Lehe Mẹdelẹ Yin Finflin Do
TO NUDI owhe fọtọ́n donu atọ̀n die wayi, Davidi to hinhọ̀n na Ahọlu Sauli Islaeli tọn. Davidi do sunnu lẹ hlan Nabali, yèdọ lẹngbọ po ogbọ́-yìntọ adọkunnọ de po, bo biọ núdùdù po osin po. Na nugbo tọn, Nabali duahọ do Davidi po sunnu etọn lẹ po na hihọ́ he yé ko basi na kanlinpa Nabali tọn lẹ wutu. Ṣogan, Nabali gbẹ́ nado na yé nudepope. E tlẹ zùn sunnu he Davidi dohlan lẹ. Nabali to miyọ́n yí do daihun, na Davidi mayin mẹhe yè sọgan hò dù poun de gba.—1 Samuẹli 25:5, 8, 10, 11, 14.
Nuyiwa Nabali tọn ma sọgbe hẹ aṣa johẹmẹ tọn he tin to Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn. Enẹwutu, yinkọ nankọ wẹ Nabali basi na ede? Kandai Biblu tọn dọ dọ e ‘yin fifiẹtọ bosọ yin jijọ ylankannọ’ podọ ‘nuvọ́nọ.’ Yinkọ etọn zẹẹmẹdo ‘gugutọ,’ podọ walọ enẹlẹ wẹ e dohia na taun tọn. (1 Samuẹli 25:3, 17, 25) Be mọwẹ hiẹ na jlo nado yin finflin do ya? Be hiẹ nọ fiẹ bo nọ yin hẹngogonọ to nuyiwa hẹ mẹdevo lẹ mẹ, titengbe eyin hiẹ mọdọ yé yin agbátọnọ wẹ ya? Kavi be a nọ jọmẹ, yin johẹmẹtọ, bo nọ hò mẹdevo lẹ tọn pọ́n?
Abigaili—Yọnnu Nuyọnẹntọ De
Nabali biọ nuhahun mẹ na walọ fifiẹ tọn etọn wutu. Davidi po 400 sọn sunnu etọn lẹ mẹ po blá ohí yetọn lẹ bo wleali nado yì gbẹnuna Nabali. Abigaili, asi Nabali tọn se nuhe ko jọ lọ. E yọnẹn dọ avùn na jọ dandan. Etẹwẹ e sọgan wà? E yawu wleawuna núdùdù susugege po onú devo lẹ po bo tọ́n yì nado pé Davidi po sunnu etọn lẹ po. To whenuena e pé yé, e vẹ̀ Davidi ma nado sọn ohùn dai matin whẹwhinwhẹ́n dagbe de. Homẹgble Davidi tọn depò. E dotoaina ovẹvivẹ etọn lẹ bosọ johodo. To madẹnmẹ to nujijọ ehelẹ godo, Nabali kú. Na Davidi yọ́n jẹhẹnu dagbe Abigaili tọn lẹ wutu, e yí ì taidi asi.—1 Samuẹli 25:14-42.
Yinkọ nankọ wẹ Abigaili wleawuna na ede? E yin ‘wuntuntunnọ,’ kavi “nuyọnẹntọ,” dile Heblu dowhenu tọn do e hia do. E họnwun dọ e yọnnuin bo bikan bosọ yọ́n lehe e dona yinuwa do podọ ojlẹ he sọgbe nado wàmọ. E yinuwa po nugbonọ-yinyin po nado whlá asu nulunọ etọn po whédo etọn po sọn nugbajẹmẹji mẹ. To nukọnmẹ e kú, ṣigba po yinkọ dagbe de po taidi yọnnu wuntuntunnọ de.—1 Samuẹli 25:3.
Kandai Tẹwẹ Pita Jo Dai?
Mì gbọ mí ni wá owhe kanweko tintan W.M. bo lẹnnupọndo apọsteli 12 Jesu tọn lẹ ji. Matin ayihaawe, Pita, kavi Kefa heyin whèhutọ Galili tọn de dai yin mẹde he nọ dọho taun bo ma nọ whèsọ whẹpo do yinuwa. E họnwun dọ e yin huhlọnnọ bo ma nọ dibu nado dọ numọtolanmẹ etọn lẹ tọ́n. Di apajlẹ, to ojlẹ de mẹ Jesu klọ́ afọ devi etọn lẹ tọn. Nawẹ Pita yinuwa do to whenue afọ etọn lẹ dona yin kiklọ?
Pita dọna Jesu dọmọ: “Hiẹ to afọ ṣie klọ́ wẹ, Oklunọ?” Jesu gblọn dọ: “Nuhe yẹn to wiwà hiẹ ma yọnẹn dinvie gba, ṣigba hiẹ na yọnẹn to godo.” Pita sọ dọ hlan ẹn dọ: “Hiẹ ma na klọ́ afọ ṣie gbede.” Doayi gblọndo nujikudo tọn po nuyiwa sọmawhe Pita tọn po go. Nawẹ Jesu yinuwa gbọn?
Jesu gblọn dọmọ: “Eyin yẹn ma klọ́ we, hiẹ ma tindo tẹnmẹ de to dè e.” Simọni Pita dọ hlan ẹn dọ: “E mayin afọ ṣie kẹdẹ gba, Oklunọ, ṣigba alọ ṣie po ota ṣie po ga.” Todin Pita ko sọ yì adà awetọ mẹ zẹjlẹgo! Ṣigba gbẹtọ lẹ nọ saba yọ́n walọ Pita tọn. Yẹnuwiwa kavi oklọ depope matin to ewọ mẹ.—Johanu 13:6-9.
Pita sọ yin finflin na madogán gbẹtọvi tọn etọn lẹ. Di apajlẹ, e mọ́n Klisti whlaatọ̀n to mẹhe sawhẹdokọna ẹn dọ e yin hodotọ Jesu Nazalẹti tọn he ko yin whẹgbledo lọ tọn lẹ nukọn. To whenuena Pita mọnukunnujẹ nuṣiwa etọn mẹ, e viavi vivẹ́. E ma dibu nado do awubla etọn hia gba. E jẹ dọ mí ni doayi e go ga dọ kandai Jesu mimọ́n Pita tọn ehe yin kinkan gbọn mẹhe kàn owe Wẹndagbe tọn lẹ dali—podọ yọnbasi lọ sù taun dọ Pita lọsu wẹ dọ nujijọ lọ lẹ na yé! E whiwhẹ ede sọmọ nado yigbe awugbopo etọn lẹ tọn. Be hiẹ tindo jẹhẹnu dagbe enẹ ya?—Matiu 26:69-75; Malku 14:66-72; Luku 22:54-62; Johanu 18:15-18, 25-27.
To osẹ vude godo he Pita mọ́n Klisti, e gọ́ na gbigbọ wiwe, bosọ dọyẹwheho po adọgbigbo po hlan gbẹtọgun Ju lẹ tọn de to azán Pẹntikọsti tọn gbè. Ehe yin ohia nujikudo tọn de dọ Jesu heyin finfọnsọnku lọ tindo jidide to ewọ mẹ.—Owalọ lẹ 2:14-21.
To ojlẹ devo mẹ, Pita jai jẹ omọ̀ devo mẹ. Apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ dọ whẹpo mẹmẹsunnu Ju tọn delẹ do wá Antiọku, Pita ko to awukọndopọ hẹ Kosi he yise lẹ. Ṣigba, e klan ede sọn yé dè na “e to budina yé he yin owhẹgbo tọn” he ṣẹṣẹ wá sọn Jelusalẹm lẹ wutu. Paulu hungona yẹnuwiwa Pita tọn.—Galatianu lẹ 2:11-14.
Ṣogan, devi tẹwẹ dọho po adọgbigbo po to ojlẹ awusinyẹn tọn de mẹ to whenue e taidi dọ susu hodotọ Jesu tọn lẹ ko wleawufo nado jo e do? Ojlẹ lọ wẹ whenuena Jesu dọ nuyọyọ de na yé, gando nujọnu-yinyin agbasalan etọn dùdù po ohùn etọn nùnù tọn po go. E dọmọ: “Adavo mì dù olàn Ovi gbẹtọ tọn tọn, bosọ nù ohùn etọn, mì ma tindo ogbẹ̀ to mì mẹ gba.” Suhugan hodotọ Jesu tọn heyin Juvi lẹ dahli bo dọmọ: “Ohó he sinyẹnawu tlala wẹ ehe; mẹnu wẹ sọgan se e?” Etẹwẹ jọ bọdego? “Ehe ji wẹ susu to nuplọntọ etọn lẹ mẹ gọ̀ do godo, bo masọ zọ̀n hẹ ẹ ba.”—Johanu 6:50-66.
To ojlẹ titengbe ehe mẹ, Jesu lẹhlan apọsteli 12 lẹ bo kàn kanbiọ mẹhẹnlẹnnupọn tọn lọ se dọmọ: “Mìwlẹ jlo na yì ga?” Pita yigbe dọmọ: “Oklunọ, mẹnu dè míwlẹ na yì? Hiẹ wẹ tindo ohó ogbẹ̀ madopodo tọn. Míwlẹ ko sọ yise, bosọ yọnẹn dọ, hiẹ wẹ Klisti lọ, Ovi Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ tọn.”—Johanu 6:67-69.
Yinkọ wunmẹ tẹwẹ Pita wleawuna? Nugbodidọ, ahundoponọ-yinyin, podọ ojlo tintindo nado yigbe madogán ede tọn lẹ tọn dona yinuwado mẹdepope he hia kandai lẹ gando ewọ go ji. Yinkọ dagbe nankọ die e basi na ede!
Etẹwẹ Gbẹtọ lẹ Flin Gando Jesu Go?
Owhe atọ̀n-daa poun wẹ lizọnyizọn aigba ji Jesu tọn dẹn na. Ṣogan, nawẹ hodotọ etọn lẹ nọ flin in gbọn? Be e nọ nọ̀ kada na e yin gbẹtọ pipé, he ma tindo ylando wutu wẹ ya? Be e ṣì huhlọn etọn zan na e yọnẹn dọ Ovi Jiwheyẹwhe tọn wẹ emi yin wutu ya? Be e vannukundo hodotọ etọn lẹ bo hẹn yé gánnugánnu nado setonuna ẹn wẹ ya? Be e mọ ede taidi mẹhe yiaga hugan bo ma sọgan yìn aslan wẹ ya? Be alọnu etọn ján hugan bọ e ma tindo whenu depope na madogánnọ po awutunọ lẹ po kavi na ovi lẹ wẹ ya? Be e yí nukunpẹvi do pọ́n mẹhe yin akọ̀ devo lẹ po yọnnu lẹ po, dile sunnu lẹ nọ saba wà do to ojlẹ enẹ mẹ wẹ ya? Etẹwẹ kandai lẹ dọna mí gando ewọ go?
Jesu tindo ojlo to gbẹtọ lẹ mẹ. Dogbigbapọnna lizọnyizọn etọn dohia dọ whlasusu wẹ e hẹnazọ̀ngbọna sẹkunọ po awutunọ lẹ po. E dovivẹnu nado sọgan gọalọna agbátọnọ lẹ. E do ojlo hia to jọja lẹ mẹ, bo dọna devi etọn lẹ dọmọ: “Mì gbọ yọpọvu lẹ ni wá dè e, mì sọ kọna yé blo.” Enẹgodo Jesu “ze yé daga to awà etọn lẹ mẹ, bo yí alọ etọn lẹ do yé ji.” Be hiẹ nọ tindo whenu na ovi lẹ ya, kavi alọnu towe nọ ján hugan nado tlẹ doayi yé go?—Malku 10:13-16; Matiu 19:13-15.
To whenuena Jesu tin to aigba ji, sinsẹ̀ngán lẹ nọ yí gbedide he zẹ̀ nubiọtomẹsi Osẹ́n lọ tọn go lẹ do gbidikọna Juvi lẹ. Yé nọ doagban pinpẹn na gbẹtọ lẹ, bọ yelọsu ma tlẹ nọ yí alọvi yetọn dopo tata do agbàn lọ lẹ go. (Matiu 23:4; Luku 11:46) Enẹwutu, lehe Jesu gbọnvo tlala do sọ! E dọmọ: “Mì wá dè e, mì he to tuklajẹ, bọ yè doagban pinpẹn na lẹ, yẹn nasọ [fakọna] mì.”—Matiu 11:28-30.
Mẹhe dogbẹ́ hẹ Jesu lẹ yin kọfana. E ma vannukundo devi etọn lẹ, enẹwutu yé ma nọ dibu nado dọho. Na nugbo tọn, e kàn kanbiọ lẹ se nado na tuli yé nado dọ linlẹn yetọn lẹ tọ́n. (Malku 8:27-29) Mẹho agun tọn lẹ dona kanse yede dọ: ‘Be yẹn nọ yinuwado yisenọ hatọ lẹ ji to aliho dopolọ mẹ ya? Be mẹho devo lẹ nọ dọ linlẹn yetọn na mi, kavi yé nọ whleawu nado wàmọ wẹ ya?’ Lehe e nọ miọnhomẹnamẹ do sọ eyin mẹho lẹ yọ́n dọnsẹpọ, bo nọ dotoaina mẹdevo lẹ, bo mayin hẹngogonọ! Lẹnpọn dagbe matindo nọ glọnalina hodọdopọ tlọlọ he wá sọn ahun mẹ lẹ.
Dile etlẹ yindọ Ovi Jiwheyẹwhe tọn wẹ Jesu yin, e ma ṣì huhlọn kavi aṣẹpipa etọn zan pọ́n gbede. Kakatimọ, e nọ yihojlẹdohogo hẹ todoaitọ etọn lẹ. Nuhe e wà niyẹn to whenue Falesi lẹ tẹnpọn nado domọwle e gbọn kanbiọ oklọ tọn lọ kinkanse dali dọmọ: “Be e biọsẹ́nmẹ nado na tòkuẹ Sesali, kavi lala?” Jesu dọ dọ yé ni do abọgan-kuẹ dopo hia emi bosọ kanse yé dọ: “Mẹnu tọn wẹ boṣiọ po winwlan he po?” Yé gblọn dọ: “Sesali tọn.” Enẹgodo e dọna yé dọ: “Enẹwutu mì yí nuhe yin Sesali tọn lẹ hlan Sesali, podọ nuhe sọ yin Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan Jiwheyẹwhe.” (Matiu 22:15-21) Hoyijlẹdohogo he bọawu ehe ko pé nado bọnùdo na yé.
Be Jesu nọ yìn-aslan ya? Wehiatọ delẹ sọgan mọ aslan-yìnyìn vude eyin yé hia wefọ Biblu tọn he mẹ Jesu dọ te dọ e bọawuna kanklosọpoawenọ nado gbọ̀n onù yẹnvi tọn mẹ hugan na adọkunnọ de nado biọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ. (Matiu 19:23, 24) Hojijlẹ wẹ linlẹn lọ ko yin na ede dọ kanklosọpoawenọ de na tẹnpọn nado gbọ̀n onù yẹnvi he nọ tọ̀ avọ̀ de tọn mẹ. Apajlẹ hojijlẹ mọnkọtọn tọn devo wẹ núyọ he tin to nukun mẹmẹsunnu de tọn ji mimọ ṣigba bo ma doayi atinpo he tin to nukun mẹdetiti tọn ji go. (Luku 6:41, 42) Lala, Jesu mayin omẹ abọẹabọẹ hẹngogonọ de gba. E yin zohunhunnọ bo nọ jihọntọnhẹmẹ. Na Klistiani lẹ to egbehe, linlẹn aslan-yìnyìn tọn sọgan de awubla ojlẹ awufiẹsa tọn lẹ tọn pò.
Awuvẹmẹ He Jesu Tindo Na Yọnnu Lẹ
Etẹwẹ yin numọtolanmẹ yọnnu lẹ tọn to whenue yé tin to Jesu dè? Na jide tọn, e tindo hodotọ yọnnu nugbonọ susu, he mẹ onọ̀ etọn, Malia tin te. (Luku 8:1-3; 23:55, 56; 24:9, 10) Yọnnu lẹ voawu nado dọnsẹpọ Jesu sọmọ bọ to ojlẹ de mẹ yọnnu ‘heyin yinyọnẹn taidi ylandonọ de’ yí dasin do klọ́ afọ etọn lẹ bo sá nusisa akuẹgegenu do yé. (Luku 7:37, 38) Yọnnu devo, he ko jiya hùndidi tọn na owhe susu, jugbọn gbẹtọgun lẹ ṣẹnṣẹn nado doalọ avọ̀ etọn go nado sọgan yin azọ̀nhẹngbọna. Jesu pà ẹ na yise etọn. (Matiu 9:20-22) Mọwẹ, e bọawuna yọnnu lẹ nado dọnsẹpọ Jesu.
To ojlẹ devo mẹ, Jesu dọho hẹ yọnnu Samalianu de to dotọ de kọ̀n. E paṣa yọnnu lọ sọmọ bọ e dọmọ: “Na e yin do bọ hiẹ mẹhe yin Ju to núnùnù kanbiọ mi, yẹn mẹhe yin yọnnu Samalia tọn?” Nugbo lọ wẹ yindọ Ju lẹ ma nọ tindo kọndopọ depope hẹ Samalianu lẹ. Jesu zindonukọn nado plọn nugbo jiawu lẹ yọnnu lọ gando ‘osin he to sisà bo na namẹ ogbẹ̀ madopodo’ lọ go. E nọ voawu hẹ yọnnu lẹ. E ma nọ lẹndọ yé ma si emi.—Johanu 4:7-15.
Jesu yin finflin na jẹhẹnu dagbe susu etọn lẹ, gọna gbigbọ mẹdetiti-yido-sanvọ́ tọn etọn. E yin apajlẹ pipe owanyi jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn tọn. Jesu ze nujinọtedo lọ dai na mẹhe jlo na yin hodotọ etọn lẹpo. Nawẹ hiẹ to apajlẹ etọn hodo pẹkipẹki do?—1 Kọlintinu lẹ 13:4-8; 1 Pita 2:21.
Nawẹ Klistiani Egbehe Tọn lẹ Nọ Yin Finflin Gbọn?
To egbehe, Klistiani nugbonọ fọtọ́n susu wẹ ko kú, susu to yọnhowhe mẹ, devo lẹ to jọja whenu. Ṣigba yé ko jo yinkọ dagbe de dai. Mẹdelẹ, taidi Crystal, he kú to yọnhowhe mẹ, yin finflin na owanyi po jijọ họntọnjihẹmẹ tọn yetọn po. Mẹdevo lẹ, taidi Dirk, he kú to gblagbla owhe 40 etọn lẹ tọn mẹ, yin finflin na jijọ ayajẹnọ po ojlo tintindo tọn yetọn po.
Podọ ga, mí tindo apajlẹ José he wá sọn Espagne tọn. To owhe 1960 tọn lẹ mẹ, to whenuena azọ́n yẹwhehodidọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn tin to alọhẹndote glọ to otò enẹ mẹ, José wlealọ bo ji viyọnnu atọ̀n. E tindo agbasazọ́n dagbe de to Barcelone. Ṣigba to ojlẹ lọ mẹ, nuhudo tin na mẹho agun tọn numimọnọ lẹ to hùwaji Espagne tọn. José jo agbasazọ́n dagbe etọn do bo sẹtẹn na whẹndo etọn yì Málaga. Yé dona doakọnna ninọmẹ sinsinyẹn akuẹzinzan tọn lẹ, bo ma nọ saba tindo agbasazọ́n.
Etomọṣo, José yin yinyọnẹn na apajlẹ nugbonọ-yinyin, po mẹhe go yè sọgan ganjẹ tọn de po to lizọnyizọn lọ mẹ podọ na aliho dagbe he mẹ e pọ́n viyọnnu etọn lẹ go whẹ́n te, he e wadotana po alọgọ asi godonọnamẹtọ etọn, Carmela tọn po. Eyin nuhudo tin na mẹhe na basi titona plidopọ Klistiani tọn lẹ to lẹdo lọ mẹ, José nọ saba hẹn ede tin-to-aimẹ. E blawu dọ to whenuena e tin to owhe 50 etọn lẹ mẹ, e bẹ awutu sinsinyẹn de he hù i. Ṣigba, e jo yinkọ dagbe mẹho agun tọn azọ́n sinsinyẹnwatọ, he go yè sọgan dejido podọ asu po otọ́ owanyinọ de po tọn dai.
Todin lo, nawẹ hiẹ na yin finflin gbọn? Eyin hiẹ ko kú to osọ̀ wẹ, etẹwẹ gbẹtọ lẹ na to didọ gando hiẹ go to egbehe? Kanbiọ de he sọgan whàn mímẹpo nado hẹn lehe mí nọ yinuwado pọnte deji wẹ ehe yin.
Etẹwẹ mí sọgan wà nado wleawuna yinkọ dagbe de? Mí sọgan yinukọn dogọ to sinsẹ́n gbigbọ tọn didohia mẹ, he bẹ owanyi, linsinsinyẹn, homẹdagbe, walọmimiọn, po mawazẹjlẹgo po hẹn. (Galatianu lẹ 5:22, 23) Mọwẹ, na jide tọn, “oyín dagbe yọ́n hú núsisa he dewan akuẹgegenu tọn; okúzan hú gbeegbe yè ji omẹ.”—Yẹwhehodọtọ 7:1; Matiu 7:12.
[Yẹdide to weda 5]
Abigaili yin finflin na wuntuntun etọn
[Yẹdide to weda 7]
Pita yin finflin na sọmawhe etọn po nugbonọ-yinyin etọn po
[Yẹdide to weda 8]
Jesu tindo whenu na ovi lẹ