Etẹwẹ Gbekanlin Vẹẹ Ṣẹ́ṣẹ́ He Yin Nùdego to Osọhia Weta 17 mẹ lọ Yin?
Gblọndo Biblu tọn
Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ he yin nùdego to Osọhia weta 17 mẹ lọ yin ohia titobasinanu de tọn, ehe tindo yanwle lọ nado hẹn pọninọ yọnbasi to akọta aihọn tọn lẹ ṣẹnṣẹn bo yin afọzedaitọ yetọn. To tintan whenu, titobasinanu enẹ nọ yin yiylọdọ Alẹnu Akọta lẹ tọn bọ to egbehe e nọ yin yiylọdọ Plidopọ Akọta lẹ tọn (ONU).
Nudọnamẹ delẹ he gọalọ nado yọ́n nuhe gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ nọtena
Pipli tonudidọ tọn de. Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ tindo “ota ṣinawe” he nọtena “osó ṣinawe” podọ “ahọlu ṣinawe,” kavi huhlọn gandudu tọn lẹ. (Osọhia 17:9, 10) To Biblu mẹ, gandudu lẹ nọ saba yin alọdlẹndo to yẹhiadonu-liho taidi osó lẹ po gbekanlin lẹ po.—Jelemia 51:24, 25; Daniẹli 2:44, 45; 7:17, 23.
Apajlẹ pipli tonudidọ tọn aihọn tọn lẹpo to pọmẹ tọn. Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ tindo awusọhia dopolọ hẹ gbekanlin ota ṣinawenọ he yin nùdego to Osọhia weta 13 mẹ lọ, ehe nọtena pipli tonudidọ tọn aihọn tọn lẹpo to pọmẹ. Gbekanlin awe lọ lẹ tindo ota ṣinawe, azò ao, bosọ tindo oyín nùzinzan tọn lẹ. (Osọhia 13:1; 17:3) Yé di yede sọmọ bọ mí ma gán dọ dọ e yinmọ gbọn kosọ dali. Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ yin boṣiọ kavi apajlẹ pipli tonudidọ tọn aihọn tọn lẹpo to pọmẹ tọn.—Osọhia 13:15.
Huhlọn etọn nọ wá sọn gandudu devo lẹ si. Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ “wá sọn” huhlọn gandudu tọn devo lẹ mẹ to linlẹn lọ mẹ dọ yewlẹ wẹ do e ai.—Osọhia 17:11, 17.
Tindo kanṣiṣa hẹ sinsẹ̀n. Babilọni Daho lọ, enẹ wẹ sinsẹ̀n lalo lẹpo to pọmẹ, sinai do gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ ji, ehe dohia dọ pipli sinsẹ̀n tọn lẹ nọ yinuwado gbekanlin lọ ji.—Osọhia 17:3-5.
De yẹyi sọn Jiwheyẹwhe go. Gbekanlin lọ “gọ́ na oyín nùzinzan tọn lẹ.”—Osọhia 17:3.
Nuyiwa etọn na doalọte na ojlẹ de. Gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ na yin zizedlan “odò mapote lọ mẹ,”a kavi yin alọhẹndotena na ojlẹ de whẹpo do gọwá aimẹ.—Osọhia 17:8.
Dọdai Biblu tọn mọ hẹndi
Gbọ mí ni gbadopọnna lehe Plidopọ Akọta lẹ tọn gọna pipli he jẹnukọnna ẹn, yèdọ Alẹnu Akọta lẹ tọn ko hẹn dọdai Biblu tọn he gando gbekanlin vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ lọ go di do.
Pipli tonudidọ tọn de. Plidopọ Akọta lẹ tọn nọ nọgodona tito tonudidọ tọn, na e nọ hẹn ẹn diun dọ “Otò he e bẹhẹn lẹpo duvivi jlọjẹ dopolọ lẹ tọn.”b
Apajlẹ pipli tonudidọ tọn aihọn tọn lẹpo to pọmẹ tọn. To 2011, otò 193tọ biọ anademẹ Plidopọ Akọta lẹ tọn glọ. Enẹwutu, ONU nọ sọalọakọ́n dọ emi yin afọzedaitọ suhugan akọta he tin to aigba ji po mẹhe to aihọn lọ mẹ lẹ po tọn.
Huhlọn etọn nọ wá sọn gandudu devo lẹ si. Plidopọ Akọta lẹ tọn yin didoai gbọn akọta he e bẹhẹn lẹ dali bo ma nọ yinuwa zẹ̀ dogbó huhlọn po aṣẹpipa he yé na ẹn po tọn go.
Tindo kanṣiṣa hẹ sinsẹ̀n. Alẹnu Akọta lẹ tọn po Plidopọ Akọta lẹ tọn po ko mọ godonọnamẹ sinsẹ̀n aihọn tọn lẹ tọn yí whlasusu.c
De yẹyi sọn Jiwheyẹwhe go. Plidopọ Akọta lẹ tọn yin didoai nado “hẹn jijọho po hihọ́ po tin-to-aimẹ lẹdo aihọn pé.”d Dile etlẹ yindọ yanwle ehe gán taidi nuhe jẹna pipà, ONU to yẹyi desọn Jiwheyẹwhe go gbọn didọ dali dọ emi to nuhe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ wẹ gán basi lọ wà.—Salmu lẹ 46:9; Daniẹli 2:44.
Nuyiwa etọn na doalọte na ojlẹ de. Alẹnu Akọta lẹ tọn, he yin didoai ojlẹ vude to Wẹkẹ-Whàn I godo nado hẹn jijọho gbọṣi aimẹ, gboawupo nado hẹnalọdotena hunyanhunyan lẹ lẹdo aihọn pé. Nuyiwa etọn lẹ doalọte to whenue Wẹkẹ-Whàn II gbajẹgbonu to 1939. To 1945, whenue Wẹkẹ-Whàn II wá vivọnu godo, Plidopọ Akọta lẹ tọn yin didoai. Lẹndai etọn lẹ, nuyiwa etọn lẹ po aliho he mẹ e yin tito basina te po yin nudopolọ pẹpẹ hẹ dehe Alẹnu Akọta lẹ tọn tindo.
a Sọgbe hẹ wezẹhomẹ de, hogbe Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo “odò mapote” zẹẹmẹdo “odò he siso taun bo ma gán yin jijlẹ de.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Lẹdogbedevomẹ Biblu tọn, Parole de Vie, lilẹ́ hogbe enẹ do “odò madodogbó.” To Biblu mẹ, hogbe ehe nọ dlẹnalọdo nọtẹn kavi ninọmẹ mẹhe to glọ̀ndo mẹ de tọn, fihe mẹlọ ma gán wà nudepope te.
b Pọ́n Hosọ 2tọ to Kandai Gbemima Plidopọ Akọta lẹ Tọn tọn mẹ.
c Di apajlẹ to 1918, pipli de he ze afọ sinsẹ̀n Plọtẹstant susu tọn dai to Amelika lá dọ gbọn Alẹnu Akọta lẹ tọn gblamẹ wẹ “Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na nọ yí aṣẹpipa tonudidọ tọn zan to aigba ji.” To 1965, afọzedaitọ Buddha-sẹ̀ntọ, Katoliki, ṣọṣi Orthodoxe Whèzẹtẹn-waji tọn, Hindu-sẹ̀ntọ, Malenu, sinsẹ̀n Ju po Plọtẹstant po tọn lẹ pli dopọ to San Francisco nado nọgodona Plidopọ Akọta lẹ tọn bo hodẹ̀ do ota etọn mẹ. Podọ to 1979, Papa Jean Paul II dọ dọ todido emitọn wẹ yindọ Plidopọ Akọta lẹ tọn “na zindonukọn zọnmii taidi titobasinanu daho hugan he nọ hoavùn na jijọho po dodowiwa.”
d Pọ́n Hosọ 1 to Kandai Gbemima Plidopọ Akọta lẹ Tọn tọn mẹ.