoyidọ Paulu tọn, hẹndi awetọ Habbakuk 1:5 tọn wá aimẹ to whenuena awhànpa Lomu tọn lẹ và Jelusalẹm po tẹmpli etọn po sudo to owhe 70 W.M.
21. Nawẹ Juvi azán Habbakuk gbè tọn lẹ pọ́n “azọ́n” Jiwheyẹwhe tọn heyin yíyí Babilọninu lẹ zan nado và Jelusalẹm sudo hlan gbọn?
21 Na Juvi azán Habbakuk gbè tọn lẹ, “azọ́n” Jiwheyẹwhe tọn heyin vasudo Jelusalẹm tọn gbọn Babilọninu lẹ dali yin nuhe ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe na todaho enẹ yin ahọ́nkan sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn po nọtẹn lọ fie ahọlu yiamisisadode etọn lẹ nọ yin zize do ofin ji te po wutu. (Psalm 132:11-18) Na enẹ tọn wutu, Jelusalẹm ma ko yin vivasudo wayi pọ́n gbede gba. Tẹmpli etọn ma ko yin mimẹ̀ pọ́n gbede. Whédo ahọludu Davidi tọn ma ko yin didesẹ sọn ofin ji pọ́n gbede. E vẹawu nado yise dọ Jehovah na dike onú mọnkọtọn lẹ ni jọ. Ṣigba gbọn Habbakuk gblamẹ, Jiwheyẹwhe na avase he pé dọ nujijọ mẹhẹnjọsi tọn ehelẹ na wá aimẹ. Podọ whenuho dohia dọ yé jọ dile e yin didọdai do.
“Azọ́n” He Ma Yọ́n Yise Jiwheyẹwhe Tọn to Azán Mítọn Gbè
22. Etẹwẹ “azọ́n” he ma yọ́n yise Jehovah tọn na bẹhẹn to azán mítọn gbè?
22 Be Jehovah na wà “azọ́n” he ma yọ́n yise de to azán mítọn gbè wẹ ya? Tindo jidide dọ e na wàmọ, dile etlẹ sọgan taidi nuhe ma yọ́n yise na ayihaawe tindotọ lẹ. To ojlẹ ehe mẹ, azọ́n he ma yọ́n yise Jehovah tọn na yin vasudo Mẹylọhodotọklisti tọn. Taidi Juda hohowhenu tọn, e sọalọakọ́n nado to Jiwheyẹwhe sẹ̀n ṣigba ko gblezọn mlẹnmlẹn. Jehovah na hẹn ẹn diun dọ ohia titonu sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹpo yin didesẹ to madẹnmẹ, dile e na yin do na “Babilọni Daho” lọ, yèdọ ahọluigba aihọn sinsẹ̀n lalo tọn.—Osọhia 18:1-24.
23. Etẹwẹ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn whàn Habbakuk nado wà bọdego?
23 Jehovah tindo azọ́n dogọ lẹ na Habbakuk nado wà jẹnukọnna vasudo Jelusalẹm tọn to owhe 607 J.W.M. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe na gbẹsọ dọna yẹwhegán etọn? Etẹ, Habbakuk na sè onú lẹ he na whàn ẹn nado ze hànjinu etọn bo jihàn hlan Jehovah to avigbè dẹ̀hiho tọn lẹ mẹ. Ṣigba, jẹnukọn whẹ́, gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn na whàn yẹwhegán lọ nado lá dindọ̀n ayidego tọn lẹ. Na jide tọn mí na yọ́n pinpẹn etọn nado mọnukunnujẹ zẹẹmẹ sisosiso hogbe dọdai tọn mọnkọtọn lẹ mẹ na ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn. Enẹwutu mì gbọ mí ni na ayidonugo yinukọn dogọ hlan dọdai Habbakuk tọn.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Ninọmẹ tẹlẹ wẹ tin-to-aimẹ to Juda to azán Habbakuk tọn lẹ gbè?
• “Azọ́n” he ma yọ́n yise tẹwẹ Jehovah wà to ojlẹ Habbakuk tọn mẹ?
• Dodonu todido tọn tẹwẹ Habbakuk tindo?
• “Azọ́n” he ma yọ́n yise tẹwẹ Jiwheyẹwhe na wà to azán mítọn gbè?
[Yẹdide to weda 9]
E paṣa Habbakuk nuhewutu Jiwheyẹwhe na dotẹnmẹ ylanwiwa nado to gbigbayipe. Hiẹ lo?
[Yẹdide to weda 10]
Habbakuk dọ dọdai nugbajẹmẹji tọn na aigba Juda tọn to alọ Babilọninu lẹ tọn mẹ
[Yẹdide to weda 10]
Gbakija lẹnunnuyọnẹn dòkunkun Jelusalẹm tọn, heyin vivasudo to 607 J.W.M.