Ẹhudi Wẹ́n Zẹgẹ Kọgbidinamẹtọ lọ Tọn

EHE yin otàn nugbo de he do adọgbigbo po wlẹnwin po hia. E jọ to owhe 3 000 delẹ die. Kandai Biblu tọn lọ bẹjẹeji po hogbe ehelẹ po: “Ovi Islaeli tọn lẹ sọ wà enẹ he yin oylan to nukun OKLUNỌ tọn mẹ: OKLUNỌ sọ na huhlọn Ẹglọni ahọlu Moabi tọn to Islaeli ji, na yé ko wà enẹ he yin oylan to nukun OKLUNỌ tọn mẹ wutu. Ewọ sọ bẹ ovi Ammọni tọn lẹ po Amalẹki po pli hlan e dè; e sọ yì bo hò Islaeli, yé sọ yí tòdaho détin lẹ tọn. Ovi Islaeli tọn lẹ sọ sẹ̀n Ẹglọni ahọlu Moabi tọn owhe fọtọ̀nnukunatọ̀n.”—Whẹdatọ 3:12-14.

Aigba Moabinu lẹ tọn tin to whèzẹtẹn Tọ̀sisa Jọdani tọn po Ohù Kúkú tọn po. Ṣigba Moabinu lẹ dasá tọ̀sisa lọ nado wá nọ̀ lẹdo Jẹliko tọn mẹ, enẹ wẹ “tòdaho détin lẹ tọn,” bo hẹn Islaelivi lẹ nado sẹ̀n yé. (Deutelonomi 34:3) Ahọlu Moabi tọn Ẹglọni, yèdọ “omẹ he mọawu tlala de,” ko yí dèkuẹ he sù zẹjlẹgo bo demẹpò de sọn Islaeli si na nudi owhe ko. (Whẹdatọ 3:17) Ṣigba dèkuẹ he e nọ to bibiọ lọ hùn dotẹnmẹ de dote nado de kọgbidinamẹtọ lọ sẹ.

Kandai lọ dọmọ: “Ṣigba whenuena ovi Islaeli tọn lẹ dawhá na alọgọ hlan OKLUNỌ, OKLUNỌ ze whlẹngantọ de daga na yé, Ẹhudi visunnu Gela tọn, Bẹnjamininu, dawe amiyọnlọnọ de: ovi Islaeli tọn lẹ sọ do nunina [kavi dèkuẹ] de hlan gbọn e dali hlan Ẹglọni ahọlu Moabi tọn.” (Whẹdatọ 3:15) Jehovah dona ko hẹn ẹn họnwun dọ Ẹhudi wẹ yin dide nado yì na dèkuẹ lọ. Mí ma yọnẹn eyin e ko wà azọ́n enẹ pọ́n dai. Ṣigba, aliho he mẹ Ẹhudi yí sọwhiwhe do wleawuna lehe e na pehẹ Ẹglọni do po aliho wlẹnwin he e yizan po dohia dọ e ko jẹakọhẹ họ̀nmẹ Ẹglọni tọn bosọ yọ́n nuhe e sọgan pehẹ to finẹ lẹ. Nuhe gọalọ hugan to ehe lẹpo mẹ wẹ amiyọnlọnọ-yinyin etọn.

Dawe Madogánnọ de Kavi Awhànfuntọ De?

To paa mẹ, hogbe heyin yiyizan na “amiyọnlọnọ” lọ nọ zẹẹmẹdo ‘mẹhe dibla kúsẹ́, kavi he adusilọ etọn yin biblá.’ Be ehe zẹẹmẹdo dọ vlavo adusilọ Ẹhudi tọn kúsẹ́ bo hẹn ẹn nado yin madogánnọ wẹ ya? Lẹnnupọndo nuhe Biblu dọ gando amiyọnlọnọ “nuọ̀ntọ̀n kanweko” heyin ṣinṣinyan sọn whẹndo Bẹnjamini tọn mẹ lẹ go ji. “Omẹ dopodopo sọgan yìn zannu lẹ to akòtòpẹ́ mẹ plá oda-gbigblo dopo, magbọ̀-magbọ̀,” wẹ Whẹdatọ 20:16 dọ. E họnwun dọ azọ́nyinyọnẹn yetọn to awhànfunfun mẹ wẹ zọ́n bọ yé do yin dide. Sọgbe hẹ weyọnẹntọ Biblu tọn delẹ, “amiyọnlọnọ” zẹẹmẹdo mẹde he sọgan yí amiyọnlọ etọn zan po awubibọ po taidi adusilọ etọn.—Whẹdatọ 3:15.

Na nugbo tọn, whẹndo Bẹnjamini tọn yin yinyọnẹn na sunnu amiyọnlọnọ etọn lẹ. Mí hia to 1 Otannugbo lẹ 12:1, 2 mẹ gando Bẹnjamininu lẹ go he yin “omẹ hlọnhlọnnọ lẹ [alọgọtọ lẹ] to awhàn mẹ. Yè yí ogába lẹ do sọnú dogona yé, bosọ sọgan zan alọ adusi po amiyọn po to zannu lẹ yìnyìn mẹ podọ to ogá lẹ sisẹ́ mẹ sọn ogába mẹ.” Owe de dọ dọ nugopipe ehe sọgan ko yin pinplọn “gbọn awà adusi ovi pẹvi lẹ tọn biblá dali—enẹ wẹ ‘adusilọ biblá’—bo gbọnmọ dali plọn yé nado nọ yí amiyọnlọ yetọn zan ganji.” To paa mẹ, kẹntọ Islaeli tọn lẹ ko nọ yin azọ́nplọn nado hoavùn hẹ awhànfuntọ he nọ yí adusilọ zan lẹ. Enẹwutu, azọ́npinplọn kẹntọ lẹ tọn sọgan yin ovọ́ to whenuena yé pehẹ amiyọnlọnọ lẹ to ajijimẹ.

‘Owẹ̀n Aṣli Tọn de’ Na Ahọlu

Onú tintan he Ẹhudi wà wẹ nado wleawuna “ohí de na ede”—yèdọ ohí onù awenọ de he whègli ganji bo sọgan yin whiwhla do awù etọn mẹ. E sọgan ko donukun dọ emi na yin kikejepọn. To paa mẹ, amiyọnwhé wẹ mẹhe nọ yí adusilọ zan lẹ nọ saba plá ohí lẹ do nado sọgan dọ̀n yé sún po awuyiya po. Na e yin amiyọnlọnọ wutu, Ẹhudi whlá awhànfunnu etọn do “awù etọn glọ to agúnsó adusi etọn tọn ji,” fie mẹhe nọ basi hihọ́ na ahọlu lọ lẹ ma nọ yawu keje pọ́n. Enẹwutu, matin aliglọnnamẹnu depope wẹ “e sọ yí nunina lọ hlan Ẹglọni ahọlu Moabi tọn.”—Whẹdatọ 3:16, 17.

Zẹẹmẹ gigọ́ mayin bibasi gando lehe nunina lọ yin nina to họ̀nmẹ Ẹglọni tọn mẹ do go gba. Nuhe Biblu dọ poun wẹ yindọ: “Whenuena [Ẹhudi] ko dotana yíyí nunina hlan, e do omẹ he hẹn nunina lọ lẹ hlan yì.” (Whẹdatọ 3:18) Ẹhudi na nunina, bo plan mẹhe hẹn nunina lọ lẹ jẹ olá sọn owhé Ẹglọni tọn gbè, bosọ jo yé do bo lẹkọ. Naegbọn e sọ lẹkọ? Sunnu ehelẹ sọgan ko hodo e nado basi hihọ́na ẹn, kavi e sọgan yindọ aṣa yetọn wẹ biọ domọ poun, kavi e sọ sọgan yindọ yé hodo e taidi nunina hẹntọ lẹ poun wẹ. Podọ vlavo e sọgan ko jlo dọ sunnu lọ lẹ ni tin to hihọ́ mẹ whẹpo ewọ nido yinuwa. Depope he linlẹn etọn sọgan ko yin, Ẹhudi ṣokẹdẹ lẹkọyi owhé Ẹglọni tọn gbè.

“[Ẹhudi] lẹ́ godo sọn sekùntẹn he tin to Gilgali dali lẹ, bo dọmọ, yẹn tindo owẹ̀n opá [kavi aṣli] tọn de hlan we, hiẹ ahọlu.” Lehe e wagbọn bosọ vọ́ jẹ Ẹglọni dè ma yin zẹẹmẹ etọn basi to Owe-wiwe mẹ. Vlavo mẹhe nọ basi hihọ́na ahọlu lọ lẹ ma vẹnudo e ba. Kavi yé sọgan ko lẹndọ Islaelivi dopo ehe ma sọgan wà nudepope na ahọlu yetọn. Kavi lilẹkọwa Ẹhudi dopokẹdẹ tọn sọgan ko hẹn yé lẹndọ e jlo na sà tòmẹnu etọn lẹ wẹ. Depope he whẹho lọ yin, Ẹhudi biọ nado tindo hodọdopọ nuglọ tọn de hẹ ahọlu lọ, bọ dotẹnmẹ sọ yin nina ẹn.—Whẹdatọ 3:19.

Kandai gbọdo lọ zindonukọn dọ: “Ẹhudi sọ wá [Ẹglọni] dè; ewọ sọ tin to aisinsin na ede dopo to whẹnọtẹn to gbàngan etọn mẹ. Ẹhudi sọ dọmọ, Yẹn tindo owẹ̀n de sọn Jiwheyẹwhe dè hlan we.” Ẹhudi ma to hodọ gando owẹ̀n nùmẹ tọn de sọn Jiwheyẹwhe dè go gba. Nuhe tin to linlẹn mẹ na Ẹhudi wẹ nado yí ohí etọn zan. Vlavo to nukundido mẹ nado sè owẹ̀n de sọn yẹwhe etọn Ṣemọṣi dè, ahọlu lọ “fọ́n sọn aisinnu etọn ji.” Po awuyiya tlala de po, Ẹhudi de ohí etọn tọ́n bo ylọn ẹn do adọ̀ Ẹglọni tọn mẹ. E họnwun dọ ohí lọ ma tindo petẹ̀n de. Enẹwutu, “hikún ga biọ homẹ po ohinù po; ojó sọ ṣinyọ́n ohinù lọ ji, . . . e sọ [tlú omí jẹgbonu],” vlavo gbọn alán lọ mẹ, kavi sọn adọ̀vi Ẹglọni tọn lẹ mẹ to ajijimẹ—Whẹdatọ 3:20-22.

Hinhọnyi po Awubibọ Po

Matin whenu hinhẹngú nado dọ̀n ohí etọn tọ́n, “Ẹhudi tọ́n yì biọ awánu, bo sú ohọ̀n gbàngan mẹ tọn lẹ do e, bo dogàn yé mẹ. Dinvie whenuena e ko jẹgbonu yì, devi [Ẹglọni tọn] lẹ wá; yé mọ, bo, doayi e go, ohọ̀n gbàngan mẹ tọn lẹ yè ko dogàn yé mẹ; yé sọ dọmọ, Nugbonugbo e [to afọ doai poun wẹ] to ohọ̀ whẹnọtẹn etọn tọn mẹ.”—Whẹdatọ 3:23, 24.

Etẹwẹ yin “awánu” he mẹ Ẹhudi tọ́n gbọn lọ? “Zẹẹmẹ tangan [hogbe Heblu tọn lọ tọn] ma yin yinyọnẹn gba,” wẹ owe de dọ, ṣigba e ko yin didọ dọ e sọgan yin “ ‘họ̀nnuwá,’ ‘agbàsẹnu.’ ” Be Ẹhudi sú ohọ̀n lọ to homẹ bo tọ́n gbọn fidevo wẹ? Kavi e dogàn ohọ̀n lọ ji to gbonu po họnhungan he e yí sọn ahọlu he ko kú lọ si po wẹ ya? Be e zinzọnlin to enẹgodo gbọn apá mẹhe nọ ṣọ́ ahọlu lẹ tọn taidi dọ nude ma jọ nkọtọn wẹ ya? Owe-wiwe ma dọ nude gando ehelẹ go. Ṣigba depope he Ẹhudi yinuwa do, ohọ̀n lọ mimọ to súsú ma yawu fọ́n ayihaawe dote na devi Ẹglọni tọn lẹ gba. Yé lẹndọ ahọlu lọ to ‘afọ doai poun’ wẹ.

To whenuena devi ahọlu lọ tọn lẹ to gbàndọn, Ẹhudi họnyi. Enẹgodo, e ylọ tòmẹnu etọn lẹ bo dọmọ: “Mì to hihodo mi: na OKLUNỌ ko jo kẹntọ mìtọn Moabinu lẹ do alọ mìtọn mẹ.” Gbọn tọ̀pẹṣẹ Jọdani tọn taun taun delẹ súsú dali, omẹ Ẹhudi tọn lẹ gbòalina Moabinu he ma tindo nukọntọ lẹ ma nado họnyi otò yetọn mẹ. Gbọnmọ dali, “[Islaelivi lẹ] sọ hò sọn Moabi mẹ to ojlẹ nẹ mẹ na yì sunnu fọtọ́n ao, omẹ agbasagbónọ lẹpo, po omẹ asuka tọn lẹpo po; sunnusi de ma họ̀ngán finẹ gba. Mọwẹ yé zín Moabi dai to azán nẹ gbè to alọ Islaeli tọn glọ. Aigba lọ sọ tindo gbọjẹ owhe [kanwe].”—Whẹdatọ 3:25-30.

Nuhe Mí Sọgan Plọn sọn E Mẹ

Nuhe jọ to azán Ẹhudi tọn gbè lẹ plọn mí dọ eyin mí to nuhe ylan to nukun Jehovah tọn mẹ lẹ wà, e nọ hẹn kọdetọn ylankan lẹ wá mí ji. To alọ devo mẹ, Jehovah nọ gọalọna mẹhe gbọn lẹnvọjọ dali lẹhlan e dè lẹ.

E mayin na zinzin Ẹhudi tọn wutu, kavi na nugomape kẹntọ lẹ tọn wutu wẹ Ẹhudi do tindo kọdetọn dagbe gba. Hẹndi lẹndai Jiwheyẹwhe tọn ma nọ sinai do nuwiwa gbẹtọvi tọn ji gba. Whẹwhinwhẹ́n tangan he wutu Ẹhudi do tindo kọdetọn dagbe wẹ yindọ e tindo godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn na e yinuwa sọgbe hẹ ojlo Etọn nado hẹn omẹ Etọn lẹ jẹ mẹdekannu. Jiwheyẹwhe wẹ ze Ẹhudi daga, podọ “whenuena OKLUNỌ ze whẹdatọ lẹ tite na [omẹ etọn lẹ], whenẹnu wẹ OKLUNỌ tin po whẹdatọ lọ po.”—Whẹdatọ 2:18; 3:15.