Ma Dike Ayihaawe Ni Hù Yise Towe Sudo Blo

To gbèdopo hiẹ lẹndọ emi tindo agbasalilo dagbe. To wunkẹngbe hiẹ mọdọ emi to awutu jẹ. To ajiji mẹ, hiẹ ma tindo huhlọn kavi nugopipe depope ba. Ota to dùdù we bọ agbasa towe sọ to vivẹ́. Etẹwẹ jọ? Wánvú ylankan he nọ hẹn awutu wá lẹ ko biọ nugonu he nọ basi hihọ́ na agbasa towe mẹ bo ko sọ gbidikọna agbasagonu titengbe lẹ. Eyin hiẹ ma penukundego, wánvú he biọ agbasa lọ mẹ ehelẹ sọgan hẹn agbasalilo towe gble kakadoi​​—yèdọ tlẹ sọgan hù we.

NUGBO wẹ dọ, eyin hiẹ ma tindo agbasalilo dagbe to whenuena hiẹ bẹ awutu bẹplamẹ de, hiẹ tlẹ sọ nọ yin hunhundonuvo hugan. Di apajlẹ, eyin agbasa towe yin hinhẹn zun madogánnọ gbọn whèdomẹ núdùdù-hunsindagbe tọn dali, avunteninọ etọn “na depò sọmọ bọ awutu bẹplamẹ pẹvide sọgan hẹn okú wá,” wẹ wekantọ amasinzọnwiwa tọn Peter Wingate dọ.

Eyin whẹho lọ niyẹn, be mẹnu wẹ na de nado do huvẹ na ede? E yọnbasi taun, dọ hiẹ nọ wà nuhe go hiẹ pé lẹpo nado nọ dùnú ganji bosọ tindo agbasalilo. Vlavo hiẹ sọ nọ wà nuhe go hiẹ pé lẹpo nado dapana bibẹ awutu he wánvú nọ hẹnwa lẹ. Ṣigba, be hiẹ nọ yí mẹdehihọ́ dopolọ zan to whenuena e wá jẹ ‘dagbemẹ-ninọ to yise’ mẹ ji ya? (Titu 2:2) Di apajlẹ, be hiẹ nọ tin to aṣeji hlan owù he nọ yin finfọndote gbọn ayihaawe tintindo vudevude tọn dali lẹ ya? Ehelẹ sọgan yangbé ayiha po ahun towe po tọn to awubibọ mẹ, bo hẹn yise po haṣinṣan towe po hẹ Jehovah gble. E taidi dọ mẹdelẹ ma nọ doayi owù ehe go nkọtọn. Yé nọ hùn yedelẹ do nùvo hlan ayihaawe tintindo gbọn huvẹ didona yedelẹ to gbigbọ-liho dali. Be e yọnbasi dọ hiẹ sọgan to mọ wà wẹ ya?

Ayihaawe​​—Be E Ylan to Whepoponu Wẹ Ya?

Nugbo wẹ dọ, e mayin ayihaawe tintindo lẹpo wẹ ylan gba. To whedelẹnu hiẹ dona doalọtena alọkikẹyi nude kakajẹ whenuena hiẹ tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo. Tudohomẹnamẹ sinsẹ̀n tọn dọ hiẹ dona yí onú lẹpo sè bo ma dona tindo ayihaawe gando nudepope go yin owùnú po oklọ po. Nugbo wẹ dọ, Biblu dọ dọ owanyi nọ “yí onú lẹpo sè.” (1 Kọlintinu lẹ 13:7) Na jide tọn Klistiani he yiwannamẹ de nọ wleawufo nado yí mẹhe ko do yedelẹ hia nado yin nugbonọ to ojlẹ he wayi mẹ lẹ sè. Ṣigba Ohó Jiwheyẹwhe tọn sọ na avase sọta ‘yise tintindo to ohó lẹpo mẹ.’ (Howhinwhẹn lẹ 14:15) To whedelẹnu kandai he ko wayi mẹde tọn lẹ nọ namẹ whẹwhinwhẹ́n he sọgbe de nado tindo ayihaawe. “Whenuena [hodọtọ mẹklọtọ lọ] dọho dagbedagbe,” wẹ Biblu na avase dọ, “a yí ì sè blo.”—Howhinwhẹn lẹ 26:​24, 25.

Apọsteli Johanu lọsu na avase Klistiani lẹ sọta yíyí nuhe ma sọgbe lẹ sè. ‘Mì yí hogbe heyin gbigbọdo lẹpo sè blo,’ wẹ e wlan. Kakatimọ, ‘mì nọ whlé hodidọ gbọdo lẹ pọ́n eyin yé wá sọn Jiwheyẹwhe dè.’ (1 Johanu 4:1) ‘Hodidọ’ de, nuplọnmẹ kavi linlẹn de, sọgan sọawuhia taidi dọ e wá sọn Jiwheyẹwhe dè nkọtọn. Ṣigba be e dè wẹ e wá sọn nugbonugbo ya? Ayihaawe tintindo, kavi gbàndindọn nado yí onú delẹ sè, sọgan yin hihọ́ nujọnu tọn de na, dile apọsteli Johanu dọ do, “mẹklọtọ susu ko jẹgbonu yì biọ aihọn mẹ.”​​—2 Johanu 7.

Ayihaawe Tintindo He Ma Sọgbe

Mọwẹ, nuhudo nọ saba tin na whẹwhinwhẹ́n lẹ gbigbejepọn to aliho nugbo, po whiwhẹ tọn de po mẹ nado do nugbo lẹ ai. Ṣigba, ehe mayin nudopolọ hẹ didike na ayihaawe tintindo he ma sọgbe, he nọ gbleawunamẹ ni wleawu to ayiha po ahun mítọn lẹ po mẹ gba​​—yèdọ ayihaawe tintindo he sọgan hù nuyise po haṣinṣan he hẹnai ganji po mítọn lẹ sudo. Ayihaawe tintindo ehe yin zẹẹmẹ basina taidi “nujikudo ma tindo to nuyise po linlẹn lẹ po mẹ he nọ saba glọnalina nudide bibasi.” Be hiẹ flin lehe Satani bẹ ayihaawe tintindo gando Jehovah go plá ayiha Evi tọn do ya? “Ojé, Jiwheyẹwhe ko dọmọ mì ma na dù to atin lẹ mẹ he tin to jipa mẹ lẹ depope?” wẹ e kanse. (Gẹnẹsisi 3:1) Nujikudo ma tindo heyin hinhẹnwa aimẹ gbọn kanbiọ he taidi homẹvọnọ tọn enẹ dali glọnalina nudide-bibasi Evi tọn. Enẹ yin aliho nuyiwa tọn he Satani nọ yizan. Taidi mẹde he nọ kàn wekanhlanmẹ mẹhẹngble tọn lẹ, ewọ yin azọ́nyọnẹntọ to ayidonugo he ma nọ yin dagbe lẹ yiyizan mẹ, he nọ yin lalo daa, po nugbo daa lẹ po. Satani ko hẹn haṣinṣan jidedomẹgo tọn, he sọgbe, madosọha lẹ gble gbọn pọ̀wutọnamẹ ayihaawe tintindo tọn heyin yiyizan to aliho enẹ mẹ lẹ gblamẹ.​​—Galatianu lẹ 5:​7-9.

Devi Jakobu mọnukunnujẹ nugandomẹgo awugblenamẹ ayihaawe tintindo wunmẹ ehe tọn go hezeheze. E wlanwe gando lẹblanulọkẹyi jiawu he mí tindo heyin nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe na alọgọ to ojlẹ whlepọn tọn lẹ mẹ po awuvivo po go. Ṣigba, Jakobu na avase dọ whenuena mí to dẹ̀ho hlan Jiwheyẹwhe, ‘mí ni nọ biọ to yise mẹ, e mayin to ayihaawe tintindo mẹ gba.’ Ayihaawe tintindo to haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe mẹ nọ hẹn mí nado “taidi agbówhẹn ohù tọn, he gbọn alọ jẹhọn tọn mẹ to bibli hlan nukọn bibli hlan godo.” Mí nọ wá taidi “gbẹtọ ayihaawenọ [he] ma sọgan hẹn ede lodo to ali etọn lẹpo ji.” (Jakobu 1:​6, 8) Mí nọ wleawuna nujikudo ma tindo nuyise tọn he nọ hẹn mí ma nado sọgan basi nudide. Enẹgodo, dile e jọ do Evi go do, mí nọ yin hunhundonuvo hlan nuplọnmẹ po tamẹnuplọnmẹ aovi tọn wunmẹ lẹpo po.

Hinhẹn Agbasalilo Dagbe Gbigbọmẹ Tọn Go

To whelọnu lo, nawẹ mí sọgan basi hihọ́na míde sọn ayihaawe tintindo he nọ gbleawunamẹ lẹ si gbọn? Gblọndo lọ bọawu taun: gbọn gbigbẹ́ nujijla oklọ tọn Satani tọn lẹ dai sinsinyẹn po yíyí nuhe titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn wleawuna nado ‘hẹn mí lodo to yise mẹ’ lẹ po zan to gigọ́mẹ dali wẹ​​—1 Pita 5:​8-10.

Núdùdù gbigbọmẹ tọn dagbe dùdù yin onú titengbe taun. Wekantọ Wingate, heyin nùdego jẹnukọn, dọmọ: “Yèdọ etlẹ yin to whenuena agbasa to gbigbọjẹ, e nọ tindo nuhudo huhlọn mimọyi gbọzangbọzan tọn na nuyiwa agbasamẹ tọn lẹ podọ na azọ́nwiwa agbasagonu tangan etọn lẹ tọn; podọ agbasagonu he tindo nuvikun susu lẹ dona nọ yin didiọ gbọzangbọzan.” Nudopolọ wẹ e yin po agbasalilo gbigbọmẹ tọn mítọn po. Matin núdùdù gbigbọmẹ tọn dùdù gbọzangbọzan, yise mítọn na to yinyin hùhù sudo vudevude bo nasọ kú to godo mẹ, dile agbasa he ma mọ núdùdù de nọ wà do. Jesu Klisti zinnudo ehe ji to whenuena e dọmọ: “Gbẹtọ ma to ogbẹ̀ gbọn akla dopo kẹdẹ sinmẹ gba, adavo gbọn ohó he tọ́n sọn onù Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹpo dali.”​​—Matiu 4:4.

Lẹnnupọndo enẹ ji. Nawẹ mí nọ wleawuna yise he lodo de gbọn to tintan whenu? “Yise wá sọn sisè mẹ,” wẹ apọsteli Paulu dọ. (Lomunu lẹ 10:17) Nuhe dọ e te wẹ yindọ to bẹjẹeji mí nọ wleawuna yise po jidide mítọn to Jehovah mẹ po, to opagbe etọn lẹ, podọ to titobasinanu etọn mẹ gbọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn pinplọn dali. Na nugbo tọn, mí ma nọ gbọn wunvi dali yí nuhe yè dọ lẹpo sè gba. Mí nọ wà nuhe mẹhe nọ tòdaho Belea tọn mẹ lẹ wà lọ. Mí nọ ‘yí sọwhiwhe do gbadopọnna Owe-wiwe lẹ egbesọegbesọ nado pọ́n eyin onú enẹlẹ yin mọ.’ (Owalọ lẹ 17:11) Mí nọ ‘mọdona ojlo Jiwheyẹwhe tọn heyin dagbe bo yin alọkẹyi bosọ yin pipé na mídelẹ’ bo nọ hẹn ẹn diun dọ nugbo wẹ nuhe mí ko sè lẹ yin. (Lomunu lẹ 12:2; 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:21) Sọn whenẹnu gbọ́n, e yọnbasi dọ mí ko vọ́ yise mítọn hẹn lodo dile mí ko wá mọ hezeheze dogọ dọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn po opagbe etọn lẹ po ma nọ gboawupo gba.​​—Jọṣua 23:14; Isaia 55:​10, 11.

Dapana Huvẹ Gbigbọmẹ Tọn

Todin avùnnukundiọsọmẹ lọ wẹ nado hẹn yise mítọn go bo dapana ayihaawe tintindo depope, he sọgan hẹn jidide mítọn to Jehovah po titobasinanu etọn po mẹ gbọjọ. Nado wà ehe mí dona to dogbapọnna Owe-wiwe zọnmii egbesọegbesọ. Apọsteli Paulu na avase dọ “to ojlẹ godo tọn lẹ mẹ mẹdelẹ [he sọgan ko tindo yise he lodo to bẹjẹeji] na jai sọn yise mẹ, bo nasọ na otó gbigbọ oklọ, po oplọn aovi tọn po.” (1 Timoti 4:1) Hodidọ po oplọn mẹhẹnbuali tọn ehelẹ po nọ dó ayihaawe tintindo do ayiha mẹdelẹ tọn mẹ bo nọ hẹn yé jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè. Etẹwẹ yin hihọ́ mítọn? Nado zindonukọn nado ‘yin núdùdù na to ohó yise tọn lẹ mẹ podọ to oplọn dagbe he mí ko to hihodo pẹkipẹki lọ mẹ.’​​—1 Timoti 4:6.

Ṣigba, e blawu dọ to egbehe mẹdelẹ nọ de ma nado ‘yin núdùdù na to ohó yise tọn mẹ’​​—yèdọ etlẹ yin to whenuena núdùdù mọnkọtọn tin-to-aimẹ susugege. Dile dopo to kinkantọ owe Howhinwhẹn lẹ tọn mẹ dohia do, e yọnbasi dọ núdùdù dagbe gbigbọmẹ tọn lẹ, yèdọ hùnwhẹ gbigbọmẹ tọn de ni lẹdo mí, ṣogan bọ yè ma sọgan dù bo lì núdùdù lọ na taun tọn.​​—Howhinwhẹn lẹ 19:24; 26:15.

Owùnú wẹ ehe yin. Wekantọ Wingate dọmọ: “Tlolo he agbasa lọ jẹ protéines he e ko bẹpli lẹ yizan ji, agbasalilo etọn nọ jẹ yaji ji.” To whenuena hiẹ dó huvẹ na dewe, agbasa towe nọ jẹ amì he e ko bẹpli do agbasa lọ blebu mẹ lẹ yizan ji. To whenuena asisa ehelẹ yin yiyizan vọ̀, agbasa lọ nọ jẹ protéines heyin dandan na whinwhẹ́n po okàn agbasamẹ tọn lẹ jijlado po yizan ji. Agbasagonu titengbe lẹ nọ jẹ gbigbọjọ ji. To whenẹnu agbasalilo towe nọ jẹ didepo ji po awuyiya po.

Enẹ wẹ yin nuhe jọ to linlẹn gbigbọmẹ tọn de mẹ do mẹdelẹ he tin to agun fliflimẹ Klistiani tọn mẹ lẹ go. Yé tẹnpọn nado ganjẹ núdùdù gbigbọmẹ tọn he yé ko bẹpli lẹ go. Vlavo, yé gbẹkọ oplọn mẹdetiti tọn go, podọ yé gbọjọ to gbigbọ-liho. (Heblu lẹ 5:12) Apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ owù he tin to ehe wiwà mẹ tọn to whenuena e wlanwe hlan Klistiani Heblu tọn lẹ dọmọ: “E jẹ mí ni nọ doayi onú he mí ko sè lẹ go tlala, na mí sọ dike yé dùdú kọnyinai to whedepopenu blo.” Ewọ yọ́n lehe e na bọawu sọ nado dùdú kọnyinai biọ walọ ylankan lẹ mẹ eyin mí “gbẹkọ whlẹngán daho di ehe nkọ go.”​​—Heblu lẹ 2:​1, 3.

Po awuvivi po, mẹhe to oyà whèdomẹ núdùdù-hunsindagbe tọn ji de ma nọ sọawuhia taidi awutunọ kavi vọgán na dandan tọn gba. Mọdopolọ, e sọgan gọ̀n ma sọawuhia to afọdopolọji dọ mẹde to oyà huvẹ gbigbọmẹ tọn ji. Hiẹ sọgan tindo awusọhia mẹhe to ganji to gbigbọmẹ de tọn etlẹ yin to whenuena hiẹ ma to núdù ganji​​—ṣigba na ojlẹ gli de poun! Hiẹ na wá lẹzun madogánnọ to gbigbọ-liho, hùn dewe do nùvo hlan ayihaawe tintindo he ma sọgbe lẹ, bo ma nasọ penugo nado hoavùn sinsinyẹn na yise ba. (Juda 3) Eyin mẹdevo depope ma tlẹ yọ́n obá he mẹ núdùdù gbigbọmẹ tọn dùdù towe jẹ na taun tọn, hiẹ yọnẹn na dewe.

Enẹwutu, tẹdo oplọn mẹdetiti tọn towe go. Hoavùn sinsinyẹn sọta ayihaawe tintindo. Nado gbẹkọ nuhe taidi bẹplamẹ pẹvi tlala de go, yèdọ ma nado wà nudepope gando ayihaawe tintindo gbọzangbọzan tọn go, sọgan tindo kọdetọn he ylan taun lẹ. (2 Kọlintinu lẹ 11:3) ‘Be mí to gbẹnọ to azán godo tọn lẹ mẹ nugbonugbo wẹ ya? Be hiẹ sọgan yí nuhe Biblu dọ lẹpo sè ya? Be ehe wẹ yin titobasinanu Jehovah tọn nugbonugbo ya?’ Satani na jlo nado dó ayihaawe tintindo ehe nkọtọn lẹ do ayiha towe mẹ. Ma dike walọyizan vọdonanu tọn hlan núdùdù gbigbọmẹ tọn dùdù ni hùn we do nùvo hlan oplọn oklọ tọn etọn lẹ blo. (Kọlọsinu lẹ 2:​4-7) Hodo ayinamẹ heyin nina Timoti. Yin nuplọntọ dagbe “owe wiwe” tọn na hiẹ nido sọgan ‘zindonukọn to nuhe hiẹ ko plọn bosọ yin linlẹndiọna nado yí sè lẹ mẹ.’​​—2 Timoti 3:​13-​15.

Hiẹ sọgan tindo nuhudo alọgọ tọn nado wà ehe. Wekantọ he dè yè yihodọ sọn jẹnukọn lọ zindonukọn nado dọmọ: “Po huvẹ sinsinyẹn po, matin vitamine po dandannu devo lẹ po nugonu he nọ lì núdùdù lẹ sọgan gble sọmọ bọ yé ma tlẹ sọgan sọ yí núdùdù tata he nọ yin awuwlena lẹ ba. Mẹhe tin to ninọmẹ ehe mẹ lẹ sọgan tindo nuhudo núdùdù he nọ biọ lìlì vude lẹ tọn na ojlẹ de.” Nukunpedomẹgo vonọtaun nọ yin bibiọ nado basi vọjladona nugandomẹgo he huvẹ nọ tindo do agbasa lọ ji lẹ. Mọdopolọ, mẹhe ko dovọ́na oplọn mẹdetiti Biblu tọn etọn tlala sọgan tindo nuhudo alọgọ po tuli susu po nado vọ́ ojlo he e tindo na onú gbigbọmẹ tọn etọn gọ yí. Eyin enẹ wẹ yin ninọmẹ towe, dín alọgọ bosọ yí homẹhunhun do kẹalọyi alọgọ depope heyin nina nado jlọ dagbemẹ-ninọ gbigbọmẹ tọn po huhlọn towe po dote.​​—Jakobu 5:​14, 15.

Ma ‘Hokọ̀ to Yise Mẹ Blo’

To nulinlẹnpọndo ninọmẹ he mẹ tọgbo Ablaham tin te lẹ ji mẹ, mẹdelẹ sọgan lẹndọ ewọ tindo whẹwhinwhẹ́n he sọgbe lẹ na ayihaawe tintindo. E sọgan sọawuhia taidi nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado wá tadona lọ kọ̀n dọ ewọ ‘ko zẹ̀ todido lilẹzun otọ́ akọta susu tọn go’​​—mahopọnna opagbe Jiwheyẹwhe tọn. Etẹwutu? Eyọn, sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, e ma taidi dọ onú lẹ na wá tọ́nkọ do dagbe ba. ‘E pọ́n agbasa ede tọn hlan, taidi dọ e ko kú todin, podọ vidọ Sala tọn taidi dọ e ko kú nkọtọn,’ wẹ kandai Biblu tọn dọ. Etomọṣo, e gbọn gbemima dali gbẹ́ nado dike ayihaawe tintindo gando Jiwheyẹwhe po opagbe etọn lẹ po go ni doadọ̀do to ayiha po ahun etọn po mẹ. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Ewọ mayin madogánnọ to yise mẹ,” kavi “hokọ̀ gbọn mayise mẹ gba.” Ablaham “hẹn ẹn lodo to ayiha mẹ dọ nuhe [Jiwheyẹwhe] dopagbe etọn, e tin sọgan nado basi ga.” (Lomunu lẹ 4:​18-21) E ko wleawuna haṣinṣan he lodo, jidedomẹgo, mẹdetiti tọn hẹ Jehovah to owhe lẹ gblamẹ. E gbẹ́ ayihaawe tintindo depope he sọgan hẹn haṣinṣan enẹ gbọjọ dai.

Hiẹ sọgan wà onú dopolọ eyin hiẹ “hẹn ohia ohó tọn he pegan lọ go gligli”​​—yèdọ eyin hiẹ nọ dù núdùdù gbigbọmẹ tọn ganji. (2 Timoti 1:13) Yí nukun nujọnu tọn do pọ́n owù ayihaawe tintindo tọn. Satani to mahẹ tindo to nude he sọgan yin yiylọdọ wánvú lẹ yíyí do fùnawhàn mẹ. Eyin hiẹ gbẹ́ nado nọ dù núdùdù gbigbọmẹ tọn lẹ gbọn oplọn Biblu tọn mẹdetiti tọn dali podọ gbọn opli lẹ yìyì dali, hiẹ na hùn dewe do nùvo hlan mẹgbeyinyan mọnkọtọn lẹ. Basi yizan dagbe núdùdù susugege gbigbọmẹ tọn podọ he nọ wá do ganmẹ he “afanumẹ, nugbonọ nuyọnẹntọ” to awuwlena lẹ tọn. (Matiu 24:45) To ‘gbekọndopọ hẹ ohó he pegan lẹ’ bosọ ‘tin to dagbemẹ to yise mẹ’ zọnmii. (1 Timoti 6:3; Titu 2:2) Ma dike ayihaawe tintindo ni hù yise towe sudo blo.

[Yẹdide to weda 21]

Nawẹ hiẹ nọ dù núdùdù gbigbọmẹ tọn lẹ ganji sọ?