Gbẹzan He Gọ́ Na Nupaṣamẹ lẹ to Sinsẹ̀nzọn Jehovah Tọn Mẹ — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan Tọn

Gbẹzan He Gọ́ Na Nupaṣamẹ lẹ to Sinsẹ̀nzọn Jehovah Tọn Mẹ

DILE E YIN DIDỌ GBỌN ERIC PO HAZEL BEVERIDGE PO DALI

“Whẹdanamẹ towe wẹ yindọ hiẹ na sẹngàn na osun ṣidopo.” Po hogbe enẹlẹ po to ayiha ṣie mẹ, yẹn yin zize sọyi Gànpa Strangeways tọn mẹ to Manchester, to Angleterre. Décembre 1950 wẹ, bọ yẹn yin owhe 19 mẹvi. Yẹn ṣẹṣẹ pannukọn dopo to whlepọn he sinyẹn hugan to jọja whenu ṣie lẹ mẹ—yẹn gbẹ́ nado ze yinkọ dai na awhàn pinplọn.—2 Kọlintinu lẹ 10:3-5.

YẸN yin gbehosọnalitọ whepoponu Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de, bọ ehe dona ko hẹn mi vò sọn awhàn pinplọn mẹ, ṣigba osẹ́n Angleterre tọn ma kẹalọyi mí taidi lizọnyizọnwatọ lẹ gba. Enẹwutu yẹn mọ dee to gànpamẹ. Podọ yẹn sọ lẹnnupọndo otọ́ ṣie ji. Yẹn tin to gànpamẹ to aliho he mayin tlọlọ tọn mẹ na ewọ tọn wutu.

Mì gbọ ma dọna mì. Otọ́ ṣie, he nọ penukundo gànpa go, yin tovi Yorkshire tọn de he tindo nujikudo po nunọwhinnusẹ́n he lodo lẹ po. E gbẹwanna sinsẹ̀n Katoliki tọn taun na numimọ he e tindo to awhàn mẹ podọ to nukunpipedo gànpamẹ go. E dukosọ hẹ Kunnudetọ lẹ to tintan whenu to bẹjẹeji owhe 1930 lẹ tọn to whenuena e yì họ̀ntonu nado lẹkọna yé—ṣigba e lẹkọ po owe yetọn delẹ po to alọ mẹ. E basi akuẹdida na linlinnamẹwe Consolation (heyin Réveillez-vous! todin) to godo mẹ. Kunnudetọ lẹ nọ dla ẹ pọ́n whladopo to owhe mẹ nado na ẹn tuli nado vọ́ akuẹdida lọ basi. To whenuena yẹn tindo owhe 15 nkọ, yé tindo hodọdopọ devo hẹ Papa, yẹn sọ kọnawudopọ bo nọ adà Kunnudetọ lẹ tọn mẹ. Whenẹnu wẹ yẹn jẹ Biblu plọn ji.

To whenuena yẹn tindo owhe 17, yẹn basi dohia klandowiwe ṣie hlan Jehovah tọn gbọn yinyin bibaptizi dali to mars 1949. To godo mẹ to owhe enẹ mẹ, yẹn dukosọ hẹ John po Michael Charuk po, he ko mọ gbedewema yí sọn wehọmẹ mẹdehlan Giliadi tọn to agọe bo tin to aliho ji jei Nigeria. Gbigbọ mẹdehlan tọn he yé dohia yinuwado ji e taun. Vlavo yé yọnẹn kavi lala, yé dó gbigbọ enẹ do ahun ṣie mẹ.

Yẹn masọ tindo ojlo to wehọmẹ alavọ tọn yìyì mẹ ba dile yẹn to Biblu plọn. To owhe dopo gblamẹ he yẹn tọ́nsọn whégbè nado yì wazọ́n to wekantẹn de mẹ to Londres, yẹn mọdọ yẹn ma sọgan hẹn klandowiwe ṣie hlan Jiwheyẹwhe di to nukọnzinzindo to azọ́n ehe wiwà mẹ gba. To whenuena yẹn jo azọ́n wekantẹn tọn ṣie do, azọ́nwatọgbẹ́ ṣie dopo he ko wazọ́n na owhe susu pà mi na “azọ́n mẹhẹngbọjọ tọn lọ” jijodo.

Ṣigba jẹnukọnna ehe yẹn pannukọn whlepọn devo, enẹwẹ lehe yẹn na dọna otọ́ ṣie gbọn dọ yẹn jlo na jo agbasazọ́n dagbe ṣie do nado lẹzun lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn de. Yẹn dọ linlin lọ na ẹn dile yẹn tin to whégbè to whèjai dopo to gbọjẹ whenu. Yẹn to tenọpọn adánjijẹ Papa tọn. Ṣigba e paṣa mi taun to whenuena e dọ poun dọ: “Nudide towe wẹ, podọ hiẹ nasọ doakọnna kọdetọn etọn lẹ. Ṣigba eyin hiẹ gboawupo, ma wá dín mi mọ blo.” Nuhe yẹn kàn do owe kandai tọn ṣie mẹ na 1er janvier 1950 hia dọmọ: “Yẹn dọna Papa gando gbehosọnalitọ bibasi go. Walọ lẹnpọn dagbenọ-yinyin etọn paṣa mi taun. Yẹn kùn dasin ayajẹ tọn na homẹdagbe he e dohia wutu.” Yẹn jo azọ́n lọ do bo kẹalọyi azọ́ndenamẹ gbehosọnalitọ whepoponu tọn.

Azọ́ndenamẹ He Bẹ “Abò Pẹvi” de mẹ Ninọ Hẹn

Enẹgodo wẹ whlepọn mẹdezejo hlan Jiwheyẹwhe tọn ṣie devo wá. Yé ze azọ́ndenamẹ gbehosọnalitọ bibasi to Lancashire bo na nọ nọ̀ “abò pẹvi” de mẹ hẹ Lloyd Griffiths, heyin Kunnudetọ he wá sọn Pays de Galles de donukọnna mi. Po linlẹn susu gọna odlọ lẹ po gando abò pẹvi enẹ go, yẹn jẹ tòpẹvi Bacup tọn he mẹ jikun nọ ja te taun mẹ. Yẹn wá yọ́n nuhe to jijọ to whenuena e yindọ abò pẹvi lọ yin ohọ̀ aigba glọ tọn de! Ajaka po hlapẹpẹ lẹ po nọ nọ̀ ohọ̀ lọ mẹ hẹ mí to zánmẹ. Yẹn dibla diọ linlẹn bo lẹkọyi whé. Kakatimọ, to odẹ̀ mẹdetiti tọn ṣie lẹ mẹ yẹn nọ biọ huhlọn nado doakọnna whlepọn ehe. To ajiji mẹ, yẹn tindo numọtolanmẹ jijọho tọn, bosọ jẹ ninọmẹ lọ pọnhlan ji po nujikudo po. Azọ́n he titobasinanu Jehovah tọn dena mi wẹ ehe yin. Yẹn dona ganjẹ Jehovah go na alọgọ. Lehe yẹn dopẹ́ sọ dọ yẹn doakọnna ninọmẹ lọ, na azọ́ndenamẹ lọ jijodo na ko diọ gbẹzan ṣie kakadoi!—Isaia 26:3, 4.

Yẹn dekunnu to Agbàdo Rossendale tọn he jẹhẹ́n taun to whenẹnu mẹ na nudi osun ṣinẹnẹ whẹpo do yin zizedo gànpamẹ na yẹn gbẹ́ awhàn pinplọn wutu. To osẹ awe yiyizan to Gànpa Strangeways tọn mẹ godo, yé diọtẹnmẹna mi yì Gànpa Lewes tọn mẹ to huto Angleterre tọn. To godo mẹ, mí wá yin Kunnudetọ atọ́n he tin topọ to finẹ, podọ mí sọ penugo nado basi hùnwhẹ Oflin okú Klisti tọn to abò gànpa lọ tọn dopo mẹ.

Papa wá pọ́n mi whladopo. Enẹ dona ko yin whlepọn de na mẹjọmẹ-yinyin etọn—yèdọ ogán gànpamẹ tọn he diyin taun de dla visunnu etọn he tin to gànpamẹ pọ́n! Yẹn na nọ yọ́n pinpẹn dlapọn enẹ tọn tẹgbẹ̀. To godo mẹ azán tundote ṣie tọn wá to avril 1951.

To whenuena yẹn yin tuntundote sọn Lewes godo, yẹn do pinpán yì Cardiff, Wales, to fie otọ́ ṣie to azọ́nwa te to whenẹnu taidi ogán daho gànpamẹ lọ tọn. Yẹn wẹ yin ovi mẹho lọ to mí ovi ẹnẹ lẹ mẹ, sunnu atọ̀n po yọnnu dopo po. Yẹn dona dín agbasazọ́n ojlẹ gli tọn de na yẹn nido sọgan penukundo dee go bo gbẹsọ yin gbehosọnalitọ. Yẹn jẹ azọ́nwa ji to avọ̀-satẹn de, ṣigba lẹndai tangan ṣie to gbẹ̀mẹ wẹ lizọnyizọn Klistiani tọn ṣie. To ojlẹ ehe mẹ wẹ onọ̀ mítọn yì jo mí do. Nugbajẹmẹji sinsinyẹn de wẹ enẹ yin na Papa po mí ovi lẹ po, he owhe mítọn tin to gblagbla 8 jẹ 19 mẹ. E blawu dọ, mẹjitọ mítọn lẹ klan.

Ewọ He Mọ Asi Dagbe . . .

Gbehosọnalitọ susu wẹ tin to agun lọ mẹ. To yé mẹ wẹ mẹmẹyọnnu de tin te he nọ wá sọn akán-kuntẹn he tin to Agbàdo Rhondda tọn mẹ egbesọegbesọ na azọ́n agbasa tọn etọn po nuyiwa yẹwhehodidọ tọn po. Yinkọ etọn wẹ Hazel Green, heyin gbehosọnalitọ nukundeji de. Hazel ko yọ́n nugbo lọ na owhe susu jẹnukọn na mi—mẹjitọ etọn lẹ nọ yì opli Biblu Plọntọ lẹ (heyin yinyọnẹn todin taidi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ) tọn sọn 1920 lẹ gbọ́n. Ṣigba mì gbọ e ni dọ otàn ede tọn.

“Yẹn ma yí nukun nujọnu tọn do pọ́n Biblu gba kakajẹ 1944 to whenuena yẹn hia alọnuwe lọ La religion moissonne la tempête [Glẹnsigbe]. Onọ̀ ṣie dotuhomẹna mi nado yì plidopọ lẹdo tọn de to Cardiff. Dile etlẹ yindọ yẹn ma tindo oyọnẹn Biblu tọn depope, yẹn mọ dee to nusatẹn nukundeji de mẹ bọ owhlẹ he ji nukinkan he to nulila basina hodidọ gbangba tọn de tin to okọ̀ na mi. Yẹn tindo kọdetọn dagbe to nuyiwa lọ mẹ dile etlẹ yindọ sinsẹ̀ngán lẹ po mẹdevo lẹ po to nukunvandomẹ. Yẹn yin bibaptizi to 1946 bosọ jẹ gbehosọnalitọ basi ji to décembre owhe enẹ tọn mẹ. To 1951, gbehosọnalitọ yọyọ jọja de, he ṣẹṣẹ tọ́nsọn gànpamẹ wá Cardiff. Yinkọ etọn wẹ Eric.

“Mí nọ yì kunnudegbe dopọ. Mí jẹakọ hẹ míde taun. Mí tindo yanwle dopolọ lẹ to gbẹ̀mẹ—enẹ wẹ nado nọgodona dagbenu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Enẹwutu mí wlealọ to décembre 1952. Dile etlẹ yindọ gbehosọnalitọ whepoponu tọn wẹ mí omẹ awe lẹ yin bọ akuẹ vude poun wẹ mí nọ mọ, mí ma jẹdò dandannu depope tọn pọ́n gbede. To whedelẹnu mí nọ mọ nunina lẹ yí sọn Kunnudetọ de si he ko họ̀ nususu hugan dehe e tindo nuhudo etọn. Podọ e nọ yin to whenuena mí tindo nuhudo etọn pẹpẹ! Mí yọ́n pinpẹn nunamẹ mọnkọtọn lẹ tọn taun. Ṣigba nupaṣamẹ daho lẹ to tenọpọn mí.”

Nupaṣamẹ de He Diọ Gbẹzan Mítọn

To novembre 1954, Hazel po yẹn po mọ nupaṣamẹ madonukun de yí—yèdọ alọdowemẹwe de sọn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn he tin to Londres mẹ yí dọ yẹn na yin nugopọntọ tomẹyitọ de, bo na nọ dla agun voovo lẹ pọ́n to osẹ dopodopo mẹ. Mí lẹndọ nuṣiwa de wẹ e yin, enẹwutu mí ma dọna mẹdepope to agun lọ mẹ. Ṣigba, yẹn kanwe gọ́ ẹ bosọ do e hlan, bọ mí sọ tin to nukundido mẹ. Gblọndo lọ wá to azán kleun delẹ godo dọmọ: “Wá Londres na azọ́nplọnmẹ”!

To alahọ Londres tọn mẹ, yẹn ma sọgan yise dọ yẹn owhe 23 mẹvi, tin to finẹ hẹ mẹmẹsunnu nukundeji he lodo to gbigbọ mẹ taun lẹ taidi Pryce Hughes, Emlyn Wynes, Ernie Beavor, Ernie Guiver, Bob Gough, Glynn Parr, Stan po Martin Woodburn po, gọna mẹsusu devo lẹ, he susu yetọn ko kú. Yé ze dodonu dolido zohunhun po tenọgligo-hinhẹn tọn de po dai to Angleterre to owhe 1940 po 1950 tọn lẹ po gblamẹ.

Azọ́n Lẹdo Tọn to Angleterre Ma Ṣikọna Mí Pọ́n Gbede

Mí bẹ azọ́n tòmẹyiyi tọn jẹeji to awéwe he gọna osin-agó owhe 1954/55 tọn mẹ. Mí yin azọ́ndena do whèzẹtẹn Anglia tọn, heyin lẹdo plẹsẹ Angleterre tọn de he ji jẹhọn fifá Ohù Agewaji tọn nọ yìn gbọn. Kunnudetọ 31 000 poun wẹ tin to Angleterre to ojlẹ lọ mẹ. Lẹdo tintan enẹ yin nupinplọn awusinyẹn tọn de na mí; mọjanwẹ e ma bọawu na mẹmẹsunnu he mí dlapọn lẹ lọsu do niyẹn. Na numimọ vude he yẹn tindo podọ na jijọ hodidọ tlọlọ tọn ṣie wutu, yẹn nọ hẹn mẹmẹsunnu lẹ gblehomẹ to whedelẹnu. Dile owhe lẹ to yìyì, yẹn dona plọn dọ homẹdagbe yin nujọnu hugan nuyiwa kọdetọn dagbenọ podọ gbẹtọ yin nujọnu hugan aliho he mẹ onú lẹ yin wiwà te. Yẹn gbẹ́ pò to tintẹnpọn nado hodo apajlẹ Jesu tọn to kọfifana mẹdevo lẹ mẹ, ṣigba yẹn ma nọ tindo kọdetọn dagbe to whepoponu gba.—Matiu 11:28-30.

To whenuena mí yí osun 18 zan to Whèzẹtẹn Anglia tọn godo, mí yin azọ́ndena nado nọ dla lẹdo de pọ́n to Newcastle gọna Tyne po Northumberland po, he tin to agewaji-whèzẹtẹn Angleterre tọn. Yẹn yiwanna omẹ awuvẹmẹtọ he tin to lẹdo whanpẹnọ enẹ mẹ lẹ. Don Ward, yèdọ nugopọntọ agbegbe tọn he wá sọn Seattle, Washington, États-Unis nado dla mí pọ́n, gọalọna mi taun. E mọ gbedewema yí sọn klasi 20tọ Giliadi tọn. Taidi hodọtọ de, yẹn nọ saba dọho do odẹ́ glọ. E plọn mi nado nọ whesọ, yì agbọ́ ji, nado plọnmẹ.

Nupaṣamẹ Devo He Diọ Gbẹzan Mítọn

Mí mọ wekanhlanmẹ de yí to 1958 he diọ gbẹzan mítọn. Mí yin yiylọ nado yì Wehọmẹ Giliadi tọn to South Lansing, New York, États-Unis. Mí sà gbẹduhun pẹvi Austin Seven mítọn bo họ̀ tike nado dó bato yì New York. Mí yì plidopọ akọjọpli Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to New York City whẹ́. Finẹ wẹ mí tọ́nsọn bo yì Peterborough, Ontario, bo basi gbehosọnalitọ na osun ṣidopo whẹpo do pànta hùwaji yì Wehọmẹ Giliadi tọn.

Nuplọnmẹtọ wehọmẹ lọ tọn lẹ wẹ Albert Schroeder, heyin dopo to Hagbẹ Anademẹtọ mẹ todin, gọna Maxwell Friend po Jack Redford po, he ko kú sọn ojlẹ dindẹn die. Gbẹdido hẹ wehọmẹvi 82 he wá sọn otò 14 mẹ jlọmẹdote taun. Mí jẹ onú vude yọnẹn ji gando aṣa ode awetọ tọn lẹ go. Gbẹdido hẹ wehọmẹvi jonọ he to ahidihẹ Glẹnsigbe lẹ do nuhahun he mí na pannukọn to whenuena mí na to jonọgbè plọn hia. Mí dotana azọ́nplọnmẹ mítọn to osun atọ́n godo bosọ yin azọ́ndena do otò 27 mẹ. Enẹgodo wẹ gbedewema yíyí wá, podọ mí tin to New York City to azán vude godo, bo to tenọpọn bato Queen Elizabeth, he na kùn mí lẹkọyì Europe.

Azọ́ndenamẹ Tògodo Tọn Tintan Mítọn

Fie wẹ mí yin azọ́ndena nado yì? Portugal wẹ! Mí jẹ Lisbon to novembre 1959. Mí pannukọn whlepọn adadidiọ sọgbe hẹ ogbè po aṣa yọyọ de po tọn. To 1959, Kunnudetọ zohunhunnọ 643 wẹ tin to Portugal he tindo gbẹtọ diblayi livi 9. Ṣigba yẹwhehodidọ mítọn mayin alọkẹyi to osẹ́n-liho gba. Dile etlẹ yindọ mí tindo Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ, ohia depope ma nọ tin to gbonu he nọ do e hia gba.

To whenuena mẹdehlan Elsa Piccone ko plọn mí Portugal-gbè godo, Hazel po yẹn po nọ dla agun po kándo lẹ po pọ́n to lẹdo Lisbon, Faro, Evora, po Beja tọn lẹ po mẹ. Enẹgodo onú lẹ jẹ didiọ ji to 1961. Yẹn to Biblu plọn hẹ jọja de he yinkọ etọn yin João Gonçalves Mateus. E basi dide nado yin Klistiani he tin to kada to whẹho awhàn pinplọn tọn mẹ de. To madẹnmẹ to enẹgodo, yè ylọ mi yì ponọ-pamẹ daho hugan lọ na hokansemẹ. Nupaṣamẹ devo jọ! To azán vude godo, yé dọna mí dọ mí dona tọ́nsọn otò lọ mẹ to azán 30 gblamẹ! Nudopolọ wẹ jọ do Eric po Christina Britten gọna Domenick po Elsa Piccone heyin mẹdehlan hatọ mítọn lẹ po go.

Yẹn biọ nado dọho, podọ yé na dotẹnmẹ mí nado mọ ogán ponọ nuglọ tọn lẹ tọn. E dọ nuhewutu yé to mí yàn na mi hezeheze bosọ ylọ yinkọ João Gonçalves Mateus tọn, heyin plọnmẹ Biblu ṣie! E dọ dọ Portugal ma taidi Angleterre he nọ kẹalọyi awhàn pinplọn gbigbẹdai gba. Enẹwutu mí dona tọ́nsọn Portugal, bọ yẹn masọ nọ mọ João ba. Enẹgodo, to owhe 26 godo, ayajẹ nankọ die nado mọ ẹn po asi etọn po gọna viyọnnu atọ̀n to klandowiwe Bẹtẹli yọyọ Portugal tọn whenu! Lizọnyizọn mítọn to Portugal mayin to ovọ́ mẹ gba!—1 Kọlintinu lẹ 3:6-9.

Fie wẹ mí yin azọ́ndena nado yì bọdego? Enẹ lọsu yin nupaṣamẹ devo! Espagne he tin to yakẹ wẹ. Po dasin po to nukunmẹ, mí biọ pinpán mẹ to Lisbon bo pànta Madrid to février 1962.

Adadidiọ Sọgbe hẹ Aṣa Devo

To Espagne, mí dona diọada sọgbe hẹ kunnudide po opli mítọn lẹ bibasi to nuglọ po. To whenuena mí to yẹwhehodọ, mí ma nọ yì owhé he sẹpọ yede awe gbè gba. To whenuena mí ko dekunnu to ohọ̀n de ji, mí dona yì tòhomẹ-liho devo ji, yì owhé devo gbè. Enẹ hẹn ẹn sinyẹnawu na ponọ lẹ, kavi sinsẹ̀ngán lẹ nado wle mí. Flindọ, mí tin to gandudu Fasciste, aṣẹ-glanglan-panamẹtọ Katoliki tọn de glọ, bọ yẹwhehodidọ mítọn ko yin alọhẹndotena. Na jonọ wẹ mí wutu, mí dó yinkọ Espagnol tọn lẹ na míde taidi hihọ́ de ma nado yin yinyọnẹn. Pablo wẹ yẹn nọ yin, bọ Hazel lẹzun Juana.

To whenuena mí ko yí osun vude zan to Madrid godo, mí yin dide nado nọ dla lẹdo de pọ́n to Barcelone. Mí nọ dla agun voovo lẹ pọ́n to tòdaho lọ mẹ, bo nọ saba yí osẹ awe kavi atọ̀n zan to agun dopo mẹ. Dlapọn lọ lẹ nọ dẹn sọmọ na mí dona nọ dla pipli oplọn agunwe tọn dopodopo pọ́n taidi agun de nkọtọn, podọ enẹ nọ saba yin pipli awe to osẹ dopo mẹ.

Avùnnukundiọsọmẹnu He Mí Ma Donukun De

Mí mọ oylọ-basinamẹ yí nado bẹ azọ́n nugopọntọ agbegbe tọn jẹeji to Espagne to 1963. Nado sọgan penukundo Kunnudetọ zohunhunnọ he diblayi 3 000 lẹ go, mí dona nọ gbọ̀n Espagne lọ blebu mẹ, bo nọ dla lẹdo ṣinẹnẹ he tin to whenẹnu lẹ pọ́n. Mí basi plidopọ lẹdo tọn ayidego tọn mítọn delẹ to nuglọ to zùnkan mẹ sẹpọ Seville, to ogle de mẹ sẹpọ Gijon, podọ to tọ̀tó sẹpọ Madrid, Barcelone, po Logroño po.

Taidi hihọ́ de to whenuena mí to kunnude sọn whédegbè-jẹ-whédegbè, yẹn nọ dín fie tòhomẹ-liho he sẹpọ lẹ tin te na mí nido sọgan họ̀n vlavo eyin ninọmẹ lẹ wá biọ do mọ. Dile mí to kunnude to Madrid to gbèdopo, Kunnudetọ devo po yẹn po tin to petlezìn de ji to whenuena mí se awhágbe de hlan odò to ajiji mẹ. To whenuena mí jẹte, mí mọ pipli awhlivu lẹ tọn de, heyin hagbẹ pipli Katoliki tọn de he nọ yin yiylọdọ Hijas de María (Viyọnnu Malia tọn lẹ). Yé to avase na mẹhe nọ nọ̀ lẹdo lọ mẹ lẹ gando mí go. Mí ma sọgan basi zẹẹmẹ na yé gba, podọ yẹn yọnẹn dọ mí dona họnyi to afọdopolọji e mayin mọ ponọ lẹ na wle mí. Enẹwutu mí họnyi, to niyaniya mẹ!

Owhe ayidego tọn de wẹ enẹlẹ yin to Espagne. Mí to tintẹnpọn nado na tuli mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu dagbe he tin to finẹ lẹ po, gọna gbehosọnalitọ titengbe lẹ. Yé ma nọ dibusi gànpamẹ yìyì gba, podọ yé sọ nọ saba doakọnna ohẹ́n nado sọgan dọ yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn podọ nado do agun lẹ ai bo hẹn yé lodo.

Mílọsu mọ linlin ylankan delẹ yí to ojlẹ ehe mẹ. Hazel dọmọ: “Onọ̀ ṣie, heyin Kunnudetọ nugbonọ de kú to 1964. Nugbajẹmẹji ylankan de wẹ e yin ma nado tlẹ dọ e yì whedenu na ẹn whẹpo e do kú. Enẹ yin dopo to nuhe azọ́n mẹdehlan tọn nọ biọ bọ mẹsusu devo lẹ lọsu ko doakọnna mẹ.”

Mẹdekannujẹ to Godo Mẹ

To owhe susu homẹkẹndomẹ tọn godo, gandudu Franco tọn kẹalọyi azọ́n mítọn sọgbe hẹ osẹ́n to godo mẹ to juillet 1970. Homẹ Hazel po yẹn po tọn hùn na Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ hùnhùn, tintan to Madrid podọ awetọ to Lesseps, Barcelone. Yé nọ saba tindo ohia daho lẹ, he nọ to miyọ́n tá. Mí jlo dọ gbẹtọ lẹ ni yọnẹn dọ Kunnudetọ lẹ ko yin alọkẹyi sọgbe hẹ osẹ́n podọ yé na gbẹ́ tin to Espagne! Diblayi Kunnudetọ 17 000 wẹ tin to Espagne to ojlẹ ehe mẹ to 1972.

To ojlẹ ehe mẹ, yẹn mọ linlin tulinamẹ tọn taun de yí sọn Angleterre. Otọ́ ṣie ko wá dla mí pọ́n to Espagne to 1969. Lehe Kunnudetọ Espagne tọn lẹ yinuwa hẹ ẹ do yinuwado ewọ ji sọmọ bọ e jẹ Biblu plọn ji to whenuena e lẹkọyi Angleterre. Enẹgodo to 1971, yẹn se dọ Papa ko yin bibaptizi! Ojlẹ ayajẹ tọn de wẹ e yin to whenuena mí basi dlapọn yì owhé bọ ewọ sọ hodẹ̀ do núdùdù mítọn ji taidi mẹmẹsunnu Klistiani de. E ko hugan owhe 20 he yẹn to nukundo azán enẹ nado wá. Nọvisunnu ṣie Bob po asi etọn Iris po, ko lẹzun Kunnudetọ to 1958. Visunnu yetọn, Phillip, to sinsẹ̀nzọn wà todin taidi nugopọntọ tomẹyitọ de hẹ asi etọn Jean to Espagne. Homẹ mítọn hùn taun nado mọdọ yé to sinsẹ̀nzọn wà to otò dagbe enẹ mẹ.

Nupaṣamẹ Hugan Agọe Tọn Mítọn

Hagbẹ Anademẹtọ dopo dla Espagne pọ́n taidi nugopọntọ pọ̀nla tọn to février 1980. E paṣa mi dọ e jlo nado wazọ́n hẹ mi to lizọnyizọn lọ mẹ. Yẹn ma yọnẹn dọ e to ayido goe! Enẹgodo to septembre, mí yin yiylọ nado sẹtẹn yì tatọ́-tẹnnọ aihọn tọn to Brooklyn, New York! E paṣa mí tlala. Mí kẹalọyi oylọ-basinamẹ lọ, dile etlẹ yindọ e sinyẹnawu taun nado jo mẹmẹsunnu mítọn Espagne tọn lẹ dó. Kunnudetọ 48 000 wẹ tin to finẹ to ojlẹ enẹ mẹ!

To whenuena mí jlo na tọ́nsọn finẹ, mẹmẹsunnu de na mi ganhiho apomẹ tọn de. Wefọ awe wẹ e wlan do ganhiho lọ ji—“Lucas 16:10; Lucas 17:10.” E dọ dọ wefọ yiwanna ṣie lẹ niyẹn. Luku 16:10 zinnudeji dọ mí dona yin nugbonọ to onú pẹvi lẹ mẹ, bọ Luku 17:10 dọ dọ “afanumẹ madoalenọ” wẹ mí yin, enẹwutu mí ma tindo whẹwhinwhẹ́n depope nado doawagun gba. Yẹn ko yọnẹn tẹgbẹ̀ dọ taidi Klistiani klandowiwe lẹ, azọngban mítọn wẹ nudepope he mí wà to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ yin.

Nupaṣamẹ Agbasalilo Tọn

To 1990, yẹn jẹ nuhahun ahun tọn tindo ji. Nude yin zize do agbasa ṣie mẹ nado sọgan hùn okàn he mẹ ohùn nọ gbọ̀n he ko súali lẹ. To ojlẹ madogán agbasa tọn sinsinyẹn ehe whenu, Hazel gọalọna mi to aliho susu mẹ, bo nọ saba ze saki po saki agbàn tọn he yẹn ma sọgan ze lẹ po. Enẹgodo yé ze nuhe nọ gọalọna ahun nado sọgan to azọ́nwa (stimulateur cardiaque) do agbasa ṣie mẹ to mai 2000. Lehe ehe ko hẹn vogbingbọn daho de wá do sọ!

To owhe 50 he wayi lẹ whenu, Hazel po yẹn po ko mọdọ alọ Jehovah tọn ma whègli gba podọ lẹndai etọn lẹ nọ yin hinhẹndi to ojlẹ sisọ etọn mẹ, e mayin to whenuena míwlẹ jlo gba. (Isaia 59:1; Habbakuk 2:3) Mí ko tindo nupaṣamẹ awuvivi tọn susu po awubla tọn vude po to gbẹzan mítọn mẹ, ṣigba Jehovah ko hẹn mí dote gbọn yemẹpo gblamẹ. Tofi to tatọ́-tẹnnọ omẹ Jehovah tọn lẹ tọn, dona de wẹ e yin na mí nado nọ tindo kọndopọ hẹ Hagbẹ Anademẹtọ lẹ egbesọegbesọ. Yẹn nọ kanse dee to whedelẹnu dọ, ‘Be mí tin to file nugbonugbo wẹ ya?’ Nukundagbe majẹhẹ de wẹ e yin. (2 Kọlintinu lẹ 12:9) Mí deji dọ Jehovah na to hihọ́ basina mí sọn wlẹnwin Satani tọn lẹ si zọnmii bo nasọ tin hẹ mí na mí nido sọgan duvivi azán gandudu dodonọ etọn do aigba ji tọn.—Efesunu lẹ 6:11-18; Osọhia 21:1-4.

[Yẹdide to weda 26]

Gànpa Strangeways tọn, to Manchester, to fie yẹn bẹ gansinsẹ̀n jẹeji te

[Yẹdide to weda 27]

Po gbẹduhun Austin Seven mítọn po to azọ́n lẹdo tọn mẹ to Angleterre

[Yẹdide to weda 28]

Plidopọ nuglọ tọn de to Cercedilla, Madrid, Espagne, to 1962

[Yẹdide to weda 29]

Tafo he ji mí nọ tò owe sinai do Biblu ji mítọn lẹ do na kunnudide to Brooklyn