Alọdlẹndonu Nuplọnwe Opli Gbẹzan po Lizọnyizọn po Tọn

1^er-7 JUIN

NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | JENẸSISI 44-45

“Josẹfu Jona Nọvisunnu Etọn Lẹ”

w15-F 1/5 14-15

“Be Yẹn Wẹ Jiwheyẹwhe Ya?”

Enẹgodo, Josẹfu yí omọ̀ etọn zan. E degbe dọ devizọnwatọ etọn ni jẹgodona nọvisunnu etọn lẹ bo do yé te bosọ sawhẹdokọna yé dọ yé fìn kọfo emitọn. Whenue kọfo lọ yin mimọ to saki Bẹnjamini tọn mẹ, yemẹpo yin hinhẹn lẹkọyi Josẹfu dè. Todin, dotẹnmẹ lọ hundote na Josẹfu nado yọ́n mẹhe nkọ nọvisunnu etọn lẹ yin. Juda yihodọ do ota yetọn mẹ. E vẹvẹ dọ lẹblanu ni yin didohia yé bo tlẹ biọ dọ yé omẹ 11 he pò lẹpo ni lẹzun afanumẹ to Egipti. Amọ́, Josẹfu gbẹ́ bo dọ dọ Bẹnjamini kẹdẹ na gbọṣi Egipti taidi afanumẹ bọ yé mẹhe pò lẹ na lẹkọyi whé.—Jenẹsisi 44:2-17.

Juda yihó bo dọ po numọtolanmẹ po dọmọ: “Ewọ ṣokẹdẹ wẹ yin visunnu onọ̀ etọn tọn he pò, otọ́ etọn sọ yiwanna ẹn.” Hogbe ehelẹ na ko yinuwado Josẹfu ji taun, na ewọ wẹ visunnu tintan he Laheli asi yiwanna Jakọbu tọn ji na ẹn, yèdọ mẹhe kú to whenue e ji Bẹnjamini. Kẹdẹdi otọ́ etọn Jakọbu, e họnwun dọ Josẹfu na nọ flin Laheli taun. Vlavo enẹ wẹ na ko zọ́n bọ Josẹfu do yiwanna Bẹnjamini.—Jenẹsisi 35:18-20; 44:20.

Juda gbẹ́ to Josẹfu vẹ̀ ma nado hẹn Bẹnjamini zun afanumẹ. E tlẹ biọ nado lẹzun afanumẹ do otẹn Bẹnjamini tọn mẹ. E wá yí hogbe awubla tọn ehelẹ do dotana dọmọ: “Nawẹ yẹn sọgan lẹkọyi otọ́ ṣie dè matin visunnu lọ do? Yẹn ma sọgan to mimọ bọ nugbajẹmẹji ehe na wá otọ́ ṣie ji!” (Jenẹsisi 44:18-34) Kunnudenu lọ niyẹn dọ ewọ ko diọ. Gbọnvona dọ e do gbigbọ lẹnvọjọ tọn hia, e sọ do awuvẹmẹ, whiwhẹ po mẹtọnhopọn po hia.

Josẹfu ma gán sọ dava ede ba. To whenue e ko de devizọnwatọ etọn lẹpo tọ́n godo, e viavi po awhá po sọmọ bọ avigbè etọn yin sisè to họ̀nmẹ Falo tọn. E wá do ede hia bo dọmọ: “Yẹn Josẹfu nọvisunnu mìtọn . . . wẹ.” Nupaṣamẹ daho de wẹ e yin na nọvisunnu lọ lẹ, amọ́ e gbò yé fán bo jona yé mlẹnmlẹn. (Jenẹsisi 45:1-15) Gbọnmọ dali, e hodo apajlẹ Jehovah tọn, yèdọ mẹhe nọ jonamẹ susugege. (Salmu lẹ 86:5) Be mí nọ wà nudopolọ ya?

Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ

it-1-F 606

Awugbó Tintlẹ́n

Aliho enẹ mẹ wẹ Ju lẹ gọna omẹ Whèzẹtẹn-waji tọn delẹ nọ do awubla yetọn hia te, titengbe eyin yé sè dọ hẹnnumẹ sẹpọmẹ de kú. To paa mẹ, awugbó lọ nọ yin tintlẹ́n sọn aga wá akọ́nnu, e ma yindọ yè nọ vún in pete bọ e ma gán yin dido ba.

Whla tintan he aṣa ehe sọawuhia to Biblu mẹ wẹ whenue Leubẹni, visunnu mẹho Jakọbu tọn lẹkọ bo bà Josẹfu pò to osindò lọ mẹ; kandai lọ dohia dọ e tlẹ́n awugbó etọn lẹ bo dọmọ: “Ovi lọ ko yì! Fie wẹ yẹn na gbọn?” Na Leubẹni wẹ visunnu mẹho wutu, ewọ wẹ dona penukundo nọvisunnu etọn pẹvi go. Mọdopolọ, to whenue otọ́ etọn Jakọbu sè linlin agọ̀ lọ dọ visunnu etọn kú, ewọ lọsu tlẹ́n awugbó etọn lẹ bo gbá odẹ́vọ̀ bosọ nọ aluẹmẹ (Jen 37:29, 30, 34; 44:13), podọ to Egipti, nọvisunnu daa Josẹfu tọn lẹ tlẹ́n awugbó yetọn lẹ ga bo nọ aluẹmẹ, na yè sawhẹ agọ̀ dokọna Bẹnjamini dọ e jẹajo wutu.—Jen 44:13.

w04 15/8 15 huk. 15

Yin Wangbẹna Matin Whẹwhinwhẹ́n

¹⁵ Etẹwẹ na gọalọna mí ma nado nọ duadi sinsinyẹn do mẹhe gbẹwanna mí matin whẹwhinwhẹ́n lẹ go? Flindọ Satani po aovi lẹ po wẹ yin kẹntọ mítọn tangan lẹ. (Efesunu lẹ 6:12) Dile etlẹ yindọ mẹdelẹ nọ dohomẹkẹn mí sọn ojlo mẹ wá, susu mẹhe nọ diọnukunsọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn nọ wàmọ to wunvi mẹ kavi na mẹdevo lẹ to yíyí yé zan wutu. (Daniẹli 6:4-16; 1 Timoti 1:12, 13) Ojlo Jehovah tọn wẹ yindọ “omẹ popo” ni tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado “gán, podọ [nado] . . . wá oyọnẹn nugbo tọn kọ̀n.” (1 Timoti 2:4) Na nugbo tọn, delẹ to mẹhe diọnukunsọ mí dai lẹ mẹ ko lẹzun mẹmẹsunnu Klistiani mítọn lẹ todin na yé ko mọ walọ madoblọ mítọn wutu. (1 Pita 2:12) Humọ, mí sọgan plọnnu sọn apajlẹ Josẹfu, visunnu Jakobu tọn mẹ. Mahopọnna dọ Josẹfu jiya taun na nọvisunnu daa etọn lẹ wutu, e ma dókẹ̀n yé gba. Etẹwutu? Na e mọ dọ alọ Jehovah tọn tin to whẹho lọ mẹ, bọ e to anadena nujijọ lọ lẹ nado hẹn lẹndai Etọn di. (Gẹnẹsisi 45:4-8) Mọdopolọ, Jehovah sọgan hẹn yajiji agọ̀ depope he mí sọgan pehẹ nado yinuwa na gigo yinkọ etọn tọn.—1 Pita 4:16.

AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN

w06 1/2 31

Be Josẹfu nọ yí kọfo fataka tọn vonọtaun de zan nado dọ dọṣẹ, dile Jenẹsisi 44:5 dohia do wẹ ya?

Whẹwhinwhẹ́n depope ma tin nado lẹndọ Josẹfu yí dọṣẹdidọ kavi afinyọnnuwiwa wunmẹ depope zan gba.

Biblu do nukunnumọjẹnumẹ he sọgbe Josẹfu tọn gando bojijlẹ yiyizan nado dindona sọgodo go hia. Jẹnukọn, to whenuena e yin bibiọ to e si nado detana odlọ Falo tọn lẹ, Josẹfu zinnudeji pludopludo dọ Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ sọgan na “ogbè gblọn” nujijọ he ja to sọgodo lẹ tọn. Taidi kọdetọn de, Falo lọsu wá yise dọ e ma yin huhlọn aovi lẹ tọn wẹ gba, ṣigba Jiwheyẹwhe he Josẹfu nọ sẹ̀n lọ—Jiwheyẹwhe nugbo lọ—wẹ hẹn Josẹfu nado yọ́n zẹẹmẹ gigọ́ gando sọgodo go. (Gẹnẹsisi 41:16, 25, 28, 32, 39) To godo mẹ, to Osẹ́n he wá yin nina Mose mẹ, Jehovah gbẹ́ bojijlẹ kavi dọṣẹdidọ, na Ewọ ṣokẹdẹ wẹ nọ dọ dọdai dogbọn sọgodo dali.—Deutelonomi 18:10-12.

Ṣigba, naegbọn Josẹfu do dọ gbọn devizọnwatọ etọn dali dọ emi nọ yí kọfo fataka tọn de zan nado “mọnú nugbonugbo”?a (Gẹnẹsisi 44:5) E jẹ dọ mí ni gbadopọnna ninọmẹ he mẹ hogbe lọ yin didọ te lẹ.

Na huvẹ sinsinyẹn de wutu, nọvisunnu Josẹfu tọn lẹ zingbejizọnlin yì Egipti nado dín núdùdù. To owhe susu die jẹnukọn, nọvisunnu ehelẹ ko sà Josẹfu do kanlinmọgbenu. Todin, to mayọnẹn mẹ, yé biọ alọgọ sọn nọvisunnu yetọn dè, mẹhe ko lẹzun anadenanutọ núdùdù tọn to Egipti. Josẹfu ma do ede hia yé gba. Kakatimọ, e magbe nado tẹ́n yé pọ́n. Po whẹwhinwhẹ́n po, Josẹfu jlo nado yọ́n nugbo-yinyin lẹnvọjọ yetọn tọn. E sọ jlo nado dindona eyin yé yiwanna nọvisunnu yetọn Bẹnjamini po otọ́ yetọn, Jakobu po, mẹhe tindo owanyi vonọtaun na Bẹnjamini podọ e sọ jlo na yọ́n obá he mẹ owanyi yetọn jẹ ga. Enẹwutu, Josẹfu kàn ayiha de.—Gẹnẹsisi 41:55–44:3.

Josẹfu degbena devizọnwatọ etọn dopo dọ e ni bà gbado gọ́ apò nọvisunnu etọn lẹ tọn, bo gọ̀ akuẹ dopodopo yetọn tọn do onù apò lọ lẹ tọn, bosọ ze kọfo fataka tọn Josẹfu tọn do onù apò Bẹnjamini tọn tọn. To ehe lẹpo mẹ, Josẹfu to ede dohia taidi anadenanutọ aigba kosi tọn de. E hẹn ede, nuyiwa etọn, po hogbe etọn lẹ po sọgbe hẹ walọ anadenanutọ kosi de tọn, dile e na taidi do to nukun nọvisunnu homẹvọnọ etọn lẹ tọn mẹ.

To whenuena Josẹfu wá pannukọn nọvisunnu etọn lẹ, e zindonukọn to mẹkiklọ etọn mẹ, bo kanbiọ yé dọmọ: “Mì ma yọnẹn dọ omẹ di yẹn hunkọ sọgan mọnú?” (Gẹnẹsisi 44:15) Enẹwutu, kọfo lọ lọsu matin ayihaawe yin apadewhe oklọ lọ tọn. Kọfo yiyizan Josẹfu tọn nado dín sọgodo ma yin nugbo gba kẹdẹdile ajojijẹ Bẹnjamini tọn lọsu ma yin nugbo do.

8-14 JUIN

NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | JENẸSISI 46-47

“Yé Gán sọn Huvẹ Si”

w87-F 1/5 15 huk. 2

Ogbẹ̀ Whinwhlẹngán to Ojlẹ Huvẹ Tọn Mẹ

² Owhe ṣinawe sinsẹ́n susugege tọn lọ lẹ juwayi bọ huvẹ bẹjẹeji dile Jehovah ko dọ ẹ do—e ma yin to Egipti kẹdẹ ṣigba “to aigba lẹpo ji.” To whenue huvẹ zọ́n bọ Egiptinu lẹ jẹ awhádo hlan Falo ji, e dọna yé dọ: “Mì yì Josẹfu dè, bo wà nudepope he ewọ na dọna mì.” Egiptinu lẹ họ̀ jinukun to Josẹfu si sọmọ bọ akuẹ yetọn vọ̀. Enẹgodo, e nọ yí kanlinpa yetọn do sà núdùdù na yé. To godo mẹ, mẹlọ lẹ wá Josẹfu dè bo dọmọ: “Họ̀ míwlẹ po aigba mítọn lẹ po bo yí núdùdù na mí do otẹn etọn mẹ, podọ míwlẹ na lẹzun afanumẹ Falo tọn bọ aigba mítọn lẹ nasọ lẹzun etọn.” Enẹwutu, Josẹfu họ̀ aigba Egiptinu lẹpo tọn na Falo.—Jenẹsisi 41:53-57; 47:13-20.

kr 235 huk. 11-12

Ahọluduta lọ Na Hẹn Ojlo Jiwheyẹwhe Tọn Di to Aigba Ji

¹¹ Susugege. Aihọn to oyà huvẹ gbigbọmẹ tọn ji. Biblu na avase dọmọ: “‘Pọ́n! Azán lẹ ja,’ wẹ Oklunọ Nupojipetọ Jehovah dọ, ‘whenue yẹn na do huvẹ de hlan aigba lọ ji, e ma na yin huvẹ akla tọn de kavi nugbla osin tọn de gba, ṣigba, nado sè ohó Jehovah tọn lẹ.’” (Amọ. 8:11) Be tòvi Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹ to oyà huvẹ tọn ji ga wẹ ya? Jehovah dọ dọdai vogbingbọn he na tin to omẹ etọn lẹ po kẹntọ etọn lẹ po ṣẹnṣẹn tọn dọmọ: “Devizọnwatọ ṣie lẹ na nọ dùnú, ṣigba huvẹ na nọ hù mìwlẹ. Pọ́n! Devizọnwatọ ṣie lẹ na nọ nù, ṣigba nugbla na nọ hù mìwlẹ. Pọ́n! Devizọnwatọ ṣie lẹ na nọ jaya, ṣigba winyan na nọ hù mìwlẹ.” (Isa. 65:13) Be hiẹ to hẹndi hogbe enẹlẹ tọn mọ ya?

¹² Núdùdù gbigbọmẹ tọn nọ sà wá mí dè taidi tọ̀sisa he nọ to gbigblodeji bo nọ to sisosiso deji tẹgbẹ de. Owe sinai do Biblu ji lẹ—podọ hoyidokanji po video lẹ po, opli po plidopọ mítọn lẹ po, gọna nudọnamẹ he nọ yin awuwlena do nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji lẹ—yin núdùdù gbigbọmẹ tọn he mí nọ to mimọyi mapote to aihọn he to huvẹ to gbigbọ-liho ehe mẹ. (Ezek. 47:1-12; Joẹ. 3:18) Be homẹ towe ma hùn nado nọ mọ to nuwiwa egbesọ tọn towe lẹ mẹ dọ Jehovah to opagbe he e do nado namẹ núdùdù susugege lẹ hẹndi ya? Be a nọ hẹn ẹn diun dọ a nọ dùnú to tafo Jehovah tọn ji to gbesisọ mẹ ya?

Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ

it-1-F 227 huk. 16

Aṣa po Nuyiwa Po

Nukun bibọ na oṣiọ. To whenue Jehovah dọna Jakọbu dọ, “Josẹfu wẹ na bọ nukun towe lẹ do” (Jen 46:4), nuhe dọ e te wẹ yindọ Josẹfu wẹ na bọ nukun Jakọbu tọn lẹ do to whenue e na kú, na to paa mẹ visunnu plọnji wẹ nọ hẹn azọngban enẹ di. Enẹwutu, e taidi dọ Jehovah to didohia Jakọbu dọ Josẹfu wẹ dona mọ jlọjẹ viplọnji tọn yí.—1Ot 5:2.

Adà nupinplọn tọn do Ow 7:14 ji, nwtsty

Omẹ 75 to pọmẹ: Vlavo Stefani ma to hoyidọ sọn wefọ tangan de mẹ to Owe-wiwe Heblu tọn lẹ mẹ to whenue e dọ dọ sọha whẹndo Jakọbu tọn to pọmẹ to Egipti wẹ omẹ 75. Sọha ehe ma sọawuhia to Owe-wiwe Heblu tọn he Massorète lẹ basi kandai etọn mẹ. Jen 46:26 dọmọ: “Mẹhe yin kúnkan Jakọbu tọn bo yì Egipti hẹ ẹ lẹpo gbọnvona ovisi Jakọbu tọn lẹ yin 66.” Wefọ 27tọ zindonukọn dọ: “Sọn whédo Jakọbu tọn mẹ, mẹhe wá Egipti lẹpo yin 70.” Tofi, mẹhe to whédo lọ mẹ lẹ yin hihia to aliho voovo awe mẹ, e taidi dọ sọha tintan lọ gando kúnkan jọnun Jakọbu tọn go bọ awetọ wẹ sọha mẹhe wá Egipti lẹpo tọn. Kúnkan Jakọbu tọn sọ yin nùdego to Eks 1:5 po De 10:22 po mẹ, bọ sọha yetọn yin “70.” E taidi dọ sọha atọ̀ntọ devo wẹ Stefani na, ehe bẹ hẹnnumẹ sẹpọmẹ Jakọbu tọn delẹ hẹn. Mẹdelẹ dọ dọ sọha ehe bẹ visunnu gọna ovivi he visunnu Josẹfu tọn, Manasse po Eflaimi po, ji lẹ hẹn, ehe yin nùdego to lẹdogbedevomẹ Septante tọn mẹ to Jen 46:20 mẹ. Mẹdevo lẹ dọ dọ sọha ehe bẹ asi visunnu Jakọbu tọn lẹ tọn hẹn, yèdọ yé mẹhe ma yin hihia do sọha he to Jen 46:26 mẹ lẹ. Enẹwutu, e yọnbasi dọ mẹlẹpo wẹ yin hihopli nado na sọha lọ “75.” Vlavo sọha ehe na ko yin mimọ to kandai Owe-wiwe Heblu lẹ tọn he nọ yin yiyizan to owhe kanwetọ tintan W.M. lẹ mẹ. Weyọnẹntọ lẹ ko mọ sọn owhe susu die dọ sọha “75” wẹ sọawuhia to Septante Glẹki tọn mẹ to Jen 46:27 po Eks 1:5 po mẹ. Humọ, to owhe kanweko 20tọ W.M., adà vúnvún awe Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn he ji Eks 1:5 to Heblugbe mẹ tin te lẹ yin mimọ bọ sọha lọ “75” wẹ yin yiyizan to yé mẹ. Enẹwutu, vlavo kandai hoho enẹlẹ mẹ wẹ Stefani na ko mọ sọha enẹ te. Depope he whẹho lọ yin, sọha he Stefani na lọ yin aliho devo nado donù mẹhe wá sọn kúnkan Jakọbu tọn mẹ lẹpo go.

15-21 JUIN

NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | JENẸSISI 48-50

“Mí Gán Plọn Nususu sọn Mẹhomẹ lẹ Dè”

it-1-F 1228 huk. 8

Jakọbu

Ojlẹ vude jẹnukọnna okú Jakọbu tọn, e dona ovivi etọn lẹ, visunnu Josẹfu tọn lẹ podọ sọgbe hẹ anademẹ Jiwheyẹwhe tọn, e ze Eflaimi nọvi lọ daga do mẹdaho etọn Manasse ji. Enẹgodo, Jakọbu dọna Josẹfu, mẹhe na mọ mimá awe ogú viplọnji tọn yí lọ dọmọ: “Yẹn ko na we mimá aigba tọn dopo hugan nọvisunnu towe lẹ tọn, ehe yẹn yí sọn alọ Amolinu lẹ tọn mẹ gbọn ohí ṣie po ogá ṣie po dali.” (Jen 48:1-22; 1Ot 5:1) Na Jakọbu ko họ̀ aigba de sẹpọ Ṣekẹmi sọn visunnu Hamọli tọn lẹ dè wutu (Jen 33:19, 20), opagbe he yin didona Josẹfu lọ to didohia dọ Jakọbu yise dọ kúnkan etọn na wá gbawhàn Kenaninu lẹ tọn, ehe zọ́n bọ e dọ dọdai taidi dọ e ko yí ohí po ogá etọn titi po do gbawhàn yetọn wẹ nkọ. (Pọ́n AMORITE.) Mimá awe aigba lọ tọn he Josẹfu mọyi wẹ yin zize na hẹnnu Eflaimi po Manasse po tọn lẹ.

it-1-F 623 huk. 1

Azán Godo Tọn Lẹ

Dọdai Jakọbu Tọn to Kúdonu. To whenue Jakọbu dọna visunnu etọn lẹ dọ, “Mì pli mìdelẹ dopọ na yẹn nido sọgan dọ nuhe na jọ do mì go to azán he to nukọn ja lẹ mẹ na mì” kavi to “azán godo tọn lẹ mẹ” (Biblu Wiwe lọ—Gun Alada), ojlẹ he mẹ ohó etọn na jẹ hẹndi mọ ji te wẹ e to alọdlẹndo. (Jen 49:1) Owhe kanweko awe linlán jẹnukọn, Jehovah ko dopagbe na baba daho etọn Ablam (Ablaham) dọ kúnkan etọn na yin yasana na owhe 400. (Jen 15:13) Enẹwutu, ojlẹ sọgodo tọn he Jakọbu ylọdọ “azán he to nukọn ja lẹ,” na bẹ to whenue owhe 400 yasanamẹ tọn lọ lẹ na ko wá vivọnu godo. (Na nudọnamẹ dogọ gando Jenẹsisi 49 go, pọ́n hosọ he dọhodo visunnu Jakọbu tọn dopodopo ji.) Hẹndi dọdai ehe tọn devo nasọ gando “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” go.—Ga 6:16; Lo 9:6.

w07 1/6 28 huk. 10

Mẹhomẹ lẹ—Dona de Na Jọja Lẹ

¹⁰ Mẹhomẹ lẹ sọ sọgan tindo nuyiwadomẹji dagbe do yisenọ hatọ lẹ ji. To yọnhowhe etọn mẹ, visunnu Jakobu tọn Josẹfu wazọ́n yise tọn kleun de he yinuwa sinsinyẹn do sinsẹ̀n-basitọ nugbo livi susu he nọgbẹ̀ to godo etọn lẹ ji. E ko tindo owhe 110 to whenuena e “degbè . . . gbọn ohú etọn dali,” dọ whenuena Islaelivi lẹ na wá tọ́nsọn Egipti to godo mẹ, yé dona bẹ ohú etọn lẹ yì. (Heblu lẹ 11:22; Gẹnẹsisi 50:25) Gbedide enẹ yinuwa taidi ohia de dọ todido tin na Islaelivi lẹ to owhe susu he yé do jiya to kanlinmọgbenu to okú Josẹfu tọn godo lẹ whenu, bo hẹn yé deji dọ whlẹngán yetọn na wá.

Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ

w04 1/6 15 huk. 4-5

Donanọ Wẹ Mẹhe Nọ Pagigona Jiwheyẹwhe

⁴ Whẹpo do biọ Aigba Pagbe tọn ji, hagbẹ whẹndo Gadi Islaeli tọn lẹ biọ nado sawhé do lẹdo he yọ́n na kanlin-yìnyìn to whèzẹtẹn Jọdani tọn mẹ. (Osọha lẹ 32:1-5) Finẹ ninọ̀ na biọ dọ yé ni doakọnna nuhahun sinsinyẹn lẹ. Agbàdo Jọdani tọn—yèdọ agbàdo jọwamọ tọn he nọ glọnalina mẹgbeyantọ lẹ na basi hihọ́na whẹndo he tin to whèyihọ-waji lẹ. (Jọṣua 3:13-17) Ṣigba, gando lẹdo he tin to whèzẹtẹn Jọdani tọn lẹ go, owe lọ The Historical Geography of the Holy Land, gbọn George Adam Smith dali, dọmọ: “[Aigba lọ] pete wẹ to flala, bo ma tindo aliglọnnamẹnu depope, kakajẹ lẹdo yiaga Alabianu lẹ tọn mẹ. Enẹwutu huvẹtọnọ he nọ to dindanpe lẹ nọ saba họ́ biọ finẹ to owhe lẹpo mẹ bọ suhugan yetọn nọ to ogbé pọpọ he kanlin-yìnyìn lẹ nọ dù dín.”

⁵ Nawẹ yé na yinuwa gbọn to kọgbidinamẹ gbọzangbọzan tọn enẹ glọ? Tọgbo yetọn, Jakobu, ko dọ dọdai to owhe kanweko lẹ jẹnukọn to whenuena e tin to kúdonu dọmọ: “Gadi, awhànpa de na yẹnjẹ e ji: ṣigba ewọ na yẹnjẹ afọgodo yetọn ji.” (Gẹnẹsisi 49:19) Hogbe ehelẹ sọgan taidi nuhe ma họnwun. Ṣigba, na nugbo tọn, hogbe lọ lẹ to gbedena Gadinu lẹ nado hoavùn bo ma jogbe. Jakobu hẹn yé deji dọ eyin yé wàmọ, mẹgbeyantọ lọ lẹ na joagọ po winyan po, bọ Gadinu lẹ na jẹ afọ yetọn godo nado yangbé yetọn.

it-1-F 299 huk. 7

Bẹnjamini

To whenue Jakọbu to kúdonu, e dọ dọdai gando lehe kúnkan visunnu vivẹ́ etọn Bẹnjamini tọn na bikan to avùnhiho mẹ do go dọmọ: “Bẹnjamini na nọ to onú tlẹ́n taidi ohla. To afọnnu, e na nọ dù nuhe e wle podọ to whèjai, e na nọ má ogblànnu.” (Jen 49:27) Awhànfuntọ Bẹnjamininu lẹ yin yinyọnẹn taidi mẹhe bikan taun to akòtopẹ́ yìnyìn mẹ, vlavo yé yìn in po adusilọ po wẹo kavi po amiyọnlọ po, e ma nọ gblá na “oda kún dopo tata.” (Whẹ 20:16; 1Ot 12:2) Kúnkan Bẹnjamini tọn mẹ wẹ Whẹdatọ Ehudi amiyọnnọ he hù Ahọlu Eglọni kanylantọ lọ wá sọn. (Whẹ 3:15-21) E sọ jẹna ayidego dọ “to afọnnu,” kavi to bẹjẹeji ahọluduta Islaeli tọn, hẹnnu Bẹnjamini tọn he yin dopo to “hẹnnu pẹvi pete to hẹnnu Islaeli tọn lẹ mẹ” wẹ ahọlu tintan Islaeli tọn Sauli, visunnu Kiṣi tọn wá sọn bo yin awhànfuntọ huhlọnnọ de he gbawhàn Filistinu lẹ tọn. (1Sa 9:15-17, 21) Mọdopolọ to “whèjai,” hẹnnu Bẹnjamini tọn he wá sọn akọta Islaeli tọn mẹ wẹ Ahọsi Ẹsteli po Mọldekai he bọdo ahọlu go po wá sọn bo whlẹn Islaelivi lẹ bọ yé ma yin huhusudo to Ahọluigba Pẹlsia tọn glọ.—Ẹst 2:5-7.

22-28 JUIN

NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | EKSỌDUSI 1-3

“Yẹn Na Lẹzun Nuhe Yẹn De Nado Lẹzun”

w13 15/3 25 huk. 4

Gbògbéna Oyín Daho Jehovah Tọn

⁴ Hia Eksọdusi 3:10-15. To whenue Mose tindo owhe 80, Jiwheyẹwhe de azọngban sinsinyẹn de na ẹn dọmọ: “Hẹn omẹ ṣie lẹ ovi Islaeli tọn lẹ tọ́n sọn Egipti.” Ṣigba, Mose gbọn sisi dali kàn kanbiọ he siso de sè Jehovah dọmọ: ‘Eyin ovi Islaeli tọn lẹ kanse mi dọ, etẹwẹ oyín towe, etẹwẹ yẹn na dọna yé?’ To whenuena e yindọ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn ko yin yinyọnẹn sọn ojlẹ dindẹn, etẹwutu Mose sọ kàn kanbiọ enẹ sè? Na nugbo tọn, Mose jlo na yọ́n nususu dogọ gando mẹhe tindo yinkọ enẹ go nado sọgan hẹn Islaelivi lẹ kudeji dọ Jiwheyẹwhe penugo nado tún yé dote nugbonugbo. Ahunmẹdunamẹnu Mose tọn sọgbe, na Islaelivi lẹ ko tin to kanlinmọgbenu na ojlẹ dindẹn, podọ vlavo yé sọgan ko tindo ayihaawe gando nugopipe Jehovah tọn nado tún yé dote go. Humọ, Islaelivi delẹ tlẹ ko jẹ yẹwhe Egipti tọn lẹ sẹ̀n ji.—Ezek. 20:7, 8.

kr 43, apotin

ZẸẸMẸ OYÍN JIWHEYẸWHE TỌN

YINKỌ lọ Jehovah wá sọn hogbe nuyiwa tọn Heblugbe tọn de mẹ he zẹẹmẹdo “nado lẹzun.” Weyọnẹntọ delẹ dọ dọ linlẹn nuyiwa tọn lọ wẹ hogbe he yin yiyizan lọ bẹhẹn. Gbọnmọ dali, yinkọ Jiwheyẹwhe tọn yin nukunnumọjẹemẹ gbọn mẹsusu dali nado zẹẹmẹdo “E Nọ Hẹn Nado Lẹzun.” Zẹẹmẹ ehe sọgbe taun hẹ azọngban Jehovah tọn taidi Mẹdatọ. Ewọ wẹ dá wẹkẹ po nudida nuyọnẹntọ lẹ po bo zindonukọn nado to ojlo po lẹndai etọn po hẹndi.

To whelọnu lo, nawẹ mí dona mọnukunnujẹ gblọndo Jehovah tọn na kanbiọ he Mose kanse he yin kinkandai to Eksọdusi 3:13, 14 mẹ gbọn? Mose kanse dọmọ: “Mí ni dọ dọ yẹn yì Islaelivi lẹ dè bo dọna yé dọ, ‘Jiwheyẹwhe tọgbo mìtọn lẹ tọn wẹ do mi hlan mì dè,’ bọ yé sọ kanse mi dọ, ‘Nawẹ oyín etọn nọ yin?’ Etẹwẹ yẹn na gblọnna yé?” Jehovah gblọn dọmọ: “Yẹn Na Lẹzun Nuhe Yẹn De Nado Lẹzun.”

Doayi e go dọ Mose ma to didọ dọ Jehovah ni dọ yinkọ etọn na emi gba. Mose po Islaelivi lẹ po yọ́n oyín Jiwheyẹwhe tọn ganji. Mose jlo dọ Jehovah ni de nude he na hẹn yise lodo gando Jiwheyẹwhe he nkọ ewọ yin go hia, yèdọ nude he sọgan sọ sọawuhia to zẹẹmẹ yinkọ etọn tọn mẹ. Enẹwutu, to whenue Jehovah gblọn dọ, “Yẹn Na Lẹzun Nuhe Yẹn De Nado Lẹzun,” e to adà jẹhẹnu etọn he fọnjlodotenamẹ de tọn dehia: To ninọmẹ dopodopo mẹ, e nọ lẹzun nudepope he yin dandan nado hẹn lẹndai etọn di. Di apajlẹ, na Mose po Islaelivi lẹ po, Jehovah lẹzun Mẹwhlẹngántọ de, Sẹ́nnamẹtọ de, Awuwledainanutọ de—po mọmọ po sọyi. Enẹwutu, Jehovah lọsu wẹ de nado lẹzun nudepope he yin dandan nado hẹn opagbe he e do na omẹ etọn lẹ di. Ṣigba, dile etlẹ yindọ yinkọ lọ Jehovah sọgan bẹ linlẹn ehelẹ hẹn, e ma nọte do nuhe ewọ lọsu de nado lẹzun lẹ kẹdẹ ji gba. E sọ zẹẹmẹdo nuhe e nọ hẹn nudida etọn lẹ nado lẹzun nado hẹn lẹndai etọn di.

Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ

g04-F 8/4 6 huk. 5

Be Mose Nọgbẹ̀ Pọ́n Ya?

Be nupaṣamẹ wẹ e yin nado yise dọ viyọnnu ahọlu Egipti tọn na yí ovi mọnkọ do sọdodovi ya? Paali, na sinsẹ̀n Egipti tọn lẹ nọ saba plọnmẹ dọ homẹdagbe didohia yin nujọnu nado yì olọn mẹ. Nuhe dodinnanutọ dòkuntọ Joyce Tyldesley dọ gando tito sọdodovi tọn go die: “Yọnnusi Egipti tọn lẹ nọ yin pinpọnhlan taidi mẹhe sọzẹn hẹ sunnu Egiptinu lẹ. Na yewlẹ, yọnnusi lẹ dona tindo jlọjẹ dopolọ lẹ hẹ sunnusi lẹ to osẹ́n-liho podọ to akuẹzinzan-liho, bọ . . . yọnnusi lẹ sọgan yí mẹde do sọdodovi.” Kandai Papyrus tọn hoho de dohia dọ nawe de yí afanumẹ etọn lẹ do sọdodovi. Owe de basi zẹẹmẹ gando onọ̀ Mose tọn he wá yin vigopọntọ etọn go dọmọ: “Tito lọ nado suahọ onọ̀ jọnun Mose tọn na e nido penukundego . . . sọgbe hẹ tito osẹ́n tọn he omẹ Mẹsopotamia tọn lẹ nọ hodo nado yí mẹde do sọdodovi.” (The Anchor Bible Dictionary)

w04 15/3 24 huk. 4

Nuagokun lẹ sọn Owe Eksọdusi Tọn Mẹ

3:1—Yẹwhenọ nankọtọn wẹ Jẹtlo yin? To ojlẹ hohowhenu tọn lẹ mẹ, tatọ́ whẹndo dopodopo tọn nọ yinuwa taidi yẹwhenọ na whẹndo etọn. E họnwun dọ Jẹtlo wẹ yin tọgbo akọ̀ Midianinu lẹ tọn. Na Midianinu lẹ yin kúnkan Ablaham tọn gbọn Ketula dali wutu, yé sọgan ko jẹakọhẹ sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn.—Gẹnẹsisi 25:1, 2.

AWUWIWLENA LIZỌNYIZỌN KUNNUDEGBE TỌN

w02 15/6 10 huk. 6—11 huk. 3

Nude He Họakuẹ Hugan Adọkun Egipti Tọn Lẹ

To owhe 40 mẹvi yinyin mẹ, yèdọ ojlẹ he mẹ Mose sọgan ko lẹzun Egiptinu jọ Egiptinu de te, e ‘tọ́n yì nado pọ́n agbàn he mẹmẹsunnu etọn lẹ to hinhẹn.’ Nuyiwa etọn he bọdego lẹ dohia dọ ehe mayin tlintlindo dindin de poun gba; e tin to jejeji nado gọalọna yé. To whenuena e mọ Egiptinu de he to Heblu de hò, e dádemẹ bo hù kọgbidinamẹtọ lọ. Nuyiwa enẹ dohia dọ ahun Mose tọn tin hẹ mẹmẹsunnu etọn lẹ. Mẹhe kú lọ sọgan ko yin ahọluzọnwatọ de, heyin hùhù dile e to azọ́n etọn lẹ wà. To nukun Egiptinu lẹ tọn mẹ, Mose tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado yin nugbonọ na Falo. Ṣogan, owanyi whẹdida dodo tọn wẹ whàn Mose ga, yèdọ jẹhẹnu he e sọ dohia yinukọn dogọ to wunkẹngbe to whenuena e yiavunlọ na Heblu he to yinyin hihò jẹagọ gbọn hagbẹ etọn de dali. Mose jlo na tún Heblu lẹ dote sọn kanlinmọgbenu-ninọ vẹadi mẹ, ṣigba to whenuena Falo se gando awugbopo etọn go bo tẹnpọn nado hù i, Mose yin hinhẹn po huhlọn po nado họnyi Midiani.—Eksọdusi 2:11-15; Owalọ lẹ 7:23-29.b

Ojlẹ he mẹ Mose jlo na tún omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dote ma sọgbe hẹ Jehovah tọn gba. Ṣogan, nuwiwa etọn lẹ do yise hia. Heblu lẹ 11:24-26 dọmọ: “Gbọn yise dali Mose, whenuena e whẹ́n, e kọ́ nado yin yiylọ ovi viyọnnu Falo tọn lọ tọn; e tlẹ jlo na jiya nukunbibia tọn hẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, hú nado dugbẹ ylando tọn to ojlẹ pẹvide mẹ.” Etẹwutu? Na “e hia ovlẹ Klisti tọn na adọkun daho hú adọkunnu Egipti tọn lẹ: na e pọ́n hlan ahọsu ale lọ tọn.” Yizan vonọtaun hogbe lọ “Klisti,” tọn he zẹẹmẹdo “omẹ yiamisisadode,” jẹna Mose to linlẹn lọ mẹ dọ e wá mọ azọ́ndenamẹ vonọtaun lọ yí tlọlọ sọn Jehovah dè.

Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ẹn! Mose yin pinpọ́n e go whẹ́n taidi omẹ nukundeji Egipti tọn de. Otẹn etọn ze gbẹzan dagbe hugan po gbẹdudu he sọgan yin nulẹnpọndeji lẹpo po donukọnna ẹn, ṣogan e gbẹ́ popolẹpo dai. E ma sọgan pọ́n gbẹzan họ̀nmẹ Falo, kọgbidinamẹtọ lọ tọn hlan to aliho dopolọ mẹ po owanyi na Jehovah podọ na whẹdida dodo po gba. Oyọnẹn podọ ayihamẹlinlẹnpọn do opagbe he Jiwheyẹwhe dó na tọgbo etọn lẹ Ablaham, Isaki, po Jakobu po ji whàn Mose nado jlo nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn. Taidi kọdetọn de, Jehovah penugo nado yí Mose zan to azọngban titengbe hugan de mẹ nado hẹn lẹndai Etọn lẹ di.

Mímẹpo wẹ nọ pannukọn nudide lẹ gando nuhe yin nujọnu hugan lẹ go. Taidi Mose, vlavo hiẹ pannukọn nudide sinsinyẹn de. Be hiẹ dona gbẹkọ aṣa kavi ale he họnwun delẹ go, mahopọnna avọ́sinsan depope he hiẹ dona basi wẹ ya? Eyin nudide he hiẹ pannukọn niyẹn, flin dọ Mose pọ́n họntọnjihẹmẹ Jehovah tọn hlan taidi nuhe họakuẹ tlala hú adọkun Egipti tọn lẹpo, podọ mọwiwà ma vẹ́ na ẹn gba.

29 JUIN–5 JUILLET

NUHỌAKUẸ LẸ SỌN OHÓ JIWHEYẸWHE TỌN MẸ | EKSỌDUSI 4-5

“Yẹn Na Tin hẹ We Dile Hiẹ Na to Hodọ”

w10 15/10 13-14

Whẹjijọ lẹ—Nukun Tẹwẹ Jehovah Do Nọ Pọ́n Yé?

“N’ma pegan.” Hiẹ sọgan tindo numọtolanmẹ dọ a ma pegan nado yin lizọnyizọnwatọ wẹndagbe lọ tọn de. Devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn delẹ to ojlẹ Biblu tọn mẹ tindo numọtolanmẹ dọ yé ma pegan sọmọ nado hẹn azọ́n he Jehovah dena yé lẹ di. Lẹnnupọndo apajlẹ Mose tọn ji. To whenuena e mọ azọ́ndenamẹ tangan de yí sọn Jehovah dè, Mose dọmọ: “A OKLUNỌ, yẹn ma didẹ́, e ma yin sọn dinvie, kavi sọn whenuena hiẹ to hodọ hlan devi towe: na yẹn yin awuwhletọ hodidọ tọn, po awuwhletọ odẹ́ tọn po.” Dile etlẹ yindọ Jehovah vọ́ jide na ẹn, Mose gblọn dọmọ: “A OKLUNỌ, domẹhlan, yẹn vẹ̀ we, gbọn alọ ewọ he tọn mẹ hiẹ jlo na domẹhlan.” (Eks. 4:10-13) Etẹwẹ Jehovah wà?

w14 15/4 9 huk. 5-6

Be Hiẹ Nọ Mọ “Omẹ lọ He Yin Mayinukundomọ” Ya?

⁵ Whẹpo Mose do lẹkọyi Egipti, Jiwheyẹwhe plọn ẹn nunọwhinnusẹ́n titengbe de, yèdọ nunọwhinnusẹ́n dopolọ he Mose wá basi kandai etọn do owe Job tọn mẹ dọmọ: “Budisi OKLUNỌ tọn, enẹ wẹ nuyọnẹn.” (Job 28:28) Nado gọalọna Mose nado wleawuna budisi mọnkọtọn bo yinuwa po nuyọnẹn po, Jehovah do vogbingbọn he tin to gbẹtọvi po Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ po ṣẹnṣẹn hia. E kanse dọmọ: “Mẹnu wẹ basi onù gbẹtọ tọn? Kavi mẹnu wẹ yí gbẹtọ do basi unbọpẹn, kavi tókunọ, kavi numọtọ, kavi nukuntọ́nnọ? E ma yin yẹn OKLUNỌ wẹ?”—Eks. 4:11.

⁶ Etẹwẹ yin nuplọnmẹ lọ? Mose ma to dandannu glọ nado dibu. Jehovah wẹ do Mose hlan, yèdọ mẹhe na na ẹn nudepope he ewọ tindo nuhudo etọn nado dowẹn Jiwheyẹwhe tọn na Falo. Humọ, Falo ma sọtẹ́n to nukọnna Jehovah. To popolẹpo mẹ, e ma yin whla tintan die he devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tin to owù mẹ to gandudu Egiptinu lẹ tọn glọ. Vlavo Mose lẹnnupọndo lehe Jehovah basi hihọ́na Ablaham, Josẹfu podọ etlẹ yin Mose lọsu to gandudu Falo he wayi lẹ tọn whenu do ji. (Gẹn. 12:17-19; 41:14, 39-41; Eks. 1:22–2:10) Na Mose tindo yise to Jehovah mẹ wutu, yèdọ “Omẹ lọ he yin mayinukundomọ,” e yí adọgbigbo do yì Falo nukọn bo lá ohó he Ewọ degbena ẹn nado dọ lẹpo.

w10 15/10 14

Whẹjijọ lẹ—Nukun Tẹwẹ Jehovah Do Nọ Pọ́n Yé?

Jehovah ma ze azọ́ndenamẹ lọ na mẹdevo. Ṣigba, Jehovah de Aalọn nado gọalọna Mose to azọ́ndenamẹ lọ hinhẹndi mẹ. (Eks. 4:14-17) Humọ, to owhe he bọdego lẹ mẹ, Jehovah nọgodona Mose gbọn awuwiwlena nuhe e tindo nuhudo etọn nado tindo kọdetọn dagbe to azọ́ndenamẹ he E dena ẹn hinhẹndi mẹ dali. To egbehe, hiẹ sọgan deji dọ Jehovah na whàn yisenọ hatọ numimọnọ lẹ nado gọalọna hiẹ lọsu to lizọnyizọn towe hinhẹndi mẹ. To popolẹpo mẹ, Ohó Jiwheyẹwhe tọn na mí jide dọ Jehovah na hẹn mí pegan na azọ́n he e degbena mí nado wà.—2 Kọl. 3:5; pọ́n apotin lọ “Owhe Ayajẹ Tọn Hugan lẹ to Gbẹzan Ṣie Mẹ.”

Onú Sisosiso Gbigbọmẹ Tọn Lẹ

w04 15/3 28 huk. 4

Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè

Hogbe Zipola tọn lẹ dọ “asisunọ ohùn tọn de wẹ hiẹ hlan mi” yin vonọtaun. Etẹwẹ enẹ dohia gando ewọ go? Gbọn nuyiwa sọgbe hẹ nubiọtomẹsi alẹnu whẹgbigbo tọn lẹ dali, Zipola kẹalọyi haṣinṣan alẹnu tọn de hẹ Jehovah. Alẹnu Osẹ́n tọn heyin didoai to godo mẹ hẹ Islaelivi lẹ dohia dọ Jehovah sọgan yin pinpọnhlan taidi asu de to haṣinṣan alẹnu tọn mẹ bọ adà awetọ alẹnu lọ tọn lẹ nọ taidi asi de. (Jẹlemia 31:32) Enẹwutu, to alọdindlẹndo Jehovah (gbọn afọzedaitọ etọn angẹli lọ dali) taidi “asisunọ ohùn tọn de” mẹ, Zipola na ko to alọkẹyi nuhe alẹnu lọ bẹhẹn lẹ po taliai po. E taidi dọ e ko kẹalọyi otẹn asi de tọn to alẹnu whẹgbigbo tọn lọ mẹ, bọ Jehovah Jiwheyẹwhe taidi asu de. Depope he whẹho lọ yin, na e yawu yinuwa po nujikudo po to tonusise mẹ na nubiọtomẹsi Jiwheyẹwhe tọn wutu, ogbẹ̀ visunnu etọn tọn masọ tin to owù mẹ ba.

it-1-F 1257 huk. 3

Jehovah

Nado “yọ́n” mẹde kavi nude bẹ nususu hẹn hú akọjijẹ hẹ mẹlọ kavi nulọ poun. Dawe nulunọ lọ Nabali yọ́n yinkọ Davidi tọn ganṣo bo kanse dọ, “Mẹnu wẹ yin Davidi?” nado dohia dọ “Mẹnu wẹ yin omẹ enẹ?” (1Sa 25:9-11; yijlẹdo 2Sa 8:13 go.) Linlẹn dopolọ mẹ wẹ Falo dọna Mose te dọ: “Mẹnu wẹ yin Jehovah bọ yẹn nado setonuna nuhe e dọ nado tún Islaeli dote? Yẹn ma yọ́n mẹhe nọ yin Jehovah, humọ yẹn ma na tún Islaeli dote.” (Eks 5:1, 2) Gbọnmọ dali, Falo to didọ dọ emi ma yọ́n Jehovah taidi Jiwheyẹwhe nugbo lọ kavi taidi mẹhe tindo aṣẹ do Ahọlu Egipti tọn po tito etọn lẹ po ji, mọ e ma gán hẹn ojlo Etọn ṣẹ dile Mose po Aalọn po to didọ do. Amọ́, Falo po Egiptinu lẹpo po gọna Islaelivi lẹ wá yọ́n zẹẹmẹ yinkọ enẹ tọn po mẹhe nọ yinmọ po. Dile Jehovah dohia Mose do, gbọn enẹ gblamẹ wẹ Jiwheyẹwhe na hẹn lẹndai etọn gando Islaelivi lẹ go di, bo na tún yé dote bosọ na yé Aigba Pagbe tọn lọ sọgbe hẹ alẹnu he ewọ ko basi hẹ tọgbo yetọn lẹ. Dile Jiwheyẹwhe dọ do, “Mìwlẹ nasọ yọnẹn hezeheze dọ yẹn wẹ Jehovah Jiwheyẹwhe mìtọn.”—Eks 6:4-8; pọ́n TOUT-PUISSANT.

[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]