Yẹdide Sinsẹ̀n Tọn lẹ—Adọ̀ Hohowhenu Tọn Yetọn Lẹ

“Yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ yin aliho de nado kọ̀n mí dopọ hẹ dagbewà gọna wiwe-yinyin Jiwheyẹwhe po Mẹwiwe Etọn lẹ po tọn.”—SINSẸ̀NHỌ ORTHODOXE GLẸKI AUSTRALIE TỌN

TO AZÁN owhè ṣádada août tọn ehe gbè, hinhọ́n owhè tọn tá do pèkán he biọ sinsẹ̀nhọ “Onọ̀ Wiwe Hugan Jiwheyẹwhe tọn” mẹ ji, to lopo Tínos tọn to Ohù Egée ji. Yozò sinsinyẹn lọ ma de nujikudo gbejizọnlin-basitọ zohunhunnọ hugan 25 000 Orthodoxe Glẹki tọn he to zọnlinzin bo to vivẹnu sinsinyẹn dó nado jẹ boṣiọ onọ̀ Jesu tọn heyin aṣọdona tlala lọ tọn kọ̀n pò gba.

Viyọnnu sẹkunọ de, he tin to awufiẹsa mẹ bọ nukunmẹ etọn do flumẹjijẹ hia to sisá gbọn kligonu he to ohùn tọ́n tlala etọn lẹ ji. To apá etọn wẹ yọnnu he ko basi gbejizọnlin sọn adà awetọ otò lọ tọn mẹ he onú ko ṣikọna de te, he to tintẹnpọn bo to nukọnzindo. Dawe zohunhunnọ devo to odẹ́n jẹ sinsinyẹn dile e to vivẹnudo vẹkuvẹku nado gbọ̀n gbẹtọgun susugege lọ mẹ luntọ́n. Yanwle yetọn wẹ yin nado donù-nùgo na yẹdide Malia tọn bo jẹklo na ẹn.

Matin ayihaawe sinsẹ̀nnọ mẹdezejotọ ehelẹ yin ahundoponọ bo jlo na sẹ̀n Jiwheyẹwhe yetọn. Ṣigba, omẹ nẹmu wẹ yọnẹn dọ mẹdezejo mọnkọtọn hlan yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹa bẹjẹeji sọn nuyiwa he jẹnukọnna Sinsẹ̀n Klistiani tọn na owhe kanweko susu lẹ mẹ?

Gbigbayipe Yẹdide Sinsẹ̀n Tọn lẹ Tọn

Filẹpo wẹ yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ tin te to lẹdo Orthodoxe tọn lẹ mẹ. Yẹdide Jesu, Malia, po “mẹwiwe” susu po tọn tin to otẹn nukundeji lẹ mẹ to sinsẹ̀nhọ lẹ mẹ. Sinsẹ̀nnọ lẹ nọ saba gbògbéna yẹdide ehelẹ po nùdo-nùgo, nuyọnwan, gọna vẹla lẹ mimẹ̀ po. Dogọ, diblayin owhé Orthodoxe tọn lẹpo wẹ tindo abò yẹdide sinsẹ̀n tọn yetọn, he mẹ yé nọ hodẹ̀ te. E gbayipe taun to Klistiani Orthodoxe tọn lẹ ṣẹnṣẹn nado se dọ yẹdide de sinsẹ̀n nọ dọ̀n yé sẹpọ Jiwheyẹwhe. Mẹsusu yise dọ ojọmiọn po huhlọn azọ́njiawu Jiwheyẹwhe tọn lẹ po tin to yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ mẹ.

E sọgan paṣa sinsẹ̀nnọ enẹlẹ nado yọnẹn dọ Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ ma kẹalọyi yizan yẹdide lẹ tọn to sinsẹ̀n-bibasi mẹ. Owe lọ Byzantium dọmọ: “Klistiani fliflimẹ tọn lẹ, he ko dugu wangbẹna boṣiọ-sinsẹ̀n tọn sọn sinsẹ̀n Ju tọn mẹ lẹ, nọ pọ́n gbégbigbò na yẹdide mẹwiwe depope tọn hlan taidi awuhiọnu.” Owe dopolọ dọmọ: “Sọn Owhe Kanweko Atọ́ntọ whenu zọnmii, yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ kavi yẹdide lẹ . . . lẹzun nuhe gbayipe taun to sinsẹ̀n-bibasi nuglọ po gbangba tọn lẹ po mẹ.” Eyin yizan yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ ma wá sọn sinsẹ̀n Klistiani owhe kanweko tintan tọn mẹ, fie wẹ yé wá sọn lo?

Yinyọ́n Fie Yé Bẹjẹeji Sọn

Dodinnanutọ Vitalij Ivanovich Petrenko wlan dọmọ: “Yizan yẹdide lẹ tọn gọna aṣa etọn lẹ sọgan yin afọdona yì godo taun jẹnukọnna ojlẹ Klistiani tọn podọ e ‘bẹjẹeji sọn nuyise kosi lẹ’ tọn mẹ.” Whenuho-kàntọ susu yigbe dọ adọ̀ sinsẹ̀n-bibasi yẹdide tọn lẹ yin mimọ to sinsẹ̀n Babilọni, Egipti, po Glẹki hohowhenu tọn lẹ po mẹ. Di apajlẹ, to Glẹki hohowhenu tọn mẹ, yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ nọ yin ojlẹmọ nude tọn. Yise lọ wẹ yindọ huhlọn Jiwheyẹwhe tọn tin to onú ehelẹ mẹ. Gbẹtọ lẹ nọ lẹndọ delẹ to yẹdide ehelẹ mẹ mayin bibasi po alọ po gba ṣigba dọ olọn mẹ wẹ yé wá sọn. To hùnwhẹ vonọtaun lẹ whenu, yẹdide sinsẹ̀n-bibasi tọn mọnkọtọn lẹ nọ yin hinhẹn dánpe lẹdo tòdaho lọ, bọ avọ́ lẹ nọ yin sinsán hlan yé. “Sinsẹ̀nnọ lẹ nọ pọ́n yẹdide sinsẹ̀n tọn lọ lẹ hlan taidi yẹwhe de, dile etlẹ yindọ vivẹnu lẹ ko yin dido . . . nado do vogbingbọn hia to yẹwhe lọ po yẹdide etọn po ṣẹnṣẹn,” wẹ Petrenko dọ.

Nawẹ linlẹn po nuwiwa mọnkọtọn lẹ po sà biọ sinsẹ̀n Klistiani tọn mẹ gbọn? Dodinnanutọ dopolọ doayi e go dọ, to owhe kanweko he bọdo okú apọsteli Klisti tọn lẹ go mẹ, titengbe to Egipti, “nuyise Klistiani tọn lẹ yin ‘ṣiṣakadopọ hẹ nuyise kosi tọn lẹ’—he bẹ nuyiwa po nuyise Egiptinu lẹ, Glẹkinu lẹ, Juvi lẹ, omẹ Whèzẹtẹn tọn lẹ po Lomunu lẹ po tọn hẹn, he nọ yin bibasi to pọmẹ hẹ nuyise po nuyiwa Klistiani tọn lẹ po.” Taidi kọdetọn de, “Klistiani heyin anazọ́nwatọ lẹ kẹalọyi nuyiwa [bẹwlu sinsẹ̀n tọn de] bo jẹ yẹhiadonu kosi tọn lẹ yizan ji, yèdọ nọ kẹalọyi yé bo nọ na zẹẹmẹ yọyọ de yé, dile etlẹ yindọ yé ma klan yé do wiwe mlẹnmlẹn sọn nuyiwadomẹji kosi tọn mẹ do sọ.”

To madẹnmẹ yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ lẹzun adà tangan sinsẹ̀n-bibasi nuglọ po gbangba po tọn. To owe lọ L’Âge de la foi mẹ, whenuho-kàntọ Will Durant basi zẹẹmẹ lehe ehe wá yinmọ gbọn tọn, dọmọ: “Dile sọha mẹwiwe he nọ yin sinsẹ̀n-basi hlan lẹ tọn jideji, nuhudo jẹ tintin ji nado yọ́n yé dovo bosọ flin yé; yẹdide yetọn po Malia po tọn lẹ yin bibasi to sọha susugege mẹ; podọ to whẹho Klisti tọn mẹ, e mayin awusọhia Etọn kẹdẹ wẹ gba ṣigba satin Etọn lọsu lẹzun nuyizan wiwe he nọ yin gbégbòna de—yèdọ tlẹ sọ lẹzun obó tadagbe tọn na mẹhe nọ yí nulẹpo se lẹ. Nulẹnpọn jọwamọ tọn he tin to omẹ lọ lẹ ṣẹnṣẹn diọ boṣiọ wiwe lẹ, yẹdide lẹ, po ojlẹmọ lẹ po zun nuyizan sinsẹ̀n-bibasi tọn lẹ, bọ gbẹtọ lẹ nọ jẹklo to yé nukọn, donù-nùgo na yé, mẹ̀n vẹla po nuyọnwan lẹ po to yé nukọn, ṣinyọ́n vounvoun lẹ na yé bo nọ dín azọ́njiawu lẹ sọn huhlọn yetọn mẹ. . . . Nukọntọ po wedegbẹ́ Ṣọṣi tọn lẹ po ko basi zẹẹmẹ pludopludo dọ yẹdide lẹ mayin yẹwhe lẹ gba, ṣigba nọ hẹnmẹ flin yẹwhe lọ lẹ poun; ṣigba gbẹtọ lẹ ma jlo na yọ́n vogbingbọn mọnkọtọn lẹ gba.”

Egbehe, susu mẹhe nọ yí yẹdide sinsẹ̀n tọn zan lẹ tọn na sọalọakọ́n to aliho dopolọ mẹ dọ nuyizan sisi tọn de wẹ yé yin poun—e mayin sinsẹ̀n-bibasi tọn gba. Yé sọgan sọalọakọ́n dọ yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ sọgbe bo yin alọgọnamẹnu titengbe lẹ to Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n mẹ. Vlavo enẹ wẹ yin linlẹn hiẹ lọsu tọn. Ṣigba kanbiọ lọ wẹ, Etẹwẹ yin numọtolanmẹ Jiwheyẹwhe tọn gando ehe go? Be sisi nina yẹdide sinsẹ̀n tọn de sọgan yin nudopolọ po sinsẹ̀n-bibasi hlan ẹn po na taun tọn wẹ ya? Be nuyiwa mọnkọtọn lẹ sọgan ze owù nuglọ tọn lẹ donukọnnamẹ na taun tọn wẹ ya?

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Apotin/Yẹdide to weda 4]

Etẹwẹ Yẹdide Sinsẹ̀n Tọn de Yin?

To ma taidi boṣiọ he nọ yin yiyizan gbayipe to sinsẹ̀n Katoliki Lomu tọn lẹ mẹ, yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ yin yẹdide he nọ dite bo nọ gblo Klisti, Malia, “mẹwiwe lẹ,” angẹli lẹ, gbẹtọ po nujijọ Biblu tọn lẹ po, kavi nujijọ lẹ to whenuho Ṣọṣi Orthodoxe tọn mẹ tọn. Na taun tọn, yé nọ saba yin bibasi do owhlẹ he sọgan yin zize dánpe lẹ ji.

Sọgbe hẹ Ṣọṣi Orthodoxe tọn, “to Yẹdide Mẹwiwe lẹ tọn mẹ, yẹdide lẹ ma nọ taidi yẹdide gbẹtọ paa lẹ tọn gba.” Mọdopolọ, gando yẹdide sinsẹ̀n tọn lẹ go, “awusọhia lọ nọ yin sọn godo wá nukọn”—e ma nọ to whiwhè deji sọn nukọn yì godo. To paa mẹ, “oyẹ̀ lẹ ma nọ tin gba, kavi aliho de nado yọ́n okle gbọnvona ozán.” E sọ yin yiyise ga dọ “tintin to finẹ Jiwheyẹwhe tọn sọgan gọ́” atin po osẹ̀n yẹdide sinsẹ̀n tọn de po mẹ.

[Yẹdide to weda 4]

Yizan yẹdide lẹ tọn sọgan yin afọdona yì nuwiwa kosi lẹ tọn mẹ

[Asisa Yẹdide tọn to weda]

© AFP/CORBIS