Jonatani—E “Wazọ́n hẹ Jiwheyẹwhe”

VISUNNU ahọlu tintan Islaeli tọn dla mẹhe họ̀njẹgbé de pọ́n to fihe e họnbẹ do. “A dibu blo,” wẹ e dọna mẹhe họ̀njẹgbé lọ, “na alọ Sauli otọ́ ṣie tọn ma to na mọ we gba; hiẹ na yin ahọlu to Islaeli ji, yẹn nasọ yin omẹ awetọ hlan we.”—1 Samuẹli 23:17.

Mẹhe họ̀njẹgbé lọ wẹ Davidi podọ Jonatani wẹ yì dla ẹ pọ́n. Eyin e ma yindọ Jonatani kú ojlẹ vude to enẹgodo wẹ, e yọnbasi dọ ewọ wẹ na lẹzun alọsu Davidi tọn.

Họntọn alọmayiemẹ wẹ Jonatani po Davidi po yin. Na nugbo tọn, omẹ ayidego tọn de wẹ Jonatani yin. Mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ etọn mẹ lẹ lẹnmọ ga, na yé dọ gandego dọmọ: “Ewọ ko wazọ́n hẹ Jiwheyẹwhe.” (1 Samuẹli 14:45) Naegbọn yé do dọmọ? Jẹhẹnu tẹlẹ wẹ Jonatani tindo? Podọ nawẹ otàn gbẹzan tọn etọn sọgan yinuwa do jiwe gbọn?

Islaelivi lẹ ‘Tin to Ninọmẹ Sinsinyẹn de Mẹ’

Islaelivi lẹ ‘tin to ninọmẹ sinsinyẹn de mẹ’ to whenuena Biblu bẹ hodidọ jẹeji do Jonatani ji. Filistininu lẹ ko yí aigba yetọn bo glọnalina yé ma nado yiavunlọna yede.—1 Samuẹli 13:5, 6, 17-19.

Nalete, Jehovah dọ dọ emi ma na gbẹ́ omẹ emitọn lẹ dai podọ Jonatani dejido enẹ go. Jiwheyẹwhe ko dọ gando Otọ́ etọn, Sauli go dọmọ: “Ewọ nasọ whlẹn omẹ ṣie lẹ sọn alọ Filistininu lẹ tọn mẹ.” Jonatani tindo jidide to hogbe enẹlẹ mẹ. Ewọ lọsu tlẹ ko plan Islaelivi 1 000 he ma yọ́n awhànfun sọmọ lẹ nado gbawhàn Filistininu lẹ tọn. Podọ todin, e jlo na de budonamẹ Filistininu lẹ tọn sẹ̀ mlẹnmlẹn.—1 Samuẹli 9:16; 12:22; 13:2, 3, 22.

Awhàn-Tọ́nmẹ Adọgbigbo Tọn De

Jonatani tọ́nawhàn tòwhan Filistininu lẹ tọn de sẹpọ agbàdo he tin to Mikmaṣi godo. (1 Samuẹli 13:23) Nado jẹ finẹ, e dona lianú, bo “sáklegbé.” Ṣogan, enẹ ma glọnalina ẹn gba. Jonatani basi dide nado tọ́nawhàn yé po awhàngbaja-hẹntọ etọn kẹdẹ po bo dọna ẹn dọ: “E sọgan yindọ OKLUNỌ na wazọ́n na mí: na oglọn de ma tin hlan OKLUNỌ gba nado whlẹn gbọn susu dali kavi gbọn vude dali.”—1 Samuẹli 14:6, 13.

Islaelivi awe lọ lẹ dín ohia de sọn Jehovah dè. Yé na do yedelẹ hia mẹhe tin to tòwhan lọ mẹ lẹ. Eyin Filistininu lẹ dọ dọ: “Mì dọngbàn kaka míwlẹ nido wá mì dè;” Jonatani po awhàngbaja-hẹntọ etọn po ma na yì yé dè. Ṣigba eyin kẹntọ lẹ dọmọ: “Mì hẹaga wá mí dè;” enẹ na zẹẹmẹdo dọ Jehovah na na awhàngbigba Jonatani po awhàngbaja-hẹntọ etọn po. Eyin Jonatani tindo nujikudo dọ Jiwheyẹwhe na gọalọna emi, linlẹn etọn wẹ nado hẹji yì tòwhan lọ nado funawhàn.—1 Samuẹli 14:8-10.

Etẹwẹ sunnu awe poun sọgan wà sọta awhànfuntọ tòwhan blebu de tọn lẹ? Eyọn, be Jehovah ma gọalọna Whẹdatọ Ẹhudi to whenuena e nọ̀ nukọnna Islaeli sọta Moabi? Be Jiwheyẹwhe ma gọalọna Ṣamgali nado hù Filistininu 600 po opò oyìn yìnyìn tọn de po ya? Podọ be Jehovah ma na huhlọn Samsọni to whenuena ewọ ṣo yangbé Filistininu lẹ tọn ya? Jonatani deji dọ Jiwheyẹwhe na gọalọna ewọ lọsu ga.—Whẹdatọ 3:12-31; 15:6-8, 15; 16:29, 30.

To whenuena Filistininu lẹ mọ Islaelivi awe lọ lẹ, yé dawhá dọmọ: “Mì hẹji wá mí dè, míwlẹ nasọ do onú de hia mì.” Jonatani po awhàngbaja-hẹntọ etọn po hẹji yì yé dè nugbo. Po adọgbigbo po, yé tọ́nawhàn yé bo hù nudi awhànfuntọ kẹntọ 20 bosọ hẹn tòwhan lọ biọ obu mẹ. Filistininu lẹ sọgan ko lẹndọ awhànfuntọ Islaeli tọn susu tin to godo na omẹ awe lọ lẹ. Enẹgodo, “sisọsisọ de sọ tin . . . to gbẹtọ lẹpo ṣẹnṣẹn,” wẹ kandai lọ dọ, “aigba sọ sisọ; mọwẹ aigba sisisọ daho tlala de sọ tin.” Na aigba sisọsisọ he Jiwheyẹwhe hẹnwa wutu, tukla fọ́n to Filistininu lẹ ṣẹnṣẹn bọ “ohí mẹdopodopo tọn tin to hatọ etọn ji.” To whenuena awhànpa Islaeli tọn mọ ehe, adọgbo yé. Mẹhe họnbẹ po mẹhe tin to adà Filistininu lẹ tọn mẹ dai lẹ po kọnawudopọ hẹ Islaelivi lẹ, “yé sọ hò sọn Filistininu lẹ mẹ to gbenẹgbe sọn Mikmaṣi jẹ Aijalọni.”—1 Samuẹli 14:11-23, 31.

Gbẹtọ lẹ Whlẹn Ẹn

Ahọlu Sauli gbọn nululu dali hodẹ̀do awhànfuntọ etọn depope he dùnú jẹnukọnna awhàngbigba lọ. Na whẹwhinwhẹ́n delẹ wutu, Jonatani ma yọ́n nudepope gando dẹ̀hodomẹ enẹ go bo dùnú. E ylọn opò etọn do owinja de mẹ bo didọ́. E taidi dọ enẹ wẹ vọ́ huhlọn na ẹn nado funawhàn lọ dotana.—1 Samuẹli 14:24-27.

To whenuena Sauli sè dọ Jonatani ko dùnú, e degbè dọ e ni yin hùhù. Jonatani ma dibuna okú gba. “Yẹn ma na nọma kú gba” wẹ e dọ. “Gbẹtọ lẹ sọ dọ hlan Sauli dọ, Be Jonatani na kú, mẹhe ko basi whlẹngán daho he to Islaeli mẹ? Jiwheyẹwhe dike blo: le OKLUNỌ togbẹ̀, oda dopo sọn ota etọn ma na flẹ jẹ aigba gba; na ewọ ko wazọ́n hẹ Jiwheyẹwhe to azán he gbè. Mọ wẹ gbẹtọ lẹ tutlu [kavi whlẹn] Jonatani, bọ ewọ ma do kú.”—1 Samuẹli 14:38-45.

To egbehe, devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn de ma nọ funawhàn, ṣigba ojlẹ delẹ sọgan tin to whenuena hiẹ na tindo nuhudo yise po adọgbigbo po tọn to gbẹzan towe mẹ. E sọgan vẹawu nado wà nuhe sọgbe to whenuena mẹhe lẹdo we lẹpo to nuhe ma sọgbe wà. Ṣigba, Jehovah na na we huhlọn bo nasọ dona ojlo towe nado tẹdo nujinọtedo dodo tọn etọn lẹ go. Hiẹ sọgan tindo nuhudo adọgbigbo tọn nado kẹalọyi lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn delẹ to titobasinanu Jehovah tọn mẹ, bo hẹn lizọnyizọn towe gblodeji, kẹalọyi azọ́ndenamẹ yọyọ lẹ, kavi sẹtẹn nado yì sẹ̀n to fie nuhudo sù te. Hiẹ sọgan kanse dewe eyin a pegan na azọ́ndenamẹ lọ. Nalete, deji dọ nuhe jẹna pipà wẹ e yin nado jo dewe do na Jehovah nido sọgan yí we zan to aliho he jlo e mẹ. Flin Jonatani! E “wazọ́n hẹ Jiwheyẹwhe.”

Jonatani po Davidi Po

Owhe 20 delẹ jẹnukọn, Goliati he yin awhàngán Filistininu lẹ tọn ṣàn awhànpa Islaeli tọn kò, ṣigba Davidi hù i. Dile etlẹ yindọ Jonatani sọgan ko yí nudi owhe 30 do hú mẹho Davidi, yé omẹ awe lẹ tindo nususu to kọndopọ mẹ.a Davidi do adọgbigbo hia kẹdẹdile Jonatani wà do to Mikmaṣi. Hú popolẹpo, Davidi tindo yise Jonatani tọn nkọtọn to huhlọn mẹwhlẹngán Jehovah tọn mẹ, he hẹn ẹn penugo nado yí adọgbigbo do pehẹ Goliati to whenuena Islaelivi he pò lẹpo gbọn obu dali dọ̀n yonu do godo. Abajọ bọ “alindọn Jonatani tọn dọ̀n do alindọn Davidi tọn go, Jonatani sọ yiwanna ẹn di alindọn etọn titi.”—1 Samuẹli 17:1–18:4.

Dile etlẹ yindọ nugopipe vonọtaun Davidi tọn zọ́n bọ Ahọlu Sauli nọ pọ́n ẹn hlan taidi agbàwhlẹnhẹmẹtọ de, Jonatani ma tindo nuvẹun depope sọta Davidi gba. Ewọ po Davidi po lẹzun họntọn vivẹ́, podọ e yọnbasi dọ to aṣlihó didọ na yedelẹ whenu wẹ Jonatani wá yọnẹn dọ Davidi wẹ mẹyiamisisadode he na bọdo ahọlu Islaeli tọn go. Jonatani na sisi nudide Jiwheyẹwhe tọn.

To whenuena Ahọlu Sauli hẹn ojlo etọn nado hù Davidi zun yinyọnẹn na visunnu etọn po mẹmẹsi etọn lẹ po, Jonatani na avase Davidi. Jonatani diọlinlẹnna Sauli dọ nudepope ma dona hẹn ẹn dibuna Davidi gba. Na nugbo tọn, Davidi ma waylan depope do ahọlu paali! Be Davidi ma ko ze ogbẹ̀ etọn do owù mẹ to pipehẹ Goliati whenu ya? Ovẹvivẹ vẹkuvẹku Jonatani tọn do ota họntọn etọn he yè to nuyiwa hẹ to aliho agọ̀ mẹ tọn whiwhẹ Sauli. Ṣigba, e ma dẹn bọ ahọlu lọ vọ́ jẹ ayilinlẹn hlọnhuhu tọn kàn ji bosọ to tintẹnpọn nado hù Davidi, ehe hẹn ẹn gánnugánnu nado họnyi.—1 Samuẹli 19:1-18.

Jonatani nọgodona Davidi po nugbonọ-yinyin po. Họntọn awe lẹ yì pé bo dewé gando nuhe na yin wiwà go. To nugbonọ-yinyin na họntọn etọn po vivẹnudido etọn nado gbẹsọ to nugbonọ yin na otọ́ etọn po mẹ, Jonatani dọna Davidi dọmọ: “Jiwheyẹwhe dike blo; hiẹ ma na kú gba.” Ṣigba, Davidi dọna Jonatani dọmọ: “Afọdide dopo wẹ tin to yẹn po okú po ṣẹnṣẹn.”—1 Samuẹli 20:1-3.

Jonatani po Davidi po dewé dopọ nado tẹ́n ayilinlẹn Sauli tọn pọ́n. Eyin e zun yinyọnẹn dọ Davidi ma tin to tafo ahọlu tọn kọ̀n, Jonatani dona dọna otọ́ etọn dọ Davidi ko biọgbè nado yì avọ́sinsan whẹndo tọn de tẹnmẹ. Eyin Sauli yinuwa po adi po, be ohia lọ niyẹn dọ e tindo ayilinlẹn ylankan do Davidi go. Jonatani dona ẹn bo yí hogbe he ma yin tlọlọ lẹ zan nado dohia dọ e kẹalọyi i taidi ahọlu sọgodo tọn de dọmọ: “OKLUNỌ ni tin po hiẹ po, dile e ko tin po otọ́ [ṣie] po do.” Yé omẹ awe lẹ whlé nado yin nugbonọ na yedelẹ bo basi dide gando lehe Jonatani na wagbọn bọ Davidi nado yọ́n kọdetọn mẹtẹnpọn lọ tọn.—1 Samuẹli 20:5-24.

To whenuena Sauli mọdọ Davidi ma wá, Jonatani basi zẹẹmẹ dọ Davidi ko biọgbè dọmọ: “Dinvie, eyin yẹn ko mọ nukundagbe to nukun towe lẹ mẹ, gbọ yẹn ni tọ́n yì, yẹn vẹ̀ we, bo mọ mẹmẹsunnu ṣie lẹ.” Jonatani ma dibu nado yigbe dọ Davidi ko mọ nukundagbe emitọn. Ahọlu lọ jẹ adi dù ji! E zùn Jonatani bo wadán dọ Davidi yin aliglọnnamẹnu de na visunnu emitọn he na hẹ́ gánzinpo ji bọdo emi go. Sauli degbè dọ Jonatani ni plan Davidi wá na emi dọ e dona yin hùhù. Jonatani gblọn dọmọ: “Etẹwutu wẹ yè na do yí ì hlan okú? Etẹwẹ e ko wà?” Sauli dlan owhán etọn do visunnu etọn po adi po. Jonatani họ̀ngán ṣigba whẹho Davidi tọn vẹna ẹn yì ahun mẹ.—1 Samuẹli 20:25-34.

Nugbonọ-yinyin nankọ die he Jonatani dohia! Sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, ale he e na mọ sọn họntọnjiji hẹ Davidi mẹ ma sù sọ avọ́sinsan he e na basi lẹ gba. Etomọṣo, Jehovah ko de Davidi nado jẹ otẹn Sauli tọn mẹ taidi ahọlu, podọ tito he Jiwheyẹwhe ko basi yin na dagbe Jonatani po mẹdevo lẹ po tọn.

Yé Jo Yede Do po Avi Po

Jonatani yì mọ Davidi to nuglọ nado dọ nuhe jọ lọ lẹ na ẹn. E họnwun dọ Davidi ma nasọ biọ họ̀nmẹ Sauli tọn gbede ba. Yé omẹ awe lẹ gbò yede fán po avi po. Enẹgodo, Davidi yì họnbẹ.—1 Samuẹli 20:35-42.

Whladopo gee janwẹ Jonatani wá sọnukunmọ Davidi he họ̀njẹgbé lọ, to whenue e to ede ze whla do Sauli “to zungbo Zifi tọn mẹ to atin lẹ gblamẹ.” Whenẹnu wẹ Jonatani na tuli Davidi bo dọmọ: “A dibu blo: na alọ Sauli otọ́ ṣie tọn ma to na mọ we gba; hiẹ na yin ahọlu to Islaeli ji, yẹn nasọ yin omẹ awetọ hlan we; podọ Sauli otọ́ ṣie yọnẹn ga.” (1 Samuẹli 23:15-18) Ojlẹ vude to enẹgodo, Jonatani po Sauli po yin hùhù to awhàn de whenu sọta Filistininu lẹ.—1 Samuẹli 31:1-4.

Mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe lẹpo na wadagbe nado nọ lẹnnupọndo nuyiwa Jonatani tọn ji. Be hiẹ nọ pehẹ ninọmẹ he nọ whlé nugbonọ-yinyin towe pọ́n lẹ ya? Eyin mọwẹ, flindọ Sauli na tuli Jonatani nado doafọna yanwle edetiti tọn lẹ. Ṣigba, Jonatani yí ahun whiwhẹ tọn po osi sisosiso po do gbògbéna Jehovah bo jaya dọ mẹhe Jiwheyẹwhe de wẹ na jẹ otẹn ahọlu Islaeli tọn mẹ. Mọwẹ, Jonatani nọgodona Davidi bosọ yin nugbonọ na Jehovah.

Jonatani tindo jẹhẹnu dagbe lẹ. Hodo apajlẹ etọn lẹ! Enẹ na zọ́n bọ gbẹtọ lẹ na dọ nuhe yin didọ gando Jonatani go na hiẹ lọsu dọmọ: E “wazọ́n hẹ Jiwheyẹwhe.”—1 Samuẹli 14:45.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 19]

Jonatani ma whànwu Davidi gba