Otàn Gbẹzan Tọn

Mì Basi Nudide He Lodo Nado Nọgodona Gandudu Jiwheyẹwhe Tọn

DILE E YIN DIDỌ GBỌN MICHAL ŽOBRÁK DALI

To osun dopo yiyizan to gànhọ mẹdopo tọn de mẹ godo, yẹn yin dindọn yì hokansemẹtọ de nukọn. E ma dẹn do biọ adì sinsinyẹn mẹ bo dawhá dọmọ: “Amẹ́ wẹ a yin! Amẹ́ Amelikanu lẹ tọn!” Etẹwẹ doadi na ẹn sọmọ? Sinsẹ̀n ṣie wẹ e kanse mi poun, bọ n’gblọn na ẹn dọ: “Kunnudetọ Jehovah tọn de wẹ yẹn.”

E KO hugan owhe 50 todin to whenuena ehe jọ. To ojlẹ enẹ mẹ, otò ṣie tin to gandudu Communiste tọn glọ. Ṣigba, ojlẹ dindẹn jẹnukọnna enẹ, mí ko tindo numimọ nukundiọsọmẹ sinsinyẹn tọn na azọ́n mẹpinplọn Klistiani tọn mítọn.

Mí Jiya Nugandomẹgo Awhàn Tọn lẹ Tlala

Owhe ṣinatọ̀n-mẹvi wẹ yẹn yin to whenuena Wẹkẹ Whàn I bẹjẹeji to 1914. Gbétatò ṣie, Zálužice, tin to gandudu Ahọluigba Austro-Hongrie tọn glọ to whenẹnu. E ma yin aihọn lọ kẹdẹ wẹ awhàn ze do bẹwlu mẹ gba, ṣigba e sọ sán ovu-whenu ṣie do gli bọ yẹn tin to dandannu glọ nado didá azọngban pinpẹ̀n lẹ. Otọ́ ṣie, heyin awhànfuntọ de, kú to bẹjẹeji awhàn lọ tọn tlolo. Ehe ze onọ̀ ṣie, nọviyọnnu ṣie pẹvi awe lẹ, po yẹn po do ohẹ́n klókló mẹ. Taidi sunnu mẹho to whẹndo lọ mẹ, yẹn yawu jẹ azọngban susu didá ji to ogle mítọn pẹvi lọ mẹ podọ to owhé mítọn gbè. Sọn ovu-whenu ṣie gbọ́n wẹ yẹn ko tindo ojlo to sinsẹ̀n mẹ. Lizọnyizọnwatọ Ṣọṣi Calvin tọn mítọn tlẹ dọna mi nado nọ plọnnu wehọmẹvigbẹ́ ṣie lẹ do otẹn etọn mẹ eyin ewọ ma tin to finẹ.

To 1918, Wẹkẹ Whàn I wá vivọnu, bọ mí mọ kọgbọ. Ahọluigba Austro-Hongrie tọn yin didesẹ sọn gánzinpo ji, bọ mí lẹzun tòvi république de Tchécoslovaquie tọn lẹ. To madẹnmẹ, suhugan mẹhe tlọ́n lẹdo mítọn mẹ bo yì sawhé do États-Unis lẹ tọn lẹkọwa whé. Michal Petrík, he wá gbétatò mítọn mẹ to 1922 yin dopo to yé mẹ. To whenuena e basi dlapọn na whẹndo de to okọ́ mítọn mẹ, onọ̀ ṣie po yẹn po yin oylọ-basina ga.

Mí Hẹn Yise Mítọn Lodo to Gandudu Jiwheyẹwhe Tọn Mẹ

Biblu plọntọ de wẹ Michal yin, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin yinyọnẹn do to whenẹnu, bọ e dọhodo hosọ Biblu tọn titengbe he fọnjlodotena mi lẹ ji. Hosọ he fọnjlodotena mi hugan wẹ dehe gando wiwá Ahọluduta Jehovah tọn go. (Daniẹli 2:44) To whenuena e dọ dọ opli Klistiani tọn de na yin bibasi to gbétatò Záhor tọn mẹ to dimanche he na bọdego, yẹn magbe nado yì. N’fọ́n to ogàn 4 afọnnu tọn mẹ bo zinzọnlin na nudi kilomẹtlu ṣinatọ̀n yì owhé tavẹ-vi ṣie tọn gbè nado yì whé kẹkẹ tata de. To kẹkẹ-fọ̀ he de jẹhọn jijlado godo, n’zingbejizọnlin na kilomẹtlu 24 dogọ jẹ Záhor. Yẹn ma yọ́n fihe opli lọ na yin bibasi te, enẹwutu, n’zọ̀n dẹẹdẹ gbọn aliho de tó. Enẹgodo yẹn sè ohàn Ahọluduta tọn de he to yinyin jiji to owhé de gbè bọ ahun ṣie gọ́ na ayajẹ. Yẹn biọ owhé lọ gbè bo dọ nuhe hẹn mi wá. Whẹndo lọ basi oylọ na mi nado dù núdùdù afọnnu tọn po yé po, bọ to enẹgodo, yé plan mi yì opli lọ. Mahopọnna dọ yẹn dona kùn kẹkẹ bo zinzọnlin na kilomẹtlu 32 nado lẹkọyi whé, onú ma ṣikọna mi depope.—Isaia 40:31.

Zẹẹmẹ họnwun, sinai do Biblu ji he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ na lẹ hẹn awuji mi tlala. Todido lọ dọ yẹn na duvivi gbẹzan he tindo zẹẹmẹ po pekọ po tọn to gandudu Jiwheyẹwhe tọn glọ yinuwado ahun ṣie ji. (Psalm 104:28) Onọ̀ ṣie po yẹn po basi nudide nado do wekanhlanmẹ gbẹ́mẹ-tintọ́nsọn tọn de hlan ṣọṣi mítọn. Ehe fọ́n homọdọdomẹgo susu dote to gbétatò mítọn mẹ. Mẹdelẹ tlẹ doalọtena hodidọ hẹ mí na ojlẹ de, ṣigba mí tindo haṣinṣan dagbe de hẹ Kunnudetọ susu he tin to lẹdo mítọn mẹ lẹ. (Matiu 5:11, 12) Ojlẹ vude to enẹgodo, yẹn yin bibaptizi to Tọ̀sisa Uh tọn mẹ.

Lizọnyizọn lọ Lẹzun Aliho Gbẹzan Mítọn Tọn

Mí yí dotẹnmẹ hundote lẹpo zan nado dọyẹwheho Ahọluduta Jehovah tọn. (Matiu 24:14) Mí ze ayidonugo titengbe do nujijla yẹwhehodidọ tọn he nọ yin tito-basina ganji to dimanche lẹ ji. To paa mẹ, gbẹtọ lẹ nọ yawu fọ́n to ojlẹ enẹ mẹ, enẹwutu mí nọ jẹ yẹwhehodọ ji to afọnnu fuu. Togunmẹho de nọ yin tito-basina to whèjai. Suhugan Biblu plọnmẹtọ lọ lẹ tọn nọ dọho tlọlọ matin todohukanji de. Yé nọ yí sọha jlodotọ lẹ tọn, sinsẹ̀n he mẹ yé wá sọn, po hosọ he sọgan fọnjlodotena yé lẹ po do lẹnpọn mẹ.

Nugbo Biblu tọn he mí plọnmẹ lẹ hùn nukun na ahunjijlọnọ susu. To madẹnmẹ to baptẹm ṣie godo, yẹn dọyẹwheho to gbétatò Trhovište tọn mẹ. To ohọ̀n de nukọn, n’dọhona Whési Zuzana Moskal, heyin yọnnu he jọmẹ bo yin họntọnjihẹmẹtọ tlala de. Ewọ po whẹndo etọn po yin hagbẹ sinsẹ̀n Calvin tọn dile yẹnlọsu yin do dai. Dile etlẹ yindọ e jẹakọhẹ Biblu ganji, e gbẹsọ tindo kanbiọ Biblu tọn susu he ma ko mọ gblọndo lẹ. Mí dọhodopọ na ganhiho dopo, bọ yẹn yí owhe lọ La Harpe de Dieu na ẹn.a

Whẹndo Moskal tọn yí owe La Harpe lọ hihia dogọ tito Biblu hihia gbesisọ tọn yetọn to afọdopolọji. Whẹndo gbétatò enẹ tọn susu devo lẹ do ojlo hia bo jẹ opli mítọn lẹ wá ji. Lizọnyizọnwatọ sinsẹ̀n Calvin tọn yetọn na yé avase sinsinyẹn sọta míwlẹ po owe mítọn lẹ po. Enẹwutu delẹ to jlodotọ lọ lẹ mẹ dọna lizọnyizọnwatọ lọ dọ e ni wá opli mítọn bo dohia to hodọdopọ gbangba tọn de mẹ dọ nuplọnmẹ mítọn lẹ yin lalo.

Lizọnyizọnwatọ lọ wá, ṣigba e ma penugo nado do kunnudenu dopo tata hia sọn Biblu mẹ nado nọgodona nuplọnmẹ etọn lẹ. Nado yiavunlọna ede, e dọmọ: “Mí ma sọgan yí nuhe tin to Biblu mẹ lẹpo sè. Gbẹtọ lẹ wẹ kàn ẹn, podọ whẹho sinsẹ̀n tọn lẹ sọgan yin zẹẹmẹ basina to aliho voovo mẹ.” Ehe yinuwa do mẹsusu ji to aliho vonọtaun de mẹ. Mẹdelẹ dọna lizọnyizọnwatọ lọ dọ eyin e ma tindo yise to Biblu mẹ, yé ma nasọ wá sè yẹwhehodidọ etọn lẹ ba. Enẹwutu, yé doalọtena gbẹdido yetọn hẹ Ṣọṣi Calvin tọn, bọ nudi omẹ 30 ze teninọ he lodo de na nugbo Biblu tọn to gbétatò enẹ mẹ.

Yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn didọ ko lẹzun aliho gbẹzan mítọn tọn, enẹwutu, to jọwamọ-liho, yẹn to alọwlemẹ de dín sọn whẹndo he lodo to gbigbọ-liho de mẹ. Ján Petruška he plọn nugbo lọ to États-Unis, yin dopo to azọ́nwatọgbẹ́ ṣie lẹ mẹ to lizọnyizọn lọ mẹ. Walọ viyọnnu etọn Mária tọn yinuwa do jie na e nọ tin to jejeji nado dekunnu na mẹlẹpo, dile otọ́ etọn nọ wà do. Mí wlealọ to 1936, bọ Mária lẹzun gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ ṣie na owhe 50 kakajẹ whenuena e damlọn to okú mẹ to 1986. Eduard, visunnu dopo gee he mí tindo, yin jìjì to 1938. Ṣigba to ojlẹ enẹ mẹ, awhàn devo ko sọ to awuwle to Europe. Nawẹ e na yinuwado azọ́n mítọn ji gbọn?

Kadaninọ Klistiani Tọn Mítọn Yin Whiwhlepọn

To whenuena Wẹkẹ Whàn II bẹjẹeji, Slovaquie he yin otò dopo dovo to ojlẹ enẹ mẹ, tin to gandudu Nazi tọn glọ. Ṣigba gandutọ lẹ ma ze afọdide tangan de sọta Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ gba. Nugbo wẹ dọ mí dona wazọ́n to nuglọ, podọ owe mítọn lẹ nọ yin dodinna taun. Etomọṣo, mí yí nuyọnẹn do zindonukọn to nuwiwa mítọn lẹ mẹ.—Matiu 10:16.

Dile awhàn lọ to sinsinyẹn deji, yẹn yin yiylọ nado wá funawhàn dile etlẹ yindọ yẹn ko tindo hugan owhe 35. Na kadaninọ Klistiani tọn ṣie wutu, yẹn gbẹ́ nado tindo mahẹ to awhàn mẹ. (Isaia 2:2-4) Yẹn dopẹ́ dọ whẹpo aṣẹpatọ lẹ nado basi dide nuhe yé na wà na mi tọn, mẹhe tin to gblagbla owhe ṣie tọn mẹ lẹpo yin didesọn awhàn mẹ.

Mí mọdọ e vẹawu na mẹmẹsunnu mítọn he tin to tòdaho mẹ lẹ nado penukundo nuhudo agbasa tọn yetọn lẹ go hugan mí mẹhe tin to gbétatò mẹ lẹ. Mí jlo na má nuhe mí tindo lẹ hẹ yé. (2 Kọlintinu lẹ 8:14) Enẹwutu, mí nọ bẹ núdùdù he mí sọgan hẹn lẹpo bo nọ zingbejizọnlin na nuhe hugan kilomẹtlu 500 yì Bratislava. Kanṣiṣa họntọnjiji po owanyi Klistiani tọn po he mí wleawuna to owhe awhàn tọn lẹ gblamẹ gọalọna mí to owhe awusinyẹn tọn he mí pehẹ to nukọn mẹ lẹ mẹ.

Tulinamẹ He Jẹ Mimọyi

To Wẹkẹ Whàn II godo, Slovaquie sọ lẹzun apadewhe Tchécoslovaquie tọn whladopo dogọ. Bẹsọn 1946 jẹ 1948, plidopọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn nọ yin bibasi vlavo to Brno kavi Prague. Mí mẹhe wá sọn whèzẹtẹn Slovaquie tọn lẹ nọ zingbejizọnlin to pinpán vonọtaun heyin awuwlena na afọzedaitọ plidopọ tọn lẹ mẹ. Gànjihun lọ lẹ sọgan yin yiylọdọ pinpán hànjitọ lẹ tọn, na mí nọ to hànji to gbejizọnlin lọ blebu whenu.—Owalọ lẹ 16:25.

Na taun tọn, n’flin plidopọ 1947 tọn heyin bibasi to Brno, fie nugopọntọ Klistiani atọ̀n wá sọn tatọ́-tẹnnọ te, he bẹ Mẹmẹsunnu Nathan H. Knorr hẹn. Mẹsusu to mí mẹ zinzọnlin gbọ̀n tòdaho lọ mẹ po owhlẹ he hosọ togunmẹho lọ tọn yin kinkàn deji lẹ po nado basi nulila etọn. E vẹ́ na visunnu mítọn, Eduard taun, he tindo owhe ṣinẹnẹ poun to whenẹnu dọ e ma mọ owhlẹ lọ lẹ dopo ze. Enẹwutu mẹmẹsunnu lẹ basi ohia nujijla tọn pẹvipẹvi lẹ na ewọ po ovi devo lẹ po. Pipli yọpọvu lẹ tọn ehe wazọ́n dagbe to nujijla togunmẹho tọn lọ mẹ!

To février 1948, Communiste lẹ hẹ gánzinpo ji. Mí yọnẹn dọ gandutọ lẹ na ze afọdide lẹ to madẹnmẹ nado hẹnalọdotena lizọnyizọn mítọn. Plidopọ de yin bibasi to Prague to septembre 1948, bọ mí gọ́ na numọtolanmẹ sinsinyẹn lẹ dile mí to nulẹnpọn do alọhẹndotenamẹ he na bọdo mẹdekannujẹ opli tọn he mí tindo na owhe atọ̀n poun lọ go ji. Whẹpo mí nado tlọ́n plidopọ lọ ji, mí kẹalọyi gbemima de he apadewhe etọn dọmọ: “Mí, Kunnudetọ Jehovah tọn, he plidopọ lẹ . . . , magbe nado hẹn sinsẹ̀nzọn ayajẹnọ ehe jideji dogọ, podọ, gbọn ojọmiọn Oklunọ tọn dali, nado zindonukọn to e mẹ to ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ mẹ, podọ nado lá wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn po zohunhun he tlẹ sọ sinyẹn deji po.”

“Kẹntọ Tohọluduta Tọn Lẹ”

Osun awe poun to plidopọ Prague tọn godo, ponọ nuglọ tọn lẹ basi dlapọn ajiji tọn yì owhé Bẹtẹli tọn he ma dẹn do Prague gbè. Yé yí owhé lọ, hò owe he yé mọ lẹpo yí, bo wle hagbẹ Bẹtẹli tọn lẹpo gọna mẹmẹsunnu devo lẹ. Ṣigba nususu gbẹ́ pò to nukọn ja.

To ozán 3 jẹ 4 février 1952 tọn mẹ, ponọ hihọ́-basinamẹtọ lẹ dánpe gbọ̀n otò lọ mẹ bo wle hugan Kunnudetọ 100. Yẹn yin dopo to yé mẹ. To nudi ogàn atọ̀n afọnnu tọn mẹ, ponọ lẹ fọ́n whẹndo ṣie blebu. Matin zẹẹmẹ depope, yé biọ dọ yẹn ni hodo yé. Yé dó gẹdẹ afọ po alọ ṣie lẹ po bo bú nukunmẹ na mi bosọ bẹ yẹn po omẹ devo lẹ po do agbànbẹhun de godo. Gànhọ mẹdopo tọn de mẹ wẹ yẹn wá yì mọ dee te.

Osun blebu dopo wẹ n’yizan matin mẹdepope nado dọho hẹ. Omẹ dopo he yẹn nọ mọ wẹ gàntọ-ṣọ́tọ he nọ sisẹ núdùdù he ma sọtẹ́n de hlan mi gbọn nùvo ohọ̀n de tọn mẹ. To enẹgodo, yẹn yin oylọ basina wá hokansemẹtọ he ji n’dọhodo to bẹjẹeji lọ dè. To whenuena e dọ dọ amẹ́ de wẹ yẹn yin godo, e zindonukọn dọmọ: “Wunvi wẹ sinsẹ̀n yin. Jiwheyẹwhe de ma tin! Mí ma sọgan jo we do nado to apọ̀nmẹ klọ́ na azọ́nwatọ otò mítọn tọn lẹ. Onú awe ma vẹ́ mimá, vlavo a na yin kandokọna hù kavi a na dọ̀n do ganpamẹ. Podọ eyin Jiwheyẹwhe towe tlẹ wáfi, mí nasọ hù ewọ lọsu dogọ!”

To whenuena e yindọ aṣẹpatọ lẹ yọnẹn dọ osẹ́n tangan de ma tin he jẹagọdo nuwiwa Klistiani tọn mítọn lẹ, yé jlo na do nuwiwa mítọn lẹ hia to aliho devo mẹ gbọn yiylọ mí dọ “kẹntọ tohọluduta tọn lẹ” po amẹ́ tògodo tọn lẹ po dali. Nado sọgan wàmọ, yé dona dekanpona gbemima mítọn bo hẹn mí nado “yigbena” owhẹ̀ lalo heyin sisadokọna mí lẹ. To hokansemẹ lọ godo to ozán enẹ mẹ, yẹn ma yin dotẹnmẹna nado damlọn gba. To ojlẹ vude godo, yẹn sọ yin hokanse whladopo dogọ. To ojlẹ ehe mẹ hokansemẹtọ lọ jlo dọ yẹn ni doalọ owe de mẹ, he dọmọ: “Yẹn taidi kẹntọ Otò Tchécoslovaquie tọn de, ma kọnawudopọ to [glezọ́nwiwà pọmẹ tọn] mẹ na yẹn to tenọpọn Amelikanu lẹ wutu.” To whenuena yẹn gbẹ́ nado doalọ owe lalo tọn mọnkọtọn mẹ, yẹn yin didohlan gànhọ mẹplọnlọdomẹgo tọn de mẹ.

Yẹn ma dona damlọn, mlọnai kavi tlẹ sinai. Nuhe yẹn sọgan wà poun wẹ nado nọte kavi zinzọnlin. To whenuena nuṣikọna mi pete, yẹn mlọ́n aigba. To enẹgodo, gàntọ-ṣọ́tọ lọ plan mi lẹkọ yì wekantẹn hokansemẹtọ lọ tọn. “Be a na doalọ owe lọ mẹ todin ya?” wẹ hokansemẹtọ lọ kanse. To whenuena yẹn sọ gbẹ́, e hotómẹ na mi. Yẹn jẹ ohùn di ji. Enẹgodo, e dawhá hlan gàntọ-ṣọ́tọ lọ dọmọ: “E jlo na hù ede. Mì ṣọ́ ẹ ganji na e ni ma do hù ede blo!” Yẹn yin gigọ̀ hlan gànhọ mẹdopo tọn lọ mẹ. Na osun ṣidopo, nuwiwa hokansemẹ tọn ehelẹ zindonukọn whlasusu. Vivẹnu heyin dido nado diọlinlẹnna mi kavi nado hẹn mi yigbe dọ kẹntọ Tohọluduta tọn de wẹ n’yin lẹpo ma dè gbemima ṣie nado hẹn tenọgligo hlan Jehovah pò gba.

Osun dopo jẹnukọnna whenue yẹn dona yì owhẹ̀ nukọn, whẹylọmẹtọ de wá sọn Prague bo kanhose mẹdopodopo to pipli mẹmẹsunnu 12 tọn mítọn lọ mẹ. E kanse mi dọmọ: “Etẹwẹ a na wà eyin pipli akọta Whèyihọ-waji tọn lẹ tọn tọ́nawhàn otò mítọn?” “Nuhe n’wà to whenuena otò ehe po Hitler po tọ́nawhàn URSS. Yẹn ma funawhàn to whenẹnu, yẹn ma nasọ funawhàn todin na Klistiani de wẹ yẹn yin podọ yẹn tin to kada.” Enẹgodo, e dọna mi dọ: “Mí ma sọgan kẹalọyi Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Mí tindo nuhudo awhànfuntọ lẹ tọn eyin pipli akọta Whèyihọ-waji tọn lẹ tọn tọ́nawhàn mí, podọ mí tindo nuhudo awhànfuntọ lẹ tọn nado hẹn azọ́nwatọ mítọn he tin to Whèyihọ lẹ jẹ yedekannu.”

To 24 juillet 1953, mí yin pinplan yì whẹdatẹn. Mí omẹ 12 lẹ yin yiylọ debọdo dego wá pipli whẹdatọ lẹ tọn nukọn. Mí yí dotẹnmẹ hundote lọ zan nado dekunnu gando yise mítọn go. To gblọndo mítọn lẹ gando owhẹ̀ agọ̀ heyin sisadokọna mí lẹ godo, whẹ̀yidọtọ dopo ṣite bo dọmọ: “Yẹn ko wá whẹdatẹn ehe mẹ whlasusu. To paa mẹ, gbeyiyi na owhẹ̀, lẹnvọjọ, podọ etlẹ yin avi wẹ nọ saba yin mimọ. Ṣigba omẹ helẹ na tlọ́n fi po yise he lodo hugan dehe yé tindo to whenuena yé wá po.” Enẹgodo, e yin lilá dọ mí omẹ 12 lẹpo huwhẹ̀ sébibla sọta Tohọluduta tọn. Yẹn yin whẹdana nado sẹngàn na owhe atọ̀n podọ nado jo nutindo ṣie lẹpo hlan Tohọluduta lọ.

Mẹhowhe Ma Hẹnalọdotena Mi

To whenuena yẹn lẹkọwa whé, ponọ nuglọ tọn lẹ gbẹsọ nọ ṣọ́ yidọn-yide ṣie lẹpo. Mahopọnna enẹ, yẹn vọ́ nuwiwa yẹwhehọluduta tọn ṣie lẹ bẹ bo yin azọngban nukunpedonugo gbigbọmẹ tọn dena to agun mítọn mẹ. Dile etlẹ yindọ mí yin gbeyina nado nọ nọ̀ owhe mítọn heyin hihòyi sọn mí si lọ gbè, owhe 40 godo wẹ e wá yin gigọjo na mí to osẹ́n-liho, to aijijẹ Communisme tọn godo.

E ma yin yẹn kẹdẹ wẹ tindo numimọ ganpamẹ ninọ tọn to whẹndo ṣie mẹ gba. Owhe atọ̀n poun to kọlilẹwa whé ṣie godo wẹ Eduard yin yiylọ na awhànzọ́n pinplọn. Na ayihadawhẹnamẹnu etọn heyin pinplọn gbọn Biblu dali wutu, e gbẹ́ bo yin wiwle do ganpamẹ. To owhe susu godo, ovivi ṣie Peter lọsu sọ tindo numimọ dopolọ ga, dile etlẹ yindọ e ma tindo agbasalilo dagbe.

To 1989, gandudu Communiste lẹ tọn jai to Tchécoslovaquie. Lehe yẹn jaya nado mọdọ yẹn sọgan dọyẹwheho sọn whédegbè jẹ whédegbè po awuvivo po to alọhẹndotenamẹ owhe 40 tọn godo do sọ! (Owalọ lẹ 20:20) Yẹn duvivi adà sinsẹ̀nzọn ehe tọn dile agbasalilo ṣie na mi dotẹnmẹ etọn do. Dinvie he yẹn ko tindo owhe 98, yẹn masọ tindo agbasalilo dagbe di dai tọn ba, ṣigba homẹ ṣie hùn dọ yẹn gbẹsọ penugo nado nọ dekunnu na gbẹtọ lẹ gando opagbe jiawu Jehovah tọn na sọgodo go.

Nukọntọ 12 sọn otò voovo atọ́n mẹ wẹ dugán do mí ji. Ehelẹ bẹ aṣẹglanglan-panamẹtọ lẹ, togán lẹ, po ahọlu de po hẹn. Depope to yé mẹ ma penugo nado hẹn pọngbọ dẹn-to-aimẹ de wá na nuhahun he to yasana mẹjidugando yetọn lẹ gba. (Psalm 146:3, 4) Yẹn dopẹ́ na Jehovah dọ e ko gọalọna mi nado yawu yọ́n ewọ to gbẹzan ṣie mẹ. Enẹwutu, yẹn penugo nado mọnukunnujẹ pọngbọ he e na hẹnwa gbọn Ahọluduta Mẹssia tọn etọn dali lọ mẹ bo dapana ovọ́-yinyin gbẹninọ matin Jiwheyẹwhe tọn. Yẹn ko dọyẹwheho wẹndagbe lọ tọn po zohunhun po na nuhe hugan owhe 75, podọ e ko hẹn mi tindo lẹndai po pekọ po to gbẹzan mẹ, gọna todido ayajẹnọ ogbẹ̀ madopodo to aigba ji tọn. Etẹwẹ sọ whèdo mi?b

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide lẹ to weda 26]

Ojlẹ vude to alọwle mítọn godo

Po Eduard po to bẹjẹeji owhe 1940 lẹ tọn

[Yẹdude ti weda 27]

Nulila plidopọ Brno tọn bibasi to 1947