Dọdai He Ko Mọ Hẹndi Lẹ

Mí ko dọho wayi gando lehe bokọnọ Delphes tọn na nudọnamẹ agọ̀ lẹ do go, ehe zọ́n bọ ahọlu Pẹlsia tọn gbawhàn ahọlu Crésus tọn. To vogbingbọn mẹ, Biblu bẹ dọdai ayidego tọn lẹ hẹn gando ahọlu Pẹlsia tọn go bọ popolẹpo mọ hẹndi.

Nudi owhe 200 whẹpo ahọlu Kilusi do yin jiji, Isaia he yin yẹwhegán Heblu de dọ dọdai dọ Kilusi wẹ na gbawhàn tòdaho huhlọnnọ Babilọni tọn.

Isaia 44:24, 27, 28: “Nuhe Jehovah, Mẹflitọ towe dọ die, . . . ‘Mẹhe dọna otọ̀ he siso lẹ dọ, “Mì hú, podọ tọ̀sisa mìtọn lẹpo wẹ yẹn na hẹn hú pete”; Mẹhe dọ gando Kilusi go dọ, “Lẹngbọhọtọ ṣie wẹ ewọ, bọ ewọ nasọ hẹn ojlo ṣie lẹpo di mlẹnmlẹn”; Mẹhe dọ gando Jelusalẹm go dọ, “E na yin vivọgbá,” podọ gando tẹmpli lọ go dọ, “Dodonu towe na yin didoai.”’”

Sọgbe hẹ whenuho-kantọ Glẹkinu Hérodote, awhànpa Kilusi tọn diọkọna osin Tọ̀sisa Euflate tọn he nọ sà gbọn tòdaho Babilọni tọn mẹ lẹ. Ayiha he Kilusi kàn ehe zọ́n bọ awhànfuntọ etọn lẹ gbọn tọ̀sisa he ko hú yìdo lọ mẹ biọ tòdaho lọ mẹ. To whenue Kilusi ko yí tòdaho lọ godo, e tún Ju he ko yin kanlinmọ to Babilọni lẹ dote nado lẹkọyi whé bo vọ́ Jelusalẹm he ko yin vivasudo sọn owhe 70 die lọ gbá.

Isaia 45:1: “Nuhe Jehovah dọna mẹyiamisisadode etọn die, yèdọ Kilusi, mẹhe yẹn ko hẹn adusilọ etọn go nado hẹn akọta lẹ zun mẹmẹglọ to nukọn etọn, nado yí adánwanu sọn ahọlu lẹ si, nado hùn họngbo awe topọ lẹ to nukọn etọn, bọ họngbo lọ lẹ ma na yin súsú.”

Pẹlsianu lẹ biọ tòdaho lọ mẹ gbọn họngbo daho vi-awenọ lọ nù, na họngbo lọ yin winwọn do nùvo wutu. Eyin Babilọninu lẹ ko sèhó gando tito Kilusi tọn go wẹ, yé na ko sú họngbo he tọ́n do tọ̀sisa lọ ji lẹpo. Amọ́, tòdaho lọ yin jijodo matin hihọ́.

Dọdai ayidego tọn ehe yin dopo poun to dọdai susu he Biblu dọ bọ yé mọ hẹndi lẹ mẹ.a To vogbingbọn mẹ na nuhe gbẹtọ lẹ nọ dọ gando sọgodo go, ehe yé nọ saba dọ do yẹwhe lalo yetọn lẹ tamẹ, Mẹhe yin asisa dọdai he to Biblu mẹ lẹ tọn dọmọ: “Yẹn ko nọ dọ kọdetọn lọ sọn bẹjẹeji, bosọ nọ dọ nuhe ma ko yin wiwà lẹ sọn whenu dindẹn jẹnukọn.”—Isaia 46:10.

Jiwheyẹwhe nugbo lọ, mẹhe nọ yin Jehovah kẹdẹ wẹ sọgan dọ onú mọnkọ. Zẹẹmẹ yinkọ enẹ tọn wẹ “E Nọ Hẹn Nado Lẹzun.” E dohia dọ e tindo nugopipe nado yọ́n nuhe na jọ to sọgodo lẹ bosọ nọ hẹn yé sọgbe hẹ ojlo etọn. Enẹ hẹn mí kudeji dọ nuhe e dopà etọn lẹpo wẹ e na hẹndi.

DỌDAI HE TO HẸNDI MỌ TODIN LẸ

Be a jlo na yọ́n nue dọdai Biblu tọn lẹ dọ gando ojlẹ mítọn go ya? Nudi owhe 2 000 die, Biblu dọ dọdai dọ “ojlẹ awusinyẹn tọn he vẹawu nado pehẹ lẹ” na wá tin “to azán godo tọn lẹ mẹ.” Etẹ sin azán godo tọn lẹ wẹ? E ma yin azán godo tọn aigba kavi gbẹtọ lẹ tọn gba, amọ́ avùn, yajiji po awufiẹsa po he gbẹtọ lẹ to oyà etọn ji sọn owhe fọtọ́n lẹ die tọn wẹ. Mì gbọ mí ni gbadopọnna dọdai delẹ he to hẹndi mọ to “azán godo tọn lẹ” mẹ.

2 Timoti 3:1-5: “To azán godo tọn lẹ mẹ . . . , gbẹtọ lẹ na yin wanyina mẹdetiti tọ́, wanyina akuẹtọ, awagundotọ, saklanọ, nùzantọ, tolivẹ do mẹjitọ lẹ go tọ́, mayọndagbenọ, nugbomadọtọ, owanyi jọwamọ tọn matindotọ, gbigbọ gbekọndopọ tọn matindotọ, mẹhẹngbletọ, wazẹjlẹgonọ, kanylantọ, owanyi dagbewà tọn matindotọ, mẹdehiatọ, tasinyẹntọ, mẹhe nọ gbọn kikla dali yigo, wanyina gbẹdudu tọ́ kakati nido yin wanyina Jiwheyẹwhe tọ́, mẹhe tindo awusọhia jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn, ṣigba bo mọ́n huhlọn etọn.”

Be hiẹ lọsu ma mọdọ jijọ enẹlẹ to susudeji to ojlẹ mítọn mẹ ya? Be a doayi e go dọ mẹhe yiwanna yede bo yiwanna akuẹ bosọ nọ yigo lẹ wẹ lẹdo mí ya? Be a ma mọdọ mẹsusu wẹ to hẹngogonọ yin dogọ bo ma nọ jlo na kọngbedopọ hẹ mẹdevo lẹ ya? A na ko sọ doayi e go dọ tolivivẹ ovi lẹ tọn to susudeji bọ gbẹtọ lẹ to paa mẹ yiwanna gbẹdudu hú Jiwheyẹwhe. Podọ ninọmẹ lọ fọ́n bo to yinylan deji.

Matiu 24:6, 7: “Mì na sè awhàn zingidi po awhàn linlin lẹ po. . . . Akọta na fọ́n do akọta ji podọ ahọluduta do ahọluduta ji.”

Mẹdelẹ dọ dọ mẹhe awhàn ko hù sọn 1914 lán to livi donu 100 ji, sọha de he yiaga hú tòvi otò susu tọn. Pọ́n avi, awubla gọna awufiẹsa mẹhe go omẹ planplan enẹlẹ gando lẹ tọn. Be ehe ko hẹn mẹlẹ lẹnnupọn bọ yé doalọtena awhàn wẹ ya?

Matiu 24:7: “Núdùdù whèdomẹ . . . na tin.”

Dodinnanu de dohia dọ: “Mahopọnna dọ mí tindo núdùdù he na pé mẹlẹpo, gbẹtọ livi donu 815—yèdọ mẹdopo to ṣinẹnẹ ji—wẹ gbẹ́ nọ dọ́ huvẹ egbesọegbesọ. Nuhe tlẹ ylan wẹ yindọ, mẹdopo to atọ̀n ji wẹ ma nọ mọ núdùdù hunsindagbe tọn dù.” (Programme alimentaire mondial) Linlin de dohia dọ nudi yọpọvu livi donu atọ̀n wẹ nọ kú huvẹ to whemẹwhemẹ.

Luku 21:11: “Aigba sisọsisọ daho lẹ na tin.”

To owhe dopo mẹ, aigba sisọsisọ flinflin 50 000 nkọ wẹ nọ jọ. To whemẹwhemẹ, nudi aigba sisọsisọ 100 wẹ nọ hẹn ohọ̀ lẹ gble jẹ obá de mẹ, bọ e whè gbau dopo nọ hẹnnugble taun. Linlin de dohia dọ, bẹsọn 1975 jẹ 2000, gbẹtọ 471 000 wẹ aigba sisọsisọ hù.

Matiu 24:14: “Yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn ehe na yin didọ to aigba fininọ lẹpo ji taidi okunnu de na akọta lẹpo, podọ whenẹnu wẹ opodo lọ na wá.”

Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ he lán to livi donu ṣinatọ̀n ji, ko to wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lá pé to nudi otò 240 mẹ. Yé nọ lá wẹndagbe lọ to filẹpo, yèdọ to tòdaho lẹ, gbétatò lẹ po zungbo lẹ po mẹ, podọ to osó lẹ ji. Dọdai lọ dọ dọ whenue azọ́n ehe na ko yin wiwà jẹ fie Jiwheyẹwhe jlo, “opodo lọ na wá.” Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo? E zẹẹmẹdo dọ gandudu gbẹtọ lẹ tọn na doalọte bọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na bẹ azọ́n jẹeji. Dọdai tẹlẹ wẹ na mọ hẹndi to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn glọ? Hia hosọ he bọdego lẹ.