‘Ṣite Guun, bo Mọ Whlẹngán Jehovah Tọn’
“OKLUNỌ tin to awhàn ṣie mẹ; yẹn ma obu na di: etẹ gbẹtọ sọgan wà hlan mi?” —PSALM 118:6.
1. Nujijọ sinsinyẹn tẹlẹ wẹ gbẹtọvi lẹ na pehẹ to sọgodo?
TO EGBEHE, gbẹtọvi lẹ nọ pehẹ nujijọ he yé ma ko tindo numimọ etọn pọ́n gbede lẹ. Jesu dọ dọdai ehe tọn gando azán mítọn go to whenuena e na avase hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Whenẹnu wẹ nukunbibia daho na tin, ehe hunkọ ma ko tin sọn whẹwhẹwhenu aihọn tọn kakajẹ dinvie, lala, mọtọn hunkọ ma to na tin gbede. Adavo le yè ko sán azán nẹlẹ do ogli, mẹhe na sọgan lùn in tọ́n de ma tin: ṣigba na mẹṣinyanṣinyan lẹ tọn wutu wẹ yè na sán azán nẹlẹ do ogli.”—Matiu 24:21, 22.
2. Etẹwẹ to alọhẹndotena nukunbibia daho lọ nado gbajẹgbonu?
2 Angẹli lẹ to alọhẹndotena nukunbibia daho enẹ dile etlẹ yindọ gbẹtọvi lẹ ma sọgan mọ yé. Apọsteli Johanu tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado mọ whẹwhinwhẹ́n he wutu aliglọnnamẹnu ehe do wá aimẹ to numimọ he Jesu na ẹn mẹ. Apọsteli yọnhonọ lọ basi zẹẹmẹ etọn dole: “Yẹn sọ mọ angẹli ẹnẹ ṣite to agosu ẹnẹ aigba tọn lẹ ji, yé sọ hẹn jẹhọn ẹnẹ aigba tọn lẹ go . . . Yẹn sọ mọ angẹli devo de tọ́nsọn whèzizẹ dali ja, e tindo hiadonu Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ lọ tọn to alọ mẹ: e sọ dawhá to ogbè lélé mẹ hlan angẹli ẹnẹ lẹ . . . Hiẹ gbleawuna aigba, kavi ohù, kavi atin lẹ blo, kaka mí na do yí hiadonu do dohiagona mẹmẹglọ Jiwheyẹwhe mítọn tọn lẹ to nukọn yetọn.”—Osọhia 7:1-3.
3. Etẹwẹ na jọ jẹnukọn to whenuena nukunbibia daho lọ gbajẹgbonu?
3 Ohia godo tọn didogona “mẹmẹglọ [yiamisisadode] Jiwheyẹwhe mítọn tọn lẹ” to dindọnsẹpọ vivọnu. Angẹli ẹnẹ lẹ ko wleawufo nado jo jẹhọn mẹvasudo tọn enẹlẹ do. Etẹwẹ na jọ jẹnukọn to whenuena yé wàmọ? Angẹli de na gblọndo kanbiọ enẹ tọn dọmọ: “Le wẹ yè na yí huhlọn do dọ̀n Babilọni otò daho lọ dlan odò do, yè masọ to na mọ ẹn gbedegbede ba.” (Osọhia 18:21) Lehe ayajẹ na sù to olọn mẹ do sọ to whenuena ehe jọ bọ ahọluigba aihọn tọn heyin sinsẹ̀n lalo tọn yin vivasudo!—Osọhia 19:1, 2.
4. Nujijọ tẹlẹ wẹ na wá aimẹ to madẹnmẹ?
4 Akọta aigba tọn lẹpo na ko pli yede dopọ sọta omẹ Jehovah tọn lẹ. Be akọta lẹ na penugo nado sukúndona Klistiani nugbo enẹlẹ ya? E na taidi dọ yé sọgan wàmọ. Ṣigba doayi e go! Awhànpa olọn tọn he to Klisti Jesu hodo lẹ na hẹn ẹn diun dọ akọta ehelẹ yin vivasudo. (Osọhia 19:19-21) To godo mẹ, Lẹgba po angẹli etọn lẹ po na yin zizedlan odò mapote nudemayiwà tọn mẹ. Yé ma na penugo nado klọ gbẹtọ lẹ ba na yè na dogàn yé họ̀ owhe fọtọ́n. Kọgbọ nankọ die enẹ na yin na gbẹtọ susugege he luntọ́n lẹ!—Osọhia 7:9, 10, 14; 20:1-3.
5. Ayajẹ nankọ wẹ to tepọn mẹhe gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na Jehovah lẹ?
5 To madẹnmẹ, mí na mọ nujijọ jiawu dobu ehelẹ. Nujijọ lọ lẹpo wẹ na suwhẹna jlọjẹ Jehovah tọn nado dugán taidi nupojipetọ wẹkẹ lọ tọn. Podọ lẹnnupọndo ehe ji: Eyin mí gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na Jehovah bo yiavunlọna nupojipetọ-yinyin etọn, mí na tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado tindo mahẹ to oyín Jehovah tọn kinklandowiwe po lẹndai etọn hinhẹndi po mẹ. Ayajẹ mayọnjlẹ nankọ die enẹ na yin!
6. To pọndohlan mẹ na nuhe na wá jọ to madẹnmẹ lẹ, etẹwẹ mí na gbadopọnna?
6 Be mí ko wleawufo na nujijọ ayidego tọn enẹlẹ ya? Be mí tindo yise to huhlọn mẹwhlẹngán Jehovah tọn mẹ ya? Be mí deji dọ ewọ na gọalọna mí to ojlẹ sisọ mẹ podọ to aliho he sọgbe hugan mẹ ya? Nado na gblọndo kanbiọ enẹlẹ tọn, mí dona hẹn nuhe apọsteli Paulu dọna Klistiani hatọ he tin to Lomu lẹ do ayiha mẹ dọmọ: “Onú depope he yè ko wlan dai, yè wlan yé na oplọn mítọn, dọ míwlẹ gbọn homẹfa [kavi akọndonanu] po homẹmiọn Owe-wiwe lẹ tọn po dali nido tindo todo.” (Lomunu lẹ 15:4) Delẹ to nuhe yin winwlan dai na oplọn mítọn nado na mí homẹfa po todido po lẹ mẹ wẹ kandai lọ gando whenue Jehovah whlẹn Islaelivi lẹ sọn yasanamẹ kọgbidinamẹtọ Egiptinu lẹ tọn mẹ go. Dogbigbapọnna nujijọ jiawu enẹlẹ kitokito gando lehe Jehovah whlẹn Islaelivi lẹ do go dona yin tulinamẹnu daho de na mí dile mí to nukundo nukunbibia daho lọ he to dindọnsẹpọ po awuyiya po.
Jehovah Whlẹn Omẹ Etọn Lẹ
7. Ninọmẹ sinsinyẹn tẹwẹ fọndote to Egipti to 1513 J.W.M.?
7 Nujijọ lọ wá aimẹ to owhe 1513 J.W.M. Jehovah ko yí azọ̀nylankan ṣinẹnẹ do hò Egiptinu lẹ. To ṣinẹnẹtọ lọ godo, Falo bẹ Mose fú bo yàn ẹn tọ́njẹgbonu po hogbe ehelẹ po dọmọ: “Bẹ dewe sọn dè e, yí ayipipa na dewe, a sọ mọ nukunmẹ ṣie ba blo; na azán he mẹ hiẹ sọ mọ nukunmẹ ṣie te wẹ hiẹ na kú.” Mose gblọn dọmọ: “Hiẹ ko dọho dagbedagbe; yẹn ma nasọ vọ́ nukunmẹ towe mọ gbede ba gba.”—Eksọdusi 10:28, 29.
8. Anademẹ whlẹngán tọn tẹlẹ wẹ yin nina Islaelivi lẹ, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?
8 Todin Jehovah dehia Mose dọ azọ̀nylankan devo, yèdọ godo tọn, na wá Falo po Egiptinu lẹpo po ji. To azán 14tọ Abib (Nisan) tọn, viplọnji Egiptinu lẹpo tọn gọna kanlin lẹpo tọn na kú. Ṣigba whédo Islaeli tọn lẹpo sọgan yin whinwhlẹngán gbọn sọwhiwhe yíyí do hodo anademẹ he Jiwheyẹwhe na Mose dali. Yé dona yí ohùn lẹngbọvu tọn do dòtin awe po aga họntonu owhé yetọn tọn lẹ po go bo gbọṣi ohọ̀ yetọn lẹ mẹ. Etẹwẹ jọ to ozán enẹ mẹ? Mì gbọ mí ni sè sọn onù Mose lọsu tọn mẹ: “E sọ wá jọ to zánhomẹ, wẹ OKLUNỌ hò plọnji lẹpo to aigba Egipti tọn ji.” Falo yinuwa to afọdopolọji. E ylọ Mose po Aalọn po bo dọna yé dọmọ: “Fọ́n ṣite, mì tọ́nyi sọn gbẹtọ ṣie lẹ mẹ, . . . bo yì, sẹ̀n OKLUNỌ, dile mì ko dọ do.” Podọ Islaelivi lẹ tọ́nyi to afọdopolọji, vlavo hugan livi donu atọ̀n yetọn po madosọha “flusọ́” mẹhe ma yin Islaelivi lẹ tọn po.—Eksọdusi 12:1-7, 29, 31, 37, 38.
9. Ali tẹ ji wẹ Jiwheyẹwhe deanana Islaeli gbọ̀n sọn Egipti, podọ etẹwutu?
9 Aliho he yá na Islaelivi lẹ hugan nado gbọ̀n wẹ dehe gbọ̀n Ohù Méditerranée tọn waji dasá aigba Filistininu lẹ tọn. Ṣigba kẹntọ yigba wẹ enẹ yin. Enẹwutu, Jehovah deanana omẹ etọn lẹ pànta ali zungbo mẹ tọn gbọ̀n Ohù Vẹẹ waji vlavo nado dapana awhànfunfun. Dile etlẹ yindọ gbẹtọ livi susu wẹ to zọnlin ji jei, yé yin tito-basina ganji. Kandai Biblu tọn dọmọ: ‘Ovi Isaeli tọn lẹ hẹji yì sọn aigba Egipti tọn ji to ninọmẹ awhànfunfun tọn mẹ.’—Eksọdusi 13:17, 18.
‘Mọ Whlẹngán Jehovah Tọn’
10. Naegbọn Jiwheyẹwhe dọna Islaeli nado whèsla do Pi-hahiloti nukọn?
10 Enẹgodo, nupaṣamẹnu delẹ jọ. Jehovah dọna Mose dọmọ: “Dọho hlan ovi Islaeli tọn lẹ, dọ yé ni lẹ́ bo whèsla do Pi-hahiloti nukọn, to Migdoli po ohù po ṣẹnṣẹn, to Baali-zefọni nukọn.” Dile yé hodo anademẹ ehelẹ, gbẹtọgun susugege ehe wá mọdọ emi yin ginglọndo osó lẹ po Ohù Vẹẹ po ṣẹnṣẹn. E taidi dọ todido depope ma tin. Ṣigba, Jehovah yọ́n nuhe wà e te. E dọna Mose dọmọ: “Yẹn nasọ hẹn ayiha Falo tọn sinyẹn, ewọ nasọ dómọna yé; yẹn nasọ tindo gbégbò na dee to Falo ji, podọ to awhànpa etọn lẹpo ji; Egiptinu lẹ nasọ yọnẹn dọ yẹn wẹ OKLUNỌ.”—Eksọdusi 14:1-4.
11. (a) Etẹwẹ Falo wà, podọ nawẹ Islaelivi lẹ yinuwa gbọn? (b) Nawẹ Mose yinuwa hlan lewuwu Islaeli tọn gbọn?
11 Na Falo lẹndọ onú wẹ emi ṣiwà nado jo Islaelivi lẹ do nado yì sọn Egipti wutu, e dómọna yé klinkán-klinkán po awhànkẹkẹ vonọtaun 600 po. Dile Islaelivi lẹ mọ awhànpa Egiptinu lẹ tọn hlan, obu di yé bọ yé dawhá hlan Mose dọmọ: “Yọdò lẹ de ma tin to Egipti wutu wẹ hiẹ bẹ mí tọ́n nado kú to zungbo mẹ?” Po jidide po dọ Jehovah na whlẹn yé, Mose gblọn dọmọ: “Mìwlẹ dibu blo, ṣite guun, bo mọ whlẹngán OKLUNỌ tọn, he ewọ na basi na mì to egbé. . . . OKLUNỌ na hoavùn na mì, mìwlẹ nasọ bọ onù mìtọn do.”—Eksọdusi 14:5-14.
12. Nawẹ Jehovah whlẹn omẹ etọn lẹ gán gbọn?
12 Sọgbe hẹ ohó Mose tọn lẹ dọ Jehovah lọsu na hoavùn na Islaelivi lẹ, angẹli lẹ yinuwa po godonọnamẹ Jehovah tọn po. To azọ́njiawu-liho, angẹli Jehovah tọn diọtẹnna dòtin aslọ tọn he to anadena osla Islaeli tọn yì godo yetọn. Dòtin aslọ tọn he nọ hẹn zinvlu wá na Egiptinu lẹ enẹ dopolọ wẹ nọ na hinhọ́n Islaelivi lẹ. (Eksọdusi 13:21, 22; 14:19, 20) To tonusisena gbedide Jiwheyẹwhe tọn mẹ, Mose dlẹn alọ etọn jẹgbonu todin. Kandai lọ zindonukọn dọmọ: “OKLUNỌ sọ hẹn ohù joagọ yì godo gbọn jẹhọn sinsinyẹn whèzẹtẹn tọn dali to ozán lẹpo mẹ . . . Ovi Islaeli tọn lẹ sọ biọ ṣẹnṣẹn ohù tọn mẹ gbọ̀n aigba kló ji: osin lẹ sọ yin adó hlan yé to adusi yetọn mẹ podọ to amiyọn yetọn mẹ.” Egiptinu lẹ dómọna yé whladopo dogọ, ṣigba Jehovah tin po omẹ etọn lẹ po. E hẹn bẹwlu biọ osla Egiptinu lẹ tọn mẹ bo dọna Mose dọmọ: “Dlẹn alọ towe tọ́n titengbe do ohù ji, na osin lẹ nido gọwá Egiptinu lẹ ji, to kẹkẹ yetọn lẹ ji, podọ to osọ́nọ yetọn lẹ ji.” Mọ wẹ awhànpa Falo tọn blebu dọ̀n do bọ awhànfuntọ dopo tata ma tlẹ gán!—Eksọdusi 14:21-28; Psalm 136:15.
Plọnnu sọn Whlẹngán Islaeli Tọn Mẹ
13. Nawẹ Islaelivi lẹ yinuwa gbọn to whenuena yé yin whinwhlẹngán?
13 Nawẹ whlẹngán jiawu ehe yinuwado mẹhe luntọ́n lẹ ji gbọn? Etẹ nkọ, Mose po Islaelivi lẹ po kehàn dopọ bo pagigona Jehovah! Yé jihàn dọmọ: “Yẹn na jihàn hlan OKLUNỌ, na e ko yí gigo do gbawhàn: . . . OKLUNỌ na to ahọludu kakadoidoi.” (Eksọdusi 15:1, 18) Mọwẹ, onú tintan he wá linlẹn mẹ na yé wẹ nado pagigona Jiwheyẹwhe. To ninọmẹ enẹ mẹ, nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn ko yin didohia.
14. (a) Etẹwẹ mí sọgan plọn gando Jehovah go sọn numimọ he Islaeli tindo mẹ? (b) Etẹwẹ yin wefọ owhe 2008 tọn?
14 Nuplọnmẹ, homẹmiọnnamẹ, po todido tẹ po wẹ mí mọyi sọn nujijọ he whànmẹ ehelẹ mẹ? Na jide tọn, mí mọdọ Jehovah penugo nado didẹ whlepọn depope he omẹ etọn lẹ sọgan pehẹ. E sọgan didẹ ninọmẹ depope he yé pannukọn. Ohù Vẹẹ ma glọnalina Islaeli to whenuena Jehovah hẹn jẹhọn sinsinyẹn whèzẹtẹn tọn enẹ nado yìn. Podọ e penugo nado diọ Ohù Vẹẹ enẹ dopolọ zun yọdò na awhànpa Falo tọn lẹ. Ayihamẹlinlẹnpọn do ehe ji sọgan whàn mí nado yí hogbe dopolọ lẹ zan di psalm-kàntọ lọ dọmọ: “OKLUNỌ tin to awhàn ṣie mẹ; yẹn ma obu na di: etẹ gbẹtọ sọgan wà hlan mi?” (Psalm 118:6) Mí sọ sọgan mọ homẹmimiọn yí sọn ohó Paulu tọn he yin kinkàndai to Lomunu lẹ 8:31 mẹ dọmọ: “Eyin Jiwheyẹwhe tin na mí, mẹnu wẹ tin agọ̀ do mí go?” Lehe ohó gbọdo ehelẹ na mí jide do sọ! Yé de obu gọna ayihaawe depope he mí sọgan tindo pò bo hẹn mí tindo todido. To whelọnu lo, lehe wefọ owhe 2008 tọn mítọn sọgbe do sọ dọmọ: ‘Ṣite guun, bo mọ whlẹngán Jehovah tọn!’—Eksọdusi 14:13.
15. Nawẹ whlẹngán Islaeli tọn sọn Egipti sinai do tonusise yetọn ji gbọn, podọ nawẹ tonusise yin nujọnu na mílọsu to egbehe do?
15 Etẹwẹ mí sọ sọgan plọn sọn gbejizọnlin Islaelivi lẹ tọn sọn Egipti mẹ? Onú dopo wẹ yindọ mí dona setonuna Jehovah mahopọnna nudepope he e biọ to mí si nado wà. Islaelivi lẹ setonu gbọn hihodo nudọnamẹ gigọ́ he yin nina yé gando awuwiwlena Juwayi lọ go dali. Yé gbọn tonusise dali gbọṣi ohọ̀ yetọn lẹ mẹ to ozán Nisan 14 tọn mẹ. To whenuena yé tọ́nsọn Egipti to godo mẹ, yé dona yì ‘to ninọmẹ awhànfunfun tọn mẹ.’ (Eksọdusi 13:18) To egbehe, lehe e yin nujọnu dọ mí ni hodo anademẹ he mí nọ mọyi sọn “afanumẹ nugbonọ, nuyọnẹntọ” lọ dè do sọ! (Matiu 24:45) Mí dona dotoai po sọwhiwhe po na ohó Jiwheyẹwhe tọn he mí nọ sè to godo mítọn dọmọ: ‘Ehe wẹ aliho lọ, mì zinzọnlin to e mẹ, whenuena mì lẹ́ do adusi, podọ whenuena mì lẹ́ do amiyọn.’ (Isaia 30:21) Dile mí to dindọnsẹpọ bẹbẹnu nukunbibia daho lọ tọn, e yọnbasi taun dọ mí ni mọ nudọnamẹ gigọ́ delẹ yí. Nado sọgan jugbọn ojlẹ hunyanhunyan tọn enẹlẹ mẹ awuyẹyẹ-afọyẹyẹ, mí dona zinzọnlin afọsu-afọsi hẹ devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn devo lẹ.
16. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn aliho he mẹ Jiwheyẹwhe deanana whẹho lẹ te to whenuena e whlẹn Islaelivi lẹ?
16 Sọ flindọ Jehovah deanana Islaelivi lẹ biọ ninọmẹ de mẹ fie e taidi dọ yé yin wiwle do omọ̀ mẹ te po osó lẹ po to awà dopo ji podọ Ohù Vẹẹ to awà awetọ ji. Na jide tọn, e taidi dọ finẹ ma yin ali he yé dona ko gbọ̀n. Ṣigba, ninọmẹ lọ lẹpo wẹ tin to anademẹ Jehovah tọn glọ, podọ popolẹpo wazọ́n na pipà etọn podọ na whlẹngán omẹ etọn lẹ tọn. To egbehe, mí sọgan nọma mọnukunnujẹ nuhewutu whẹho titobasinanu tọn delẹ nọ yin nukunpedego to aliho tangan de mẹ te ganji mẹ, ṣigba mí tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado dejido anademẹ Jehovah tọn go gbọn hagbẹ afanumẹ nugbonọ nuyọnẹntọ etọn gblamẹ. To whedelẹnu, e sọgan taidi dọ alọ kẹntọ mítọn lẹ tọn ko plá mí wẹ nkọ. Sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mítọn mẹ, mí sọgan nọma penugo nado mọnukunnujẹ ninọmẹ lọ lẹpo mẹ. Etomọṣo, Jehovah tindo nugopipe lọ nado deanana whẹho lọ lẹ to ojlẹ sisọ etọn mẹ, kẹdẹdile e wà na Islaelivi lẹ do to whenẹnu.—Howhinwhẹn lẹ 3:5.
Dejido Jehovah Go
17. Naegbọn mí sọgan tindo jidide mlẹnmlẹn to anademẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ?
17 Be hiẹ sọgan yí nukun homẹ tọn do pọ́n jidide he Islaelivi lẹ na ko tindo dile yé to nulẹnpọndo dòtin aslọ tọn he nọ deanana yé to okle po dòtin miyọ́n tọn he nọ deanana yé to zánmẹ po enẹ ji ya? Ayihaawe ma tin dọ “angẹli Jiwheyẹwhe [nugbo lọ] tọn” wẹ deanana gbejizọnlin yetọn. (Eksọdusi 13:21, 22; 14:19) To egbehe, mí sọgan deji dọ Jehovah tin hẹ omẹ etọn lẹ bo nọ deanana yé, basi hihọ́na yé, bosọ nọ whlẹn yé. Mí sọgan hẹn opagbe ehe do ayiha mẹ dọmọ: “[Jehovah] ma . . . nọ gbẹ́ mẹwiwe etọn lẹ dai; yè na nọ yí yé whla kakadoi.” (Psalm 37:28) Mì dike mí wọn dọ angẹli huhlọnnọ enẹlẹ wẹ to alọgọna devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe gbede blo. Po alọgọ yetọn po, mí sọgan ‘ṣite guun, bo mọ whlẹngán Jehovah tọn.’—Eksọdusi 14:13.
18. Naegbọn mí dona ‘ze gbaja Jiwheyẹwhe tọn lẹpo blá dogo’?
18 Etẹwẹ na hẹn mímẹpo penugo nado ‘nọte gli’ to ali nugbo tọn ji? Mí dona ze gbaja gbigbọmẹ tọn he Paulu basi zẹẹmẹ etọn to owe he e kàn hlan Efesunu lẹ mẹ dogo. Doayi e go dọ apọsteli lọ dotuhomẹna mí nado ‘ze gbaja Jiwheyẹwhe tọn lẹpo blá dogo.’ Be mí to adà voovo gbaja gbigbọmẹ tọn ehe tọn lẹpo ze dogo ya? To owhe 2008 tọn mẹ, dopodopo mítọn dona gbadopọnna ede nado hẹn ẹn diun dọ adà voovo gbaja lọ tọn lẹpo yin zize dogo gbanun-gbanun. Kẹntọ mítọn, Satani Lẹgba, yọ́n madogán mítọn lẹ, podọ e nọ tẹnpọn nado wle mí to whenuena mí ma donukun kavi yí madogán mítọn zan. Mí to “ahidihẹ” huhlọn gbigbọ ylankan tọn lẹ. Ṣogan, mí sọgan gbawhàn po huhlọn Jehovah tọn po!—Efesunu lẹ 6:11-18; Howhinwhẹn lẹ 27:11.
19. Etẹwẹ mí sọgan tindo lẹblanulọkẹyi nado wà eyin mí doakọnnanu?
19 Jesu dọna hodotọ etọn lẹ dọmọ: ‘To akọndonanu mìtọn mẹ, mì na yí alindọn mìtọn whla.’ (Luku 21:19) Na mí ni yin dopo to mẹhe na yí nugbonọ-yinyin do doakọnna whlepọn depope he yé sọgan pehẹ lẹ mẹ bo tindo lẹblanulọkẹyi lọ gbọn nukundagbe majẹhẹ Jiwheyẹwhe tọn dali nado ‘ṣite guun, bo mọ whlẹngán Jehovah tọn.’
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
• Nujijọ he whànmẹ tẹlẹ wẹ na wá aimẹ to madẹnmẹ?
• Nawẹ Jehovah do huhlọn mẹwhlẹngán tọn etọn hia to 1513 J.W.M. gbọn?
• Etẹwẹ hiẹ magbe nado wà?
[Blurb to weda 20]
Wefọ owhe 2008 tọn na yin: ‘Ṣite guun, bo mọ whlẹngán Jehovah tọn.’—Eksọdusi 14:13.
[Yẹdide to weda 17]
“Onú depope he yè ko wlan dai, yè wlan yé na oplọn mítọn”
[Yẹdide to weda 18]
Tasinsinyẹn Falo tọn hẹn nugbajẹmẹji wá Egipti ji
[Yẹdide to weda 19]
Islaelivi lẹ luntọ́n to whenuena yé wà nuhe Jehovah degbè etọn lẹpo