Nọviyọnnu Ayimajainọ He “Do Owhé Islaeli Tọn Ai Lẹ”

DILE owùn pọ́ kinkẹ̀n, Lea yọnẹn dọ aṣli emitọn na tún. Jakobu he e mlọnai to apá etọn na wá mọ to madẹnmẹ dọ ewọ ma yin Laheli, nọviyọnnu etọn gba. To ozán he jẹnukọn mẹ, sọgbe hẹ nuhe otọ́ etọn biọ to e si, Lea he na ko ṣinyọnnudo nukunmẹ ma nado yin yinyọnẹn, mlọnai do adọ́zan asisunọ yọyọ tọn he ko yin awuwledai na Jakobu po Laheli po ji.

Pọ́n numọtolanmẹ he Jakobu na ko tindo to whenuena hinhọ́n afọnnu tọn hẹn nugbo lọ họnwun! Po homẹgble po, e tlọ́nu hẹ Labani, otọ́ Lea tọn. To ojlẹ enẹ mẹ, Lea na ko to nulẹnpọndo adà he e yiwà to yẹdoklọmẹ lọ mẹ po kọdetọn he e sọgan hẹnwa to nukọn mẹ lẹ po ji. Otàn Lea po Laheli po tọn yin adà tangan de to whenuho Biblu tọn mẹ. E sọ gọalọna mí nado mọdọ nuyọnẹnnu wẹ e yin nado yin asisunọ yọnnu dopo tọn bosọ yin nugbonọ to alọwle mẹ.

Jonọ de to Dotọ̀ Kọ̀n

To owhe ṣinawe jẹnukọnna nujijọ enẹ, Laheli ko họ̀nwezun yì mọ otọ́ etọn nado dọna ẹn dọ emi dukosọ hẹ jonọ de to dotọ̀ kọ̀n he do ede hia nado yin hẹnnumẹ de. E wá yindọ tanyin-vi etọn Jakobu wẹ, yèdọ visunnu nọviyọnnu otọ́ etọn tọn he yin sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn. To osun dopo godo, Jakobu yigbe nado sẹ̀n Labani na owhe ṣinawe nado sọgan dà Laheli. Na Labani mọdọ ylọnẹn-ylọvi etọn nọ wazọ́n ganji wutu podọ na e yọnẹn dọ alọwle to hẹnnumẹ lẹ ṣẹnṣẹn yin alọkẹyi to aṣa yetọn mẹ wutu, e yigbena obiọ lọ.—Gẹnẹsisi 29:1-19.

Owanyi he Jakobu tindo na Laheli ma yin owanyi zogbe ojlẹ gli tọn gba. Owhe ṣinawe he yé yí do nọ̀ họntọn mẹ “taidi azán pẹvide to nukun etọn mẹ na owán he e yí na ẹn wutu.” (Gẹnẹsisi 29:20) Nugbo lọ dọ Jakobu yiwanna Laheli kakajẹ whenue e kú dohia dọ Laheli na ko tindo jẹhẹnu mẹdọndogo tọn susu.

Be Lea lọsu ka to linlẹn nado dà sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ Jehovah tọn de ya? Biblu ma dọna mí gba. Linlẹn Labani tọn gando alọwle etọn go wẹ yin zẹẹmẹ basina hugan to kandai lọ mẹ. To vivọnu họntọnmẹninọ Laheli tọn, Labani basi hùnwhẹ alọwle tọn de. Ṣigba kandai Biblu tọn dọ dọ, to whèjai enẹ, e plan Lea wá na Jakobu na e nido “biọ họmẹ yì e dè.”—Gẹnẹsisi 29:23.

Be Lea kàn ayiha nado doyẹklọ Jakobu wẹ? Kavi be e to dandannu glọ nado setonuna otọ́ etọn poun wẹ ya? Podọ fie wẹ Laheli te to whelọnu? Be e yọ́n nuhe to jijọ lọ ya? Eyin mọ wẹ, etẹwẹ yin numọtolanmẹ etọn? Be e sọgan wanu jẹagọdo ojlo otọ́ aṣẹpanamẹtọ etọn tọn ya? Biblu ma na gblọndo kanbiọ ehelẹ tọn. Mahopọnna nuhe Laheli po Lea po lẹn do whẹho lọ ji, nubladọ lọ hẹn homẹgble Jakobu to godo mẹ. Podọ kakati nido yin viyọnnu Labani tọn lẹ, Labani lọsu wẹ Jakobu gblewhẹdo dọmọ: “E ma yin Laheli wẹ yẹn sẹ̀n we na, enẹwutu etẹwutu hiẹ do klọ mi?” Etẹwẹ Labani dọ? “Yè ma nọ wàmọ to otò mítọn mẹ fi gba nado na nọvi pẹvi jẹnukọnna plọnji. Hẹn sẹ̀njọ ehe tọn pé, mí nasọ yí awetọ na we dogọ ga na sinsẹ̀n he hiẹ nasọ sẹ̀n mi na owhe ṣinawe devo.” (Gẹnẹsisi 29:25-27) Gbọnmọ dali, Jakobu yin kiklọ biọ yọnnu bibẹpli he wá dekọtọn do awuwhàn sinsinyẹn mẹ to godo mẹ.

Whẹndo He Ma Tindo Ayajẹ

Jakobu yiwanna Laheli. Na Jiwheyẹwhe mọdọ yè “gbẹwanna” Lea yijlẹdo Laheli go wutu, e hùn vidọ̀ etọn, to whenuena Laheli yin wẹnsinọ. Ṣigba ovi kẹdẹ ma hẹn pekọwana Lea; owanyi Jakobu tọn dín wẹ e te. Na e mọdọ Laheli wẹ yin wanyina wutu, e jẹflumẹ. Etomọṣo, Lea lẹndọ Jakobu na wá yiwanna emi na e ji visunnu etọn tintan na ẹn bo ylọ ẹ dọ Lẹubeni he zẹẹmẹdo “Pọ́n, Visunnu De!” Nuhe zọ́n bọ Lea do na yinkọ enẹ ovi etọn wẹ yindọ e lẹn to ede mẹ dọ: “OKLUNỌ pọ́n nukunbibia ṣie nugbonugbo . . . na dinvie wẹ asu ṣie na yiwanna mi.” Ṣigba Jakobu ma yiwanna ẹn; mọjanwẹ e masọ wàmọ to whenuena e ji visunnu devo do niyẹn. Lea ylọ visunnu enẹ dọ Simeọni, he zẹẹmẹdo “Dotoai.” E lẹn to ayiha etọn mẹ dọmọ: “Na OKLUNỌ ko sè dọmọ yè gbẹwanna mi wutu, enẹwutu wẹ e do na visunnu he mi ga.”—Gẹnẹsisi 29:30-33.

Nugbo lọ dọ Jiwheyẹwhe dotoai dohia dọ Lea ko hodẹ̀ gando ninọmẹ etọn go. E taidi dọ yọnnu nugbonọ de wẹ ewọ yin. Etomọṣo, awubla etọn zindonukọn etlẹ yin to visunnu etọn atọ̀ntọ, Levi jiji godo. Yinkọ ovi ehe tọn he zẹẹmẹdo “Titẹdo Nude Go” kavi “Dọ̀n Dogo” yin zẹẹmẹ basina to hogbe Lea tọn helẹ mẹ dọmọ: “Dinvie he wẹ asu ṣie na dọ̀n mi dogo, na yẹn ji visunnu atọ̀n na ẹn wutu.” Ṣigba e họnwun dọ Jakobu ma dọ̀n ẹn dogo dogọ gba. Vlavo Lea gbọ bo johodo, na yinkọ visunnu etọn ẹnẹtọ tọn ma dohia dọ e gbẹ́ to todo dọ haṣinṣan etọn hẹ Jakobu na pọnte deji gba. Kakatimọ, yinkọ Juda tọn bẹ pẹdido Lea tọn na Jiwheyẹwhe hẹn. Yinkọ lọ “Juda” zẹẹmẹdo “Pipà” kavi “Nuhe Hẹn Pipà Wá.” Nuhe Lea dọ poun wẹ yindọ: “Ojlẹ he mẹ wẹ yẹn na pà OKLUNỌ.”—Gẹnẹsisi 29:34, 35.

Nugbo wẹ dọ Lea jẹflumẹ, ṣigba ninọmẹ Laheli lọsu tọn ma bọawu. E vẹ̀ Jakobu dọmọ: “Na ovi mi, kavi e ma yinmọ yẹn na kú.” (Gẹnẹsisi 30:1) Laheli to vivi owanyi Jakobu tọn dù, ṣigba e to ovi dín. Lea jivi susu, ṣigba e to owanyi dín. Dopodopo yetọn to nuhe omẹ awetọ tindo dín, podọ depope to yé mẹ ma tindo ayajẹ. Yé omẹ awe lẹpo wẹ yiwanna Jakobu bosọ jlo na jivi na ẹn. Yé nọ whànwu yedelẹ. Ninọmẹ blawu nankọ die na whẹndo enẹ!

Be Laheli Na Mọ Ovi Ji Ya?

To ojlẹ enẹ mẹ, wẹnsinọ-yinyin nọ yin pinpọnhlan taidi nuhahun sinsinyẹn. Jiwheyẹwhe ko dopagbe na Ablaham, Isaki po Jakobu po dọ whẹndo yetọn na de “okún” he gblamẹ whẹndo lẹpo na yin didona te tọ́n. (Gẹnẹsisi 26:4; 28:14) Ṣogan, Laheli ma ko mọ ovi ji. Jakobu dọ dọ Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ sọgan na ovi Laheli, na e nido penugo nado yí adà de wà to dona mọnkọtọn lẹ hinhẹnwa mẹ. Etomọṣo, enẹ to dindẹn to nukun Laheli tọn mẹ. E dọmọ: “Doayi Bilha deviyọnnu ṣie go, biọ họmẹ yì e dè: na ewọ ni ji do akọ̀n na mi, yẹn ga sọgan mọ ovi zehẹn gbọn e dali.”—Gẹnẹsisi 30:2, 3.

E sọgan vẹawuna mí nado mọnukunnujẹ nuyiwa Laheli tọn mẹ. Ṣigba, kandai alọwle hohowhenu tọn he yin mimọ to otò he sẹpọ Whèzẹtẹn lẹ mẹ dohia dọ aṣa he yin alọkẹyi de wẹ e yin na asi wẹnsinọ de nado ze deviyọnnu etọn jo na asu etọn na e nido ji whédutọ de na ẹn.a (Gẹnẹsisi 16:1-3) To whẹho delẹ mẹ, ovi deviyọnnu lọ tọn lẹ nọ yin pinpọnhlan taidi ovi asi lọ tọn lẹ.

Whenuena Bilha ji visunnu de, homẹ hùn Laheli bọ e dọmọ: “Jiwheyẹwhe ko dawhẹ ṣie, bo ko sọ sè ogbè ṣie, bo yí visunnu de na mi ga.” E ylọ ẹ dọ Dani, he zẹẹmẹdo “Whẹdatọ.” Ewọ lọsu ko hodẹ̀ gando awusinyẹnnamẹ etọn go. To whenuena visunnu awetọ Bilha tọn Naftali he zẹẹmẹdo “Ahididi Ṣie” yin jiji, Laheli dọmọ: “Ahi daho wẹ yẹn di hẹ nọviyọnnu ṣie, yẹn sọ zìn in dai.” Yinkọ lọ lẹ do nudindọn he tin to nọviyọnnu agbàwhlẹntọ lọ lẹ ṣẹnṣẹn hia.—Gẹnẹsisi 30:5-8.

Vlavo Laheli na ko lẹndọ ewọ to nuyiwa to kọndopọ mẹ hẹ odẹ̀ etọn lẹ to whenuena e ze Bilha jo na Jakobu, ṣigba e ma yin aliho he mẹ Jiwheyẹwhe jlo na na ẹn ovi te niyẹn gba. Mí sọgan plọn nude sọn ehe mẹ. Mí ma dona nọ nọ̀ whlẹndo ji eyin mí biọ nude Jehovah to odẹ̀ mẹ. E sọgan na gblọndo na odẹ̀ mítọn lẹ to aliho madonukun lẹ mẹ podọ to whenue mí ma donukun paali.

Nado whlẹnagbà hẹ nọviyọnnu etọn, Lea lọsu ze deviyọnnu etọn Zilpa jo na Jakobu. E ji Gadi jẹnukọn, podọ to enẹgodo, Aṣeli.—Gẹnẹsisi 30:9-13.

Nujijọ de he sọ do agbàwhinwhlẹn he tin to Laheli po Lea po ṣẹnṣẹn hia wẹ dehe gando sinsẹ́n mandlaki tọn he visunnu Lea tọn Lẹubeni hẹnwa lẹ go. Atin-sinsẹ́n ehe nọ yin pinpọnhlan taidi nuhe nọ gọalọ nado mọhò. Whenue Laheli biọ mandlaki lọ vude to Lea si, e gblọn na ẹn po homẹgble po dọmọ: “Be whẹho pẹvi de wẹ dọ hiẹ yí asu ṣie sọyi? Hiẹ sọ na yí mandlaki visunnu ṣie tọn sọyi ga?” Mẹdelẹ lẹndọ nuhe e dọ ehelẹ zẹẹmẹdo dọ Jakobu nọ saba tin hẹ Laheli hugan Lea. Vlavo Laheli mọdọ owhẹ̀ Lea tọn whẹ́n nado wule, na e gblọn dọmọ: “Enẹwutu e na mlọnai hẹ we to ozán he mẹ na mandlaki visunnu towe tọn.” Nuhe zọ́n niyẹn bọ to whenuena Jakobu wá whégbè to whèjai enẹ, Lea dọna ẹn dọmọ: “Hiẹ ma na nọma biọ họmẹ wá dè e; na yẹn ko yí mandlaki visunnu ṣie tọn do dà we.”—Gẹnẹsisi 30:15, 16.

Lea ji visunnu etọn atọ́ntọ podọ ṣidopotọ, yèdọ Isakali po Zebuluni po. Enẹgodo, e dọmọ: “Lo he wẹ asu ṣie na gbògbéna mi, na yẹn ji visunnu ṣidopo na ẹn wutu.”b—Gẹnẹsisi 30:17-20.

Mandlaki lọ lẹ ma gọalọ. Jehovah wẹ “flin” Laheli bo na gblọndo na odẹ̀ etọn lẹ whẹpo e do wá mọhò to owhe ṣidopo alọwle etọn tọn godo bo ji Josẹfu. Whenẹnu wẹ Laheli sọgan dọmọ: “Jiwheyẹwhe ko de vlẹko ṣie sẹ̀.”—Gẹnẹsisi 30:22-24.

Okú po Gududu Po

Whenuena Laheli ji visunnu etọn awetọ Bẹnjamini, e kú to ajipanu. Jakobu yiwanna Laheli tlala, podọ ovi vivẹ wẹ visunnu etọn awe lẹ yin na ẹn. To owhe susu godo, dile okú ewọ lọsu tọn to sisẹpọ, e flin okú ajiji asi yiwanna etọn Laheli tọn. (Gẹnẹsisi 30:1; 35:16-19; 48:7) Mí ma yọ́n nudepope gando okú Lea tọn go hugan dọ Jakobu dì i do aigbaslo he mẹ ewọ lọsu jlo nado yin didi do.—Gẹnẹsisi 49:29-32.

To yọnhowhe etọn mẹ, Jakobu yigbe dọ gbẹzan etọn—gọna whẹho whédo etọn tọn lẹ—ko gọ́ na oylan kavi ayimajai. (Gẹnẹsisi 47:9) Matin ayihaawe, gbẹzan Lea po Laheli po tọn lọsu gọ́ na ayimajai. Numimọ yetọn lẹ do kọdetọn ylankan yọnnu bibẹpli tọn lẹ gọna nuhewutu Jehovah magbe dọ asi dopo wẹ sunnu dona tindo hia. (Matiu 19:4-8; 1 Timoti 3:2, 12) Awuwhàn nọ fọ́n to whenuena owanyi kavi ojlo zanhẹmẹ asu kavi asi de tọn ma nọte do mẹdopo—yèdọ alọwlemẹ etọn ji. Whẹwhinwhẹ́n dopo niyẹn he wutu Jiwheyẹwhe jẹagọdo galilọ po ayọdide po.—1 Kọlintinu lẹ 6:18; Heblu lẹ 13:4.

To popolẹpo mẹ, Jiwheyẹwhe zindonukọn nado hẹn lẹndai etọn di gbọn sunnu po yọnnu nugbonọ lẹ po yiyizan dali bosọ gbé pò to mọwà. Nọviyọnnu awe lọ lẹpo wẹ tindo awugbopo lẹ, dile mílọsu tindo do. Ṣigba gbọn yọnnu ehelẹ gblamẹ, Jehovah jẹ opagbe he e do na Ablaham hẹndi ji. Abajọ e do yin didọ dọ Laheli po Lea po wẹ “do owhé Islaeli tọn ai.”—Luti 4:11.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 9]

Dopodopo Lea po Laheli po tọn to nuhe omẹ awetọ tindo dín, podọ depope to yé mẹ ma tindo ayajẹ

[Yẹdide to weda 10]

Visunnu 12 Jakobu tọn lẹ mẹ wẹ akọta Islaeli tọn wá sọn