Yinyọ́n Gbekanlin lọ po Ohia Etọn Po

BE HIẸ yiwanna zẹẹmẹ dindin na nudabla de ya? Nado sọgan wàmọ, hiẹ dona dín nudọnamẹ he na gọalọna we nado yọ́n gblọndo lọ. To Ohó gbọdo etọn mẹ, Jiwheyẹwhe wleawuna nudọnamẹ lẹ nado yọ́n zẹẹmẹ sọha 666, he yin oyín, kavi ohia gbekanlin he Osọhia weta 13 dọho etọn lọ tọn.

To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna adà whẹho ehe tọn ẹnẹ—heyin nudọnamẹ tangan lẹ—he na hẹn mí yọ́n zẹẹmẹ ohia gbekanlin lọ tọn. Mí na gbadopọnna (1) lehe oyín lẹ nọ yin dido namẹ to ojlẹ Biblu tọn mẹ do, (2) nuhe gbekanlin lọ yin, (3) nuhe e zẹẹmẹdo dọ 666 yin “sọha gbẹtọ de tọn,” podọ (4) nuhe sọha 6 zẹẹmẹdo podọ nuhewutu e yin kinkàn do whla atọ̀n ji, yèdọ 600 gọna 60 gọna 6, kavi 666.—Osọhia 13:18.

Oyín Biblu Tọn Lẹ—Ma Yin Hiadogonamẹ de Poun Gba

Oyín Biblu tọn lẹ nọ saba tindo zẹẹmẹ tangan de, titengbe to whenuena e yin ninamẹ gbọn Jiwheyẹwhe dali. Di apajlẹ, na Ablam na lẹzun otọ́ akọta lẹ tọn wutu, Jiwheyẹwhe diọ oyín tọgbo lọ tọn do Ablaham, he zẹẹmẹdo “Otọ́ Agundaho de tọn.” (Gẹnẹsisi 17:5) Jiwheyẹwhe dọna Josẹfu po Malia po nado ylọ ovi he Malia na wá ji lọ dọ Jesu, he zẹẹmẹdo “Jehovah Wẹ Whlẹngán.” (Matiu 1:21; Luku 1:31) To gbesisọmẹ hẹ oyín he gọ́ na zẹẹmẹ enẹ, gbọn lizọnyizọn po okú avọ́sinsan Jesu tọn po gblamẹ, Jehovah hẹn whlẹngán yọnbasi na mí.—Johanu 3:16.

Mọdopolọ, sọha 666 he Jiwheyẹwhe na gbekanlin lọ taidi oyín de dona nọtena nuhe Jiwheyẹwhe mọ taidi jẹhẹnu tangan gbekanlin lọ tọn lẹ. To paa mẹ, nado mọnukunnujẹ jẹhẹnu enẹlẹ mẹ, mí dona yọ́n nuhe gbekanlin lọ lọsu yin bosọ dona yọ́n nuwiwa etọn lẹ whẹ́.

Gbekanlin lọ Yin Didehia

Owe Daniẹli tọn to Biblu mẹ tá hinhọ́n do nuhe gbekanlin yẹhiadonu tọn ehe yin ji. Weta 7 basi zẹẹmẹ awuvivi tọn de gando “gbekanlin daho ẹnẹ” go—yèdọ kinnikinni de, beali de, opọ̀ de, po gbekanlin dobu he tindo adú gànyuu tọn lẹ po de. (Daniẹli 7:2-7) Daniẹli dọna mí dọ gbekanlin ehelẹ nọtena “ahọlu” lẹ, kavi ahọluduta aihọn tọn lẹ, he to gandu debọdo-dego do ahọluigba he gbloada lẹ ji.—Daniẹli 7:17, 23.

Gando gbekanlin Osọhia 13:1, 2 mẹ tọn go, wezẹhomẹ Biblu tọn de (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) dohia dọ “ewọ dopo bẹ jẹhẹnu gbekanlin ẹnẹ he Daniẹli mọ to numimọ etọn mẹ lẹ tọn lẹpo hẹn . . . Enẹwutu, gbekanlin tintan [Osọhia mẹ tọn] ehe nọtena pipli gandudu aihọn tọn lẹpo he jẹagọdo Jiwheyẹwhe.” Osọhia 13:7 kọngbedopọ hẹ ayidonugo ehe bo dọ gando gbekanlin lọ go dọmọ: ‘Yè sọ yí huhlọn na ẹn to hẹnnu lẹpo ji, to ogbè po akọta lẹpo po ji.’a

Naegbọn Biblu yí gbekanlin lẹ zan nado nọtena gandudu gbẹtọvi tọn? E whè gbau na whẹwhinwhẹ́n awe wutu wẹ. Tintan, na whenuho hùnsọndai kanlinjọmẹ tọn he gandudu lẹ ko wleawuna sọn owhe kanweko lẹ die wutu. “Awhàn yin dopo to nujijọ he ma nọ gọ̀n ma sọawuhia to whenuho mẹ lẹ mẹ, podọ nukunhunhun kavi gandudu démocratie tọn ma tlẹ zọ́n bọ e depò gba,” wẹ whenuho-kantọ Will po Ariel Durant po dọ. Lehe e yin nugbo dọ ‘mẹde to gandu do omẹ awetọ ji na awugble etọn’ do sọ! (Yẹwhehodọtọ 8:9) Whẹwhinwhẹ́n awetọ wẹ yindọ “dlagọni lọ [Satani] sọ na huhlọn etọn [gbekanlin lọ], po aisinnu etọn po po aṣẹ daho po.” (Osọhia 12:9; 13:2) Enẹwutu, gandudu gbẹtọvi tọn yin nutindo Lẹgba tọn, bo gbọnmọ dali to jẹhẹnu gbekanlin lọ, kavi dlagọni lọ tọn dohia.—Johanu 8:44; Efesunu lẹ 6:12.

Ṣigba, ehe ma zẹẹmẹdo dọ gandudu gbẹtọvi tọn lẹpo wẹ yin nuyizan Satani tọn de tlọlọ gba. Na nugbo tọn, gandudu gbẹtọvi tọn lẹ nọ yinuwa to aliho de mẹ taidi “devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn,” bo nọ deanana ogbẹ́ gbẹtọvi tọn bọ hunyanhunyan ma do nọ tin. Podọ gandutọ delẹ ko basi hihọ́na jlọjẹ tangan gbẹtọvi lẹ tọn, gọna jlọjẹ lọ nado basi sinsẹ̀n nugbo—yèdọ nuhe Satani ma jlo paali. (Lomunu lẹ 13:3, 4; Ẹzla 7:11-27; Owalọ lẹ 13:7) Ṣogan, na nuyiwadomẹji Lẹgba tọn wutu, gbẹtọvi kavi nuzedai etọn depope ma ko penugo nado hẹn jijọho po hihọ́ dẹn-to-aimẹ po wá na gbẹtọ lẹ gba.b—Johanu 12:31.

“Sọha Gbẹtọ de Tọn”

Nudọnamẹ atọ̀ntọ he na hẹn mí mọnukunnujẹ zẹẹmẹ 666 tọn mẹ wẹ yindọ e yin “sọha gbẹtọ de tọn.” Hogbe ehe ma sọgan dlẹnalọdo gbẹtọvi dopo de gba, na Satani wẹ tindo huhlọn do gbekanlin lọ ji, e mayin gbẹtọ de gba. (Luku 4:5, 6; 1 Johanu 5:19; Osọhia 13:2, 18) Kakatimọ, nugbo lọ dọ gbekanlin lọ tindo “sọha gbẹtọ de tọn,” kavi ohia de dohia dọ nuzedai gbẹtọvi tọn de wẹ e yin, e mayin gbigbọ kavi aovi de gba, bosọ dohia dọ e tindo jẹhẹnu gbẹtọ tọn tangan delẹ. Jẹhẹnu tẹlẹ wẹ e tindo? Biblu na gblọndo dọmọ: “Omẹ pó [gbẹtọvi lẹpo] wẹ waylan, bosọ whete do gigo Jiwheyẹwhe tọn go.” (Lomunu lẹ 3:23) Enẹwutu, nugbo lọ dọ gbekanlin lọ tindo “sọha gbẹtọ de tọn” dohia dọ gandudu lẹ tindo ninọmẹ awugbopo gbẹtọvi tọn, he yin ohia ylando po mapenọ-yinyin po tọn.

Whenuho dekunnu na ehe. “Nukunhunhun he ko tin lẹpo wẹ ko jai to godo mẹ,” wẹ Wekantọ dai tọn États-Unis tọn Henry Kissinger dọ. “Whenuho yin kandai vivẹnudido he gboawupo, po yanwle he ma yin jijẹ e kọ̀n lẹ po tọn . . . Enẹwutu, taidi whenuho-kantọ de, mẹlọ dona kẹalọyi linlẹn lọ dọ nugbajẹmẹji lẹ ma sọgan yin didapana.” Zẹẹmẹ tlọlọ Kissinger tọn dekunnu na nugbo tangan Biblu tọn lọ he dọmọ: “Aliho gbẹtọ tọn ma tin to ewọ lọsu mẹ gba: e ma tin to mẹhe to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba.”—Jẹlemia 10:23.

Todin he mí ko yọ́n nuhe gbekanlin lọ yin bo ko sọ tunwun nukun he Jiwheyẹwhe nọ yí do pọ́n ẹn, mí na penugo nado gbadopọnna adà godo tọn nudabla lọ tọn—enẹwẹ sọha ṣidopo lọ podọ nuhewutu e do yin kinkàn do whla atọ̀n ji—yèdọ 666, kavi 600 gọna 60 gọna 6.

Ṣidopo Yin Kinkàn do Whla Atọ̀n Ji—Etẹwutu?

To Owe-wiwe mẹ, sọha delẹ tindo zẹẹmẹ yẹhiadonu tọn. Di apajlẹ, sọha ṣinawe nọ saba yin yiyizan nado nọtena nude he sọgbe, kavi yin pipé to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ. Di dohia, osẹ nudida Jiwheyẹwhe tọn bẹ “azán” ṣinawe hẹn, kavi ojlẹ gaa de, to ehe gblamẹ Jiwheyẹwhe dotana lẹndai nudida tọn gando aigba go. (Gẹnẹsisi 1:3–2:3) “Ohó” Jiwheyẹwhe tọn lẹ tin taidi fataka he yè “kọ̀n whla ṣinawe,” ehe dohia dọ e ko yin kiklọwé ṣekeṣeke. (Psalm 12:6; Howhinwhẹn lẹ 30:5, 6) Naamani pòtọnọ lọ yin didọna nado lawu to Tọ̀sisa Jọdani mẹ whla ṣinawe, ehe godo azọ̀n etọn gbọ mlẹnmlẹn.—2 Ahọlu lẹ 5:10, 14.

Ṣidopo whè dopo sọn ṣinawe mẹ. Be ehe ma na yin yẹhiadonu he jẹ na nude he yin mape, kavi tindo oblọ to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ ya? Na nugbo tọn, mọwẹ! (1 Otannugbo lẹ 20:6, 7) Humọ, ṣidopo kinkàn do whla atọ̀n ji, yèdọ 666, zinnudo mape-yinyin lọ ji to aliho sinsinyẹn de mẹ. Nuhe sọ dohia dọ pọndohlan ehe sọgbe wẹ nugbo lọ dọ 666 yin “sọha gbẹtọ de tọn” dile mí ko mọ do. Enẹwutu, whenuho gbekanlin lọ tọn, “sọha gbẹtọ de tọn” he e tindo, po sọha 666 lọ lọsu po hẹn mí wá tadona he họnwun dopolọ kọ̀n—enẹwẹ awugbopo po aijijẹ mlẹnmlẹn po to nukun Jehovah tọn mẹ.

Awugbopo gbekanlin lọ tọn lẹ flinnu mí gando nuhe yin didọ na Ahọlu Bẹlṣazali Babilọni hohowhenu tọn lọ go. Jehovah yí Daniẹli zan nado dọna ahọlu enẹ dọmọ: “Yè ko jlẹ hiẹ to ojlẹgàn lẹ mẹ, yè bosọ mọ hiẹ gbògàn.” To ozán enẹ dopolọ mẹ Bẹlṣazali yin hùhù, bọ Ahọluigba huhlọnnọ Babilọni tọn jai. (Daniẹli 5:27, 30) Mọdopolọ, whẹdida Jiwheyẹwhe tọn sọta gbekanlin tonudidọ tọn lọ po mẹhe tindo ohia etọn lẹ po na zẹẹmẹdo vasudo gbekanlin lọ po godonọnamẹtọ etọn lẹ po tọn. Ṣigba, to nujijọ ehe mẹ, e mayin tito tonudidọ tọn dopo poun wẹ Jiwheyẹwhe na vasudo gba ṣigba gandudu gbẹtọvi tọn lẹpo pete. (Daniẹli 2:44; Osọhia 19:19, 20) Enẹwutu, lehe e yin nujọnu ma nado yí ohia mẹhutọ gbekanlin lọ tọn do sọ!

Ohia lọ Yin Yinyọnẹn

To sọha lọ 666 didehia godo tlolo, Osọhia sọ donù hodotọ 144 000 Lẹngbọvu lọ, heyin Jesu Klisti tọn lẹ go, he oyín etọn po oyín Otọ́ etọn, Jehovah tọn po yin winwlan do nukọn yetọn. Oyín ehelẹ do mẹhe tindo yé lẹ hia di nutindo Jehovah po Visunnu etọn po tọn, mẹhe go yé dekunnu gando lẹ. Mọdopolọ, mẹhe tindo ohia gbekanlin lọ tọn lẹ to didohia gbangba dọ gbekanlin lọ sẹ̀n wẹ yé te. Enẹwutu, ohia lọ, vlavo e tin to adusilọ go kavi to nukọn yetọn, yin yẹhiadonu de he do mẹhe tindo e lẹ hia taidi mẹhe to godonọnamẹ sinsẹ̀n-bibasi tọn na hlan tito tonudidọ aihọn tọn lẹ he taidi gbekanlin lọ. Mẹhe tindo ohia lọ lẹ nọ yí nuhe yin Jiwheyẹwhe tọn lẹ na “Sesali.” (Luku 20:25; Osọhia 13:4, 8; 14:1) Nawẹ yé nọ wà ehe gbọn? Gbọn gbégbigbò sinsẹ̀n-bibasi tọn nina hlan otò yetọn, yẹhiadonu etọn lẹ, po huhlọn awhànfunfun tọn lẹ po dali, bo nọ pọ́n yé hlan taidi asisa todido po whlẹngán po tọn. Sinsẹ̀n-bibasi yetọn lẹpo hlan Jiwheyẹwhe nugbo lọ nọ yin nùflo tata tọn poun.

To vogbingbọnmẹ, Biblu dotuhomẹna mí dọmọ: “Mì dotudo ahọvi lẹ go blo, kavi do ovi gbẹtọ tọn go, mẹhe mẹ whlẹngán depope ma tin te. Gbọfufu etọn tọ́n yì, ewọ sọ gọ̀ do okọ́ etọn dè; to azán nẹ gbè gee linlẹn etọn lẹ sudo.” (Psalm 146:3, 4) Mẹhe setonuna ayinamẹ nuyọnẹn tọn enẹ lẹ ma nọ jẹflumẹ to whenuena gandudu lẹ gboawupo nado hẹn opagbe yetọn lẹ di gba kavi to whenuena nukọntọ huhlọnnọ de hẹn otẹn etọn bu.—Howhinwhẹn lẹ 1:33.

Ehe ma zẹẹmẹdo dọ Klistiani nugbo lẹ blá alọ yetọn lẹ dogo poun gando nuhahun gbẹtọvi lẹ tọn go gba. Kakatimọ, yé nọ yí zohunhun do lá gandudu dopo akàn lọ he na didẹ nuhahun gbẹtọvi tọn lẹ—yèdọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, he yé yin afọzedaitọ etọn.—Matiu 24:14.

Ahọluduta Jiwheyẹwhe Tọn—Todido Dopo Akàn Gbẹtọvi Tọn

To whenuena Jesu to aigba ji, Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn wẹ yin hosọ yẹwhehodidọ etọn tọn. (Luku 4:43) To odẹ̀ apajlẹ tọn etọn, he nọ yin yiylọ to whedelẹnu dọ Odẹ̀ Oklunọ tọn mẹ, Jesu plọn hodotọ etọn lẹ nado nọ hodẹ̀ na wiwá Ahọluduta enẹ tọn podọ na ojlo Jiwheyẹwhe tọn wiwà to aigba ji. (Matiu 6:9, 10) Ahọluduta lọ yin gandudu de he na dugán do aigba lọ pete ji, e mayin sọn tatọ́-tònọ aigba ji tọn de mẹ gba, ṣigba sọn olọn mẹ. Enẹwutu, Jesu ylọ ẹ dọ “ahọludu olọn tọn.”—Matiu 11:12.

Mẹnu wẹ jẹ nado yin Ahọlu Ahọluduta enẹ tọn hugan Jesu Klisti, mẹhe kú na mẹjidugando sọgodo tọn etọn lẹ? (Isaia 9:6, 7; Johanu 3:16) To madẹnmẹ, Gandutọ pipé ehe, he ko lẹzun gbẹtọ gbigbọmẹ tọn huhlọnnọ de todin, na dọ̀n gbekanlin lọ, ahọlu etọn lẹ, po awhànpa etọn lẹ po dlan “miyọ́n hihla . . . he nọ yí whèmi do ji” de mẹ, ehe yin yẹhiadonu vasudo mlẹnmlẹn tọn. Ṣigba e ma ko vọ̀ do finẹ gba. Jesu nasọ và Satani sudo, yèdọ nuhe gbẹtọvi depope ma sọgan wà.—Osọhia 11:15; 19:16, 19-21; 20:2, 10.

Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na hẹn jijọho wá na mẹjidugando etọn he setonu lẹpo. (Psalm 37:11, 29; 46:8, 9) Awubla, awufiẹsa, po okú po ma nasọ tin ba. Lehe ehe yin todido jiawu de na mẹhe ma kẹalọyi ohia gbekanlin lọ tọn lẹ do sọ!—Osọhia 21:3, 4.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Apotin to weda 5]

Nudọnamẹ lẹ Nado Yọ́n Zẹẹmẹ 666 Tọn

1. Yinkọ he sọawuhia to Biblu mẹ lẹ nọ saba do nude hia dogbọn jẹhẹnu kavi gbẹzan mẹlọ tọn dali, dile oyín Ablaham, Jesu, po mẹsusu devo lẹ po tọn dohia do. Mọdopolọ, sọha lọ he nọtena oyín gbekanlin lọ tọn yin yẹhiadonu jẹhẹnu etọn lẹ tọn.

2. To owe Daniẹli tọn mẹ, gbekanlin voovo lẹ nọtena ahọluduta gbẹtọ tọn, kavi ahọluigba debọdo-dego lẹ. Bẹplidopọ gbekanlin Osọhia 13:1, 2 mẹ tọn nọtena tito tonudidọ lẹdo aihọn pé tọn, he Satani to huhlọn na bosọ to anadena.

3. Na gbekanlin lọ tindo “sọha gbẹtọ de tọn,” ehe dohia dọ nuzedai gbẹtọ tọn de wẹ, e mayin aovi de gba. Enẹwutu, e do awugbopo gbẹtọvi tọn lẹ he nọ dekọtọn sọn ylando po mapenọ-yinyin po mẹ hia.

4. To nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ, sọha ṣidopo, he whè dopo sọn sọha ṣinawe, kavi sọha pipé de mẹ, dile Biblu dohia do, dlẹnalọdo mapenọ-yinyin. Ohia 666 zinnudo awugbopo enẹ ji gbọn sọha lọ kinkàn do whla atọ̀n ji dali.

[Yẹdide to weda 6]

Gandudu gbẹtọvi tọn ko gboawupo mlẹnmlẹn, enẹwutu sọha 666 yin yẹhiadonu he sọgbe de

[Asisa Yẹdide tọn]

Ovi huvẹtọnọ: UNITED NATIONS/Photo gbọn F. GRIFFING dali

[Yẹdide to weda 7]

Jesu Klisti na hẹn gandudu pipé de wá aigba ji