Yẹyi Gbẹtọ Tọn—Mẹlẹpo Sọgan Duvivi Etọn

“Mí dona wleawuna aihọn yọyọ de—yèdọ aihọn he pọnte tlala hugan de—fie sisi na nọ yin nina yẹyi dẹn-to-aimẹ gbẹtọ tọn te.”—TOGÁN ÉTATS-UNIS TỌN HARRY TRUMAN, SAN FRANCISCO, CALIFORNIE, ÉTATS-UNIS, TO 25 AVRIL 1945.

TAIDI mẹsusu to owhe he bọdo Wẹkẹ-Whàn II go lẹ mẹ, Togán Truman yise dọ gbẹtọ sọgan plọnnu sọn nuhe ko jọ wayi lẹ mẹ bo wleawuna “aihọn yọyọ de” he mẹ yẹyi na tin na mẹlẹpo te. E blawu dọ, nujijọ egbezangbe tọn lẹ ko dohia dọ ninọmẹ lọ ma yinmọ. “Yẹyi dẹn-to-aimẹ gbẹtọ tọn” gbẹ́ nọ yin afọtùn e ji na adọ̀ nuhahun lọ tọn ma wá sọn gbẹtọ dè gba, ṣigba sọn kẹntọ daho hugan gbẹtọ tọn dè.

Adọ̀ Nuhahun lọ Tọn

Biblu ylọ kẹntọ ehe dọ Satani Lẹgba, nudida gbigbọnọ ylankan de, he ko diọnukunsọ jlọjẹ Jiwheyẹwhe tọn nado dugán sọn bẹjẹeji whenuho gbẹtọvi tọn. Sọn whenue gbọ́n Satani ko dọho hẹ Evi to jipa Edẹni tọn mẹ, yanwle etọn wẹ nado hẹn gbẹtọvi lẹ jẹla sọn Mẹdatọ yetọn sinsẹ̀n mẹ. (Gẹnẹsisi 3:1-5) Lẹnnupọndo nugbajẹmẹji he wá Adam po Evi po ji to whenuena yé hodo ayinamẹ Lẹgba tọn lẹ! Kọdetọn afọdopolọji tọn lọ to whenuena yé vẹtolina osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn gando atin-sinsẹ́n he yin gbigbẹdai lọ go wẹ yindọ yé omẹ awe lẹ “sọ yede whlá sọn OKLUNỌ Jiwheyẹwhe nukọn.” Etẹwutu? Adam yigbe dọmọ: “Obu . . . di mi, na omẹ́ wẹ yẹn ko te wutu; yẹn sọ whlá dee.” (Gẹnẹsisi 3:8-10) Haṣinṣan Adam tọn hẹ Otọ́ etọn olọn mẹ tọn po nukun he e nọ yí do pọ́n ede po ko diọ. Winyan hù i bọ e masọ voawu to Jehovah nukọn ba.

Naegbọn Lẹgba na do jlo dọ osi mẹdetiti Adam tọn ni depò? Na gbẹtọ yin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, bọ homẹ nọ hùn Satani nado mọ dọ gbẹtọ yinuwa to aliho de mẹ he de gigo Jiwheyẹwhe tọn he e nọ dehia pò wutu wẹ. (Gẹnẹsisi 1:27; Lomunu lẹ 3:23) Ehe gọalọna mí nado yọ́n nuhewutu whenuho gbẹtọvi tọn gọ́ na nuyiwa winyandomẹ tọn lẹ. Taidi “yẹwhe whenu he tọn,” Satani ko hẹn gbigbọ ehe gbayipe to ‘ojlẹ he mẹ mẹde to gandu do omẹ awetọ ji te na awugble etọn.’ (2 Kọlintinu lẹ 4:4; Yẹwhehodọtọ 8:9; 1 Johanu 5:19) Be ehe zẹẹmẹdo dọ yẹyi gbẹtọ tọn ko yin hinhẹnbu kakadoi wẹ ya?

Jehovah Nọ Doyẹyigona Nudida Etọn Lẹ

Lẹnnupọn whladopo dogọ do ninọmẹ he tin to jipa Edẹni tọn mẹ jẹnukọnna ylando Adam po Evi po tọn ji. Yé tindo núdùdù susugege, azọ́n pekọ hẹnwanamẹ tọn, po todido lọ po na yewlẹ po kúnkan yetọn po nado nọgbẹ̀ kakadoi to agbasalilo dagbe mẹ. (Gẹnẹsisi 1:28) Adà gbẹzan yetọn tọn lẹpo wẹ dohia dọ Jiwheyẹwhe tindo lẹndai owanyi po yẹyidogonamẹ po tọn na gbẹtọvi lẹ.

Be nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n yẹyi gbẹtọ tọn diọ to whenuena Adam po Evi po waylando wẹ ya? Paali. E do mẹtọnhopọn hia na numọtolanmẹ winyan tọn he yé tindo dọ emi to omẹ́. Jiwheyẹwhe gbọn owanyi dali basi “awu ayú tọn” lẹ nado diọtẹnna vantẹ he yé ko yí amà ovotin tọn do tọ̀ dopọ na yedelẹ. (Gẹnẹsisi 3:7, 21) Kakati nado jo yé do winyan yetọn mẹ, Jiwheyẹwhe doyẹyigona yé.

To godo mẹ, to nuyiwa hẹ akọta Islaeli tọn mẹ, Jehovah do awuvẹmẹ hia tọ́ṣiọvi, asuṣiọsi, po jonọ lẹ po—yèdọ mẹhe nọ saba yin yasana lẹ. (Psalm 72:13) Di apajlẹ, Islaelivi lẹ yin didọna ma nado lẹkọyi ṣinyan nuhe yé jodo glemẹ lẹ to whenuena yé to jinukun, sinsẹ́n olivieli po ovẹn po tọn bẹ. Kakatimọ, Jiwheyẹwhe degbè dọ nuhe yé wọ̀n jodo enẹlẹ “na tin na jonọ lọ, na tọ́ṣiọvi lọ, podọ na asuṣiọsi lọ.” (Deutelonomi 24:19-21) Osẹ́n enẹlẹ yìnyìn nọ de nubibiọ pò bosọ nọ wleawu azọ́n yẹyinọ de tọn na mẹhe tlẹ yin wamọnọ godo tọn lẹ.

Jesu Doyẹyigona Mẹdevo Lẹ

To whenuena Ovi Jiwheyẹwhe tọn, Jesu Klisti tin to aigba ji, yẹyi-didogona mẹdevo lẹ nọ duahunmẹna ẹn. Di apajlẹ, to Galili, dawe he ko to pozọ̀n sinsinyẹn jẹ na owhe susu de dọnsẹpọ ẹ. Sọgbe hẹ nuhe Osẹ́n Mose tọn dọ, ma nado bẹpla mẹdevo lẹ, e yin bibiọ to pòtọnọ lọ si nado dawhá dọmọ: “Mawé, mawé”! (Levitiku 13:45) Ṣigba, dawe ehe ma dawhá nado na avase dile e to dindọnsẹpọ Jesu. Kakatimọ, e jẹklo to Jesu nukọn bo vẹ̀ ẹ dọmọ: “Oklunọ, eyin hiẹ jlo, hiẹ sọgan hẹn mi zun wiwe.” (Luku 5:12) Nawẹ Jesu yinuwa gbọn? Jesu ma gblewhẹdo dawe lọ na Osẹ́n lọ he e gbà wutu, mọjanwẹ E ma dovọ́na ẹn kavi dapana ẹn do niyẹn. Kakatimọ, e doyẹyigona pòtọnọ lọ gbọn alọdido e go dali bo dọmọ: “Yẹn jlo: na hiẹ ni zun wiwe.”—Luku 5:13.

To nujijọ devo lẹ mẹ, Jesu do nugopipe etọn hia nado hẹnazọngbọ matin alọdomẹgo depope—yèdọ etlẹ yin sọn olá to whedelẹnu. Ṣigba, to whẹho ehe mẹ, e de nado doalọ dawe lọ go. (Matiu 15:21-28; Malku 10:51, 52; Luku 7:1-10) To whenuena e yindọ “opò ṣinyọ́n” dawe lọ pete, ayihaawe ma tin dọ e ko dẹ̀n bọ mẹde masọ doalọ e go ba. Lehe e na ko miọnhomẹna ẹn do sọ nado mọ alọ gbẹtọ tọn to ede go whladopo dogọ! Na jide tọn, dawe lọ ma to nukundo nudevo hugan dọ pozọ̀n etọn ni gbọ̀. Ṣogan, matin ayihaawe, aliho he mẹ Jesu hẹnazọngbọna ẹn te vọ́ onú titengbe de hẹngọwa to dawe lọ mẹ—enẹ wẹ yẹyi etọn. Be e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado lẹndọ mẹtọnhopọn mọnkọtọn na yin didohia na yẹyi mẹdevo lẹ tọn to aihọn egbehe tọn mẹ ya? Eyin mọ wẹ, nawẹ e na yin didohia gbọn?

Nunọwhinnusẹ́n He Nọ Doyẹyigonamẹ

Jesu na nuhe mẹsusu nọ pọnhlan taidi anademẹ he yin yinyọnẹn hugan he nkọtọn ma ko yin nina pọ́n gando haṣinṣan gbẹtọ lẹ tọn go dọmọ: “Enẹwutu nudepope mìwlẹ jlo gbẹtọ ni wà hlan mì, mọkẹdẹ wẹ mì ni wà hlan yé.” (Matiu 7:12) Nunọwhinnusẹ́n walọyizan tọn ehe nọ whàn mí nado na sisi hatọ mítọn, na mí nọ donukun nudopolọ sọn yelọsu si wutu.

Dile whenuho dohia do, nunọwhinnusẹ́n ehe yíyí do yizan mẹ ma nọ wá to jọwamọ-liho gba—adà awetọ etọn pete wẹ nọ saba sọawuhia. “Na nugbo tọn, yẹn nọ yiwanna nado dowinyan mẹdevo lẹ,” wẹ dawe de he mí na ylọdọ Harold dọ. “Po hogbe vude poun po, yẹn sọgan hẹn yé jẹflumẹ, mọ apọ̀, kavi viavi to whedelẹnu.” Ṣigba nude jọ he hẹn Harold nado diọ aliho he mẹ e nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ te. “Kunnudetọ Jehovah tọn voovo lẹ jẹ dlapọn basi na mi ji. Eyin n’lẹnnupọndo nuhe ko jọ wayi lẹ ji, winyan nọ hù mi nado flin delẹ to nuhe n’ko dọ lẹ mẹ podọ lehe n’yinuwa hẹ yé to whedelẹnu do. Ṣigba yé ma jogbe gbede, podọ vudevude, nugbo Biblu tọn lẹ wá biọ ahun ṣie mẹ bo whàn mi nado diọ.” To egbehe, Harold to devizọnwa taidi mẹho to agun Klistiani tọn mẹ.

Numimọ Harold tọn na kunnudenu dọ “ohó Jiwheyẹwhe tọn tin to ogbẹ̀, e dohuhlọn, bo da hú ohí nùawenọ, e nọ sọ́ omẹ, yèdọ nado klan ayiha po gbigbọ po do voovo, agómẹ hupetẹn tọn po ojó ohú mẹ tọn po, ewọ sọ wẹ linlẹn ayiha tọn po ojlo ayiha tọn po yọnẹntọ.” (Heblu lẹ 4:12) Ohó Jiwheyẹwhe tọn tindo huhlọn nado whàn ahun mẹde tọn bo diọ nulẹnpọn po walọ etọn po. Họ̀nhungàn lọ niyẹn nado doyẹyigona mẹdevo lẹ—yèdọ ojlo ahundopo tọn tintindo nado gọalọnamẹ kakati nado gbleawunamẹ, podọ nado gbògbé namẹ kakati nado dowinyanmẹ.—Owalọ lẹ 20:35; Lomunu lẹ 12:10.

Hẹngọwa Yẹyi Gbẹtọ Tọn

Ojlo ehe dopolọ wẹ nọ whàn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nado dọho hẹ gbẹtọ lẹ gando todido jiawu Biblu tọn go. (Owalọ lẹ 5:42) Aliho dagbe devo depope ma tin nado do sisi hia hatọ mẹtọn bo doyẹyigona ẹn hugan nado má “wẹndagbe nudagbe tọn” hẹ ẹ. (Isaia 52:7) “Nudagbe” ehe bẹ ‘gbẹtọ-yinyin yọyọ lọ’ zize dogo hẹn, ehe na hù “ojlo ylankan” lọ nado dowinyan mẹdevo lẹ. (Kọlọsinu lẹ 3:5-10) E sọ bẹ lẹndai Jehovah tọn he yin nado de ninọmẹ po walọ he nọ hò yẹyi gbẹtọ tọn yí lẹ po sẹ̀ to madẹnmẹ hẹn, podọ nado sukúndona dowatọ gbigbọ enẹ tọn, Satani Lẹgba. (Daniẹli 2:44; Matiu 6:9, 10; Osọhia 20:1, 2, 10) Kiki to ojlẹ enẹ mẹ, whenuena aigba na “gọ́ na nuyọnẹn OKLUNỌ tọn,” wẹ mẹlẹpo na yin yẹyidogona to godo mẹ.—Isaia 11:9.

Mí basi oylọna we nado plọnnu gando todido jiawu ehe go. Gbọn gbẹdido hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dali, hiẹ na mọ dọ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yíyí do yizan mẹ nọ doyẹyigona mẹdevo lẹ. Podọ hiẹ na penugo nado yọ́n lehe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na hẹn ‘aihọn yọyọ he pọnte tlala hugan de’ wá to madẹnmẹ do, yèdọ aihọn he mẹ “yẹyi dẹn-to-aimẹ gbẹtọ tọn” na tin te, bo ma nasọ yin afọtùn e ji gbede ba.

[Apotin/Yẹdide to weda 6]

Tenọgligo-Hinhẹn Hẹn Yẹyi Yetọn Dote

To Wẹkẹ-Whàn II whenu, hugan Kunnudetọ Jehovah tọn 2 000 wẹ yin didohlan osla yasanamẹ Nazi tọn lẹ mẹ na nuyise yetọn lẹ wutu. Gemma La Guardia Gluck, he nọ̀ ganpa Ravensbrück tọn mẹ wayi, doayi lehe yé do tenọgligo-hinhẹn yetọn hia do go bo dọ to owe etọn My Story mẹ dọmọ: “To ojlẹ de mẹ ponọ Gestapo lẹ lá dọ Biblu Plọntọ depope he mọ́n nuyise etọn lẹ bo doalọwemẹ na yin tuntundote bo ma nasọ yin homẹkẹndo ba.” Gando mẹhe gbẹ́ nado doalọ owe mọnkọtọn mẹ lẹ go, nawe lọ wlan dọmọ: “E pọnte to nukun yetọn mẹ nado to yaji zọnmii bo yí sọwhiwhe do nọtepọn azán tundote yetọn tọn.” Naegbọn yé do hẹn teninọ mọnkọtọn go? Magdalena, he yin nùdego to bẹjẹeji hosọ he jẹnukọn tọn he ko tindo owhe 80 linlán todin, basi zẹẹmẹ dọmọ: “Nugbonọ-yinyin na Jehovah yin nujọnu hugan wiwà nuhe go mí pé lẹpo nado whlẹn ogbẹ̀ mítọn gán. Yẹyi mítọn go hinhẹn zẹẹmẹdo tenọgligo-hinhẹn.”a

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 5]

Jesu doyẹyigona mẹhe e hẹnazọngbọna lẹ

[Yẹdide to weda 7]

Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ doyẹyigona mẹdevo lẹ gbọn mimá “wẹndagbe nudagbe tọn” hẹ yé dali