Be Nọtẹn Yasanamẹ Miyọ́nnọ de Tin Nugbo Wẹ?

MAHOPỌNNA yẹdide he hogbe lọ “zomẹ” po “olọnzomẹ” po hẹnwa ayiha towe mẹ, suhugan gbẹtọ lẹ tọn lẹndọ nọtẹn yasanamẹ tọn de wẹ yé yin na ylandonọ lẹ. Ṣigba gando ylando po kọdetọn etọn po go, Biblu dọmọ: “Ylando gbọn omẹ dopo dè biọ aihọn mẹ, podọ okú gbọn ylando dali; mọwẹ gbẹtọ lẹpo kú do, na omẹ popo wẹ waylan wutu.” (Lomunu lẹ 5:12) Owe-wiwe sọ dọmọ: “Okú wẹ ale ylando tọn.” (Lomunu lẹ 6:23) To whenuena e yindọ okú wẹ yasanamẹ lọ na ylanwiwa, kanbiọ tangan he na gọalọ nado yọnẹn eyin nọtẹn yasanamẹ mavọmavọ tọn de tin kavi lala wẹ yindọ: Etẹwẹ nọ jọ do mí go to whenuena mí kú?

Be ogbẹ̀ wunmẹ de, to alọpa de mẹ, nọ zindonukọn to okú godo wẹ ya? Podọ eyin mọwẹ fie wẹ e nọ yì? Biblu na gblọndo nugbo po pekọhẹnwanamẹ tọn lẹ po na kanbiọ ehelẹ.

Be Ogbẹ̀ Nọ Zindonukọn to Okú Godo Wẹ Ya?

Be nude tin to mí mẹ, taidi alindọn kavi gbigbọ de, he nọ luntọ́n to okú godo wẹ ya? Gbadopọnna lehe sunnu tintan lọ, Adam yin didá do. Biblu dọmọ: “OKLUNỌ Jiwheyẹwhe do gbẹtọ sọn kọ́gudu aigba tọn mẹ; bo gbọ̀ do awọntinslo etọn lẹ mẹ [gbọfufu] ogbẹ̀ tọn.” (Gẹnẹsisi 2:7) Dile etlẹ yindọ gbọfufu hẹn ogbẹ̀ etọn dote, ‘gbọfufu ogbẹ̀ tọn’ yíyí do awọntinslo etọn lẹ mẹ bẹ nususu hẹn hugan jẹhọn fúfú do afuje etọn lẹ mẹ poun. E zẹẹmẹdo dọ Jiwheyẹwhe yí huhlọn ogbẹ̀ tọn do agbasa kúkú Adam tọn mẹ—yèdọ “gbọfufu ogbẹ̀ tọn,” he tin to nudida aigba ji tọn lẹpo mẹ. (Gẹnẹsisi 6:17; 7:22) Biblu dlẹnalọdo gbọfufu ogbẹ̀ tọn ehe taidi “gbigbọ.” (Jakobu 2:26) Gbigbọ enẹ sọgan yin jijlẹdo miyọ́n lẹtliki tọn go he nọ biọ zomọ kavi nuyizan de mẹ bo nọ hẹn ẹn penugo nado wazọ́n. Kẹdẹdile miyọ́n lẹtliki tọn lọ ma nọ lẹzun apadewhe zomọ he e to huhlọnna lọ tọn do, mọwẹ gbọfufu ogbẹ̀ tọn ma nọ lẹzun apadewhe jẹhẹnu nudida he e to hinhẹn dogbẹ̀ lọ tọn lẹ depope do niyẹn. E ma tindo gbẹtọ-yinyin kavi nugopipe nulẹnpọn tọn gba.

Etẹwẹ nọ jọ do gbigbọ lọ go to whenuena mẹde kú? Psalm 146:4 dọmọ: “[Gbigbọ, NW] etọn tọ́n yì, ewọ sọ gọ̀ do okọ́ etọn dè; to azán nẹ gbè gee linlẹn etọn lẹ sudo.” To whenuena mẹde kú, gbigbọ etọn ma nọ yì nọgbẹ̀ to agblò devo mẹ taidi nudida gbigbọnọ de gba. E nọ “gọ̀ do Jiwheyẹwhe he na ẹn omẹ dè.” (Yẹwhehodọtọ 12:7) Ehe zẹẹmẹdo dọ todido gbẹninọ sọgodo tọn depope na omẹ lọ sinai pete do Jiwheyẹwhe ji todin.

Tamẹnuplọnmẹtọ Glẹki hohowhenu tọn lẹ Socrate po Platon po yise dọ alindọn de nọ luntọ́n to gbẹtọ mẹ to okú godo bo ma nọ kú gbede. Etẹwẹ Biblu plọnmẹ dogbọn alindọn dali? Adam “sọ lẹzun alindọn gbẹ̀tenọ,” wẹ Gẹnẹsisi 2:7 dọ. E ma yin nina alindọn de gba; ewọ lọsu wẹ alindọn—yèdọ gbẹtọ blebu de. Owe-wiwe dọ dọ alindọn nọ wazọ́n, nọ jlo núdùdù, nọ yin hinhẹn kuṣiọ, yin homẹhẹngblena, po mọmọ po sọyi. (Levitiku 23:30; Deutelonomi 12:20; Jona 2:7; Job 19:2) Mọwẹ, gbẹtọ lọsu wẹ alindọn. To whenuena mẹde kú, alindọn enẹ kú.—Ezekiẹli 18:4.

To whelọnu lo, etẹwẹ yin ninọmẹ oṣiọ lẹ tọn? To whenuena Jehovah to whẹdida etọn lá do Adam ji, e dọmọ: “Kọ́gudu wẹ hiẹ, hlan kọ́gudu dè wẹ hiẹ nasọ gọ̀ do.” (Gẹnẹsisi 3:19) Fie wẹ Adam tin te whẹpo Jiwheyẹwhe do basi i sọn kọ́gudu aigba tọn mẹ bo na ẹn ogbẹ̀? E ma tin poun wẹ. To whenuena Adam kú, e sọ lẹzun matintọ. Ninọmẹ oṣiọ lẹ tọn yin hinhẹn họnwun to Yẹwhehodọtọ 9:5, 10 mẹ, fie mí hia te dọmọ: “Oṣiọ lẹ ma yọ́n nude . . . azọ́n matin, linlẹn matin, zinzan matin, kavi nuyọnẹn to kútomẹ fie hiẹ jei.” Sọgbe hẹ Biblu, okú yin ninọmẹ matin tọn. Oṣiọ lẹ ma yọ́n nude, yé ma tindo numọtolanmẹ kavi linlẹn depope.

Yasanamẹ Tẹgbẹ̀ Tọn Kavi Yọdò Paa?

To whenuena e yindọ oṣiọ lẹ ma yọ́n nude, nọtẹn yasanamẹ miyọ́nnọ he nọ yin yiylọdọ zomẹ fie mẹylankan lẹ nọ jiya te to okú godo de ma sọgan tin gba. Bẹwlu ko tin na Biblu kàntọ lẹ yí hogbe Glẹki tọn lọ Hadẹs zan, ehe Glẹkinu hohowhenu tọn lẹ nọ saba yizan nado dlẹnalọdo aihọn oṣiọ lẹ tọn fie yé dọ dọ alindọn oṣiọ lẹ tọn nọ yin yasana te wutu. To fidelẹ hogbe ehe tlẹ yin lilẹdo zomẹ. Ṣigba etẹ dọ wẹ Biblu kàntọ lẹ te to whenuena yé yí hogbe lọ Hadẹs zan? Dogbapọnna lehe Biblu Gungbe tọn yí hogbe ehe zan do na gọalọna mí nado na gblọndo kanbiọ enẹ tọn. Biblu-kàntọ Luku na linlin nuhe jọ do Jesu go to okú etọn godo tọn dọmọ: “Yè ma jo [Jesu] do kútomẹ [Glẹki, Hadẹs] gba, mọ agbasa etọn masọ mọ ogble gba.”a (Owalọ lẹ 2:31) Fie wẹ yin kútomẹ kavi Hadẹs he Jesu yì lọ? Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Yẹn yí na mì, le Klisti kú na ylando mítọn lẹ kẹdẹdile Owe-wiwe lẹ dọ do; podọ yè di i, podọ e sọ tite to azán atọ̀ntọ gbè kẹdẹdile Owe-wiwe lẹ dọ do.” (1 Kọlintinu lẹ 15:3, 4) Enẹwutu Jesu yì kútomẹ kavi Hadẹs, yèdọ yọdò mẹ, ṣigba e mayin jijodo do finẹ gba, na e yin finfọ́n, kavi yin finfọnsọnku.

Gbadopọnna whẹho dawe dodonọ lọ Job tọn ga, mẹhe jiya susu. Po ojlo lọ po nado tọ́nsọn ninọmẹ blawu etọn mẹ, e vẹvẹ dọmọ: “Ṣó dọ hiẹ do whlá mi do yọdò mẹ, [Heblu Ṣeol, Glẹki Hadẹs], dọ hiẹ do do mi nuglọ, kaka yè do hẹn homẹgble towe juyi.”b (Job 14:13) Na Job, Ṣeol kavi Hadẹs yin kútomẹ, kavi yọdò de poun, fie yajiji etọn lẹ na fó do. Enẹwutu, sọgbe hẹ Biblu, zomẹ yin yọdò paa gbẹtọvi lẹ tọn fie mẹdagbe po mẹylankan lẹ po nọ yì.

Olọnzomẹ—Nuvasudo Mlẹnmlẹn Wẹ Ya?

Be e sọgan yindọ miyọ́n zomẹ tọn yin yẹhiadonu nuvasudo mlẹnmlẹn tọn wẹ ya? Doayi lehe miyọ́n yin yiyizan to Osọhia 20:13 mẹ do go. E dọmọ: “Okú po kútomẹ [Glẹki Hadẹs] po wẹ yè sọ dọ̀n yì dlan miyọ́n hihla mẹ.” “Miyọ́n” heyin nùdego tofi yin yẹhiadonu de, na okú po kútomẹ (Hadẹs) po heyin zize dlan do e mẹ ma sọgan yin mimẹ̀ to paa mẹ wutu. “[Miyọ́n hihla] ehe wẹ okú awetọ”—yèdọ okú he mẹ yè ma sọgan yin finfọnsọnku sọn.—Osọhia 20:14.

Miyọ́n hihla lọ tindo zẹẹmẹ he taidi “olọnzo [Glẹki Gẹhẹnna]” he go Jesu donù tọn. (Matiu 5:22; Malku 9:47, 48) Gẹhẹnna sọawuhia whla 12 to Owe-wiwe Klistiani Glẹki tọn mẹ, bo nọ dlẹnalọdo agbàdo Hinnọmi tọn he tin to gbonu adó Jelusalẹm tọn lẹ tọn. To whenuena Jesu tin to aigba ji, agbàdo ehe yin yiyizan taidi ogbóji de, “fie oṣiọ sẹ́nhẹngbatọ lẹ tọn, kanlin lẹ tọn, po wunmẹ dihónu devo lẹpo po nọ yin bibẹ do.” (Smith’s Dictionary of the Bible) Miyọ́n lọ nọ to jiji whelẹponu gbọn whèmi yiyidogọ nado fiọ dihónu lẹ dali. Jesu yí agbàdo enẹ zan taidi yẹhiadonu he sọgbe vasudo madopodo tọn.

Dile Gẹhẹnna yin yẹhiadonu vasudo tẹgbẹ̀ tọn do, mọwẹ miyọ́n hihla lọ nọtena vasudo madopodo do niyẹn. Okú po kútomẹ (Hadẹs) po yin ‘zizedlan do’ e mẹ to linlẹn lọ mẹ dọ yé na yin didesẹ mlẹnmlẹn to whenuena gbẹtọ lẹ na jẹ mẹdekannu sọn ylando po whẹgbledomẹ okú tọn po si. Mẹhe waylando sọn ojlo mẹ he ma lẹnvọjọ lẹ na tindo “tẹnmẹ” yetọn to miyọ́n hihla enẹ mẹ. (Osọhia 21:8) Yé lọsu na yin vivasudo mlẹnmlẹn. To alọ devo mẹ, mẹhe tin to oflin Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ he tin to kútomẹ (Hadẹs)—yọdò paa gbẹtọvi lẹ tọn—tindo sọgodo jiawu de.

Hadẹs Yin Hinhẹn Jẹvọ́!

Osọhia 20:13 dọmọ: “Ohù hẹn oṣiọ he to e mẹ lẹ jẹage; okú po kútomẹ [Hadẹs] po sọ hẹn oṣiọ he tin to yé mẹ lẹ jẹage.” Mọwẹ, sọgbe hẹ zẹẹmẹ Biblu tọn, zomẹ na yin hinhẹn jẹvọ́. Dile Jesu dopagbe do, “ojlẹ lọ ja, to ehe mẹ mẹhe tin to yọdò [oflin tọn] mẹ lẹpo na sè ogbè [Jesu tọn] bo na tọ́njẹgbonu.” (Johanu 5:28, 29) Dile etlẹ yindọ yé yin matintọ todin, oṣiọ livi susu he tin to oflin Jehovah Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ na yin finfọnsọnku, kavi yin hinhẹngọwa ogbẹ̀, to paladisi aigba ji tọn mẹ.—Luku 23:43; Owalọ lẹ 24:15.

To aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, gbẹtọvi heyin finfọnsọnku he setonuna osẹ́n dodo etọn lẹ ma na kú gbede ba. (Isaia 25:8) Jehovah “nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ sọn nukun yetọn mẹ; okú ma nasọ tin ba, kavi awubla, kavi avi, mọ awufiẹsa ma na tin ba.” Na nugbo tọn, “onú tintan lẹ [na] ko juwayi.” (Osọhia 21:4) Dona nankọtọn die tin to sẹdotẹnmẹ na mẹhe tin to kútomẹ (Hadẹs) lẹ—‘yọdò oflin tọn lẹ’! Matin ayihaawe dona ehe ko na mí whẹwhinwhẹ́n he pé nado kẹalọyi oyọnẹn Jehovah Jiwheyẹwhe tọn po Ovi etọn, Jesu Klisti po tọn.—Johanu 17:3.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Yẹdide to weda 5]

Job hodẹ̀ nado yin whiwhla do kútomẹ

[Yẹdide to weda 6]

Olọnzomẹ—yẹhiadonu vasudo mlẹnmlẹn tọn

[Yẹdide to weda 7]

‘Mẹhe tin to yọdò oflin tọn mẹ lẹ na tọ́njẹgbonu’