Azọ́n—Dona Kavi Dẹhodo? — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Azọ́n—Dona Kavi Dẹhodo?

“Nude ma yọ́n na gbẹtọ hú ni . . . duvivi onú dagbe tọn to magbọjẹ [kavi azọ́n sinsinyẹn] etọn mẹ.”—Yẹwhehodọtọ 2:24.

“YẸN nọ pò vẹjẹvẹjẹ to vivọnu azọ́nzán lẹ tọn.” To dodinnanu agọe tọn de mẹ, lehe azọ́nwatọ 1 to 3 ji basi zẹẹmẹ ninọmẹ he mẹ yé nọ saba tin te tọn do niyẹn. Ehe ma yin nupaṣamẹ de gba to lẹdo de mẹ fie gbẹtọ lẹ to oyà ayimajai tọn ji te; yé nọ wà gàngodo-zọ́n bosọ nọ hẹn azọ́n susu dogọ yì whégbè, podọ to ojlẹ dopolọ mẹ ogán yetọn lẹ ma nọ saba do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia na azọ́n yetọn.

Na maṣinu lẹ tin todin nado basi onú susugege lẹ po awuyiya po, azọ́nwatọ susu nọ mọdọ yé taidi azọ́nwanu tata de poun to maṣinu daho de mẹ. Dotẹnmẹ ma nọ saba tin nado do azọ́nyinyọnẹn po nuyọnẹn mẹtọn po hia. To paa mẹ, ehe nọ yinuwado pọndohlan he gbẹtọ lẹ tindo gando azọ́n go ji. Mẹwhinwhàn nado do ojlo nujọnu tọn hia to azọ́n mẹtọn mẹ nọ depò po awubibọ po. Ojlo nado yinukọn dogọ to azọ́nyinyọnẹn mẹ sọgan busẹ. Nuyiwadomẹji ehelẹ sọgan zọ́n bọ mẹde na gbẹwanna azọ́n, bo tlẹ sọgan hẹn ẹn nado gbẹwanna agbasazọ́n etọn lọsu.

Dogbigbapọnna Pọndohlan Mítọn

Nugbo wẹ dọ mí ma sọgan diọ ninọmẹ mítọn lẹ to whelẹponu gba. Ṣogan, be hiẹ ma yigbe dọ mí sọgan diọ pọndohlan mítọn ya? Eyin a mọdọ pọndohlan agọ̀ lẹ gando azọ́n go ko yinuwado jiwe jẹ obá de mẹ, e na yọ́n dọ hiẹ ni gbadopọnna pọndohlan po nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ po do whẹho ehe ji. (Yẹwhehodọtọ 5:18) Mẹsusu ko mọdọ nulinlẹnpọndo ehelẹ ji ko na yé ayajẹ po pekọ po jẹ obá de mẹ to azọ́n yetọn mẹ.

Jiwheyẹwhe wẹ Azọ́nwatọ Daho Hugan lọ. Azọ́nwatọ de wẹ Jiwheyẹwhe yin. Vlavo mí ma ko lẹnnupọndo ewọ ji to aliho enẹ mẹ, ṣigba lehe e do ede hia gbọn whlà tintan to Biblu mẹ niyẹn. Kandai Gẹnẹsisi tọn bẹjẹeji dile Jehovah to olọn po aigba po dá. (Gẹnẹsisi 1:1) Lẹnnupọndo azọngban voovo he Jiwheyẹwhe hẹndi to whenuena e jẹ onú lẹ dá ji—yẹdenanutọ, anadenanutọ, anazọ́nwatọ, alọnuzọ́nwatọ, azọ́nwanu-yọnẹntọ, lẹnunnuyọnẹntọ nutogbẹ̀ lẹ tọn, po kanlin lẹ tọn po, titobasinanutọ, ogbè-plọnmẹtọ, po mọmọ po sọyi.—Howhinwhẹn lẹ 8:12, 22-31.

Nawẹ azọ́n Jiwheyẹwhe tọn yọ́n sọ? Kandai Biblu tọn dọ dọ e “yọ́n,” yèdọ e “yọ́n tlala.” (Gẹnẹsisi 1:4, 31) Na nugbo tọn, nudida lẹ “to gigo Jiwheyẹwhe tọn hodọ,” podọ mílọsu dona pagigona ẹn!—Psalm 19:1; 148:1.

Etomọṣo, azọ́n Jiwheyẹwhe tọn ma nọte do olọn po aigba po gọna asu po asi po tintan lọ didá ji gba. Ovi Jehovah tọn, Jesu Klisti, dọmọ: “Otọ́ ṣie wazọ́n kakajẹ dinvie.” (Johanu 5:17) Mọwẹ, Jehovah gbẹ́ pò to azọ́nwa; e nọ penukundo nudida etọn lẹ go bo nọ hẹn yé dote, bosọ nọ whlẹn sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ etọn lẹ gán. (Nẹhemia 9:6; Psalm 36:6; 145:15, 16) E tlẹ nọ yí gbẹtọ lẹ zan, yèdọ “azọ́nyiwahẹmẹtọ dopọ hẹ Jiwheyẹwhe” lẹ, nado gọalọ to azọ́n delẹ wiwadotana mẹ.—1 Kọlintinu lẹ 3:9.

Azọ́n sọgan yin dona de. Be Biblu ma dọ dọ dẹhodo wẹ azọ́n yin ya? E sọgan taidi dọ Gẹnẹsisi 3:17-19 zẹẹmẹdo dọ Jiwheyẹwhe didá agbàn azọ́n tọn do ota na Adam po Evi po nado sayana yé na atẹṣiṣi yetọn. To whenuena Jiwheyẹwhe to whẹgbledo gbẹtọvi tintan enẹlẹ, e dọna Adam dọmọ: “To odẹ́n nukun towe mẹ tọn wẹ hiẹ na nọ dùnú, kaka hiẹ nado gọ̀ do aigba dè.” Be hogbe ehelẹ dohia dọ azọ́n tin to dẹ̀hodo mlẹnmlẹn glọ wẹ ya?

Lala. Kakatimọ, na nugbonọ-mayin Adam po Evi po tọn wutu, Paladisi Edẹni mẹ tọn lọ ma na yin hinhẹn gblodeji to whenẹnu. Aigba yin dẹhodo gbọn Jiwheyẹwhe dali. Gbẹtọ dona jẹdẹ́n bo jẹtukla whẹpo do mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ sọn aigba mẹ.—Lomunu lẹ 8:20, 21.

Kakati nado do azọ́n hia taidi dẹhodo de, Biblu dohia dọ dona de wẹ e yin he dona yin bowlena. Dile e yin didohia do to aga, Jiwheyẹwhe lọsu yin azọ́n sinsinyẹn watọ de. Na Jehovah dá gbẹtọvi lẹ to apajlẹ etọn mẹ wutu, e na yé nugopipe lọ po aṣẹpipa lọ po nado penukundo nudida etọn he tin to aigba ji lẹ go. (Gẹnẹsisi 1:26, 28; 2:15) Azọ́n enẹ ko yin didena gbẹtọ whẹpo Jiwheyẹwhe do dọ ohó he yin kinkàndai to Gẹnẹsisi 3:19 mẹ lẹ. Eyin azọ́n ko yin dẹhodo po ylando po wẹ, Jehovah ma na ko na tuli gbẹtọ lẹ nado doalọ to e mẹ gbede. Noa po whẹndo etọn po tindo azọ́n susu nado wà jẹnukọnna Singigọ lọ podọ to enẹgodo. To ojlẹ Klistiani tọn mẹ, devi Jesu tọn lẹ sọ yin tudohomẹna nado nọ wazọ́n ga.—1 Tẹsalonikanu lẹ 4:11.

Etomọṣo, mímẹpo wẹ yọnẹn dọ azọ́nwiwa sọgan pẹnagbànmẹ to egbehe. Ayimajai, owù, apọṣimẹ, flumẹjijẹ, agbàwhinwhlẹn, mẹkiklọ, po whẹdida mawadodo po yin vude poun to ‘owùn po vẹwùn’ he azọ́nwiwa bẹhẹn to egbehe lẹ po mẹ. Ṣigba, azọ́n lọsu na ede ma yin dẹhodo de gba. To Yẹwhehodọtọ 3:13 mẹ, Biblu ylọ azọ́n po sinsẹ́n etọn po dọ nunina de sọn Jiwheyẹwhe dè.—Pọ́n apotin lọ “Duduto Ayimajai He Azọ́n Nọ Hẹnwa Ji.”

Hiẹ sọgan pagigona Jiwheyẹwhe po azọ́n towe po. Azọ́n dagbe wiwà po azọ́nyinyọnẹn po ma gọn ma yin pipà gbede. Azọ́n dagbe wiwà yin dopo to adà titengbe he nọ gọalọ nado tindo pọndohlan Biblu tọn gando azọ́n go lẹ mẹ. Jiwheyẹwhe lọsu wà azọ́n etọn po azọ́nyinyọnẹn po. E ko na mí nugopipe anazọnwiwa po azọ́nyinyọnẹn po tọn lẹ, podọ e jlo dọ mí ni yí nugopipe mítọn lẹ zan to aliho dagbe mẹ. Di apajlẹ, to gòhọtúntún gbigbá whenu to Islaeli hohowhenu tọn mẹ, Jehovah na nuyọnẹn, nukunnumọjẹnumẹ, po oyọnẹn po gbẹtọ lẹ taidi Bezaleli po Oholiabi po, bo hẹn yé penugo nado wà anazọ́n tangan lẹ po alọnuzọ́n lẹ po. (Eksọdusi 31:1-11) Ehe dohia dọ Jiwheyẹwhe tindo ojlo vonọtaun to nuwiwa, alọnuzọ́n, anazọ́n, po adà azọ́n yetọn tọn devo lẹ po mẹ.

Ehe yinuwa sisosiso do lehe mí nọ pọ́n nugopipe po aṣa azọ́nwiwa tọn mítọn lẹ po hlan do ji. E gọalọna mí nado nọ pọ́n yé hlan to linlẹn de mẹ taidi nunina lẹ sọn Jiwheyẹwhe dè, he ma dona yin nukunpẹvi yí do pọ́n. Enẹwutu, Klistiani lẹ yin tudohomẹna nado nọ wà azọ́n yetọn taidi dọ Jiwheyẹwhe lọsu wẹ to dogbapọnna azọ́n yetọn dọmọ: “Nudepope he mì to wiwà, mì nọ yí ayiha dódó do wà ẹ, kẹdẹdi hlan [Jehovah], e ma yin hlan gbẹtọ gba.” (Kọlọsinu lẹ 3:23) Devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin gbedena nado nọ wà azọ́n ganji, bo gbọnmọ dali hẹn owẹ̀n Klistiani tọn nado fọnjlodotena azọ́nwatọgbẹ́ lẹ po mẹdevo lẹ po dogọ.—Pọ́n apotin lọ “Nunọwhinnusẹ́n Biblu Tọn lẹ Yíyí-do-Yizan mẹ to Azọ́nmẹ.”

To whenuena e yindọ azọ́n mítọn sọgan pagigona Jiwheyẹwhe, mí dona lẹnnupọndo obá he mẹ mí nọ dovivẹnu nado wà azọ́n dagbe jẹ ji bo kanse míde dọ: Be homẹ Jiwheyẹwhe tọn na hùn do azọ́n mítọn go ya? Be aliho he mẹ mí nọ hẹn azọ́ndenamẹ mítọn lẹ di te nọ hẹn pekọ wá na mí to gigọ́mẹ ya? Eyin lala wẹ gblọndo lọ, be nuhudo tin na vọjlado.—Howhinwhẹn lẹ 10:4; 22:29.

Yí gbigbọnọ-yinyin do hẹn azọ́nwiwa do jlẹkaji. Dile etlẹ yindọ azọ́n sinsinyẹn wiwà jẹna pipà, onú titengbe devo tin he nọ gọalọ nado mọ pekọ to azọ́nmẹ podọ to gbẹ̀mẹ. Enẹ wẹ gbigbọnọ-yinyin. Ahọlu Sọlọmọni, he wà azọ́n sinsinyẹn bosọ duvivi adọkunnu po gbẹdudu he sọgan yin zizedonukọnnamẹ to gbẹ̀mẹ lẹpo po tọn, wá tadona ehe kọ̀n dọmọ: “Dibusi Jiwheyẹwhe bosọ yìn osẹ́n etọn lẹ: na ehe wẹ azọ́n gbẹtọ lẹpo tọn pete.”—Yẹwhehodọtọ 12:13.

E họnwun dọ mí dona nọ lẹnnupọndo ojlo Jiwheyẹwhe tọn ji to nudepope he mí to wiwà mẹ. Be mí to azọ́nwa to kọndopọmẹ hẹ ojlo etọn, kavi be e sọgan yindọ mí to azọ́nwa sọta ẹ wẹ ya? Be mí to vivẹnudo nado hẹn homẹhun Jiwheyẹwhe, kavi be mí to tintẹnpọn nado hẹn homẹhun mídelẹ poun wẹ ya? Eyin mí ma wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn, mí na wá jiya todido matindo, ṣokẹdẹninọ, po ayimajai po tọn to nukọnmẹ.

Steven Berglas na ayinamẹ azọ́ngán he nuṣikọna sinsinyẹn lẹ nado ‘dín nuwiwa dagbe he yé yiwanna de bo yí ì do basi apadewhe gbẹzan yetọn tọn.’ Nuwiwa de ma doale hú devizọnwiwa na Mẹhe na mí nugopipe nado wà azọ́n he nọ namẹ pekọ. Eyin mí nọ wà azọ́n he nọ hẹn homẹhun Mẹdatọ mítọn, mí ma sọgan nọma tindo pekọ. Na Jesu, azọ́n he Jehovah dena ẹn nado wà nọ na ẹn huhlọn, pekọ, po kọfanamẹ po taidi núdùdù nkọtọn. (Johanu 4:34; 5:36) Humọ, flindọ Jiwheyẹwhe, he yin Azọ́nwatọ Daho Hugan lọ basi oylọna mí nado lẹzun “azọ́nyiwahẹmẹtọ” etọn lẹ.—1 Kọlintinu lẹ 3:9.

Sinsẹ̀n-bibasi hlan Jiwheyẹwhe po whinwhẹ́n to gbigbọ-liho po nọ hẹn mí pegan na azọ́n po azọngban he nọ namẹ pekọ lẹ po. To whenuena e yindọ lẹdo azọ́nwiwa tọn nọ saba gọ́ na kọgbidinamẹ, nudindọn, po nubiọtomẹsi lẹ po, yise dolido mítọn po gbigbọnọ-yinyin po sọgan na mí huhlọn he mí tindo nuhudo etọn dile mí to kanván nado yin azọ́nwatọ kavi azọ́nmẹyimẹdotọ dagbe lẹ. To alọ devo mẹ, nuhahun gbẹ̀mẹ tọn lẹ to aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn ehe mẹ sọgan hẹn mí tin to aṣeji nado yọ́n adà he mẹ mí dona whẹ́n to yise mẹ te lẹ.—1 Kọlintinu lẹ 16:13, 14.

Whenuena Azọ́n Na Yin Dona De

Mẹhe to vivẹnudo sinsinyẹn nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe todin lẹ sọgan pọnnukọnhlan ojlẹ lọ whenuena ewọ na hẹn Paladisi gọwá bọ aigba lọ pete na gọ́ na azọ́n he nọ namẹ pekọ. Yẹwhegán Jehovah tọn, Isaia, dọ dọdai gando ogbẹ̀ to whenẹnu go dọmọ: “Yé na gbá ohọ̀, bosọ nọ nọ̀ yé mẹ, yé na dó vẹngle, bosọ dù sinsẹ́n yetọn. Yé ma na gbá ohọ̀ bọ mẹdevo na nọ̀ e mẹ; yé ma na dó bọ mẹdevo na dù: . . . omẹ ṣie lẹ na dugbẹ azọ́n alọ yetọn mẹ tọn dẹn.”—Isaia 65:21-23.

Dona nankọtọn die azọ́n na yin to whenẹnu! Gbọn pinplọn nuhe ojlo Jiwheyẹwhe tọn yin na we po azọ́nwiwa to kọndopọmẹ hẹ ẹ po dali, na hiẹ ni tin to mẹhe Jehovah dona lẹ mẹ bo ‘to vivi azọ́n sinsinyẹn towe lẹpo tọn dù’ to whepoponu.—Yẹwhehodọtọ 3:13.

[Apotin to weda 8]

Jiwheyẹwhe wẹ Azọ́nwatọ Daho Hugan lọ: Gẹnẹsisi 1:1, 4, 31; Johanu 5:17

[Apotin to weda 8]

Azọ́n sọgan yin dona de: Gẹnẹsisi 1:28; 2:15; 1 Tẹsalonikanu lẹ 4:11

[Apotin to weda 8]

Hiẹ sọgan pagigona Jiwheyẹwhe po azọ́n towe po: Eksọdusi 31:1-11; Kọlọsinu lẹ 3:23

[Apotin to weda 8]

Yí gbigbọnọ-yinyin do hẹn azọ́nwiwa do jlẹkaji: Yẹwhehodọtọ 12:13; 1 Kọlintinu lẹ 3:9

[Apotin/Yẹdide to weda 6]

DUDUTO AYIMAJAI HE AZỌ́N NỌ HẸNWA JI

Dotozọ́nwatọ lẹ ko basi zẹẹmẹ ayimajai he azọ́nwiwa nọ hẹnwa tọn taidi dopo to owù agbasazọ́n tọn lẹ mẹ. E sọgan hẹn apà-homẹ-zọ̀n po apọṣimẹ po wá bo tlẹ sọgan sisẹ́ mẹde nado hù ede. Japon-nu lẹ tindo yinkọ de na ẹn—enẹ wẹ karoshi, kavi “okú na azọ́nwiwa zẹjlẹgo wutu.”

Onú voovo wẹ gando azọ́n go bo sọgan hẹn ayimajai wá. Di apajlẹ, diọdo ganmẹ kavi ninọmẹ azọ́n tọn lẹ tọn, nuhahun lẹ hẹ ogán mẹtọn, diọdo azọngban kavi azọ́n wunmẹ he yè nọ wà lẹ tọn, gbọjẹ-gaa, po mẹyinyan po. Mẹdelẹ nọ tẹnpọn nado họ̀nna ayimajai ehe gbọn agbasazọ́n kavi ninọmẹ azọ́n tọn lẹ didiọ dali. Mẹdevo lẹ nọ tẹnpọn nado wọnji ayimajai ehe go, ṣigba bo nọ wá mọdọ e nọ sọawuhia to adà gbẹzan tọn devo lẹ mẹ, titengbe to whẹndo mẹ. Mẹdelẹ tlẹ nọ jiya to numọtolanmẹ-liho, bo nọ biọ apọṣimẹ po todido matindo po mẹ.

Klistiani lẹ yin awuwlena ganji nado duto ayimajai he azọ́nwiwa nọ hẹnwa ji. Biblu wleawuna nunọwhinnusẹ́n tangan susu he sọgan hẹn mí dote to gbigbọ-liho podọ to numọtolanmẹ-liho dile mí to juju gbọn ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ mẹ. Di apajlẹ, Jesu dọmọ: “Mì yin vivẹnunọ na osọ blo: na osọ na yin vivẹnunọ na ede. Nupekọ hlan azán wẹ oylan etọn.” Tofi, ayinamẹ lọ wẹ yindọ mí ni nọ na ayidonugo nuhahun egbehe tọn lẹ, kakati nido yin osọ tọn lẹ. Gbọnmọ dali mí ma na nọ pọ́n nuhahun mítọn lẹ hlan taidi nuhe sinyẹn zẹjlẹgo, na mọwiwà nọ yidogọna ayimajai mítọn.—Matiu 6:25-34.

Dandannu wẹ e yin dọ Klistiani lẹ ni nọ ganjẹ huhlọn Jiwheyẹwhe tọn go, kakati nido yin yetọn titi. To whenuena mí mọdọ nuhahun lẹ jlo na hú agbọ́ mí, Jiwheyẹwhe sọgan na mí jijọho po ayajẹ po to ahun mítọn mẹ, bo na mí nuyọnẹn he mí na yí do duto awusinyẹnnamẹnu depope ji. “Mì yin huhlọnnọ to Oklunọ mẹ, podọ to [hlọnhlọn] huhlọn etọn tọn mẹ,” wẹ apọsteli Paulu wlan.—Efesunu lẹ 6:10; Filippinu lẹ 4:7.

To popolẹpo mẹ, ninọmẹ awusinyẹn tọn lẹ lọsu tlẹ sọgan gọalọna mí. Whlepọn lẹ sọgan hẹn mí nado lẹhlan Jehovah dè, bo dín in bosọ dejido e go. Yé sọ sọgan whàn mí nado zindonukọn nado nọ wleawuna gbẹtọ-yinyin Klistiani tọn po nugopipe lọ po nado nọ doakọnnanu to kọgbidinamẹnu lẹ glọ. Paulu dotuhomẹna mí dọmọ: “[Mì gbọ mí ni] to awagundo to tukla lẹ mẹ ga, le mí yọnẹn dọ tukla nọ wazọ́n homẹmiọn tọn; homẹmiọn nọ wazọ́n whlepọn tọn; whlepọn sọ nọ wazọ́n todido tọn.”—Lomunu lẹ 5:3, 4.

Enẹwutu, ayimajai lọsu sọgan whàn mí nado whẹ́n to gbigbọmẹ kakati nado hẹn mí biọ todido matindo po awubla po mẹ.

[Apotin/Yẹdide to weda 7]

NUNỌWHINNUSẸ́N BIBLU TỌN LẸ YÍYÍ-DO-YIZAN MẸ TO AZỌ́NMẸ

Jijọ po walọyizan Klistiani de tọn po to azọ́nmẹ sọgan zọ́n bọ owẹ̀n Klistiani tọn na fọnjlodotena azọ́nwatọgbẹ́ etọn lẹ po mẹdevo lẹ po dogọ. To owe he apọsteli Paulu kàn hlan Titu mẹ, e na tuli mẹhe to ninọmẹ mẹyidoazọnmẹ tọn nkọ mẹ lẹ “nado tin taliai mẹ hlan [azọ́nmẹyimẹdotọ] yetọn titi lẹ, podọ nado nọ hẹn homẹ yetọn vivi dagbedagbe to onú lẹpo mẹ; bosọ nọ dagbèdogbèmẹ blo; [bo ma nọ jajo blo, ṣigba nọ do nugbonọ-yinyin dagbe hia to gigọ́mẹ]; na yé nido doaṣọ́na oplọn Jiwheyẹwhe Whlẹngantọ mítọn tọn to onú popo mẹ.”—Titu 2:9, 10.

Di apajlẹ, lẹnnupọndo nuhe ajọwatọ de wlan hlan tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn ji: “Yẹn to wekanhlan mì nado biọgbè nado dà Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ taidi azọ́nwatọ. Yẹn jlo na dà yé na yẹn tindo nujikudo lọ dọ yé yin nugbodọtọ, ahundoponọ, bo sọgan yin jidedego, podọ yé masọ nọ jajo. Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ kẹdẹ wẹ yin mẹhe go yẹn sọgan dejido nugbonugbo. Mì jaale bo gọalọna mi.”

Kyle yin Klistiani de he nọ wazọ́n taidi mẹhe nọ dokuavọ namẹ to wehọmẹ de. Na wiwọ́ de wutu, azọ́nwatọgbẹ́ de zùn in to wehọmẹvi delẹ nukọn. “Yẹn dona payi ma nado kọnmasin do oyín Jehovah tọn go,” wẹ Kyle flin. Na azán atọ́n he bọdego lẹ, Kyle lẹnnupọndo lehe e sọgan yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ zan do ji. Dopo sọawuhia to Lomunu lẹ 12:18 mẹ: “Eyin e yin wiwà, le e te to huhlọn mẹ na mì, mì nọ nọ̀ jijọho hẹ omẹ popo.” Kyle kanwehlan azọ́nwatọgbẹ́ etọn gbọn Internet ji bo vẹvẹ gando wiwọ́ he to yé omẹ awe lẹ ṣẹnṣẹn go bosọ basi oylọna ẹn to wekanhlanmẹ lọ mẹ nado nọte to azọ́n godo na yé nido didẹ gbemanọpọ lọ. To whenuena yé didẹ gbemanọpọ lọ, azọ́nwatọgbẹ́ Kyle tọn lọ fahomẹ bosọ yigbe dọ lehe Kyle yinuwa gbọn gọ́ na nuyọnẹn. E dọna Kyle dọ, “Sinsẹ̀n towe janwẹ na ko zọ́n” podọ e gbò e fán po zohunhun po dile yé to kinklan bo jei whé. Tadona tẹ kọ̀n wẹ Kyle wá? “Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yíyí do yizan mẹ nọ hẹn kọdetọn dagbe wá janwẹ.”

[Yẹdide to weda 4, 5]

Azọ́nwatọ susu nọ mọdọ yé taidi azọ́nwanu de to maṣinu daho de mẹ

[Asisa Yẹdide tọn]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Asisa Yẹdide tọn to weda 8]

Aihọn: NASA photo