Jehovakwe mä dimikai kukwe jökräbiti ta yei mäkwe tö ngwan

1, 2. ¿Kukwe ben nita ja tuin kä nengwane ye erere meden ben nitre judío nämäne Babilonia nikaninta Jerusalén yekwe ja tuani? (Recuadro “Ageo, Zacarías aune Esdras näire” mikadre ñärärä).

¿DRE rabai bare ja känenkäre ye tä mä mike töbike krubäte? Nane sribi nianinte mäkän, mäkwe mä mräkätre ngübai ño ye tä mä mike töbike. Nitre gobranka ñan tä kärekäre aune kukweta kwetre jabätä yebätä ja mräkätrekwe mräkä kwe ngübai ño, ye töibikata nemen kwetre, gobrantre tä ja mike ni rüere o kukwe drie rüere. Kukwe ne erere ben mäta ja tuin ngwane, Jehovakwe nitre israelita dimikani ño ja tuani kwetre kukwe ne erere ben, yekwe mä dimikai.

² Nitre judío nünanbare käre Babilonia ye nämäne tödeka ribere krubäte jai, jondron nämäne krubäte kwetre Babilonia aune nämäne nüne kwin ye tuametrekäre, biti rikadre kä mada ñan gare ietre yekänti. Kä nikani braibe ta namani kä yekänti ngwane, ngwian ñan namani krubäte kwetre, gobran ñan namani sribire kwin aune ja mika nämäne niaratre rüere yebe ja tuani kwetre. Niaratre ruäre ye kräke ñan namani nuäre templo sribedre Jehová kräke ye sribekäre. Ye medenbätä Jehovakwe, niara kukwei niekä Ageo aune Zacarías juani niaratre miketa dite kä 520 Kristo känenkri (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Kukwe ne rabai gare nie, nitre Ngöbö kukwe niekä yekwe sribibare kwin krubäte, akwa kä nikani 50 ta ye ngwane, nitre judío ye di näkäninteta. Ye ngwane Esdras ni ie Lei copia sribe nämäne gare kwin krubäte nämäne Babilonia nikani Jerusalén niaratre dimikakäre aune töi mikakäre kukwe metre ye mike nuaindre käne jai (Esd. 7:​1, 6).

3. ¿Kukwe ngwantarita meden rabai gare nie? (Proverbios 22:19).

³ Nitre Ngöbö kukwe niekä Ageo bätä Zacarías käkwe kukwe mikani gare yekwe nitre Jehová mikaka täte kirabe dimikani tö ngwen Jehovai ja mikani niaratre rüere yebiti ta, ye erere arato nita ja tuin kukwe ben nengwane yebätä ni dimikai kwe (ñäkädre Proverbios 22:19 yebätä).b Jehovakwe dre niebare juta kwe ie Ngöbö kukwe niekä Ageo aune Zacarías ye köböire ye rabai gare nie, aune nikwe ja kitai Esdras yebätä arato. Kukwe ruäre ngwantarita rabai gare nie: ¿Nitre judío ja tuani kukwe tare ben, kä mikaninkä kwe Babilonia ye ngwane ye matani ño bätätre? Nita ja tuin kukwe tare keta kabre ben akwa, ¿ñobätä nikwe Ngöbö töi ye mikadre nuaindre käne jai? ¿Dre ni dimikai tö ngwen bäri Jehovai kukwe jökrä yebiti ta?

NITRE JUDÍO JA TUANI KUKWE TARE BEN YE MATANI ÑO BÄTÄTRE

4, 5. ¿Kukwe ruäre medenbätä nitre judío di nianinkä nie raba?

⁴ Nitre judío nikaninta Jerusalén ye ngwane, sribi namani krubäte nuaindre ietre. Kä braibe te templo sribebareta kwetre aune ürä templo yekwe mikaninta kwetre (Esd. 3:​1-3, 10). Kä namani juto krubäte bätätre akwa kä braibe te kä namani juto bätätre. Ñobätä ñan aune sribi templo yebätä ye ñan aibe namani nuaindre, ñakare aune ju kwetre ye namani sribedre ietre aune nüra namani nökadre ietre mräkätre kwe bukakäre (Esd. 2:​68, 70). Akwa niaratre rüe ye ñan namani kwekebe kise miriani jabätä ñakare aune namanintre kukwe ükete ne kwe ñaka templo ye sribedre jankunu (Esd. 4:​1-5).

⁵ Nitre judío yekwe ngwian ñan nämäne krubäte aune gobran ñan namani sribire kwin yebe nämäne ja tuin. Kä ye ngwane, niaratre käi ye nämäne gobranka persa ye kisete. Kä 530 Kristo känenkri rei Ciro krütani ye ngwane, Cambises namani niara täte, niarakwe campaña nuainbare ne kwe rabadre juta Egipto ye den jai. Niaratre nikani ye ngwane, nikanintre kä Israel yekänti ta, yete ñö käräbare kwe, mrö käräbare kwe aune ju käräbare kwe ja dibiti, nitre judío ie. Yebätä kukwe namani nakainkä bäri blo raba ruin ie. Rei Darío 1 (kena) namani gobrane ye ngwane, nitre ye nakaninkä ja rüere bentre, ñobätä ñan aune gobran ñan nämäne sribire kwin aune ngwian ñan nämäne krubäte kwetre. Yebätä nitre judío kwati nikaninta Jerusalén yekwe mräkätre ngübadi ño ye namani mike töbike. Kukwe namani niaratre mike töbike yebätä bäri kwin ñaka templo sribedreta namanintre nütüre (Ageo 1:2).

6. ¿Kukwe meden mada ben nitre judío ja tuani aune Zacarías dre mikani gare metre ietre? (Zacarías 4:​6, 7).

⁶ (Ñäkädre Zacarías 4:​6, 7 yebätä).c Nitre judío yekwe ngwian ñan nämäne krubäte, gobrantre ñan nämäne sribire kwin aune ja mika nämäne niaratre rüere arato. Kä 522 Kristo känenkri ye ngwane, nitre rüe yekwe templo sribe nämäne ye ketaninbätä. Akwa Jehovakwe nitre judío ye dimikai üai deme kwe yebiti aune kukwe keta kabre nämäne niaratre ketebätä ye Jehovakwe diainkä Zacarías mikani gare metre ietre. Kä 520 ye ngwane, rei Darío käkwe nitre rüe nämäne templo sribe nämäne ketebätä ye dianinkä aune, ngwian biani kwe nitre judío ie ne kwe rabadre templo sribere jankunu aune nitre nämäne ütiäte kä yekänti rabadre nitre judío dimike ribebare kwe (Esd. 6:​1, 6-10).

7. ¿Nitre judío Ngöbö töi mikani nuaindre käne jai ye köböire dre kwin namani kwetre?

⁷ Nitre Jehová mikaka täte yekwe templo sribedre ye mikai nuaindre käne jai ngwane, Jehovakwe dimikai käbämikani kwe ietre, ni Ngöbö kukwe niekä Ageo aune Zacarías yekwe mikani gare (Ageo 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16). Nitre Ngöbö kukwe niekä, nitre judío dimikani ye köböire kä 520 ye ngwane, templo sribe ye kömikaninta kwetre aune kä jämi niken krärike ta ngwane templo ye namanina bare täte jökrä ietre. Kukwe tare ben ja tuani kwetre yebiti ta, Ngöbö töi mikani nuaindre käne kwetre jai. Yebätä Jehovakwe dimikani jondronbiti aune ja üairebiti. Ye köböire Jehová mikani täte metre kwetre aune kä jutobiti (Esd. 6:​14-16, 22).

NGÖBÖ TÖITA ÑO YE MÄKWE MIKA KÄNE

8. ¿Ageo 2:4 ye tä ni dimike ño Gobran Ngöbökwe mike käne? (Nota mikadre ñärärä).

⁸ Ja tare nikadi kri krubäte ye nibira ja ken. Yebätä, nikwe kukwe driedre nieta nie ye nikwe mikadre täte nengwane ye bäri ütiäte (Mar. 13:10). Ngwian ñan tä nemen nie ja ngübakäre, gobrantre tä ja mike kukwe driere rüere yebätä ñan tä nemen nuäre ni kräke ja töi mikakäre kwatibe kukwe driere. ¿Dre ni dimikai Gobran Ngöbökwe ye mike käne? “Jehová nitre rükä jie ngwanka”d tä ni kiri ye ie tö ngwandre. Bäri ütiäte krubäte kä nengwane nikwe Gobran Ngöbökwe mikadre käne aune niarakwe ni dimikai. Aisete ñaka kä jürä ngwandre jire chi jabätä (ñäkädre Ageo 2:4 yebätä).e

9, 10. ¿Kukwe nieta Mateo 6:33 ye namani bare ño ja mräkätre gure itibätä?

⁹ Ani töbike ja mräkätre gure Oleg aune Irina yebätä,f niaratre ye prekursor. Ja kwitani kwetre konkrekasion keteiti dimikakäre ngwane, sribi nianinte kän, ñobätä ñan aune kukwe tare nämäne nemen bare juta yekänti. Bäsi kä kwati näre sribi kwin ñan kwani ietre, Jehová nämäne niaratre dimike aune tarere ye tuani kwetre arato ja mräkätrekwe niaratre dimikani. ¿Drekwe niaratre dimikani ja ngwen dite? Kenanbe Oleg namani töbike, akwa niara tä niere: “Nun nämä ja töi mike kwatibe kukwe driebätä käre, ye köböire dre bäri ütiäte ye nämä käre nun töibätä”. Oleg aune Irina nämäne sribi känene akwa jämi kwen ietre ye ngwane, kukwe driebare käre kwetre.

¹⁰ Bati, niaratre nämäne kukwe driere nükaninta gwi ye ngwane, ja ketamuko iti kwin kwe käkwe dikakabare 160 kilómetro o (100 milla) aune mrö jäntäni bolsa krobu kräketre niebare ni iti nünanka niaratre ken yekwe ietre. Oleg tä niere: “Mada bati rababa gare metre nunye Jehová töita nunbätä arato ja mräkätre konkrekasionte. Erametre nita ja tuin kukwe ñan kwin ben aune kukwe nuain ñan raba jire tä nemen tuin, akwa Jehová ñaka nitre niara mikaka täte ye käi kwitekä jabiti” (Mat. 6:33).

11. Nikwe ja töi mikai kwatibe Jehová töi nuainbätä ngwane, ¿dre kwin rabai nikwe?

¹¹ Ja töi mikadre kwatibe nitre mike ja tötikaka ie Jehová tö, ñobätä ñan aune yebiti nitre tä nemente kwäre. Nibi gare párrafo 7 nie erere, Ageokwe nitre judío töi mikani templo sribereta. Munkwe üra nökata niebare kwe ie, ye abokän kä ruäre te munkwe ñaka sribibare ye munkwe käi kwitaka jabiti niebare kwe ie ye kwrere. Niaratrekwe sribi kömikadre krire kena ye kwrere mikadre tuin kwetre jai. Niaratrekwe ja mikai täte ngwane Jehovakwe kukwe kwin mikai nemen bare kräketre käbämikani kwe ie (Ageo 2:​18, 19). Niaratre erere Jehovakwe sribi mikani ni kisete ye ni töi juto biare nuainkäre ngwane niarakwe kukwe kwin mikai nemen bare ni kräke ye tädre gare metre nie.

DRE NUAINDRE TÖ NGWANKÄRE BÄRI JEHOVAI

12. ¿Ñobätä Esdras aune nitre nämäne näin ben ye nämäne tödeka ribere krubäte jai?

¹² Kä 468 Kristo känenkri ye ngwane Esdras dikakabare Babilonia nemen Jerusalén nitre judío grupo ketebukäre yebe. Niaratre nämäne tödeka ribere jai nänkäre ji yebiti. Ñobätä ñan aune ji ye käme aune niaratre nämäne oro aune ngwian, jondron ütiäte krubäte ye ngwen yebätä nitre gokä ja töi mikadre gore niaratre kän ngwane rabadre nuäre kräketre gokäre (Esd. 7:​12-16; 8:31). Niaratre nämänena näin kä jüräbe kwärä, bätuakäre mada juta Jerusalén yete kä ñan namani kwin, nitre nämäne nüne braibe yete, ki aune jukwe nämäne ngidianinte jutuabare ietre. ¿Esdras kukwe bämikani ye tä ni dimike ño tö ngwen Jehovai?

13. ¿Dre Esdras dimikani tö ngwen bäri Jehovabiti? (Nota mikadre ñärärä).

¹³ Juta Jehovakwe ye nämäne ja tuin kukwe tare ben ngwane Jehová nämäne dimike ño ye tuani Esdrakwe. Kä 484 ye ngwane, rei Asuero käkwe nitre jökrä nämäne nüne juta gobrain nämäne juta persiakwe ye kämika mananbare ye ngwane Esdras nämäne nüne Babilonia raba ruin nie (Est. 3:​7, 13-15). Esdras nämäne kukwe tare te ñobätä ñan aune nitre judío rä öta nämäne. Aisete nitre judío “jökrä käkwe ja ükaninkrö” ayunakäre aune bikabare tidrä kwe Jehovabätä ne kwe niaratre mikadre kwäre kwe (Est. 4:3). Esdras bätä nitre judío ñan nämäne kukwe ngübare namani bare aune nitre ja töi mikani nitre judío mürie kete ye ara jire nakani ye ngwane ja namani ruin ño ietre yebätä töbike (Est. 9:​1, 2). Kukwe tare ben Esdras ja tuani aune niara nuaninte ye käkwe niara mikani bäri dite ja tuadre kwe kukwe bäri tare ben ja känenkäre ye kräke aune Jehová raba juta kwe mike kwäre ie nämäne tö ngwen ye namani bäri dite.g

14. ¿Meri testiko iti kän sribi nianinte ngwane dre nükani gare metre ie?

¹⁴ Nita ja tuin kukwe tare ben ye näire Jehovata ni dimike ño tä nemen gare nie ngwane nita nemen tö ngwen bäri ie. Ani töbike meri testiko iti Anastasia yebätä, niara nünanka Europa. Nitre sribikä niarabe nämäne niara töi mike ja dibiti ja mike política yete, yebätä sribi tuanimetre kwe ja ngwankäre neutral. Anastasia tä niere: “Käre ti nämäne sribire aisete ngwian nämä käre tikwe akwa tikwe sribi tuametreba ye ngwane ngwian ñan rababara tie”. Tä niere arato: “Tikwe blitaba Jehovabe kukwe yebätä aune niara ti ngübaba kwin krubäte. Köbö madate sribi ñan rabaira tikwe ngwane tikwe ñan kä jürä ngwain jabätä, ñobätä ñan aune Jehovakwe ti ngübabare ño ye niena gare tie. Ti Rün kri kä kwinbiti Jehová tä ti ngübare ño gwäune ye erere ti ngübadi kwe ja känenkäre ye gare metre tie”.

15. ¿Drekwe Esdras dimikani tö ngwen jankunu Jehovabiti? (Esdras 7:​27, 28).

¹⁵ Esdras nämäne nire ye ngwane käre Jehová nämäne ben ye tuani kwe. Jehová nämäne niara dimike ño yebätä töbikataribare kwe yekwe dimikani tö ngwen jankunu Jehovai. “Jehová Ngöbö tikwe tä tibe” ye tä tikani Esdras 7:​27, 28 yebätä töbike (ñäkädrebätä).h Tärä Esdras ye niara ara käkwe tikani yekänti bärike jire kukwe ye kädekaninteta kwe (Esd. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31).

16. ¿Jehovata ni dimike ye kukwe meden känti raba tuin bäri kwin nie? (Üai mikadre ñärärä).

¹⁶ Kukwe tä tödeka nikwe nuinte ye ngwane Jehová raba ni dimike. Ñodre, nita blite jefe ben ne kwe kä biandre ngwarbe kwe nie kwankäre gätä kri nuainta yebätä o ora ükadrete kwe nikrä ne kwe nikwe ñan gätä juandre jire chi ja bäre. Ye erere nita nuainne ngwane kukwe ngüba ñaka nikwe Jehovata nuainne ye raba ni töi mike niä. Ye köböire nita tö ngwen ie ye rabai bäri dite.

17. ¿Esdras ja töi mikani bobre ja tuani kwe kukwe ñan nuäre ben ye ngwane, ye ñokänti gare nie? (Üai kena täräkwatabätä mikadre ñärärä).

¹⁷ Esdras ja töi mikani bobre aune orabare kwe Jehovai. Sribi mika nämäne kisete ye nämäne nemen tuin kri krubäte ie ngwane töi bobre biti nämäne ja di ribere Jehovai (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5). Niara nämäne tö ngwen Ngöböi nämäne tuin nitre ie ngwane, niara dimika nämäne aune niara nämäne tödeke ño ye erere nitre nämäne tödeke (Esd. 10:​1-4). Esdras erere ngwian ñan tä nemen krubäte nikwe o ni mräkätre tä nemen bren ye tä nemen ni mike töbike aune ni ñan tä nemen ja düke kwin ye ngwane ja töi bobrebiti nikwe ja driedre Jehovai aune niarakwe ni dimikai ye ie tö ngwandre.

18. ¿Drekwe ni dimikai tö ngwen bäri Jehovai?

¹⁸ Nikwe ja tö mikai bobre aune Jehovata ni dimike bätä ja mräkätre tä ni dimike ye nikwe kain ngäbiti ngwane rabai bäri nuäre ni kräke tö ngwankäre Jehovai. Erika, yekwe monso tä nimä aune niarakwe ja tuanina kukwe tare keta kabre ben, akwa tä tö ngwen jankunu Jehovai. Monso niarakwe merire jämi därere ye ngwane, krütani kän aune kä nikani braibe ta muko kwe ye krütani kän arato. Niara tä töbike kukwe jökrä yebätä ngwane, tä kukwe ne niere: “Ruäre ngwane Jehovakwe ni dimikai ño ye ñan gare nie. Aune tä ni dimike ngwane ni töita nemen niä. Bä kabre ja mräkätre ja ketamuko tikwe tä dre niere yebiti tita ja driere Jehovai ye niara tä kukwe nuin tä nüke gare tie. Tita ja driere ietre ngwane tä nemen bäri nuäre kräketre ti dimikakäre”.

KÄRE MÄKWE TÖ NGWAN JEHOVAI

19, 20. ¿Nitre judío ñaka nikaninta Jerusalén yebätä dre raba nemen gare nie?

¹⁹ Nitre judío ñaka nikaninta Babilonia, ñobätä ñan aune ruäre ye nämäne umbre krubäte, nämäne bren o mräkätre namani ngübadre ietre. Kukwe ütiäte raba nemen gare niaratrebätä nie. Niaratre ñaka nikaninta Jerusalén akwa nitre nikaninta ye dimikani kwetre jondron keta kabrebiti (Esd. 1:​5, 6). Kä nikani 19 jire ta ye ngwane, nitre judío namani Babilonia ye nämäne jondron juen nitre nikaninta Jerusalén ye kräke, nämänena nuainne ye erere bä raba (Zac. 6:10).

²⁰ Nita sribire Jehová kräke yebätä ni tö kukwe keta kabre nuaindi niara mikakäre täte erere ñan tä nemen bare nie akwa niara tä mike tuin ütiäte krubäte jai. ¿Ñokänti gare nie? Niarakwe blitabare niara kukwe niekä Zacarías ben yebiti nemen gare nie. Nitre judío namani Babilonia nämäne ngwian aune oro juen Jerusalén yebiti Zacarías rabadre corona sribere ribebare Jehovakwe ie (Zac. 6:11). “Corona bä nuäre” sribedre yebiti nitre judío nämäne jondron juen yebiti ja ngwani mantiame kwe “ngwandre törö jai” yekäre (Zac. 6:​14, nota). Aisete nita ja di ngwen Jehová mikakäre täte kukwe ñan nuäre ben nita ja tuin yebiti ta ye niara ñaka käi kwitekä jire jabiti ye tädre gare metre nie (Heb. 6:10).

21. ¿Dre ni dimikai ñaka kä ja känenkäre ye jürä ngwen jabätä?

²¹ Nita nüne kä krüte näire yebätä nita ja tuin kukwe tare ben gare nie, akwa kukwe bäri tare kwain nakainkä ye gare nie arato (2 Tim. 3:​1, 13). Akwa nikwe ñan ja tuadremetre ganaindre töbikakwe ye ie. Jehovakwe dre niebare nitre niara mikaka täte Ageo näire ie ye ngwandre törö jai: “Tita munbe […]. Ñan kä jurä ngwan jabätä” (Ageo 2:​4, 5). Nikwe ja di ngwain täte Jehová töi ye nuainkäre ngwane niara täi nibe ye gare metre nie. Ñodre, nitre niara kukwe niekä Zacarías, Ageo aune Esdras kukwe mikani gare ye nikwe mikai täte ngwane, nikwe tö ngwandi kwatibe Jehovabiti kukwe ño erere ño rabai bare ye jökräbiti ta.