Amareferanse m’Ekaye lye Mbuganano Akasi n’Akalamo
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
SIKU 7-13, MWEZI GWA 7
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 21
Amakanuni m’Obwengehe Malolere Obunyumpa Buli m’Obusime
w03 15/10 buk. 4 chi. 5
Gurhe Rhwakarhola Esimikiro z’Obwengehe?
Esimikiro yarholagwa juba-juba erhazigana kuba y’obwengehe. Mezali 21:5 ehanire gunola mukonge: “Emipango y’olala onachihangana omu byali ajira enarhuma ayungukirwa, aliko balala boshi banahubira kujira echintu bahwera oku bukene.” Omufano, abali omu myaka y’olubiruko balonzeze kushaba changwa kushabwa bakwanene kurhanga kuleka hagere siku zinene zigere embere barhole eyola simikiro. Nka barhajirire ntyo ebila binwa by’omu kagana ke 18 bya mulume muguma oyirikirwe William Congreve, byakabayenererako: “Abanalibirhira kushaba changwa kushabwa, hali oku banamala siku zinene eyi bali bachiganya.”
g 7/08 buk. 7 chi. 2
Okuntu Rhwakayumbaka Obunyumpa Buli m’Obusime
Oyerekane mwirhohye. “[Orhajiraga] echintu choshi choshi oku kahigirizo changwa omu kuchiyerekana, aliko oku bwirhohye obone abandi oku babali b’akamaro kukulusha.” (Wafilipi 2:3) Okurhayunvikana kuzigana kurhengerera, bulala eju y’echiburi omulume changwa omukazi ali ahesa owabo echibazo charhengerere ahali h’okuloza oku bwirhohye gurhe bombi bakamala echola chibazo. Okuchichimya changwa obwirhohye, byakabarhabala mulekane n’amazo m’okuderha kuwoyo nta chibazo ogwerhe amango hamarhengerera okurhayunvikana.
w06 15/9 buk. 28 chi. 13
“Ochisimise Haguma na Mukawe w’omu Busole”
13 Gurhe si byakaba nk’obunyumpa bwamaja mw’akalaba eju y’okuntu abashabene yibakolerana? Bihemere bachihangane bamale echola chibazo. Omufano, nkabaga okuganira buzira bukenge k’okwalerhere ebyola bibazo. (Mezali 12:18) Nk’okurhwabonaga omu mwazi gugerere, ebyola byakalerha engaruka zibi. Mezali nguma ye Biblia ederhere ntya: “Kuli kwinja okulama omu rungu ah’okulama n’omukazi w’obuhaka onagayira nabusha.” (Mezali 21:19) Akaba oli mukazi oli omu bunyumpa buli ntyo, ochibaze ntya: ‘Okuntu mba, kunarhuma bani arhagala kubera haguma nani si?’ E Biblia ebwirire abalume ntya: “Mugenderere kuzigira bakenyu murhanabaga bakali kubo.” (Wakolosai 3:19) Akaba oli mulume ochibaze ntya: Okurhashishikala mukani, kunarhuma aj’alonza emunda apata akaruhuso si?’ Kweri, nta mpanvu y’okujira obugonyi. Aliko bulala ebyola byakahika, rhugwerhe empanvu nyinja y’okuganira oku bibazo byerhu wazi.
Obuhirhi bw’Ekiroho
w05 15/1 buk. 17 chi. 9
Ebyalebwaga oku Bilolere Obwami Bwa Mungu Bili Byayenera
9 Yesu arhachili muntu wa ntya ntya osherere oku farasi, si akala ali Mwami ogwerhe emisi. Ayerekenwe y’asherere oku farasi. Omu Biblia epunda eba eshushanyize evita. (Mezali 21:31) Olwandiko lwa Ufunuo 6:2, luderhere ntya: “Nalola n’okubona efarasi y’omweru, n’owaliyiyikereko aligwerhe omuherho, ahabwa echishema naye agenda ey’ali ahimana n’okumalisa evita lyage.” Omwandisi we zaburi, Daudi naye aliyandikire ntya oku bilolere Yesu: “Yehova nj’alambula enkoni y’obwami y’emisi yawe kurhenga e Sayuni, n’okuderha: ‘Ogende orhegeke ahagarhi k’abanzi bawe.’”—Zaburi 110:2.
SIKU 14-20, MWEZI GWA 7
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 22
Amakanuni m’Obwengehe Malolere Okulemba Abana
Abana Bawe Nji Banakolera Yehova Amango Bakula Si?
7 Akaba muli mulume n’omukazi bashabene munalonzeze kuburha abana, muchibaze ntya: ‘Rhunali bantu berhohye, bazigira Yehova n’Echinwa chage si? Ka Yehova akachirhwishoga yi rhushishikala akabonjo k’akamaro si?’ (Zb. 127:3, 4) Akaba okol’oli muzere ochibaze ntya: ‘Inandi nayigiriza abana bani akamaro k’okukola bwenene si?’ (Muh. 3:12, 13) ‘Inandi najira okwani koshi ngalire yi ndanga abana bani oku buhanya boshi-boshi changwa ebintu bibi bakahurana nabyo mu linalola gulu libi lya Shetani si?’ (Mez. 22:3) Ntako wakalanga abana bawe oku bibazo byoshi bakahurana nabyo. Birhakashobokana okujira ntyo. Aliko wakabarheganya oku bibazo bakahurana nabyo omu kalamo, omu kugenderera kubayigiriza omu njira y’obuzigire nka gurhe bakalonza oburhabale omu Biblia. (Osome Mezali 2:1-6.) Omufano, akaba hali omuntu w’omu mulala wachishogere okuleka okuli, orhabale abana bawe bayige kugerera Ebiblia bulagurhe kuli kw’akamaro bwenene okugenderera kubera bimana embere za Yehova. (Zb. 31:23) Changwa nk’omuntu muzigire w’omu mulala amafa, oyereke abana bawe amandiko makabarhabala bahime ogola mugayo n’okushuba kugwarha omurhula.—2 Ko. 1:3, 4; 2 Ti. 3:16.
w19.12 buk. 26 chi. 17-19
Bazere—Muyigirize Abana Benyu Kuzigira Yehova
17 Orhondere kuyigiriza abana bawe eyi bachili badorho bwenene. Abazere barhabala abana babo bwenene nka barhondere kubayigiriza eyi bachili badorho bwenene. (Mez. 22:6) Waza oku mufano gwa Timoteo, wayinjaga rhondera kubalama haguma na Paulo. Nyina wa Timoteo, Eunike, na nakulu Loise balimuyigirize “kurhenga achili mwana.”—2 Ti. 1:5; 3:15.
18 Jean-Claude na Peace, mulume na mukage b’omu Côte d’Ivoire baligalire kuyigiriza abana babo 6 boshi kuzigira Yehova n’okumukolera. Bichi byabarhabalaga? Balikulikire omufano gwa Eunike na Loise. Baderhere ntya: “Rhwalisezeze Echinwa cha Mungu omu bana berhu kurhenga bachili badorho, rhwarhonderaga kujira ntyo enyuma w’okubaburha ntya.”—Kum. 6:6, 7.
19 “Okuseza” Echinwa cha Yehova omu bana k’okuderha gurhe? “Okuseza” kuli kubayigiriza n’oku bayibusya omu kugalukira.” Yibagala kujira ntyo, bakwanene kuzigana kugeza ebisanzi haguma n’abana babo. Mango maguma byakavuna abazere omurhima okubona bibahemere baleme bagalukira buli mango bintu biguma byen’ebyo. Aliko, abazere bakwanene kuyibuka ok’okujira ntyo k’okwarhabala abana babo kuyunva Echinwa cha Mungu n’okuchikolesa omukalamo kabo.
w06 1/4 buk. 9 chi. 4
Bazere we—Mube Mifano oku Bana Benyu
Kweri, abana banali bana, hakagera n’amango bahikira kujira ebintu bibi chiro n’okuba bigamba. (Mwanzo 8:21) Gurhe abazere bakwanene kujira? E Biblia ederhere ntya: “Obuhwinja buba bufungirwe omu murhima g’omwana w’oburhabana, aliko enkoni y’obuhane yeyakamukula m’obola buhwinja.” (Mezali 22:15) Hali abanaderha ok’okuhanula omwana omu kukolesa enkoni byali byamira. Okuderha okuli, e Biblia elahize obubandi n’obubi bwa buli lubero. Chiro akabana ok’omu yindi njira “enkoni,” enayerekana oburhwali bw’abazere b’okuhana obuhane omu njira eli wazi, obola buhane bukwanene kuhanwa oku buzigire oku nyungu y’amango mayinjire y’abana.—Waebrania 12:7-11.
Obuhirhi bw’Ekiroho
Ogwarhe Omwishingo omu by’Oli Wakolera Yehova
11 Konakuguma, rhwakagwarha mwishingo gunene amango rhwamakola okwerhu koshi rhugalire omu kasi koshi-koshi rhwahabirwe omu kasi ka Yehova. ‘Ochiseze bwenene’ omu kasi k’okuhubiri onakole binene oku makasi m’omu chibaga. (Mdo. 18:5; Ebr. 10:24, 25) Orheganye bwinja embuganano, onahane ebishubizo binja byakaheba abandi omurhima. Obone buli ngabane wahabirwe oku mbuganano y’ahagarhi k’eboso oku eli y’akamaro. Akaba bakubwirire oku orhabale oku kasi kalebe omu chibaga, omenye wacherehwa, onabe muntu wakunihirwa. Orhawazaga oku akasi bakuhere okole omu chibaga karhali k’akamaro n’oku orhakaheza ebisanzi byawe omu kukakola. Ochihangane y’oyongera obufundi omu kasi kawe. (Mez. 22:29) Nk’okolere bwenene omu kasi ka Yehova, waba mwira wage mwinja wagwarha na mwishingo gunene. (Gal. 6:4) Washuba kubona oku bikuyorohere okuchishinga haguma n’abandi amango bamagwarha engabane nawe wakasimire ogwarhe.—Ro. 12:15; Gal. 5:26.
SIKU 21-27, MWEZI GWA 7
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 23
Amakanuni m’Obwengehe Malolere Amavu
w04 1/12 buk. 19 chi. 5-6
Ogwarhe Olugero oku Bilolere Amavu
5 Gurhe si oku bilolere omuntu onanywa amavu aliko anachihangana arhanywaga manene kuhika ahabonekera kw’alalukire? Bantu baguma barhava babonekana aho han’aho ku balalukire chiro bakaba banywere mavu manene. Aliko okuwaza ok’okujira ntyo kurhagwerhe chibazo kuli kuchirhebeka. (Yeremia 17:9) Kubuyabuya-kubuyabuya, hali ok’omuntu akarhondera kunywa amavu kukabya ‘n’okuba muja we divayi.’ (Tito 2:3) Mwandisi muguma oyirikirwe Caroline Knapp aderhere ntya oku bilolere okuntu omuntu anahikira kuba luganywa: “Omuntu anaba muja w’amavu kubuyabuya-kubuyabuya n’omu bwibisho.” Kweri, okunywa amavu kurhalusa olugero guli murhego gubi bwenene!
6 Rhuganire n’oku mukonge gwa Yesu: “Aliko muchilange, y’emirhima yenyu erhalemererwa n’okulya kuchubusya olugero, okunywa kukabya, n’emilago y’akalamo, nantyo olola lusiku nji lurhabasambya oku liguma nka murhego. Bulala nji lwahikira balala boshi balamire oku gulu lyoshi.” (Luka 21:34, 35) Kurhali kwinja omuntu anywe amavu kuhika ahalalukira n’okurhondera kuhunira n’okuzamba omubiri ne kiroho. Gurhe byakaba nk’olusiku lwa Yehova lumubuganire y’ali mw’eyola hali?
it-1 buk. 1222
Obulalu
E Biblia ebulahize. E Biblia elahize okunywa amavu kukabya kuhika ah’omuntu alalukira. Omwandisi mwengehe we Mezali ahanire eperu eli wazi oku bilolere okunywa amavu kukabya. Ahanire ogula mukonge: “Inde ohanyagere? Inde oli wachiyunva kubi? Inde oba w’obuhaka? Inde ogwerhe omulago? Inde ogwerhe ebihulu byabuzira mpanvu? Inde ogwerhe amasu madukwire? Bali balala banashiba banywa edivayi, balala banashiba balonza ah’edivayi echangirwe eli. Orhalolaga erangi ly’omuduku ly’edivayi amango eyangere omu vere [amango edivayi ebonekene nk’ekwirire], n’okuyandagala bwinja omu gosi [amango eli yayandagala buzira chibazo omu gosi]. Bulala oku buzinda enaluma nka njoka n’okukula esumu nka kapiri [yakarhuma omuntu alwala (omufano nk’okulwala e foie) n’okulwalira omu bwenge (yakarhuma omuntu arhondera dirhimana), yakayirha n’omuntu]. Amasu mawe mabona ebintu bisomeze [amavu manahuma oku bonko bwerhu n’okubuharabisa, omuntu anarhondera okukola ebintu arharhula akola, anabona ebintu birhaliho, anahwanza kubala engani z’ebichira bulala obwenge bwage burhachili bwakola bwinja, arhakanachichigala] n’omurhima gwawe gwaderha ebirhali oku mustari, [omuntu arhakachigala kuzuwiya amawazo n’enyifinjo zage].”—Mez 23:29-33; Ho 4:11; Mt 15:18, 19.
Oyola mwandisi agenderere kuyerekana gurhe omulalu anachiyunva, omu kuderha ntya: “Waba nka muntu olyamire omu nyanja, [arhamenya kw’ali azika anahika ah’obwenge bwaherera] nka muntu olyamire oku kasongero k’echombo [akaba omu buhanya bulala akarhoga n’amahirisi m’echombo manamusya]. ‘Bashurhire aliko ntacho naliyunvirhe. Bali nchochangire aliko ntalimenyere [ntyo k’omulalu anaba y’ali achibwira, arhaba amenyere ebyabere obuhane apatire eju y’ebijiro byage]. Sa ziga nazuka? Inchigwerhe enyorha [ahola akwanene alyame y’edivayi yage emuhwamo, aliko bulala ali muja w’amavu ali awaza kushuba kunywa hanola apata emisi].’” Aba mukene, arhali mpu bulala akoleseze furanga zinene omu kugula amavu si bulala arhachili munihirwa anachijirire molokazi.—Mez 23:20, 21, 34, 35.
Obuhirhi bw’Ekiroho
w04 1/11 buk. 31 chi. 2
Ebibazo by’Abanasoma Ebitabu Byerhu
Omufano, mu hali ziguma obuchwezi bukabize yakaba halama y’obudambi. Hali owindi wakachwera kukabya eju y’obulwala. Owindi akashokola obuchwezi buli ntyo oku bazere. Kandi rhukwanene kuyibuka ok’obuchwezi bukabize eli hali y’omubiri, aliko obudambi bowe eli hali y’omurhima g’omuntu. Okuchwera kukabya kuli “kugwarha mavurha manene omu mubiri” aliko obudambi kuli “kulya binene n’obuhugu.” Rhunamenya omudambi kugerera amawazo ajira oku bilolere ebilyo s’arhali okuntu achwerere. Omuntu akaba achwerere oku lugero changwa ayondere aliko ey’anali mudambi. Oku bwindi, abantu boshi barhajira amawazo mali kuguma oku bilolere ebilo omuntu anapima n’okuntu abonekene.
SIKU 28/7–SIKU 3/8
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 24
Ochikomeze y’Ogala Kulwisa Ehali Zikomere
it-2 buk. 563 chi. 4
Amalibuko
Abakristu nabo banasiniswa n’oluhembo balala banalembera nji bapata. Yesu aliderhere ntya oku bilolere olola luhembo: “Abasimire bali balala bali balibuzwa okwenge banakulikiza okunali, bulala Obwami bw’embingu buli bwabo.” (Mt 5:10) Abakristu banayunva bagwerhe emisi bulala bagwerhe obulangalire b’obufuke banamenyere Inde oli shoko y’obola bulangalire. Echola chinarhuma bayorha bemana ku Mungu chiro akaba abapinzani bali babalibuza bwenene hofi kubayirha. Bulala bagwerhe obwemere omu by’olufu lwa Yesu lwalerhere, barhayubaha olufu lukalihire ntyo. (Ebr 2:14, 15) Oborhere b’Omukristu buli bw’akamaro bwenene akaba alonzeze kuyorha mwimana chiro akaba hali akahidiko k’obumpizani. “Mugwarhe eyila miwazize yaliri mu Kristu Yesu naye, yewe . . . achirhohya yewe yenyine, anakenga kugera oku lufu, nechi olufu oku murhi gw’amalibuko.” (Flp 2:5-8) “Eju y’obusime bwaliri embere zage [Yesu] alembera omurhi gw’amalibuko, asuzagura eshoni.”—Ebr 12:2; olole na 2Ko 12:10; 2Te 1:4; 1Pe 2:21-23.
w09 15/12 buk. 18 chi. 12-13
Ogenderere Kugwarha Obusime omu Mango m’Ebibazo
12 Mezali 24:10 ederhere ntya: “Nka wamavunika omurhima amango m’ebibazo, emisi yawe yaba migeke bwenene.” Eyindi Mezali ederhere ntya: “Omurhima gusimire gunarhuma amalanga mayangara, aliko akahinda kanaponda omurhima.” (Mez. 15:13) Bakristu baguma bavunikire omurhima bahika oku chihe barhachisoma e Biblia n’okuwaza oku bi basomere. Amasala mabo mabere m’okufa chakusalira na nkabaga bachiyahwire ku bene-babo na bali-babo. Kweri, okuberana akahinda kwakalerha engaruka zibi.—Mez. 18:1, 14.
13 Oku lwindi lunda, okugwarha amawazo menja kwakarhurhabala rhuchiseze oku byakarhulerhera obusime omu kalamo. Daudi aliyandikire ntya: “Mungu wani we, inansima kujira obulonza bwawe.” (Zb. 40:8) Amango rhuli rhwahurana ebibazo omu kalamo, rhukwanene kugenderera n’eprograme yerhu ye kiroho. Kweri, enjira nyinja y’okulwisa omulago, kuli kukola ebintu binarhulerhera obusime. Yehova arhubwirire oku rhwakapata obusime omu kusoma n’okusuzuma Echinwa chage oku kahunda. (Zb. 1:1, 2; Yak. 1:25) Okusoma Amandiko Machesibwa n’okuja oku mbuganano ze Chikristu, kwarhurhabala kupata “ebinwa binja” byakasimisa omurhima gwerhu.—Mez. 12:25; 16:24.
Ebibazo by’Abanasoma Ebitabu Byerhu
Mezali 24:16 ederhere: “Omuntu w’okunali akahena (kukumbagala) kali mushanvu, aliko anashuba kuyimanga.” Olula lwandiko luderhere eju y’omuntu onarhogera omu chaha kabiri-kabiri, aliko Mungu anamubabalira si?
Kweri, arhali ntyo k’olula lwandiko luderhere. S’ahubwe luderhere eju y’omuntu onahena, omu kuderha okw’anahurana ebibazo n’emilago kabiri-kabiri aliko anashuba kuyimanga k’okuderha anashuba kugala kugenderera.
K’okuderha, ahali h’okuderha eju “y’okuhena” kuyerekere emihekere omu bugenda b’okujira echaha, olwandiko lwa Mezali 24:16 luderhere okuhurana ebibazo changwa ebigeregezo kabiri-kabiri. Mu linola gulu libi lya zene, omuntu w’okunali akahurana ebibazo by’amalwala, n’ebindi. Changwa oburhegesi bwakahigirira kumulibuza. Aliko akachizera oku Mungu amurhabala, amugwasa kubilwisa n’okubihima. Owaze kangana wenyine wachibwenere gurhe ebintu byagenda bwinja oku bakozi ba Mungu. Chirhuma? Rhuba rhuchizerere oku “Yehova anarhabala bala boshi bahenere n’okuyinamula boshi bagondamire.”—Zb. 41:1-3; 145:14-19.
Obuhirhi bw’Ekiroho
w09 15/10 buk. 12
Ebibazo by’Abanasoma Ebitabu Byerhu
Omu mango ma mira, ey’omuntu akalonzeze “kuyumbaka enju” yage, changwa kurhonderesa omulala, alikwanene kuchibaza ntya, ‘Nagala kuha mukani n’abana nji rhwaburha ebintu by’omubiri bakenere si?’ Embere ashabe, alikwanene kuba ey’ajira eshwa anahinga. Bobola, e Biblia ye Today’s English Version etafsirire olola lwandiko ntya: “Obanze olindire amashwa mawe mayere onachizere k’ogwerhe eby’okenere embere oyumbake enju n’okushaba.” Akola kanuni kachili kakola na zene si?
Nechi. Omulume oli walonza kushaba akwanene kuchirheganya bwinja kw’eyola ngabane. Akaba agwerhe amagala menja, akwanene akole. Aliko akasi kakomere k’omulume k’okushishikala omulala karhakwanene kuba k’okugulonzeza ebintu by’omubiri byonyine. Echinwa cha Mungu chiyerekene ok’omulume orhahahira omulala gwage omu kubaha eby’omubiri n’ebye kiroho bakenere n’okulaga oku kuntu bali bachiyunva, ali mubi kulusha omulume orhagwerhe bwemere! (1 Ti. 5:8) Omusole oli walonza kushaba akwanene kuchibaza ebila bibazo: ‘Indi tayari kuha omulala gwani ebintu by’omubiri bakenere si? Inkala nkulire e kiroho omu kuntu nakaba rhwe ly’omulala si? Nagala kuhwanza nayiga haguma na mukani n’abana bani oku kahunda?’ Echinwa cha Mungu chiyerekene okw’ezola ngabane zili z’akamaro bwenene.—Kum. 6:6-8; Efe. 6:4.
Bobola omusole oli walonza kushaba akwanene kuwaza oku kanuni kali omu Mezali 24:27. Intyo kon’oko, omunyere naye akwanene kuchibaza akaba ali tayari kuyeneza engabane y’okuba mukazi na muzere. Omulume n’omukazi bayusa shabana bakwanene kuchibaza ebibazo bili nk’ebyola amango bali bawaza oku bilolere okulemba abana. (Luka 14:28) Okukulikira obola bwerekezi burhengere emwa Mungu kwakarhabala abantu ba Mungu bayake bibazo binene n’okusimira akalamo k’omulala kali m’obusime.
SIKU 4-10, MWEZI GWA 8
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 25
Amakanuni m’Obwengehe Malolere Ebinwa Byerhu
w15 15/12 buk. 19 chi. 6-7
Okolese Bwinja Obuhashe b’Olulimi Lwawe
6 Ebinywa bili omu Mezali 25:11 biyerekene akamaro k’okuchishoga akasanzi kenja k’okuderha: “Echinwa chiderherwe oku kasanzi kakwanene chiba nka matunda me pome ze oro zili oku bintu bye arja bipambirwe.” Epome ze oro ziba zikwirire. Aliko nka zipambirwe oku bintu bye arja zinaja zakwira bwenene. Intyo kon’oko, rhwakaba rhugwerhe echinwa chinja ch’okubwira omuntu, aliko nka rhuchishogere akasanzi kenja k’okuderha rhwakarhabala bwenene oyola muntu. Gurhe rhwakajira ntyo?
7 Nka rhuderhere oku kasanzi karhakwanene, hali kw’abantu barhakayunva changwa banalahira ebi rhuli rhwababwira. (Osome Mezali 15:23.) Omufano, omu Mwezi gwa 3, 2011 halirhengerere omusisi n’etsunami byaharabisaga ma vile manene emasheshukiro me Japon. Bantu barhalukire 15 000 balifire. Bahamirizi ba Yehova banene balifisize abantu b’emilala na bera baba, si baliri tayari kukolesa e Biblia omu kurhuliriza abantu baliri omu hali eli nk’eyabo. Aliko balimenyere oku bantu banene ba mw’eyola eneo baliri baharamya mungu Budda barhanalimenyere binene oku bilolere e Biblia. Bobola, mw’amola mango bene-berhu na bali-berhu barhaganiraga nabo oku bilolere obufuke, si baliri babaheba omurhima n’okubafasiriya bulagurhe ebyago bili ntyo binahikira abantu benja.
w15 15/12 buk. 21 chi. 15-16
Okolese Bwinja Obuhashe b’Olulimi Lwawe
15 Okuntu rhuli rhwaganira n’abandi kwakaba kwakamoro bwenene kulusha ebi rhuli rhwababwira. Abantu baliri basima kuyunviriza Yesu bulala aliri ‘aderha omu njira esimisize’ n’oku bwirhonzi. (Luka 4:22) Amango rhuli rhwaganira n’obwirhonzi abantu bakasima barhuyunvirize n’okuyemera ebi rhuli rhwaderha. (Mezali 25:15) Nka rhukengere abantu n’okulaga oku kuntu bali bachiyunva, echola chakarhurhabala rhugale kuganira nabo oku bwirhonzi. Intyo ku Yesu alijirire. Omufano, amango abona echigusho ch’abantu balibachihangana kumuyunviriza, ayunva asimire bwenene kugeza akasanzi haguma nabo n’okubayigiriza. (Marko 6:34) Chiro n’amango abantu baliri bamudukanga, Yesu arhabashubizaga omu kubadukanga.—1 Petro 2:23.
16 Byakaba bikomere kuganira oku bwinja n’oku bukenge ahanene nk’abantu rhulirhwaganira nabo rhubamenyere bwinja. Nkabaga rhwakawaza oku rhwakaganira nabo echinkaziga. Byakaba ntyo amango rhuli rhwaganira n’abantu b’emilala yerhu changwa bera berhu b’omu chibaga. Nta lusiku n’oluguma Yesu aliganirire n’abanafunzi bage echinkaziga. Amango abanafunzi bage baliri bajira obuhaka oku bilolere nde wakabere mukulu, alibahanwire oku bwirhonzi akolesa n’omufano g’omwana mudorho omu kubarhabala bahindamule amawazo mabo. (Marko 9:33-37) Abashamuka bakayiganya omufano gwa Yesu, omu kuhanula abandi oku bwirhonzi.—Wagalatia 6:1.
w95 1/4 buk. 17 chi. 8
Gurhe Rhwakachundana omu Buzigire n’Ebijiro Binja?
8 Amango rhuli rhwakolera Mungu, rhukwanene kuchundana kugerera omufano gwerhu. Kweri, Yesu alichundire abonviriza bage. Alisimire akasi k’okuhubiri analiri akakola bwinja. Aliderhere okw’aliri akabona nka bilyo. (Yohana 4:34; Waroma 11:13) Okuntu rhushagalukire akasi k’okuhubiri kwakayahukira abandi. Nawe si, wakashagalukira amahubiri kuguma na Yesu? Wakabalira abandi b’omu chibaga chawe oku bintu binja wagereremo omu kalamo buzira kuchitapa. Amango wamabwira abandi oku wakasima muhubiri haguma, olole akaba byakagalikana kubarhabala bayunve obusime b’okubwira abandi oku bilolere Omulemi werhu Mukulu, Yehova.—Mezali 25:25.
Obuhirhi bw’Ekiroho
it-1 buk. 670
Obwirhonzi
Omuntu anabonekana okw’ali mwirhonzi bulala agwerhe obwemere n’emisi. Anayorha arhulerere. Okubula obwirhonzi kwakarhengana n’okuyunva obuba, okuchiyunva ok’orhakagala kukola bintu bilebe, okuvunika omurhima, bulala nta bwemere n’obulangalire ogwerhe. Tala gurhe e mezali efasiriye omuntu orhali mwirhonzi: “Omuntu orhagala kugalula oburhe bwage aba nka vile yabomwerwe erhagwerhe chibambazi chikomere.” (Mez 25:28) Ku yewe, biba juba-buba kugwarha amawazo mabi, makamushunika kujira ebintu bibi.
SIKU 11-17, MWEZI GWA 8
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 26
Oyake “Omuhwinja”
it-2 buk. 602 chi. 1
Envula
Ebihe. Ebihe bibiri bikulu byaliri omu Chihugo Chilangano byaliri, echihe ch’echanda n’echihe ch’envula. (Huzanya na Zb 32:4; Wim 2:11, mahugulo m’eshishi) Envula erhagenda yarhoga nene bwenene kurhangira ahagarhi nko Mwezi gwa 4 kugera ahagarhi ko Mwezi gwe 10. Echola che chaliri chihe ch’okushalula bulala envula erhaziganaga kurhoga. Mezali 26:1 eyerekene oku birhakashobokene envula erhoge amango m’okushalula. (Huzanya na 1Sa 12:17-19.) Amango m’envula, envula erharhoga buli lusiku si haba n’esiku ey’echalege chiyangere. Bulala manaba mango m’emboho, ey’envula erhoga abantu banadirhimana juba-juba. (Ezr 10:9, 13) Bolola baba bakenere ahantu hali echuka.—Isa 4:6; 25:4; 32:2; Yob 24:8.
w87 1/10 buk. 19 chi. 12
Obuhane Bunalerha Amalehe Menja
12 Ku bantu baguma byakaheme obuhane bukomere nk’okubiyerekenwe omu Mezali 26:3: “Akarhi kaba k’efarasi, olukoba luba lwe punda, n’enkoni eba y’omugongo gw’ebihwinja.” Mango maguma Yehova aliri aleka eshanja lyage lye Izraeli lipatwe n’ebibazo lyaliri lyachilerhera: “Balipingire ebinwa bya Mungu, barhana kengaga ehano ly’Oli Enyanya Bwenene. Ajira okutu bahurane n’ebibazo yibachicha bufi; basirhala, barhanapataga omuntu w’okubarhabala. Omu bibazo byabo bahamagala Yehova abarhabale; abakula mw’eyola hali yabo ekomere.” (Zaburi 107:11-13) Chiro akaba ntyo, bihwinja biguma mubo byalifungire emirhima yabyo omu kuntu obuhane boshi-boshi bapataga burhabarhabalaga kuhindamuka: “Omuntu wakalihirwe turu zinene aliko akanagenderera kuchiyimangako bamuvunangula aho han’aho, arhanafuma.”—Mezali 29:1.
it-1 buk. 357 chi. 3
Okushonagira
Okukoleswa nka mugani. Omwami mwengehe Sulemani aliderhere ntya: “Omuntu onaheba ebintu omu fune z’echihwinja aba nka muntu wachivunire amagulu n’okuchilumiza yenyine.” Okuderha okuli, omuntu onashingiza echihwinja ebintu byage anaba ey’amachihanyagaza yenyine. Akachizera okw’abona kurhe ebintu byage byasherera n’okuhomba.—Mez 26:6.
Obuhirhi bw’Ekiroho
it-2 buk. 1006
Echihwinja, Omusire
Onashubiza echihwinja “omu kukulikira obuhwinja bwacho” k’okuderha, omu kukolesa ebinwa birhalibyo kuguma nacho, aba ey’amayerekana oku naye anali kuguma nacho. Yirhurhaba nka bihwinja omu hali zili nk’ezola, e mezali ehanire elila hano: “Orhashubizaga echihwinja omu kukulikira obuhwinja bwacho.” Omu bindi binwa, nk’oku Mezali 26:4, 5 eyerekene kushubiza echihwinja “omu kukulikira obuhwinja bwacho” omu kugerereza ebinwa byacho, n’okuchiyereka okw’ebi chili chawaza abandi bakabiyunva kubi, kwakaba kurhabala echola chihwinja.
SIKU 18-24, MWEZI GWA 8
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 27
Abera Benja Banarhulerhera Enyungu
w19.09 buk. 5 chi. 12
Yehova Anabona Abakozi Bage Berhohye oku Bali b’Akachiro
12 Omuntu mwerhohye anayerekana eshukurani amango bamamuhanula. Omufano: Waza oli oku mbuganano z’echikristu. Enyuma y’okuganira na bene-benyu na bali-benyu banene, muguma mubo anakuheka emburhambi anakubwira ok’ogwerhe ebilyo omu menyo. Kweri, wakachiyunva kubi bwenene. Aliko si oku lwindi lunda, orhayunva osimire okubona oyola mwene-wenyu changwa mwali-wenyu akubwirire? Omu kuderha okuli, orhakabagire bakakubwira chiro embere waho! Intyo kon’oko, obwirhohye bwerhu bukwanene kurhushunika rhubwirhe koko mwene-werhu changwa mwali-werhu wapatire obushiru b’okurhuha ehano oku kasanzi rhwalilikenere. Rhukwanene kumubona nka mwira s’arhali nka mwanzi werhu.—Osome Mezali 27:5, 6; Gal. 4:16.
it-2 buk. 669 chi. 7
Omuturanyi
Aliko, e Mezali zirhuhebere omurhima rhulangalire omuturanyi werhu n’oku buli bwengehe okunihira omuntu oli nk’oyola omu mango m’ebibazo. Rhunasoma ntya omu Mezali 27:10 “Omenye wajahika mwira wawe changwa mwira wa yisho, onamenye waja omu mwa mwane-wenyu amango oli omu bibazo; Omuturanyi [sha·khenʹ] wa hofi alushire mwene-wenyu oli hale.” Ahala omwandisi alonzeze kuyerekana oku rhukwanene kubona mwira werhu oli hofi okw’ali w’akamaro bwenene n’okulonza oburhabale bwage ahali h’okulonza oburhabale b’omuzere changwa bwa mwene-werhu oli hale, bulala nkabaga bakaba eyi barhali tayari changwa barhakagala kurhuha oburhabale mw’akola kasanzi kuguma n’oyola mwira werhu.
Misole We—Kalamo Kanyabachi Mwachishoga?
7 Echintu ch’oburhanzi rhwakayiga kugerera omufano gwa Yehoashi g’okurhola esimikiro mbi ch’echila: Birhuhemere rhuchishoge abera bazigiire Yehova banalonzeze kumusimisa, n’abola bera barhurhabala kujira ebintu binja. Rhwakajira obwira n’abantu bashajire changwa abali misole kurhwabo. Oyibuke oku Yehoashi aliri mudorho kulusha mwira wage Yehoyada. Okubilolere okuntu onachishoga abera, ochibaze ntya: ‘Banantabala si kukomeza obwemere bwani mu Yehova? Banampeba si omurhima ndame kuguma n’oku amakanuni ma Mungu maderhere? Banaderha si eju ya Yehova n’enyigirizo zage z’okuli z’akachiro? Banayerekana oku bakengere amakanuni ma Mungu si? Banambwira si ebi nkwanene kuyunviriza, changwa banampa amahano amango imakenere?’ (Mez. 27:5, 6, 17) Okuderha okuli, nka bera bawe barhazigiire Yehova, eyibarhagwerhe kamaro. Aliko akaba bera bawe bazigiire Yehova, omenye oku bakurhabala amango moshi!—Mez. 13:20.
Obuhirhi bw’Ekiroho
w06 15/9 buk. 19 chi. 12
Amawazo Makulu Mali omu Chitabu cha Mezali
27:21. Okuntu rhunajira amango bamarhusingiza kunayerekana rhuli bantu nyabachi. Amango bamarhusingiza, rhunayerekana oku rhuli berhohye omu kuyemera oku Yehova yiwarhurhabalaga kuyeneza ebyola bintu n’okurhushunika rhugenderere kumukolera. Nk’okusingiza omuntu kwamarhuma achibona kw’ali mwinja kulusha abandi, echola chinayerekana kw’arhali mwirhohye.
SIKU 25-31, MWEZI GWA 8
OBUCHIRE B’OMU CHINWA CHA MUNGU | MEZALI 28
Haba Etofauti Ahakagarhi k’Omuntu Mubi n’Omunya-kunali
w93 15/5 buk. 26 chi. 2
Onakulikira Yehova Bwinja-bwinja Si?
“ABANYA-KUNALI bajira oburhwali kuguma na simba.” (Mezali 28:1) Banayerekana obwemere, banachizera Echinwa cha Mungu n’okukola akasi ka Yehova n’oburhwali chiro haba obuhanya.
it-1 buk. 1197 chi. 6
Obwenge
Abanachikula oku shoko. Ey’omuntu ab’arhachili alangalira Mungu omu mipango yage n’amango akalarhola esimikiro ebyola binamuyerekeza ewakujira echaha (Yob 34:27). Bulala alekere omurhima gwage gumuhabule, arhabona okw’enjira zage zibihire anaheza n’obwenge bwage. (Zb 36:1-4) Nachiro abonekana nk’oli waharamya Mungu, anasima n’okuheba amawazo m’abantu elugulu w’amawazo ma Mungu. (Isa 29:13, 14) Anachiteteya oku bilolere olugezi lwage lubi n’okuderha oku “masharha” konyine. (Mez 10:23) Anaba na muntu mubi, mukali n’okugwarha amawazo m’obuhwinja kuhika ahaderha oku Mungu orhabonekana arhali abona amagosa mage, wamenya nk’obuhashe bwa Mungu b’okuchirhegereza bwafire. (Zb 94:4-10; Isa 29:15, 16; Yer 10:21) Naho buzinda eju y’olugenzi n’ebijiro byage anaderha ntya: “Yehova arhabaho” (Zb 14:1-3) ey’arhanalagire chiro. Bulala arhayerekezwe n’amakanuni ma Mungu, arhakakola n’okubona ebintu bwinja, arhakagerereza ebintu n’okurhola esimikiro zinja.—Mez 28:5.
it-1 buk. 1195 chi. 4
Obwishwekerezi
Byakashobokana okuyorha mwishwekerezi arhali kugerera emisi yerhu, si kugerera obwemere n’obulangalire bukomere rhugwerhe mu Yehova n’omu buhashe bwage b’okuyokola. (Zb 25:21) Mungu alaganyize kw’aba “mpenzi” na “chisenge” by’okulanga balala bali balambagira omu bwishwekerezi. (Mez 2:6-8; 10:29; Zb 41:12) Okujira okwabo koshi yibayemerwa na Yehova, kunarhuleza akalamo kabo n’echola che chinabarhabala bahikire omuhigo gwabo. (Zb 26:1-3; Mez 11:5; 28:18) Kweri, nk’oku Yobu aderhaga ey’ali omu hali ebihire, omunya-kunali analibuka eju y’omuntu mubi n’okufa kuguma naye, aliko Yehova ayerekene bwinja-bwinja okw’ayinji akalamo k’omunya-kunali n’okw’akashambala kabo kagenderera, okw’amango mabo mayinjire maba m’omurhula n’oku nji bashokola ebintu binja. (Yob 9:20-22; Zb 37:18, 19, 37; 84:11; Mez 28:10) Kuguma n’omu hali ya Yobu, obwishwekerezi bobunarhuma omuntu abonekana kw’ali w’akachiro n’okukengwa, s’arhali okuba muchire. (Mez 19:1; 28:6) Omuzere oli mwishwekerezi, abana bage banagwarha obusime (Mez 20:7), banashokola ebintu binja bwenene: omufano gwage gwinja, n’okuntu alikengerwe.
Obuhirhi bw’Ekiroho
w01 1/12 buk. 11 chi. 3
Wakayaka Obulwala b’Omurhima g’Omufano
Okuchilangalira kurhalusya olugero. Bantu banene balwere obulwala b’omurhima, baliri bawaza okubajira amagala menja kugera amango bafarhwaga n’omurhima. Ahanene balifundire kuja kuchipimisa changwa bali bwene ku birhali by’akamaro okujira ntyo. Hali abandi bakawaza oku bulala bamamala siku zinene eyi bali Bakristu oku barhakapatwa n’ebintu bibi. Bakasuzagura okupimisa ehali yabo y’omurhima mpaka echintu chibi chanabahikira. Kuli kw’akamaro okuyibuka elila hano lya Paulo ly’okurhachilangalira kurhalusya olugero: “Oli wawaza kw’ayumangire, achilole bwinja arhahena.” Kuli k’obwengehe okuyibuka oku rhurhali bashinganyanya rhunakwanene kusuzuma ehali yerhu ye kiroho oku kahunda.—1 Wakorinto 10:12; Mezali 28:14.