Nuwhẹ́nwan-Mimẹ̀—Be E Tindo Otẹn to Sinsẹ̀n-Bibasi Nugbo mẹ Ya?

“YẸWHE lẹ yiwanna owán vivi.” Hodidọ he gbayipe de wẹ enẹ yin to Egiptinu hohowhenu tọn lẹ ṣẹnṣẹn. Hlan yewlẹ, nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ yin adà tangan sinsẹ̀n-bibasi yetọn tọn de. Na yise dọ yẹwhe lẹ tin to yakẹ wutu, Egiptinu lẹ nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan egbesọegbesọ to tẹmpli po agbà whẹndo yetọn tọn lẹ po ji podọ to ajọwiwa whenu ga. Akọta devo lẹ tindo aṣa mọnkọtọn lẹ.

Etẹwẹ nuwhẹ́nwan yin? Hogbe lọ sọgan dlẹnalọdo azọ̀ kavi nuhe yin mimẹ̀ lọ. E nọ yin bibasi sọn atin-sin po atin owán gblingblinnọ lẹ po mẹ, taidi nuwhẹ́nkun po nusisá po. Yé nọ yin lìlì pọdọpọdọ bo nọ saba yin yinyan dopọ hẹ onú devo lẹ taidi dadonu lẹ, atin fló, po vounvoun lẹ po nado wleawuna owán dagbe delẹ na yizan tangan lẹ.

Nuwhẹ́nwan yin nujọnu bo họakuẹ to hohowhenu sọmọ bọ nuyizan etọn lẹ wá lẹzun nusisà titengbe lẹ. Ajọwatọ he nọ gbọ̀n aliho ajọwiwa tọn ji lẹ nọ hẹn onú ehelẹ sọn fidindẹn. Hiẹ sọgan flin dọ Josẹfu visunnu jọja Jakobu tọn yin sisà na ajọwatọ Iṣmaelinu lẹ he ‘gọ̀ sọn Gileadi, bọ kanklosọpoawenọ yetọn lẹ hẹn nuyọnwan po nusisá po, po zuya po jei Egipti.’ (Gẹnẹsisi 37:25) Ojlo tintindo na nuwhẹ́nwan sinyẹn deji sọmọ bọ ajọwiwa nuwhẹ́nkun tọn, he kunnudenu dohia dọ e yin hinhẹnwa gbọn nuwhẹ́nwan-satọ lẹ dali, hùn ajọwiwa dote to Asia po Europe po ṣẹnṣẹn.

Nuwhẹ́nwan gbẹsọ nọ yin mimẹ̀ to hùnwhẹ sinsẹ̀n susu tọn mẹ to egbehe. Humọ, mẹsusu dogọ nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan to owhé yetọn lẹ gbè kiki nado duvivi owán dagbe etọn tọn poun. Nawẹ Klistiani lẹ dona nọ pọ́n nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ hlan gbọn? Be Jiwheyẹwhe kẹalọyi i to sinsẹ̀n-bibasi mẹ ya? Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe Biblu dọ do whẹho lọ ji.

‘Onú Wiwe de Hlan Jehovah’

To Islaelivi hohowhenu tọn lẹ ṣẹnṣẹn, nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ yin adà tangan azọngban yẹwhenọ tọn lẹ to gòhọtúntún mẹ. Cyclopedia McClintock po Strong po tọn dọmọ: “Na nugbo tọn, e taidi dọ nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ ko nọ yin pinpọnhlan taidi nuyiwa sinsẹ̀n-bibasi tọn kavi avọ́nunina wiwe de to Heblu lẹ ṣẹnṣẹn sọmọ bọ mí masọ mọ hia dọ yé nọ yí i zan na onú devo depope.”

Jehovah Jiwheyẹwhe slẹ dadonu ẹnẹ he na nọ yin ṣiṣakadopọ nado yin mimẹ̀ to gòhọtúntún mẹ dọmọ: “Yí nuwhẹ́nwan vivi do dè we, stakte, po onika po, po galbanumi po: nuwhẹ́nwan vivi po atinkẹn akú po: ojlẹ hunkọ dopo wẹ dopodopo yetọn na yin; hiẹ bo nasọ basi nuyọnwan sọn e mẹ, nusisá de kẹdẹdi anà nusisá-basitọ lọ tọn, yè yí ojẹ̀ do yàn dopọ, akú bosọ wé: hiẹ na tùn pẹde etọn mẹ́ pọdọpọdọ, bo yí sọn e mẹ do kunnuhó lọ nukọn to gohọ̀ opli tọn lọ mẹ.” (Eksọdusi 30:34-36) Wesetọ lẹ dọ dọ dadonu devo lẹ yin yiyidogọ to godo mẹ gbọn Ju labbinu lẹ dali na yizan tẹmpli mẹ tọn.

Nuwhẹ́nwan heyin mimẹ̀ to gòhọtúntún mẹ yin wiwe, bo nọ yin yiyizan to sinsẹ̀n-bibasi hlan Jiwheyẹwhe kẹdẹ mẹ. Jehovah degbè dọmọ: “Nuyọnwan he hiẹ na basi lọ, kẹdẹdi oflusọ etọn mìwlẹ ma na basi na mìde gba: e na yin hlan we wiwe na OKLUNỌ lọ. Mẹdepope he basi hunkọ enẹ tọn, nado nọ sewán etọn, na yin sinsán sẹ sọn omẹ etọn lẹ mẹ.” (Eksọdusi 30:37, 38) Yẹwhenọ lẹ nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan whla awe to gbèdopo to agbà heyin dide de ji. (2 Otannugbo lẹ 13:11) Podọ to Azán Ovẹse tọn gbè, yẹwhenọ daho nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan to Fiwiwe Gbahugbahu lọ mẹ.—Levitiku 16:12, 13.

E mayin nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ lẹpo wẹ Jiwheyẹwhe kẹalọyi gba. E sayana mẹhe mayin yẹwhenọ he yí sakla do mẹ̀ ẹn taidi dọ yẹwhenọ wẹ yé yin lẹ. (Osọha lẹ 16:16-18, 35-40; 2 Otannugbo lẹ 26:16-20) Nuwhẹ́nwan he akọta Ju tọn mẹ̀ gblehomẹna Jehovah na yé to mahẹ tindo to nuyiwa sinsẹ̀n-bibasi lalo tọn lẹ mẹ to ojlẹ dopolọ mẹ bọ alọ yetọn gọ́ na hùnsọndai wutu. Yẹnuwiwa yetọn zọ́n bọ Jehovah dọmọ: ‘Nuwhẹ́nwan zun awuhiọnu hlan mi.’ (Isaia 1:13, 15) Islaelivi lẹ gbẹkọ sinsẹ̀n-bibasi wunmẹ he Jehovah biọ go sọmọ bọ yé sú tẹmpli lọ bo nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan to agbà devo lẹ ji. (2 Otannugbo lẹ 28:24, 25) Owhe lẹ to nukọnmẹ, nuwhẹ́nwan wiwe lọ tlẹ yin yiyizan to sinsẹ̀n-bibasi gblezọn yẹwhe lalo lẹ tọn mẹ. Atẹṣiṣi wẹ nuyiwa enẹlẹ yin hlan Jehovah.—Ezekiel 16:2, 17, 18.

Nuwhẹ́nwan po Klistiani Fliflimẹ Tọn lẹ Po

Alẹnu Osẹ́n tọn, he bẹ gbedide lọ hẹn na yẹwhenọ lẹ nado mẹ̀ nuwhẹ́nwan wiwe, wá vivọnu to whenue Klisti ze alẹnu yọyọ lọ dai to owhe 33 W.M. (Kọlọsinu lẹ 2:14) Kandai depope matin dọ Klistiani fliflimẹ tọn lẹ mẹ̀ nuwhẹ́nwan na lẹndai sinsẹ̀n tọn lẹ. Cyclopedia McClintock po Strong po tọn dọ gando ehe go dọmọ: “E họnwun dọ [Klistiani fliflimẹ tọn lẹ] ma yí nuwhẹ́nwan zan gba. Na taun tọn, yíyí i zan yin ohia sinsẹ̀n kosi lẹ tọn . . . Nuwhẹ́nwan vude he yisenọ de dlan do agbà kosi tọn de ji yin nuyiwa sinsẹ̀n-bibasi tọn.”

Klistiani fliflimẹ tọn lẹ sọ gbẹ́ nado mẹ̀ nuwhẹ́nwan nado dohia dọ “yẹwhe” de wẹ ahọluigbagán Lomu tọn yin, dile etlẹ yindọ ehe sọgan zẹẹmẹdo okú na yé. (Luku 4:8; 1 Kọlintinu lẹ 10:14, 20) To pọndohlan mẹ na yizan boṣiọ-sinsẹ̀n tọn he nuwhẹ́nwan yin yiyizan na to ojlẹ enẹlẹ mẹ, mí mọ nuhewutu Klistiani fliflimẹ tọn lẹ ma tlẹ nọ wà ajọ nuwhẹ́nwan sisà tọn.

Nuwhẹ́nwan-Mimẹ̀ to Egbehe

Nawẹ nuwhẹ́nwan nọ yin yiyizan gbọn to egbehe? To ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn susu mẹ, nuwhẹ́nwan nọ yin mimẹ̀ to hùnwhẹ po sinsẹ̀n-bibasi po mẹ. To omẹ Asia tọn lẹ mẹ, whẹndo susu nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan to tẹmpli lẹ mẹ kavi to agbà whẹndo tọn lẹ nukọn nado gbògbéna yẹwhe yetọn lẹ bo basi hihọ́na oṣiọ lẹ. To nuyiwa sinsẹ̀n tọn lẹ mẹ, nuwhẹ́nwan ko yin yiyizan to aliho voovo mẹ nado diọ owán, hẹnazọ̀ngbọ, hẹn nude zun wiwe, bo basi hihọ́nanu.

Nuwhẹ́nwan ko sọ gbayipe whladopo dogọ to agọe etlẹ yin to mẹhe mayin sinsẹ̀nnọ lẹ ṣẹnṣẹn. Mẹdelẹ nọ mẹ̀ nuwhẹ́nwan dile yé to ayihamẹlẹnpọn. Owe anademẹ tọn dopo na ayinamẹ nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ tọn nado jẹ “ninọmẹ dabla lẹ” po “huhlọn vonọtaun lẹ” po kọ̀n, yèdọ zẹ̀ obá jọwamọ tọn go. Nado mọ pọngbọ na nuhahun gbẹ̀mẹ tọn lẹ, e sọ na ayinamẹ nuyiwa nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ he bẹ kọndopọ tintindo hẹ “nudida dabla lẹ” hẹn tọn. Be nuwiwa mọnkọtọn lẹ tin na Klistiani lẹ wẹ ya?

Jehovah gblewhẹdo mẹhe tẹnpọn nado ṣaka sinsẹ̀n lalo dopọ hẹ sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke lẹ sinsinyẹn. Apọsteli Paulu yihodọ sọn dọdai Isaia tọn mẹ bo yí i zan na Klistiani lẹ, bosọ dotuhomẹna yé nado nọla na nuyiwadomẹji mawé sinsẹ̀n-lalo tọn. E wlan dọmọ: “Oklunọ dọmọ, Mì tọ́n sọn ṣẹnṣẹn yetọn, bo nọla, mì gàn do onú mawé go blo; yẹn nasọ yí mì.” (2 Kọlintinu lẹ 6:17; Isaia 52:11) Klistiani nugbo lẹ nọ nọla na nuhe tindo kọndopọ hẹ sinsẹ̀n-bibasi lalo kavi afinyọnnuwiwa lẹpo.—Johanu 4:24.

Be nugbo lọ dọ nuwhẹ́nwan nọ yin yiyizan to hùnwhẹ sinsẹ̀n tọn lẹ mẹ podọ to afinyọnnuwiwa mẹ zẹẹmẹdo dọ nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ lẹpo wẹ ylan ya? E mayin mọ dandan. Vlavo mẹde sọgan jlo nado mẹ̀ nuwhẹ́nwan to owhé etọn gbè kiki nado duvivi owán vivi etọn tọn poun. (Howhinwhẹn lẹ 27:9) Yin e tlẹ yinmọ, to nudide bibasi nado mẹ̀ nuwhẹ́nwan mẹ, Klistiani de dona lẹnnupọndo onú delẹ ji. Be mẹdevo he to lẹdo lọ mẹ lẹ nọ kọ̀n nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ dopọ hẹ nuwiwa sinsẹ̀n lalo tọn wẹ? Be nuwhẹ́nwan nọ saba yin kinkọndopọ hẹ afinyọnnuwiwa to lẹdo towe mẹ wẹ ya? Kavi e nọ saba yin yiyizan na lẹndai he mayin sinsẹ̀n tọn lẹ?

Eyin mẹde de nado mẹ̀ nuwhẹ́nwan, nudide etọn dona hò ayihadawhẹnamẹnu ede tọn po numọtolanmẹ mẹdevo lẹ tọn po pọ́n. (1 Kọlintinu lẹ 10:29) Hogbe apọsteli Paulu tọn hlan Lomunu lẹ yọn-na-yizan. E wlan dọ: “Mì gbọ mí ni nọ hodo onú he nọ wazọ́n na jijọho lẹ, podọ onú he dali omẹ de sọgan gbọn hẹn mẹdevo dote. A hù azọ́n Jiwheyẹwhe tọn sudo na núdùdù wutu blo. Onú lẹpo wẹ wé nugbo; ṣigba oylan wẹ e yin na omẹ nẹ he yí afọklẹnnu do dù. E yọ́n ma nado dù olàn, kavi ma nado nù ovẹn, kavi onú depope gbọn ehe dali mẹmẹsunnu towe dahli.”—Lomunu lẹ 14:19-21.

Odẹ̀ Heyin ‘Awuwlena Taidi Nuwhẹ́nwan Lẹ’

Yẹhiadonu he sọgbe odẹ̀ he Jiwheyẹwhe nọ se lẹ tọn wẹ nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ yin to Islaelivi lẹ ṣẹnṣẹn. Abajọ, psalm-kàntọ Davidi jihàn hlan Jehovah dọ: ‘Gbọ odẹ̀ ṣie ni yin awuwlena taidi nuwhẹ́nwan to nukọn towe.’—Psalm 141:2.

Islaelivi nugbonọ lẹ ma pọ́n nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ hlan taidi nuyiwa tata de gba. Yé nọ whesọ nado wleawuna nuwhẹ́nwan lọ bo mẹ̀ ẹn to aliho he Jehovah degbena mẹ. Kakati nado yí nuwhẹ́nwan paa lọ zan, to egbehe Klistiani lẹ nọ hodẹ̀ he nọ do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po sisi sisosiso po hia na Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn. Taidi nuwhẹ́nwan owán vivinọ he nọ yin mimẹ̀ gbọn yẹwhenọ lẹ dali to tẹmpli mẹ, Ohó Jiwheyẹwhe tọn na mí jide dọ: “Odẹ̀ nugbonọ lẹ tọn wẹ homẹhunhun etọn.”—Howhinwhẹn lẹ 15:8.

[Yẹdide to weda 29]

Nuwhẹ́nwan heyin mimẹ̀ to gòhọtúntún lọ mẹ podọ to tẹmpli lọ mẹ yin wiwe

[Yẹdide to weda 30]

Be nuwhẹ́nwan-mimẹ̀ he tindo kọndopọ hẹ ayihamẹlinlẹnpọn jẹna Klistiani lẹ ya?