1924: Kä nikanina cien ta

RADIO SRIBEBARE KWETRE KUKWE DRIEKÄRE

Kä nikani kwati ta ja mräkätrebiti radio WBBR ye sribekäre kä Staten Island Nueva York ye känti. Kä tibien ye ükaninante kwetre ye bitikäre, edificio kri sribebare krubu kwetre krati nitre sribikä ye kräke aune mada ye abokän sribebare kwe radio ye kräke, sribi ye namanina täte ngwane, radio ye ükaninte kwetre “kukwe driekäre”. Akwa kukwe ruäre ben namani ja tuadre ietre.

Kena ye abokän antena bäri kri ye ükaite ño kwetre yebätä namani töbikadre ietre. Antena ye ngare 91 metro (300 pies), mäkädrete kri kri krububätä jai 61 metro (200 pies) kwinta jai kwärikwäri. Sribi ye ña namani bare drekebe. Akwa ja mräkätre yekwe tö ngwani Jehovai köböire namani bare. Calvin Prosser, käkwe sribibare sribi yebätä, tä niere: “Ye rabadre bare kenanbe nunye akräke nunkwe niedre: ‘Dre nunie nikwe ye mike ñärärä’”. Akwa ja mräkätrekwe Jehová käikitaninkä. Kukwe mada ben ja tuabare kwetre.

Radio ye krire sribe jatani kena aisete herramienta ñan nämäne kwen jötrö nuainkäre. Akwa kä yekänti ja mräkätre ie transmisor de radio 500 vatios kwani akwa ñan mrä. Micrófono mrä kökadre kwetre näre akwa sribibare kwetre micrófono telefonokwe yebiti. Sö febrero ye ngwane köböiti deu ja kitabare kwetre sribikäre jondron nebiti. Jondron kukwe mikadre kwe yete ye ribere nämene kwetre, aisete kantiko kantaibare kwetre. Ja mräkätre nämene kantare ye ngwane, ni kukwe ükatekä Rutherfordb käkwe llamabare telefononte ietre, ye törö kötare kwärä Ernest Lowe ie. Niara nämene kukwe nuin mente krubäte 25 kilómetros (15 millas) Brooklyn yete radiote.

“Munta kantare ye kukwe ruin minchita rüre jabe kwrere tie, ¡nibira debe! niebare Rutherfordkwe”. Ye ngwane, bätäräbe ja mräkätrekwe transmisor ye ötani, namanintre ja gaire chi akwa niaratre namanina juto ye namani gare ietre.

24 Febrero kä 1924 ye ngwane, blitabare kena radiobiti. Radio ye sribebare “Jesukwe kukwe drie manabare kräke” Rutherfordkwe niebare. Nitre ie kukwe metre Bibliabätä rükadre gare nämene iglesia ño te yebiti ta, yekäre metrere emisora ye sribebare mikani gare kwe.

Kukwe kädriebare kena ye namani bare kwin krubäte. Radio emisora WBBR ye namani ütiäte krubäte juta Ngöbökwe yete kä 33 jire te.

KUKWE MIKANI GARE METRE TA NI JI NGWANKA IGLESIATE YEBÄTÄ

Nitre ja tötikaka Bibliabätä ja ükaninkrö gätä kri nuainbare Columbus (Ohio) yekänti, julio kä 1924 ye ngwane. Nitre ja tötikaka kä jökräbiti tibien jatani gätä kri kukwe nuin. Kukwe: Árabe, alemán, escandinavo, francés, griego, húngaro, kukwe jene jenebiti blita nämäne Europa ngwitärikri ye arato, inglés, italiano, lituano, polaco, ruso aune ucraniano yebiti. Kukwe ruäre kädriebare ye mikani kukwe nuadre radio yete ta aune kukwe ükaninte ne kwe periódico Ohio State Journal kukwe mikadre gare köbö kwatire kwatire gätä yebätä.

Nitre 5,000 biti bäri käkwe kä dianinkä jai köbö jueves 24 julio yete kukwe driekäre. Ye ngwane täräkwata 30,000 jire döräibare aune ja tötika bibliabätä kömikani nitre mil jire ben. The Watch Tower käkwe köbö ye kädekani “kä ne bäri käi ngwanba juto jabätä gätä kri yete”.

Vierne julio 25 yete kukwe ütiäte namani bare.Ye abokän Rutherford käkwe ñäkäbare resolución ütiätebätä. Resolución yete ñäkäbare metre ta nitre ji ngwanka iglesiate yebätä. Yete ñäkä nämäne nitre ji ngwanka politicabätä ye ruere, iglesiabätä rüere aune nitre jondron rürübäinkä jie ngwanka yebätä, ñöbätä ñan aune “Jehovakwe kukwe biani ja nire kärekäre biankäre nitre jökrä ie ye niaratre ñaka nämäne nitre tuenmetre mike gare jai”. Ne madakäre nitre ye nämäne Sociedad de Naciones yekri ja mika aune yebiti “‘Gobran Ngöbökwe’ nämäne gobrane niebare kwetre”. Nitre ja tötikaka bibliabätä rabadre ja töi mike kwatibe kukwe ye mike gare nitre ie käbiti tibien aune ñaka rabadre kä jürä ngwen jabätä.

Dre namani bare Gätä kri ye näire ye mikakäre gare kukwe braibebiti The Watch Tower kukwe ne niebare: “Nitre braibe rükä kwrere yekwe tödeka namani dite aune namanina juto biare ja tuakäre kukwe ñokwä ye ben aune dikainte ñan raba jire”. Leo Claus ja nämene Gätä kri yete käkwe niebare: “Gätä kri ye bitikäre tödeka nunkwe rababa dite aune nun tö rababara resolución ye döräire nun käite”.

Octubre ye ngwane, nitre ja tötikaka bibliabätä käkwe tärä Ecclesiastics Indicted (Eclesiásticos denunciados) ye döräibare millone jire. Resolución ye arabebätä Rutherford käkwe ñäkäbare akwa nämänena imprimibare. Ja mräkä Frank Johnson ye käkwe täräkwata ye döräibare juta chi Cleveland (Oklahoma) yekänti. Ja mräkä Frank käkwe täräkwata doräibäre ünä kä yekänti ye bitikäre namani ngwarbe akwa kä nämä 20 minuto ne kwe ja mräkätre janandreta tuin. Akwa niara ñan raba nemen kwekebe yete ñobätä ñan aune nitre kä yekänti nämäne rubun niara kräke kukwe driebare kwe yebätä aune nämäne näin jiebiti. Yebätä ja töi mikani niken kwe ja üke iglesia nämäne tökare yete, aune tratado mikani asiento kratire kratire yete kwe arato Biblia pastorkwete mikani kwe. Niara nikani drekebe gwä ye erere jataninta küken aune ye erere nuainbare kwe iglesia krobu mada yete.

Frank nikaninta betekä kä känti nämäne jä mräkä ngübare yekänti. Gasolinera trökri nikani ja üke aune namani mokre jabiti nane nitre nämäne näin niara jiebiti rükadre yere ye mikakäre ñärärä. Nitre ye jatani yere akwa nämäntre näin carrote yebätä niara ñan gani kwetre, ye bätäräbe ja mräkätre Frankkwe nämäne kukwe driere känime ye nükani känti aune yebe niara nikani.

“Ja mräkä iti ie törö, nun rikabara juta ye bäreta ngwane, nun rikaba iglesia krämä ye bäre ta. Iglesia kratire kratire ye jukwebätä nitre nämä 50 näre. Ruäre nämä ñäke tratado yebätä aune mada abokän nämä mike tuare pastor yei. Bäsi nun rakaba. Jehovakwe nun kriemikaba aune ñaka nun tuametreba kwe ja tuin nitre ja mikaka gobran rüere yeben yebätä nunkwe debe bianba krubäte ie”.

NITRE JUTA MADATE ÑAN KÄ JÜRÄ NGWANI JABÄTÄ KUKWE DRIEKÄ

Nitre ja tötikaka bibliabätä juta madate ye ñaka kä jürä ngwani jabätä kukwe driekäre arato. Ñodre, Francia ngwitärikri Józef Krett käkwe kukwe driebare nitre käi Polonia nämäne sribire minanbätä yei ie. Gätä ükaninte kukwe kädriekäre kädekani: “Nitre krütani gaikröta ye köböi nükera” (Pronto resucitarán los muertos). Nitre kä yekänti ye nübaibare ngwane, ni sacerdote kä yekänti ye käkwe nitre nänkä iglesia kwete ye töi mikani ñan niken gätä yebätä. Ñäkäbare kwe ye ñaka mikani täte aisete nitre 5,000 jire janamane gätä yebätä, sacerdote ye janamane siba arato. Ñobätä sacerdote nämene kukwe mike täte ye mikadre gare kwe ye ja mräkä Krett käkwe ribebare ie akwa ñaka pastor käkwe ño niebare. Ja mräkä Krett ye käkwe täräkwata döräibare ye mikani gare aune nitre yete ye nämäne kukwe metre Ngöbökwe ye ribere krubäte jai niebare kwe (Amós 8:11).

África yete Claude Brown ye nikani kukwe metre ye driere kä Costa de Oro yete (kä ye kädekata nengwane Ghana). Niara kukwe kädriebare aune täräkwata döräibare kwe ye köböire kukwe metre ye namani gare jötrö ngwarbe juta yekänti. Ni nämäne ja tötike sribikäre Farmacia yete kädeka nämäne John Blankson. Ja mräkä Brown käkwe kukwe kädriebare ye kukwe nuani Johnkwe ngwane, kukwe metre kwani ie ye nükani gare bengwairebe ie. Niara tä niere: “Metrere kukwe metre ye nämä ti dimike krubäte aune ti nämä ja tötike Farmacia yekänti ti nämä kukwe ye kädriere kä jutobiti”.

Bati John nikani iglesia anglicana yekänti aune sacerdote ie kukwe ngwanintari kwe Trinidad yebätä, ñobätä ñan aune kukwe ye ñaka nämäne bibliabätä ye nämäne gare metre ie yebätä, akwa sacerdote yekwe juanintari rekäbe aune ngratebare kwe biti: “¡Mä ñan Ngöbö mikaka täte metre! ¡Mä kite chokakri! ¡kä mikekä nete!”.

John nükaninta gwi ye ngwane, kukwe tikabare kwe sacerdote yei. Sacerdote ye rikadre blite kukwe Trinidad yebätä nitre jökrä ngwärekri ribebare kwe ie akwa rekäbe sacerdotekwe juani profesor ütiäte nämäne dirire kwela farmaciabätä yekänti. Nükani kwelate ngwane, Johnkwe kukwe tikabare sacerdote ie bäkänäya ngwanintari profesorkwe ie.

—Nuaiba tikwe ri profesor—, niebare Johnkwe kukwei gäre.

Johnkwe kukwe tikadre sacerdote ie ne kwe ngite kitadre ta kwe biti ribebare profesorekwe ie. Ye ngwane Johnkwe kukwe tikabare krörö:

“Sacerdote, profesor tä ribere tie tikwe ngite kitamana ta jabiti mäi, ti raba nuainne akwa känenkri mäta kukwe ngwarbe driere ye niedre mäkwe ye aibe ngwane, tikwe nuaindi”.

Profesor töi namani ñan krütare aune ngwanintari kwe ie: “Blankson, ¿mä tö kukwe ne aibe tikai ya?”.

Ne aibe ti raba tike, John niebare.

—Ye erere akräke mä kitaikä kwelate. ¿Ño amarebiti mä raba ñäke sacerdote sribikä gobranbe ye rüere biti mä täi jankunu sribire gobran ben?

—Akwa profesor, [ . . . ] mätä dirire nunye ngwane, kukwe meden ñan tä nüke gare nunye ye ngwane, ¿nunta kukwe ngwentari mai ñaña?

—Jon, metre.

—Kukwe ye ara nibi bare profesor, kukwe Bibliabätä ye sacerdote tä driere tie aisete tikwe kukwe ngwinintari ie. Ñan raba kukwe ye mike gare tie nini kwe, se drekäre ¿Tikwe ngite kitamana ta jabiti ie mä ta ribere tie?

Mrä mada Blankson ñaka kitaninkä kwelate aune ñaka tärä juani jire kwe sacerdote yei ngite kitakäre ta jabiti.

NIKREN JA KÄNE

Kukwe namani bare kä ye ngwane, tärä The Watch Tower käkwe niebare krörö: “Ni raba kukwe niere David erere: ‘Mäkwe ja di biani tie rükare’ (Salmo 18:39 Versión Moderna, 1910). Kä nete Ngöbökwe ni dimikani krubäte aune kukwe kwin namani bare. [ . . . ] Nitre ja ngwanka metre Ngöböi ye tä kukwe kwin mike gare […] kä jutobiti ni jökrä ie”.

Kä jatanina niken ta ngwane, ja mräkätre käkwe ja töi mikani kukwe driere bäri radio yebiti. Kä Chicago ye ken emisora radiokwe mada mikani. Estación ye kädekani WORD ye abokän KUKWE Ngöbökwe meden gärätä kukwe inglerebiti. Transmisor mrä 5,000 vatios ne köböire kukwe metre Ngöbökwe ye mikani gare mente krubäte nememe Canadá ngwitärikri.

Kä 1925 yete Jehovakwe kukwe ütiäte mikani gare ja mräkätre ja tötikaka Bibliabätä ye ie. Apocalipsis capítulo 12 ye nükani gare bäri kwin ja mräkätre ja tötikaka Bibliabätä yei. Nitre kwati käkwe ñaka kani ngäbiti akwa mada abokän käkwe kani ngäbiti kä jutobiti. Dre namani bare kä kwinbiti aune ye köböire dre namani bare juta Ngöbökwebätä kä tibienbätä ye nükani gare ja mräkätre ie ye ngwane, kä namani jutobätä.