KANBIỌ HE JỌJA LẸ NỌ KANSE
Nawẹ N’Gán Nọ Ze Ayiha Do Fidopo Gbọn?
Naegbọn e nọ vẹawuna mi nado ze ayiha do fidopo?
“N’masọ nọ hiawe dile n’nọ wà do dai. N’ma yiwanna hukan he dite lẹ hihia paali.”—Elaine.
“Eyin n’to video de pọ́n bọ e to dindẹn nado fó, n’nọ bayi i bọ yè gán pọ́n ẹn po awuyiya po.”—Miranda.
“Eyin n’ze ayiha do onú titengbe de ji bọ alokan ṣie ṣí, nue ji n’nọ to nulẹnpọn do mapote wẹ, ‘mẹnu wẹ na’o to wekanhlan mi din?’”—Jane.
Be azọ́n nuyọnẹn wintinwintin tọn gán zọ́n bọ e na vẹawu nado ze ayiha do fidopo ya? Mẹdelẹ yigbe dọ mọwẹ. Wekantọ he nọ yin Nicholas bosọ nọ penukundo whẹho azọ́nwhé lẹ tọn go de dọ dọ: “Lee mí to Intẹnẹt yizan sọ, mọ wẹ mí nọ plọn apọ̀n mítọn nado nọ fẹayihasẹna mí do—yèdọ nado wazọ́n do nudọnamẹ lẹ ji po awuyiya po matin ayiha zizedo yé ji.a
Pọ́n aliho atọ̀n delẹ he mẹ azọ́n nuyọnẹn wintinwintin tọn lẹ gán fẹayihasẹna we te.
Whenue a to hodọ. Jọja yọnnu de he nọ yin Maria doayi e go dọ “Eyin mẹlẹ tlẹ to hodọ hẹ ode awetọ nukun-sọ-nukun, yé nọ to wekanhlan mẹlẹ kavi to aihun video ji tọn lẹ dà bo nọ to nọtẹn họntọnjiji Intẹnẹt ji tọn mẹ pọ́n to alokan yetọn mẹ bo masọ nọ na ayidonugo mẹhe yé to hodọ hẹ sọmọ.”
Whenue a to klasi. Owe de he nọ yin Digital Kids dọ dọ “suhugan wehọmẹvi lẹ tọn yigbe dọ yé nọ yí alokan kavi tablẹti yetọn lẹ zan to klasi nado pọ́n nudọnamẹ he ma gando nuhe plọn yé te lẹ go.”
Whenue a to nuplọn. Chris he do owhe 22 dọ dọ “e nọ vẹawuna mi taun ma nado pọ́n alokan ṣie to whedepopenu he e dọnú.” Eyin wehọmẹvi de wẹ a yin, wehọmẹ-zọ́n he a dona wà to whégbè vlavo na gànhiho dopo gán lẹzun gànhiho atọ̀n kavi humọ eyin alokan kavi tablẹti towe nọ fẹayihasẹna we.
Nuagokun lọ die: E na nọ vẹawuna we nado ze ayiha do fidopo eyin a dike bọ nuyizan nuyọnẹn wintinwintin tọn lẹ nọ fẹayihasẹna we kavi deanana we.
Ayiha ma zedo fidopo taidi osọ́ gbémẹ tọn de—fidepope wẹ e gán kùn we yì
Lehe a gán nọ ze ayiha do fidopo dogọ do
Whenue a to hodọ. Biblu dọ dọ: “[Mì] ma nọ ze ayidonugo do ale mẹdetiti tọn mìtọn lẹ kẹdẹ ji, ṣigba do ale mẹdevo lẹ tọn ji ga.” (Filipinu lẹ 2:4) Nọ dotoaina mẹdevo lẹ ganji nado dohia dọ a nọ hò yetọn pọ́n. Nọ ze okọ̀ pọ́n mẹhe po hiẹ po to hodọ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ bo ma dike alokan kavi tablẹti towe ni fẹayihasẹna we blo.
“Eyin a to hodọ hẹ mẹ, nọ duto dewe ji bo ma nọ to alokan towe mẹ pọ́n blo. Nọ do sisi hia mẹhe po hiẹ po to hodọ gbọn ayidonugo gigọ́ nina ẹn dali.”—Thomas.
AYINAMẸ: Eyin a to hodọ hẹ mẹdevo lẹ, nọ ze alokan towe do fie nukun towe ma na yawu mọ ẹn te. Dodinnanutọ lẹ dọ dọ, eyin nukun towe mọ alokan towe tata, e gán yinuwado ayiha zizedo fidopo towe ji, na e nọ yin ohia de dọ nude na jọ to madẹnmẹ bo na gbòhódonù na mì.
Whenue a to klasi. Biblu dọ dọ: “Mì payi lehe mì nọ dotoai do go.” (Luku 8:18) Sọgbe hẹ nue wefọ ehe dọ, eyin wehọmẹ towe yigbe na Intẹnẹt zinzan to klasi, ma nọ pọ́n wekanhlanmẹ lẹ, daihun video ji tọn lẹ kavi to nukan hlan mẹdevo lẹ to whenue a dona ze ayiha do nuhe plọn mì te lẹ ji blo.
“Nọ tẹnpọn nado nọ dotoai ganji to klasi. Nọ bayi kandai lẹ. Eyin e yọ́n bayi, nọ sinai do nukọn to klasi na a nido dapana nue gán fẹayihasẹna we lẹ.”—Karen.
AYINAMẸ: Nọ bayi kandai towe lẹ do wema ji kakati nido yin do ọdinatẹẹ mẹ. Na dodinnanutọ lẹ dohia dọ ayihafẹsẹnamẹnu lẹ nọ depò podọ e na zọ́n bọ a na penugo nado flin nuhe a plọn lẹ ganji.
Whenue a to nuplọn. Biblu dọ dọ: “Tindo nuyọnẹn, tindo nukunnumọjẹnumẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 4:5) Enẹ nọ biọ dọ yè ni lẹnnupọn ganji kakati nado họ̀nwezun gbọn nue plọn yè te lẹ ji poun nado dín na tẹnpọn de.
“Eyin n’to nuplọn, n’nọ ze tablẹti ṣie do ninọmẹ de mẹ bọ eyin yè tlẹ ylọ, e ma na wá, enẹ nọ zọ́n bọ n’nọ ze ayiha do nue wà n’te ji. N’ma nọ pọ́n wekanhlanmẹ lẹ. Eyin n’flin nude he n’ma dona wọn, n’nọ kàn ẹn dai.”—Chris.
AYINAMẸ: Hẹn diun dọ fie a to nuplọn te na we dotẹnmẹ nado ze ayiha do fidopo. Hẹn filọ do wiweji bo ma dike nulẹ ni to hànyàn blo.
a Sọn owe lọ The Shallows—What the Internet Is Doing to Our Brains mẹ.