Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
Mẹnu wẹ otọ́ Josẹfu tọn?
Josẹfu he yin whlẹpatọ de to Nazalẹti wẹ yin otọ́ mẹgopọntọ Jesu tọn. Ṣigba, mẹnu wẹ otọ́ Josẹfu tọn? Kúnkan Jesu tọn he tin to Wẹndagbe Matiu tọn mẹ donù dawe de go he yin Jakọbu, ṣigba Luku dọ dọ Josẹfu yin “visunnu Heli tọn.” Naegbọn vogbingbọn mọnkọtọn do tin?—Luku 3:23; Matiu 1:16.
To whenue Matiu dọ dọ, “Jakọbu ji Josẹfu,” hogbe Glẹkigbe tọn de wẹ e yizan nado dohia hezeheze dọ Jakọbu wẹ yin otọ́ jọnun Josẹfu tọn. Enẹwutu, kúnkan whẹndo tọn jọnun Josẹfu tọn hodọ wẹ Matiu te, yèdọ hukan gandudu tọn Davidi tọn he gblamẹ jlọjẹ sọgbe hẹ osẹ́n lọ nado dugán yin yíyí na Jesu he Josẹfu yin otọ́ mẹgopọntọ etọn.
To alọ devo mẹ, kandai Luku tọn dọmọ: ‘Josẹfu, visunnu Heli tọn.’ Hogbe lọ “visunnu” sọgan sọ zẹẹmẹdo “ovisu.” Linlẹn mọnkọtọn yin mimọ to Luku 3:27 mẹ, fie Ṣealtiẹli he otọ́ etọn jọnun yin Jẹkonia yin nùdego te taidi “visunnu Nẹli tọn.” (1 Otànnugbo lẹ 3:17; Matiu 1:12) Ṣealtiẹli na ko dà viyọnnu Nẹli tọn de he sin yinkọ yè ma yọnẹn bo gbọnmọ dali lẹzun ovisu Nẹli tọn. Linlẹn dopolọ mẹ wẹ Josẹfu yin “visunnu” Heli tọn te, na e dà viyọnnu Heli tọn Malia wutu. Enẹwutu, kúnkan whẹndo tọn jọnun Jesu tọn “to agbasa-liho” hodọ wẹ Luku te, yèdọ gbọn onọ̀ jọnun etọn Malia gblamẹ. (Lomunu lẹ 1:3) Gbọnmọ dali, Biblu na mí kúnkan whẹndo tọn Jesu tọn voovo awe he yọ́n-na-yizan.
Avọ̀ po ahó tẹlẹ po wẹ tin-to-aimẹ to ojlẹ Biblu tọn mẹ?
Sekanfun he yin sinmẹ diọ na de he ko tin jẹnukọnna 135 W.M. yin mimọ to odò de mẹ sẹpọ Ohù Kúkú
Ofún lẹngbọ, gbọgbọẹ po kanklosọ́ lẹ po tọn wẹ nọ yin yiyizan hugan nado wleawuna avọ̀ to hohowhenu. Avọ̀ he gbayipe hugan lẹ wẹ avọ̀ kanlin-fún tọn lẹ bọ Biblu nọ saba dlẹnalọdo avọ̀ he yè yí lẹngbọ-fún po kanlin-fún lẹ po do basi. (1 Samuẹli 25:2; 2 Ahọlu lẹ 3:4; Jobu 31:20) Sekan-tin wunmẹ de he okàn etọn nọ yin yiyizan nado lọ̀n alavọ, nọ yin dido to Egipti po Islaeli po. (Jenẹsisi 41:42; Jọṣua 2:6) Vlavo Islaelivi he nọgbẹ̀ to ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ ma nọ do sekanfun, ṣigba Owe-wiwe lẹ donù sekanfun wunmẹ de go he nọ yin yiyizan to Pẹlsia. (Ẹsteli 1:6) Avọ̀ sẹ́da tọn yin avọ̀ akuẹgegenu tọn de, bọ vlavo ajọwatọ tomẹyitọ lẹ kẹdẹ wẹ nọ hẹn ẹn wá sọn Whèzẹtẹn Asie tọn.—Osọhia 18:11, 12.
Owe lọ Jesus and His World dọmọ: “Sinmẹ voovo wẹ sekanfun lẹ nọ tindo, yèdọ wewe ṣéṣé kakajẹ sinmẹ he taidi yuu bo flusọ́ lẹ ji.” Humọ, yè nọ saba diọ sinmẹ na sekanfun lẹ. Ahó akuẹgegenu tọn de he tindo sinmẹ vẹẹ flusọ́ nọ yin finfinyọ́n sọn nutogbẹ̀ he ma tindo ohú lẹ mẹ. Atin, adọ̀, amà po wánvú voovo lẹ po wẹ nọ yin yiyizan nado wleawuna ahó he tindo sinmẹ vẹẹ, koklo-jonọ, juju po yuu po.