MGA HULUBATON

 2 Ginsulat ini nga mga hulubaton agod ang isa makabaton* sing kaalam+ kag disiplina;

Agod mahangpan niya ang mga pinamulong nga may madalom nga kahulugan;

 3 Agod makabaton sia sing disiplina+ nga nagahatag sing paghangop,

Pagkamatarong,+ maayo nga paghukom,*+ kag pagkatadlong;*

 4 Agod mahatagan sing kaalam+ ang mga tawo nga kulang sing kinaalam;

Agod mahatagan sing ihibalo kag ikasarang sa paghunahuna sing maayo+ ang mga pamatan-on.

 5 Ang maalam nga tawo nagapamati kag nagabaton sing dugang pa nga pagtudlo;+

Ang tawo nga may paghangop nagapangayo sing malantipon nga giya*+ sa iban

 6 Agod mahangpan niya ang hulubaton kag ang makalilibog nga pinamulong,*

Ang mga pulong sang mga maalam kag ang ila mga paktakon.+

 8 Anak ko, pamatii ang disiplina sang imo amay,+

Kag indi pagsikwaya ang pagtudlo* sang imo iloy.+

 9 Kay ini matahom nga korona sa imo ulo+

Kag matahom nga kulintas sa imo liog.+

12 Lamunon naton sila nga buhi, kaangay sang paglamon sang Lulubngan,*

Lamunon naton sila nga bilog, kaangay sang mga nagapanaug sa buho.

13 Agawon naton ang tanan nila nga malahalon nga mga butang;

Pun-on naton ang aton mga balay sang mga inagaw.

14 Dapat mag-upod ka sa amon,*

Kag partidahon naton sing alangay ang aton kinawatan.”*

Ipalayo ang imo mga tiil sa ila banas,+

16 Kay nagadalagan ang ila mga tiil sa paghimo sing malain;

Nagadalidali sila sa pagpaagay sing dugo.+

18 Gani nagapamangga sila agod magpaagay sing dugo;

Nagapanago sila agod kuhaon ang kabuhi* sang iban.

19 Amo sini ang pamaagi sang mga tawo nga nagatinguha sing indi bunayag nga ginansia,

Nga magakuha sang kabuhi* sang mga nagatigayon sini.+

Kag ibubo ko ang akon espiritu para sa inyo;

Ipahibalo ko sa inyo ang akon mga pulong.+

24 Bangod sang nagpanawag ako, wala kamo nagpamati,

Gin-untay ko ang akon kamot, apang wala sing bisan isa nga nagsapak,+

25 Ginsikway ninyo ang tanan ko nga laygay

Kag wala ninyo ginbaton ang akon pagsabdong,

26 Kadlawan ko man kamo kon mag-abot ang kalamidad sa inyo;

Yagutaon ko kamo kon mag-abot ang inyo ginakahadlukan,+

27 Kon ang inyo ginakahadlukan mag-abot kaangay sang bagyo,

Kag ang inyo kalamidad mag-abot kaangay sang unos,

Kon mag-abot sa inyo ang kalisdanan kag mabudlay nga mga tion.

28 Sa sina nga tion magapanawag sila sa akon, apang indi ako magsabat;

Pangitaon nila ako, apang indi nila ako makita,+

29 Bangod gindumtan nila ang ihibalo,+

Kag wala nila ginpili ang kahadlok kay Jehova.+

30 Wala nila ginbaton ang akon laygay;

Wala nila gintahod ang tanan ko nga pagsabdong.

31 Gani magaantos sila sang resulta* sang ila ginhimo,+

Kag madunlan sila sang ila mga laygay.*

32 Kay ang pagkabalingag sang mga tawo nga kulang sing kinaalam amo ang magapatay sa ila,

Kag ang pagpulupatawhay sang mga buangbuang amo ang magalaglag sa ila.

33 Apang ang nagapamati sa akon magakabuhi nga luwas sa katalagman+

Kag wala sing ginakahadlukan nga kalalat-an.”+

2 Anak ko, kon batunon mo ang akon mga pulong

Kag pakabahandion ang akon mga sugo,+

 2 Paagi sa paggamit sang imo dulunggan sa pagpamati sa kaalam+

Kag sang imo tagipusuon sa paghantop;+

 3 Kag kon manawag ka sa paghangop+

Kag manawag ka sing mabaskog sa paghantop;+

 4 Kon padayon mo nga pangitaon ini subong sang pilak,+

Kag kutkuton mo ini subong sang natago nga mga bahandi;+

 5 Sa amo mahangpan mo ang kahadlok kay Jehova,+

Kag makita mo ang ihibalo tuhoy sa Dios.+

 6 Kay si Jehova mismo ang nagahatag sing kaalam;+

Sa iya man nagahalin ang ihibalo kag paghantop.

 7 Nagatigana sia sing praktikal nga kaalam para sa mga matarong;

Sia ang taming para sa mga nagalakat nga may integridad.+

 8 Ginabantayan niya ang banas sang katarungan,

Kag pagaamligan niya ang dalanon sang mga mainunungon sa iya.+

 9 Dayon mahangpan mo kon ano ang husto kag matarong kag bunayag,

Ang bug-os nga dalanon sang kaayo.+

10 Kon ang kaalam magsulod sa imo tagipusuon+

Kag ang ihibalo mangin kalahamut-an sa imo kalag,*+

11 Ang ikasarang sa paghunahuna sing maayo padayon nga magabantay sa imo,+

Kag ang paghantop magaamlig sa imo,

12 Agod luwason ka sa malain nga dalanon,

Sa tawo nga nagahambal sing kabutigan,+

13 Sa mga nagabiya sa matarong nga mga banas

Agod maglakat sa mga dalan sang kadudulman,+

14 Sa mga nagakasadya sa paghimo sing malain,

Sa mga nagakalipay sa paghimo sing kalautan,

15 Sa mga tiko sing banas

Kag sa mga malimbungon sing dalanon.

16 Ini ang magaluwas sa imo sa malain* nga babayi,

Sa matam-is* nga hambal sang imoral* nga babayi,+

17 Nga nagabiya sa iya suod nga kaupod* sa iya pagkapamatan-on+

Kag nalipat sa iya katipan sa iya Dios;

18 Kay ang iya balay nagalugdang padulong sa kamatayon,

Kag ang iya mga banas* nagapakadto sa mga wala sing mahimo sa kamatayon.+

19 Wala sing nagahulid* sa iya nga makapauli,

Ukon makalakat liwat sa mga banas sang kabuhi.+

20 Gani, sunda ang dalanon sang maayo nga mga tawo

Kag magpabilin ka sa banas sang matarong,+

21 Kay ang mga matarong lamang ang magaistar sa duta,

Kag ang mga wala sing kasawayan* ang magapabilin sa sini.+

22 Apang ang mga malauton utdon sa duta,+

Kag ang mga maluib gabuton sa sini.+

3 Anak ko, indi pagkalimti ang akon panudlo,*

Kag kabay nga tumanon mo sing bug-os tagipusuon ang akon mga sugo,

 2 Bangod magadugang sila sang madamo nga adlaw

Kag mga tuig sang kabuhi kag kalinong sa imo.+

Ihigot ini sa imo liog;

Isulat ini sa imo tagipusuon;+

 4 Dayon matigayon mo ang kahamuot kag maayo nga paghangop

Sa mga mata sang Dios kag sang tawo.+

 5 Magsalig ka kay Jehova+ sa bug-os mo nga tagipusuon,

Kag indi ka magsalig* sa imo kaugalingon nga paghangop.+

 6 Hunahunaa sia sa tanan mo nga dalanon,+

Kag tadlungon niya ang imo mga banas.+

 8 Makapaayo ini sa imo lawas*

Kag makapabaskog sa imo mga tul-an.

 9 Padunggi si Jehova paagi sa imo hamili nga mga butang,+

Kag sang una nga mga bunga* sang tanan mo nga patubas;*+

10 Dayon mapuno ang imo mga bodega,+

Kag magaawas ang bag-o nga alak sa imo mga suludlan.*

11 Anak ko, indi pagsikwaya ang pagdisiplina ni Jehova,+

Kag indi pagkangil-ari ang iya pagsabdong,+

12 Kay ang ginahigugma ni Jehova ginasabdong niya,+

Subong sang ginahimo sang amay sa anak nga nahamut-an niya.+

13 Malipayon ang tawo nga nakaangkon sing kaalam+

Kag ang tawo nga nakatigayon sing paghantop;

14 Kay ang pagtigayon sini mas maayo pa sangsa pagtigayon sing pilak,

Kag ang pagtigayon sini subong ginansia mas maayo pa sangsa pag-agom sing bulawan.+

15 Mas bilidhon pa ini sangsa mga korales;*

Wala sang bisan ano nga puede mo handumon nga mapaanggid sa sini.

16 Ang malawig nga kabuhi yara sa tuo nga kamot sini;

Ang manggad kag kadungganan yara sa wala nga kamot sini.

17 Ang mga dalanon sini kalipay,

Kag ang tanan nga banas sini paghidait.+

18 Ang kaalam kahoy sang kabuhi,

Kag ang nagapanguyapot sa sini magakabuhi sing malipayon.+

20 Paagi sa iya ihibalo napihak ang madalom nga katubigan

Kag nagatulo ang tun-og halin sa magal-um nga kalangitan.+

Tipigi ang praktikal nga kaalam kag ang ikasarang sa paghunahuna sing maayo;

22 Sila ang magahatag sa imo* sing kabuhi

Kag mangin matahom nga kulintas sa imo liog;

23 Kon himuon mo ini, magalakat ka nga wala sing katalagman,

Kag ang imo tiil indi gid makasandad.*+

24 Kon maghigda ka, wala ka sing kahadlukan;+

Kag makatulog ka sing mahamuok.+

25 Indi ka mahadlok sa bisan ano nga makahaladlok nga hitabo nga hinali nga magaabot,+

Ukon sa unos nga magaabot sa malauton.+

26 Kay si Jehova ang mangin tuburan sang imo pagsalig;+

Indi sia magtugot nga masiod ang imo tiil.+

27 Indi pag-idingot ang maayo sa mga dapat mo hatagan sini,*+

Kon masarangan mo* ang pagbulig.+

28 Indi ka magsiling sa imo isigkatawo, “Lakat ka; balik ka na lang! Ihatag ko ini sa imo buas,”

Kon mahatag mo man lang ini subong.

29 Indi ka magpahito sing malain sa imo isigkatawo+

Kon nagasalig sia sa imo subong iya kaingod.

30 Indi pag-awaya ang imo isigkatawo sa wala sing kabangdanan+

Kon wala man lang sia sing nahimo nga malain sa imo.+

31 Indi ka magkahisa sa mapintas nga tawo+

Kag indi pagsunda ang iya mga ginahimo,

32 Kay ginakangil-aran ni Jehova ang mga malimbungon,+

Apang nagapakig-abyan Sia sing suod sa mga matarong.+

33 Ginapakamalaut ni Jehova ang panimalay sang malauton,+

Apang ginapakamaayo niya ang panimalay sang mga matarong.+

34 Kay ginatamay niya ang mga nagapangtamay,+

Apang ginakahamut-an niya ang mga mahagop.+

35 Ang mga maalam magapanubli sang kadungganan,

Apang ang mga buangbuang nagahimaya sang kahuy-anan.+

4 Mga anak, pamatii ninyo ang disiplina sang inyo amay;+

Talupangda ini agod matigayon ninyo ang paghangop,

 2 Kay hatagan ko kamo sing maayo nga instruksion;

Indi pagsikwaya ang akon pagtudlo.*+

 3 Matinumanon ako nga anak sang akon amay+

Kag palangga gid ako sang akon iloy.+

 7 Ang kaalam amo ang pinakaimportante*+ sa tanan, gani magkuha ka sing kaalam,

Kag ano man ang imo matigayon, siguraduha nga makatigayon ka man sing paghangop.+

 9 Butangan sini sang makagalanyat nga purongpurong ang imo ulo;

Hatagan ka sini sang korona sang katahom.”

10 Anak ko, pamatii kag batuna ang akon mga pulong,

Kag magalawig ang imo kabuhi.+

11 Tuytuyan ko ikaw sa dalanon sang kaalam;+

Tuytuyan ko ikaw sa husto nga banas.+

12 Kon maglakat ka, indi mabalabagan ang imo mga tikang;

Kag kon magdalagan ka, indi ka makasandad.

14 Indi ka magsulod sa banas sang malauton,

Kag indi ka maglakat sa dalanon sang mga malaut.+

15 Likawi ini, indi ka mag-agi sa sini;+

Likawi ini kag magpadayon ka sa paglakat.+

16 Kay indi sila makatulog kon indi sila makahimo sing malain,

Indi sila makatulog kon wala sila sing mapasandad.

17 Kay ang kalautan kag ang pagpamintas daw tinapay

Kag alak para sa ila.

18 Apang ang banas sang matarong kaangay sang kapawa sang aga

Nga nagaamat-amat sanag tubtob nga mag-udto.+

19 Ang dalanon sang malauton kaangay sang kadudulman;

Wala nila mahibaluan kon ano ang nagapasandad sa ila.

20 Anak ko, talupangda ang akon mga pulong;

Pamatii sing maayo ang* akon ginasiling.

21 Dumduma ini pirme;

Tipigi ini sa imo tagipusuon,+

22 Kay kabuhi sila sa mga nakasapo sa ila+

Kag kapagros sa ila bug-os nga lawas.*

23 Labaw sa tanan nga dapat mo bantayan, bantayi ang imo tagipusuon,+

Kay nagahalin sa sini ang mga tuburan sang kabuhi.

24 Isikway ang tiko nga hambalanon;+

Kag ipahilayo ang madaya nga pinamulong.

25 Dapat ka magtulok sing diretso,

Huo, dapat ka magtulok sing tadlong.+

26 Tapana* ang imo alagyan,+

Kag mangin malig-on ang tanan mo nga dalanon.

Pamatii sing maayo ang* ginatudlo ko tuhoy sa paghantop,+

 2 Agod maamligan mo ang imo mga ikasarang sa paghunahuna sing maayo

Kag ang imo dila maghambal sing kamatuoran lamang.+

 3 Kay ang bibig sang malain* nga babayi nagatulo kaangay sang dugos,+

Kag ang iya baba madanlog pa sangsa lana.+

 7 Gani, mga anak ko, pamatii ako

Kag tumana ninyo ang akon ginasiling.

 8 Magpalayo kamo sa iya;

Indi kamo magpalapit sa ganhaan sang iya balay,+

 9 Agod indi ninyo mahatag ang inyo dungog sa iban+

Ukon mag-ani sang tinuig sang kapintas;+

10 Agod indi pagkuhaon sang iban ang inyo pagkabutang*+

Kag magkadto sa iban ang inyo pinangabudlayan.

11 Kay kon indi, magaantos kamo sa ulihi

Kon magluya na ang inyo lawas kag nagatagumatayon na kamo+

12 Kag magasiling kamo: “Kay man gindumtan ko ang disiplina!

13 Wala ako magpamati sa akon mga manunudlo

Ukon magsapak sa mga nagtudlo sa akon.

14 Gani karon, yari ako sa bibi sang bug-os nga kalaglagan

Nahuy-an ako sa bug-os nga kongregasyon.”*+

15 Mag-inom ka sing tubig halin sa imo kaugalingon nga bubon

Kag sing nagailig* nga tubig halin sa imo kaugalingon nga tuburan.+

16 Dapat bala maglapta ang imo mga tuburan sa gua,

Ang mga ilig sang imo tubig sa mga dalan?+

17 Dapat nga para lamang ini sa imo,

Kag indi para sa iban nga tawo.+

18 Kabay nga pakamaayuhon ang imo tuburan,

Kag kabay nga magkalipay ka sa imo asawa nga ginpangasawa mo sang bataon ka pa,+

19 Isa ka matahom nga usa nga babayi kag isa ka maayoayo nga kanding sa bukid.+

20 Gani anak ko, ngaa magkalipay ka sa malain* nga babayi

Ukon maghakos sa imoral* nga babayi?+

21 Kay ang dalanon sang tawo yara sa atubang sang mga mata ni Jehova;

Ginausisa niya ang tanan niya nga banas.+

22 Ang malauton masiod sang iya mga kasaypanan,

Kag magapos sa lubid sang iya mismo sala.+

23 Mapatay sia bangod kulang sia sa disiplina

Kag magatalang sia bangod sang iya sobra nga kabuangan.

6 Anak ko, kon naggarantiya ka sa utang sang imo isigkatawo,+

Kon gindaho mo ang imo kamot* sa isa ka dumuluong,+

 2 Kon nasiod ka sa imo ginsaad,

Kon nadakop ka sa imo ginsiling,+

 3 Anak ko, amo ini ang imo himuon, agod maluwas mo ang imo kaugalingon,

Kay ang imo isigkatawo amo na ang may gahom sa imo:

 4 Indi ka magpatulogtulog,

Ukon magpatuyotuyo.

 5 Luwasa ang imo kaugalingon kaangay sang gasela sa kamot sang mangangayam,

Kaangay sang pispis sa kamot sang manugpamispis.

 6 Ikaw nga matamad,+ magkadto ka sa subay;

Panilagi ang ginahimo sini agod mangin maalamon ka.

 7 Bisan pa wala ini sing pangulo, manugdumala, ukon manuggahom,

 8 Nagapangita ini sing pagkaon sa tingadlaw,+

Kag nagatipon ini sing pagkaon kon tig-alani.

10 Diutay nga pagpatulogtulog, diutay nga pagpatuyotuyo,

Diutay nga pagkursimano agod magpahuwayhuway,+

11 Ang imo kaimulon magaabot sa imo kaangay sang tulisan,

Kag ang imo kinawad-on kaangay sang armado nga tawo.+

12 Ang wala sing pulos kag malaut nga tawo nagabinutig;+

13 Nagapangilay sia,+ nagahimo sing patimaan paagi sa iya tiil, kag nagasenyas sang iya mga tudlo.

14 Paagi sa iya malaut nga tagipusuon,

Nagapahito sia pirme sing malain+ kag nagapalapta sing ginamo.+

15 Gani mapukan sia sing hinali;

Malaglag sia gilayon kag indi na matabangan pa.+

16 Anom ka butang ang ginadumtan ni Jehova;

Huo, pito ka butang ang ginakangil-aran niya:*

17 Matinaastaason nga mga mata,+ butigon nga dila,+ mga kamot nga nagapaagay sing dugo nga wala sing sala,+

18 Tagipusuon nga nagapahito sing makahalalit nga mga butang,+ mga tiil nga nagadalidali sa paghimo sing kalautan,

19 Butigon nga saksi nga nagasugid sing kabutigan,+

Kag ang nagatuga sing gamo sa tunga sang mag-ulutod.+

20 Anak ko, tumana ang sugo sang imo amay,

Kag indi pagsikwaya ang instruksion* sang imo iloy.+

21 Ihigot ini pirme sa imo tagipusuon;

Ibalighot ini sa imo liog.

22 Tuytuyan ka sini kon nagalakat ka;

Bantayan ka sini kon nagahigda ka;

Kag magapakighambal* ini sa imo kon nagamata ka.

23 Kay ang sugo suga,+

Kag ang kasuguan kapawa,+

Kag ang sabdong kag disiplina dalanon padulong sa kabuhi.+

24 Magaamlig ini sa imo sa malain nga babayi,+

Batok sa nagapanghaylo nga imoral* nga babayi.+

25 Indi paghanduma ang iya katahom+

Ukon pagtuguti nga mabihag ka sang iya nagapanghaylo nga mga mata,

26 Kay bangod sa babayi nga makihilawason magaimol* ang isa ka tawo,+

Apang bangod sa makihilahion nga asawa sang iban nga lalaki madula mo ang imo kabuhi.*

29 Amo man sini ang matabo sa isa nga nagahulid sa asawa sang iya isigkatawo;

Wala sing nagatandog sa sina nga babayi nga indi masilutan.+

30 Wala ginatamay sang mga tawo ang kawatan

Kon nagapangawat sia agod busgon ang iya kaugalingon* kon gutom sia.

31 Apang kon madakpan sia, bayaran niya sing pito ka pilo ang iya kinawatan;

Ihatag niya ang tanan nga pagkabutang nga yara sa iya balay.+

32 Ang nagapakighilawas sa isa ka babayi kulang sa maayo nga paghangop;*

Ang nagahimo sini nagadala sing kalaglagan sa iya kaugalingon.*+

33 Mapilasan lamang sia kag maguba ang iya dungog,+

Kag ang iya kahuy-anan magapabilin tubtob san-o.+

34 Kay ang kaimon nagapaakig gid sa bana;

Indi sia magpakita sing kaluoy kon magtimalos sia.+

35 Indi sia magbaton sing bayad;*

Indi sia mauloulohan bisan ano pa kadaku ang iregalo mo sa iya.

7 Anak ko, tumana ang akon mga pulong,

Kag pakabahandia ang akon mga sugo.+

 2 Tumana ang akon mga sugo kag magakabuhi ka;+

Tipigi ang akon instruksion* kaangay sang tawotawo sang imo mata.

 3 Ihigot ini sa imo mga tudlo;

Isulat ini sa imo tagipusuon.+

 4 Isiling sa kaalam, “Utod ko ikaw,”

Kag tawga ang paghangop “akon paryente,”

 5 Agod bantayan ka sini sa malain* nga babayi,+

Batok sa imoral* nga babayi nga matam-is* maghambal.+

 6 Sa bintana sang akon balay,

Sa birha sini, naglingling ako sa idalom,

 7 Kag samtang ginapanilagan ko ang mga wala sing hinalung-ong,*

Nakita ko sa mga pamatan-on ang isa nga kulang sa maayo nga paghangop.*+

 8 Nag-agi sia malapit sa dalan sang babayi,

Kag naglakat sia pakadto sa balay sini

 9 Sang kasisidmon, sang gab-i,+

Samtang nagasirom na kag nagadulom.

10 Kag nakita ko ang isa ka babayi nga nagasugata sa iya,

Ang iya bayo kaangay sang makihilawason nga babayi,+ nga may malimbungon nga tagipusuon.

12 Pirme lang sia makita sa gua kag sa mga dalan,

Nagaistambay sia sa tanan nga kanto.+

13 Ginkaptan niya kag ginhalukan ang pamatan-on;

Wala sia sing kahuya nga nagsiling sa iya:

15 Gani naggua ako agod sugataon ka,

Agod pangitaon ka, kag nakita ko ikaw!

16 Ginbutangan ko sing matahom nga hapin ang akon hiligdaan,

Sing de-kolor nga linen halin sa Egipto.+

18 Dali ka, magpaayaw-ayaw kita sa gugma tubtob sa aga;

Pahalipayon naton sa gugma ang isa kag isa,

19 Kay wala sa balay ang akon bana;

Nagkadto sia sa malayo.

20 May dala sia nga kuarta,

Kag sa ugsad pa sia mapauli.”

22 Sa gilayon nagsunod sia sa iya kaangay sang toro nga baka nga ginaguyod pakadto sa ilihawan,

Kaangay sang buangbuang nga tawo nga pagasilutan sa pandog,*+

23 Tubtob nga ang baslay maglapos sa iya atay;

Kaangay sang pispis nga nagadalidali pakadto sa siod, wala sia makahibalo nga madula niya ang iya kabuhi.*+

24 Gani, mga anak ko;

Pamatii kag talupangda ang akon mga pulong.

Indi kamo magtalang sa iya mga banas,+

26 Kay madamo ang nalaglag bangod sa iya,+

Kag madamo ang iya napatay.+

27 Ang iya balay nagapadulong sa Lulubngan;*

Nagapanaug ini sa madulom nga mga kuarto sang kamatayon.

8 Ang kaalam nagapanawag,

Kag ang paghantop nagasinggit.+

 2 Nagatindog ini sa putukputukan sang mga bukid+ sa higad sang dalan,

Kag sa ginsang-an sang mga dalan.

 3 Sa higad sang mga gawang pasulod sa siudad,

Sa salamputan sang mga puertahan,

Nagasinggit ini sing mabaskog:+

 4 “Sa inyo, O katawhan, nagapanawag ako;

Nagapanawag ako sing mabaskog sa tanan.*

 5 Kamo nga kulang sing kinaalam, magtuon kamo sing kinaalam;+

Kamo nga buangbuang, magtigayon kamo sing tagipusuon nga may paghangop.*

 6 Pamati kamo, kay ang akon ginahambal importante,

Ang akon ginasiling husto;

 7 Kay kamatuoran ang akon ginahambal,

Kag ginakangil-aran ko ang malaut.

 9 Ini tanan maathag sa mga tawo nga mahinantupon

Kag husto sa mga tawo nga nakasapo sang ihibalo.

10 Batuna ang akon disiplina sa baylo sang pilak,

Kag ang ihibalo sa baylo sang puro nga bulawan,+

11 Kay ang kaalam mas maayo sangsa mga korales;*

Indi ini mapaanggid sa bisan ano nga kalahamut-an nga butang.

12 Ako nga amo ang kaalam, may paghantop ako;

May ihibalo ako kag ikasarang sa paghunahuna sing maayo.+

14 May maayo ako nga laygay kag praktikal nga kaalam;+

May paghangop+ ako kag gahom.+

15 Paagi sa akon nagagahom ang mga hari,

Kag nagahimo sing matarong nga mga kasuguan ang mataas nga mga opisyal.+

16 Paagi sa akon nagagahom ang mga prinsipe,

Kag nagahukom sing matarong ang mga dungganon.

17 Ginahigugma ko ang mga nagahigugma sa akon,

Kag ang mga nagapangita sa akon, makakita sa akon.+

18 Yara sa akon ang manggad kag dungog,

Ang manggad nga nagapadayon* kag ang pagkamatarong.

19 Ang akon bunga mas maayo sangsa bulawan, bisan sa puro nga bulawan,

Kag ang akon patubas mas maayo sangsa puro nga pilak.+

20 Nagalakat ako sa banas sang pagkamatarong,

Sa tunga sang mga dalan sang katarungan;

21 Ginahatagan ko sing bugana nga palanublion ang mga nagahigugma sa akon,

Kag ginapuno ko ang ila mga bodega.

22 Ginhimo ako ni Jehova subong panugod sang iya dalanon,+

Ang nahauna gid sa iya mga hinimuan sang madugay na nga tion.+

23 Ginpahamtang niya ako sang una pa,*+

Sa ginsuguran, sang wala pa ang duta.+

24 Ginbun-ag ako* sang wala pa ang madalom nga katubigan,+

Sang wala pa ang nagabusawak nga mga tuburan.

25 Ginbun-ag ako sang wala pa matuga ang kabukiran,

Sang wala pa ang kabakuluran,

26 Sang wala pa niya mahimo ang duta kag ang mga kapatagan sa sini

Ukon ang una nga mga puga sang duta.

27 Yara na ako sang ginhimo niya ang kalangitan;+

Sang ginlatiran niya ang kadaygan* sang katubigan,+

28 Sang ginpahamtang* niya ang mga panganod sa ibabaw,

Sang ginpasad niya ang mga tuburan sa kadadalman,

29 Sang nagsugo sia sa dagat

Nga ang mga tubig sini indi maglapaw sa iya dulunan,+

Sang ginpasad* niya ang mga sadsaran sang duta,

30 Yara na ako sadto sa tupad niya subong batid nga manugpangabudlay.+

Ako gid ang iya kalipay+ sa adlaw-adlaw;

Nalipay man ako pirme sa atubangan niya;+

31 Nalipay ako magtan-aw sa duta,

Kag mas nalipay ako sa mga anak sang mga tawo.*

32 Kag karon, mga anak ko, pamatii ako;

Huo, malipayon ang mga nagasunod sa akon mga dalanon.

33 Pamatii ang akon disiplina+ agod mangin maalamon kamo,

Kag indi ini pagbalewalaa.

34 Malipayon ang tawo nga nagapamati sa akon

Paagi sa pagkadto sing aga pa* sa akon mga puertahan adlaw-adlaw,

Paagi sa paghulat sa mga bakalan sang akon mga puertahan;

35 Kay ang makakita sa akon makatigayon sing kabuhi,+

Kag makabaton sing kahamuot ni Jehova.

36 Apang ang isa nga wala nagasapak sa akon nagahalit sang iya kaugalingon,*

Kag ang mga nagadumot sa akon nagahigugma sang kamatayon.”+

9 Ang matuod nga kaalam nagpatindog sang iya balay;

Ginhimuan* niya ini sing pito ka haligi.

 2 Ginpreparar niya ang iya karne;*

Ginpaisog niya ang iya alak;

Ginhanda man niya ang iya lamesa.

 3 Ginsugo niya ang iya mga suluguon nga babayi

Nga magpanawag sa pinakamataas nga mga lugar sang siudad:+

 5 “Kari kamo, magkaon kamo sang akon tinapay

Kag mag-inom kamo sang akon ginpaisog nga alak.

 6 Bayai ang inyo kakulang sing kinaalam* kag magkabuhi kamo;+

Maglakat sing paabante sa dalanon sang paghangop.”+

 7 Ang isa nga nagatadlong sa nagapangyaguta nagaagda sing kahuy-anan,+

Kag ang bisan sin-o nga nagasabdong sa malauton masamaran.

10 Ang kahadlok kay Jehova amo ang una nga tikang sa pagtigayon sing kaalam,*+

Kag ang ihibalo tuhoy sa Isa nga Labing Balaan+ nagahatag sing paghangop.

11 Kay paagi sa akon magalawig ang imo mga adlaw,+

Kag magadugang ang tinuig sang imo kabuhi.

12 Kon mangin maalam ka, para ini sa imo kaayuhan,

Apang kon nagapangyaguta ka, ikaw lang ang magaantos sini.

14 Nagapungko sia sa puertahan sang iya balay

Sa pulungkuan sa mataas nga mga lugar sang siudad,+

15 Nagapanawag sia sa mga nagalabay,

Sa mga nagalakat sing diretso sa ila dalan:

17 “Matam-is ang kinawat nga tubig,

Kag manamit ang tinapay nga ginakaon sing tago.”+

18 Apang ini nga tawo wala makahibalo nga yara didto ang mga patay,

Nga ang mga bisita sang babayi yara sa kadadalman sang Lulubngan.*+

Ang maalamon nga anak nagahatag sing kalipay sa iya amay,+

Apang ang buangbuang nga anak nagahatag sing kasubo sa iya iloy.

 2 Ang mga bahandi nga natigayon sang malauton mangin wala sing pulos,

Apang ang pagkamatarong amo ang magaluwas gikan sa kamatayon.+

 3 Indi magtugot si Jehova nga magutuman ang matarong,*+

Apang indi niya pag-ihatag sa malauton ang ila ginahandum.

 4 Ang matamad nga mga kamot magaresulta sa kaimulon,+

Apang ang mapisan nga mga kamot nagadala sing manggad.+

 5 Ang maalamon nga anak nagatipon sing pagkaon kon tig-ilinit,

Apang ang makahuluya nga anak nagatulog kon tig-alani.+

 6 Ang matarong ginapakamaayo,+

Apang ang baba sang mga malauton nagatago sang ila mapintas nga katuyuan.

 7 Ang handumanan* sang matarong pakamaayuhon,+

Apang ang ngalan sang malauton malimtan.*+

 8 Ang tawo nga may maalam nga tagipusuon magabaton sing mga instruksion,*+

Apang ang isa nga nagahambal sing kabuangan pagatasakon.+

 9 Ang isa nga nagalakat nga may integridad magalakat nga may kalig-unan,+

Apang ang isa nga nagapatiko sang iya mga dalanon mapadayag.+

10 Ang isa nga nagapamisok para manglimbong* ginatunaan sing kasubo,+

Kag ang isa nga nagahambal sing kabuangan pagatasakon.+

11 Ang baba sang matarong tuburan sang kabuhi,+

Apang ang baba sang malauton nagatago sang ila mapintas nga katuyuan.+

12 Ang dumot ginabangdan sang mga gamo,

Apang ang gugma nagatabon sang tanan nga sala.+

13 Ang tawo nga may paghangop nagahambal nga may kaalam,+

Apang ang bilugon para sa tawo nga kulang sa maayo nga paghangop.*+

14 Ginapakabahandi sang mga maalam ang ihibalo,+

Apang ginaagda sang baba sang buangbuang ang kalaglagan.+

15 Ang manggad* sang manggaranon amo ang iya napamakuran nga siudad.

Apang ang kagulub-an sang imol amo ang ila kaimulon.+

16 Ang ginahimo sang matarong nagadul-ong sa kabuhi;

Apang ang ginahimo sang malauton nagadul-ong sa sala.+

17 Ang isa nga nagasunod sa disiplina isa ka banas padulong sa kabuhi,*

Apang ang isa nga nagasikway sa pagsabdong nagapatalang sang mga tawo.

18 Ang isa nga nagatago sang iya dumot nagabutig,+

Kag ang isa nga nagapalapta sang makahalalit nga balita* buangbuang.

19 Kon madamo sing hambal, indi malikawan ang sala,+

Apang ang nagapugong sang iya mga bibig mainandamon.+

20 Ang dila sang matarong kaangay sang puro nga pilak,+

Apang ang tagipusuon sang malaut diutay ang balor.

21 Ang baba sang matarong nagapapagros* sa madamo,+

Apang ang buangbuang nagakapatay bangod sa kakulang sing paghangop.+

22 Ang pagpakamaayo ni Jehova amo ang nagapamanggad sa tawo,+

Kag wala Sia nagadugang sing kasakit* sa sini.

23 Para sa buangbuang, ang paghimo sing malain daw hampang lamang,

Apang maalamon ang tawo nga may paghangop.+

24 Ang ginakahadlukan sang malauton matabo sa iya;

Apang ang handum sang matarong ihatag sa iya.+

25 Kon maglabay ang bagyo, madula ang malauton,+

Apang ang matarong isa ka pundasyon nga wala sing katapusan.+

26 Kaangay sang langgaw sa ngipon kag aso sa mga mata,

Ang matamad nga tawo sa isa nga nagasugo sa iya.*

27 Ang kahadlok kay Jehova nagapalawig sang kabuhi,+

Apang ang mga tuig sang malauton palip-uton.+

28 Ang pagpaabot* sang matarong nagahatag sing kalipay,+

Apang ang paglaum sang malauton madula.+

29 Ang dalanon ni Jehova pangamlig para sa wala sing kasawayan,+

Apang kalaglagan ini para sa mga malauton.+

30 Ang matarong indi gid malingkang,+

Apang ang malauton indi na mag-istar sa duta.+

31 Ang baba sang matarong nagapatubas* sang kaalam,

Apang ang dila sang butigon pagautdon.

32 Ang baba sang matarong nakahibalo kon ano ang maayo,

Apang ang baba sang malauton nagahambal sing kabutigan.

11 Ginakangil-aran ni Jehova ang indi bunayag* nga timbangan,

Apang ginakahamut-an niya ang eksakto nga pamug-at.*+

 2 Kon mag-abot ang kakahas, magasunod ang kahuy-anan,+

Apang ang kaalam yara sa mga maugdang.+

 3 Ang pagkabunayag sang matarong nagatuytoy sa ila,+

Apang ang pagkadibunayag sang mga maluib magalaglag sa ila.+

 4 Ang manggad* mangin wala sing pulos sa adlaw sang kaakig,+

Apang ang pagkamatarong amo ang magaluwas gikan sa kamatayon.+

 5 Ang pagkamatarong sang tawo nga wala sing kasawayan magatadlong sang iya dalanon,

Apang ang malauton mapukan bangod sang iya kalautan.+

 6 Ang pagkamatarong magaluwas sa tawo nga matarong,+

Apang ang maluib madakpan paagi sa ila handum.+

 7 Kon ang malaut nga tawo mapatay, wala na sia sing paglaum;

Kag ang iya ginasaligan nga kusog madula man.+

 8 Ang matarong ginaluwas sa kalisdanan,

Kag ang malauton amo ang magabulos sa iya.+

 9 Ginalaglag sang apostata* ang iya isigkatawo paagi sa iya ginahambal,

Apang ginaluwas ang matarong paagi sa iya ihibalo.+

10 Ang kaayo sang matarong nagapasadya sang siudad,

Kag may paghugyaw sa kalipay kon ang malauton mapatay.+

11 Bangod sa pagpakamaayo sang matarong ginapakataas ang siudad,+

Apang ang baba sang malauton nagaguba sini.+

12 Ang tawo nga kulang sa maayo nga paghangop* nagatamay* sa iya isigkatawo,

Apang ang tawo nga mahinangpanon nagahipos lang.+

13 Ang palakutsokutso nagapanugid sang sekreto sang iban,+

Apang ang masaligan nga tawo* nagatago sang sekreto.*

14 Mapukan ang katawhan kon wala sing malantipon nga giya,*

Apang may kadalag-an* kon madamo sing manuglaygay.+

15 Ang tawo nga nagagarantiya sa utang* sang isa ka dumuluong pat-od gid nga magaantos,+

Apang ang nagalikaw* sa pagdaho sang kamot sa isa ka garantiya mahilway sa problema.

16 Ang mainayuhon* nga babayi nagaagom sing kadungganan,+

Apang ang mapintas nga mga tawo nagatigayon sing manggad.

17 Ang mabuot nga tawo* nagadala sing kaayuhan sa iya kaugalingon,*+

Apang ang mapintas nga tawo nagadala sing halit* sa iya kaugalingon.+

18 Ang malauton nagabaton sing wala pulos nga suhol,+

Apang ang nagasab-ug sing pagkamatarong nagabaton sing matuod nga padya.+

19 Ang nagahimo sing pagkamatarong magakabuhi,+

Apang ang nagahimo sing malaut mapatay.

20 Ginakangil-aran ni Jehova ang mga tawo nga balingag sing tagipusuon,+

Apang ginakahamut-an niya ang mga tawo nga wala sing kasawayan.+

21 Makapat-od ka sa sini:* Ang malauton indi makalikaw sa silot,+

Apang maluwas ang mga anak sang matarong.

22 Kaangay sang singsing nga bulawan sa sungad sang baboy

Ang matahom nga babayi nga nagasikway sa maayo nga paghangop.

23 Ang handum sang matarong nagaresulta sa kaayuhan,+

Apang ang ginalauman sang malauton nagaresulta sa kaakig sang Dios.

24 May tawo nga maalwan* apang nagamanggaranon;+

May yara man indi maalwan apang nagaimol pa gani.+

25 Ang tawo* nga maalwan mangin hamungaya,*+

Kag ang bisan sin-o nga nagapaumpaw* sa iban paumpawan man.+

26 Pakamalauton sang mga tawo ang nagatago sang uyas,

Apang pakamaayuhon nila ang nagabaligya sini.

27 Ang isa nga nagatinguha sa paghimo sing maayo nagatinguha nga kahamut-an,+

Apang ang nagatinguha sa paghimo sing malain, malain man ang madangatan.+

28 Ang nagasalig sa iya manggad mapukan,+

Apang ang matarong magapanglumbay kaangay sang mga dahon.+

29 Ang tawo nga nagadala sing gamo* sa iya panimalay magapanubli sang hangin,+

Kag ang buangbuang mangin alagad sang maalam nga tawo.

30 Ang bunga sang matarong isa ka kahoy sang kabuhi,+

Kag ang isa nga nagadaug sing mga kalag* maalam.+

31 Kon ang matarong sa duta balusan sa ila ginahimo,

Labi na gid nga balusan ang malauton kag ang makasasala sa ila ginahimo!+

12 Ang nagahigugma sang disiplina nagahigugma sang ihibalo,+

Apang ang nagadumot sang pagsabdong indi makatarunganon.*+

 2 Ginakahamut-an ni Jehova ang maayo nga tawo,

Apang ginapakamalaut Niya ang tawo nga nagapadihot sing malain.+

 3 Ang tawo nga nagahimo sing kalautan wala sing kalig-unan,+

Apang ang tawo nga matarong indi gid magabot.

 4 Ang maayo nga asawa korona sa iya bana,+

Apang ang asawa nga nagagawi sing makahuluya, kaangay sang pagkagabok sa iya tul-an.+

 5 Ang ginahunahuna sang matarong husto,

Apang ang ginalaygay sang mga malauton malimbungon.

 6 Ang mga pulong sang malauton kaangay sang makamamatay nga pagsalakay,*+

Apang ang mga pulong sang matarong nagaluwas sa ila.+

 7 Kon pukanon ang malauton, madula na sila,

Apang ang panimalay sang mga matarong magapabilin.+

 8 Ang tawo nga mainandamon maghambal ginadayaw,+

Apang ang tawo nga balingag sing tagipusuon ginatamay.+

 9 Mas maayo pa ang tawo nga simple lang apang may kabulig

Sangsa tawo nga nagapahambog apang wala sing pagkaon.*+

10 Ang matarong nagaatipan sing maayo sang iya mga sapat,*+

Apang bisan ang kaluoy sang malauton mapintas.

11 Ang isa nga nagauma sang iya duta mabusog sing pagkaon,+

Apang ang nagapanikasog sa wala sing pulos nga mga butang kulang sa maayo nga paghangop.*

12 Ang malauton nahisa sa kinawatan sang malain nga mga tawo,

Apang ang matarong kaangay sang kahoy nga madalom ang gamot nga nagapamunga.

13 Ang malain nga tawo ginasiod sang iya sayop nga ginahambal,+

Apang ang matarong makalikaw sa gamo.

14 Ang maayo nga ginahambal* sang tawo makahatag sa iya sing kaayuhan,+

Kag padyaan sia tungod sa iya ginahimo.

15 Ang ginahimo sang buangbuang husto sa iya panan-aw,+

Apang ang maalamon nga tawo nagabaton sang laygay.+

16 Madali* maugot ang buangbuang,+

Apang ang maalamon nga tawo nagapalampas* sang insulto.

17 Ang masaligan nga saksi magasugid sing matuod,*

Apang ang indi matuod nga saksi nagahambal sing butig.

18 Ang paghambal nga wala ginahunahuna sing maayo kaangay sang buno sang espada,

Apang ang pulong sang maalamon makapaayo.+

19 Ang maminatud-on nga mga bibig magapabilin sa wala sing katubtuban,+

Apang ang butigon nga dila wala nagadugay.+

20 Ang paglimbong yara sa tagipusuon sang nagapahito sing malain,

Apang may kalipay ang nagapalig-on* sing paghidait.+

21 Wala sing malain nga matabo sa matarong,+

Apang madamo nga kalamidad ang matabo sa malauton.+

22 Ang mga butigon makangilil-ad kay Jehova,+

Apang ang mga bunayag kalahamut-an sa iya.

23 Ang maalamon nga tawo wala nagasugid sang iya nahibaluan,

Apang ang buangbuang nagapadayawdayaw sang iya kabuangan.+

24 Ang mapisan nga tawo amo ang magagahom,+

Apang ang matamad nga tawo mangin ulipon.+

25 Ang kabalaka sa tagipusuon sang tawo nagapabug-at sini,*+

Apang ang maayo nga pulong nagapasadya sa iya.+

26 Ang matarong nagausisa sang iya palibot,

Apang ang dalanon sang malauton nagapatalang sa ila.

27 Ang matamad wala nagapangayam sing mga sapat,+

Apang ang kapisan bilidhon nga manggad sang isa ka tawo.

28 Ang banas sang pagkamatarong nagadul-ong sa kabuhi;+

Sa sini nga banas wala sing kamatayon.

13 Ang anak nga maalamon nagabaton sang disiplina sang iya amay,+

Apang ang nagapangyaguta wala nagapamati sa pagsabdong.*+

 2 Ang maayo nga ginahambal* sang tawo makahatag sa iya sing kaayuhan,+

Apang ang ginahandum* sang mga maluib amo ang pagpamintas.

 3 Ang nagabantay sang iya baba* nagaamlig sang iya kabuhi,*+

Apang ang nagabuka sang iya bibig mapahamak.+

 4 Ang matamad nga tawo nagahandum, apang wala sia* sing matigayon,+

Apang ang isa* nga mapisan busgon sing bug-os.*+

 5 Ginadumtan sang matarong ang pagbinutig,+

Apang ang ginahimo sang malauton nagadala sing kahuy-anan.

 6 Ang pagkamatarong nagaamlig sa tawo nga wala sing kasawayan,+

Apang ang kalautan nagalaglag sa tawo nga makasasala.

 7 May nagapakunokuno nga manggaranon apang walawala gid sia;+

May nagapakunokuno nga imol apang manggaranon gid sia.

 8 Ang manggad sang manggaranon amo ang ginabayad niya kabaylo sang iya kabuhi,*+

Apang wala gani sing nagapamahog* sa imol.+

 9 Ang kapawa sang matarong nagasiga sing masanag,*+

Apang ang suga sang malauton mapalong.+

10 Ang pagkabugalon ginabangdan sang gamo,+

Apang may kaalam sa mga nagapangayo sing laygay.*+

11 Ang manggad nga natigayon sa madasig nga paagi,* magadiutay,+

Apang ang manggad nga natigayon sing amat-amat,* magadugang.

12 Ang ginapaabot* nga wala madayon nagapasubo sang tagipusuon,+

Apang ang handum nga natuman isa ka kahoy sang kabuhi.+

13 Ang bisan sin-o nga nagatamay sang instruksion* magabayad sang multa,+

Apang ang isa nga nagatahod sang sugo pagapadyaan.+

14 Ang panudlo* sang isa nga maalamon tuburan sang kabuhi+

Agod palikawon ang isa sa mga siod sang kamatayon.

15 Ang tawo nga may maayo nga paghangop ginakahamut-an,

Apang ang pagkabuhi sang mga maluib mabudlay.

16 Ang tawo nga maalamon nagahunahuna sing maayo antes sia maghulag,+

Apang ang buangbuang nagapakita sang iya kabuangan.+

17 Ang malaut nga mensahero nagatuga sing gamo,+

Apang ang masaligan nga mensahero nagadala sing kaayuhan.+

18 Ang nagasikway sa disiplina magaimol kag mahuy-an,

Apang ang nagabaton sang pagtadlong* padunggan.+

19 Ang handum nga natuman nagahatag sing kalipay sa tawo,*+

Apang ang buangbuang indi luyag maglikaw sa kalainan.+

20 Ang tawo nga nagaupod sa maalamon mangin maalamon man,+

Apang ang tawo nga nagaupod sa mga buangbuang mapahamak.+

21 Ang mga makasasala indi makalikaw sa kapahamakan,+

Apang ang matarong padyaan sing kahamungayaan.+

22 Ang maayo nga tawo nagabilin sing palanublion sa iya mga apo,

Apang ang manggad sang makasasala itigana para sa matarong.+

23 Ang duta nga ginaarado sang imol nagapatubas sing bugana nga pagkaon,

Apang mahimo ini* madula bangod sang inhustisya.

24 Ang nagapugong sang iya bilugon* nagadumot sa iya anak,+

Apang ang nagahigugma sa iya anak maukod* sa pagdisiplina sa iya.+

25 Ang matarong nagakaon tubtob mabusog sia,*+

Apang ang malauton magutuman.+

14 Ang maalamon nga babayi nagapabakod sang iya panimalay,+

Apang ang buangbuang nagaguba sang iya panimalay.

 2 Ang tawo nga matarong nagakahadlok kay Jehova,

Apang ang tawo nga madaya* nagatamay sa Iya.

 3 Ang baston sang pagkamatinaastaason yara sa baba sang buangbuang,

Apang ang mga bibig sang maalamon magaamlig sa ila.

 4 Matinlo ang pasungan kon wala sing baka,

Apang bugana ang ani bangod sa kusog sang toro nga baka.

 5 Ang masaligan nga saksi wala nagabinutig,

Apang ang indi matuod nga saksi nagabinutig.+

 6 Ang nagapangyaguta nagapangita sing kaalam, apang indi sia makatigayon sini,

Apang ang tawo nga may paghangop mahapos lang makatigayon sing ihibalo.+

 7 Likawi ang buangbuang,

Kay wala ka sing makuha nga ihibalo sa iya.+

 8 Ang maalamon nga tawo nakahangop sang dalanon nga iya padulungan,

Apang ang buangbuang ginadaya* paagi sa iya kabuangan.+

 9 Ginakadlawan lang sang mga buangbuang ang ila mga sala,*+

Apang ang mga matarong handa nga magpasag-uli.*

10 Ang tagipusuon nakahibalo sang kapait nga ginabatyag sini,*

Kag wala sing iban nga makahangop sang kalipay sini.

11 Ang balay sang malauton laglagon,+

Apang ang tolda sang matarong magauswag.

12 May dalanon nga daw husto sa pagtamod sang tawo,+

Apang ang padulungan gali sini kamatayon.+

13 Bisan nagakadlaw, mahimo nga ang tagipusuon nagabatyag sing kasakit,

Kag ang kasadya mahimo magresulta sa kasubo.

14 Ang balingag sing tagipusuon magaani sang resulta sang iya pagkabuhi,+

Apang ang maayo nga tawo magaani sang padya sang iya mga binuhatan.+

15 Ang tawo nga mapinatihon,* nagapati sa bisan ano nga mabatian niya,

Apang ang tawo nga maalamon nagabinagbinag sang tagsa niya ka tikang.+

16 Ang tawo nga maalamon nagahalong kag nagalikaw sa kalautan,

Apang ang buangbuang harasharas* kag sobra ang pagsalig sa kaugalingon.

17 Ang tawo nga madali maakig nagahimo sing kabuangan,+

Apang ang tawo nga nagapamensar sing maayo* ginadumtan.

18 Ang tawo nga mapinatihon* magapanubli sang kabuangan,

Apang ang tawo nga maalamon may korona sang ihibalo.+

19 Ang malain nga mga tawo magaduko sa mga maayo,

Kag ang malauton magaduko sa mga gawang sang matarong.

20 Ang imol ginakaugtan bisan sang iya mga kaingod,+

Apang ang manggaranon madamo sing abyan.+

21 Ang nagatamay sang iya isigkatawo nagapakasala,

Apang ang nagakaluoy sa mga kubos malipayon.+

23 May kaayuhan sa tanan nga sahi sang pagpangabudlay,

Apang ang pagwakal lamang nagadul-ong sa kinawad-on.+

24 Ang korona sang maalamon amo ang ila manggad;

Apang ang kabuangan sang mga buangbuang nagadul-ong sa dugang pa nga kabuangan.+

25 Ang matuod nga saksi makaluwas sang kabuhi,*

Apang ang malimbungon nagasugid sing kabutigan.

26 May malig-on nga pagsalig sa pagkahadlok kay Jehova,+

Kag mangin dalangpan ini para sa iya mga anak.+

27 Ang kahadlok kay Jehova tuburan sang kabuhi,

Bangod ginapalikaw sini ang isa sa mga siod sang kamatayon.

28 Ang madamo nga tawo kadungganan sang isa ka hari,+

Apang ang manuggahom nga wala sing mga sakop malaglag.

29 Ang indi dali maakig nagapakita sing masangkad nga paghangop,+

Apang ang indi mapinasensiahon nagapakita sang iya kabuangan.+

30 Ang malinong nga tagipusuon nagahatag sing kabuhi* sa lawas,

Apang ang kaimon daw balatian nga nagaut-ot sang mga tul-an.+

31 Ang nagapangdaya sa kubos nagatamay sa iya Manunuga,+

Apang ang nagapakita sing kaluoy sa imol nagahimaya sa Iya.+

32 Ang malauton mapukan bangod sang iya kalautan,

Apang ang matarong makakita sing dalangpan sa iya integridad.+

33 Ang kaalam nagahipos lang sa tagipusuon sang isa nga may paghangop,+

Apang ang buangbuang indi makatago sang iya nahibaluan.

34 Ang pagkamatarong nagapadungog sa isa ka pungsod,+

Apang ang sala nagapakahuya sa isa ka katawhan.

35 Nagakalipay ang hari sa suluguon nga nagagawi sing maalamon,+

Apang nagakaakig sia sa suluguon nga nagagawi sing makahuluya.+

15 Ang malulo* nga sabat nagapatahaw sang kaakig,+

Apang ang matigdas* nga pulong nagapaibwal sang kaakig.+

 2 Ang maalamon nga tawo nagahambal sing maayo nga mga butang nga iya nahibaluan,+

Apang ang buangbuang nagapataka sa paghambal sing kabuangan.

 3 Makita sang mga mata ni Jehova ang tanan nga lugar,

Ginatan-aw niya ang malain kag ang maayo.+

 4 Ang malulo nga dila* kahoy sang kabuhi,+

Apang ang masakit nga hambal makapaluya sing buot.*

 5 Ginatamay sang buangbuang ang pagdisiplina sang iya amay,+

Apang ginabaton sang maalamon ang pagtadlong.*+

 6 Madamo ang manggad sa balay sang matarong,

Apang ang patubas* sang malauton nagadala sing kagamo sa iya.+

 7 Ang baba sang maalamon nagapalapnag sing ihibalo,+

Apang ang tagipusuon sang buangbuang indi subong sina.+

 8 Ginakangil-aran ni Jehova ang halad sang malauton,+

Apang ginakahamut-an Niya ang pangamuyo sang matarong.+

 9 Ginakangil-aran ni Jehova ang pagkabuhi sang malauton,+

Apang ginahigugma niya ang nagahimo sing pagkamatarong.+

10 Ang disiplina daw malain* sa tawo nga nagabiya sa matarong nga banas,+

Apang ang nagadumot sa pagsabdong mapatay.+

13 Ang malipayon nga tagipusuon nagaresulta sa masinadyahon nga nawong,

Apang ang nagasakit nga tagipusuon nagadugmok sang espiritu.+

14 Ang tagipusuon nga may paghangop nagapangita sing ihibalo,+

Apang ang baba sang mga buangbuang nagakaon* sing kabuangan.+

15 Masubo ang tanan nga adlaw sang tawo nga nalisdan,+

Apang daw pirme lang may kapiestahan ang tawo nga may malipayon* nga tagipusuon.+

16 Mas maayo nga diutay ang imo pagkabutang apang nagakahadlok ka kay Jehova+

Sangsa madamo ang imo manggad apang nagakabalaka* ka.+

17 Mas maayo nga utan lang ang ginakaon apang nagahigugmaanay+

Sangsa matambok* nga baka apang nagadinumtanay.+

18 Ang tawo nga dali maakig nagatuga sing gamo,+

Apang ang indi dali maakig nagapauntat sing inaway.+

19 Ang dalan sang matamad tunukon,+

Apang ang dalan sang matarong matapan.+

20 Ang maalamon nga anak nagahatag sing kalipay sa iya amay,+

Apang ang buangbuang nagatamay sa iya iloy.+

21 Ginakalipay sang kulang sa maayo nga paghangop* ang kabuangan,+

Apang ang tawo nga may paghantop nagalakat sa husto nga dalanon.+

22 Mapaslawan ang mga plano kon wala sing paghambalanay,*

Apang magamadinalag-on ini kon may madamo nga manuglaygay.+

23 Nagakasadya ang tawo sa paghatag sing husto nga sabat,*+

Kag ang tinaga nga ginhambal sa husto nga tion—tuman gid kaayo!+

24 Ang banas sang kabuhi nagapaibabaw sa isa nga mahinantupon,+

Agod ipahilayo sia sa Lulubngan* sa idalom.+

25 Gub-on ni Jehova ang balay sang matinaastaason,+

Apang tipigan niya ang dulunan sang duta sang balo nga babayi.+

26 Ginakangil-aran ni Jehova ang mga pahito sang malauton,+

Apang ginakabig Niya nga putli ang maayo nga mga pulong.+

27 Ang tawo nga nagaganar sa indi bunayag nga paagi nagadala sing gamo* sa iya pamilya,+

Apang ang tawo nga wala nagabaton sing hamham magakabuhi.+

28 Ang tagipusuon sang matarong nagahunahuna anay antes magsabat,*+

Apang ang baba sang malauton maabtik maghambal sing malain nga mga butang.

29 Malayo si Jehova sa malauton,

Apang ginapamatian niya ang pangamuyo sang matarong.+

30 Ang masanag nga mga mata* nagapasadya sa tagipusuon;

Ang maayo nga balita nagapapagsik sa mga tul-an.*+

31 Ang nagapamati sa nagahatag sing kabuhi nga pagsabdong

Magapuyo upod sa mga maalamon.+

32 Ang wala nagabaton sang disiplina nagatamay sang iya kabuhi,*+

Apang ang nagapamati sa pagsabdong nagatigayon sing paghangop.*+

33 Ang kahadlok kay Jehova nagatudlo sing kaalam,+

Kag antes ang kadungganan yara ang pagkamapainubuson.+

16 Ang tagipusuon sang tawo ang nagahimo sing plano,*

Apang ang iya sabat* nagahalin kay Jehova.+

 2 Para sa tawo husto* ang tanan niya nga dalanon,+

Apang ginausisa ni Jehova ang iya mga motibo.*+

 3 Itugyan kay Jehova ang bisan ano nga imo ginahimo,*+

Kag mangin madinalag-on ang imo mga plano.

 4 Ginhimo ni Jehova ang tanan nga butang para matuman ang iya katuyuan,

Bisan ang malauton para sa adlaw sang kalaglagan.+

 6 Paagi sa mainunungon nga gugma kag katutom, ang sala ginapatawad,+

Kag paagi sa kahadlok kay Jehova ang tawo nagalikaw sa malain.+

 7 Kon mahamuot si Jehova sa mga dalanon sang isa ka tawo,

Ginahimo Niya nga bisan ang mga kaaway sina nga tawo magpakighidait sa iya.+

 8 Mas maayo ang diutay nga may katarungan+

Sangsa daku nga kita nga wala sing hustisya.+

 9 Ang tawo mahimo magplano sa iya tagipusuon sang iya dalanon,

Apang si Jehova ang nagatuytoy sang iya mga tikang.+

10 Ang desisyon sang Dios dapat yara sa bibig sang hari;+

Indi sia dapat magluib sa hustisya.+

11 Ang wala sing daya nga mga talaksan kag mga timbangan halin kay Jehova;

Sia ang naghimo sang tanan nga pamug-at nga nasulod sa puyopuyo.+

12 Ginakangil-aran sang mga hari ang paghimo sing kalautan,+

Kay ang trono magalig-on paagi sa pagkamatarong.+

14 Ang kaakig sang hari kaangay sang mensahero nga nagadala sing kamatayon,+

Apang ginapatahaw* ini sang maalamon nga tawo.+

15 Sa kahamuot sang hari may kabuhi;

Ang iya kaayo kaangay sang ulan sa tigpamulak.+

18 Ang bugal nagauna sa pagkapukan,

Kag ang matinaastaason nga espiritu sa pagkasandad.+

19 Mas maayo nga magpaubos* upod sa mga mahagop+

Sangsa magkuha sing parte sa inagaw upod sa mga matinaastaason.

20 Ang tawo nga nagapakita sing paghangop sa isa ka butang, mangin madinalag-on,*

Kag malipayon ang nagasalig kay Jehova.

21 Ang tawo nga may maalamon nga tagipusuon tawgon nga mahinangpanon,+

Kag ang tawo nga maayo maghambal* makahalaylo.+

22 Ang paghangop tuburan sang kabuhi para sa tawo nga may yara sini,

Apang ang mga buangbuang ginadisiplina sang ila mismo kabuangan.

23 Ang tagipusuon sang maalamon nga tawo amo ang magapahambal sa iya nga may paghangop+

Kag bangod sini makabuluyok ang iya ginahambal.

24 Ang makapalipay nga mga pulong kaangay sang dugos;

Matam-is ini sa kalag* kag makapaayo sa mga tul-an.+

25 May dalanon nga daw husto sa pagtamod sang tawo,

Apang ang padulungan gali sini kamatayon.+

26 Ang gana sa pagkaon* sang manugpangabudlay nagahimo sa iya nga maghimakas gid

Kay ginatulod sia sang iya kagutom.*+

27 Ang wala sing pulos nga tawo nagaplano sing malain;+

Ang iya ginahambal kaangay sang makapalaso nga kalayo.+

28 Ang tawo nga nagapanggamo* nagatuga sing pagbinaisay,+

Kag ang mapasipalahon nagapabulag sang suod nga mga mag-abyan.+

29 Ginahaylo sang mapintas nga tawo ang iya isigkatawo

Kag ginatuytuyan sia sa sala nga dalanon.

31 Ang ubanon nga ulo isa ka korona sang katahom*+

Kon yara ini sa dalanon sang pagkamatarong.+

32 Ang tawo nga indi dali maakig+ mas maayo sangsa makusog nga tawo,

Kag ang nagapugong sang iya kaakig* mas maayo sangsa tawo nga nakasakop sang isa ka siudad.+

33 Ang ginapagabutgabot ginabutang sa sabak,*+

Apang ang tagsa ka desisyon paagi sa sini nagahalin kay Jehova.+

17 Mas maayo nga magkaon sing isa lang ka tinapay nga may paghidait*+

Sangsa magkaon sa punsion* apang may ilinaway.+

 2 Ang mahinantupon nga alagad magagahom sa anak nga nagagawi sing makahuluya;

May bahin sia sa palanublion subong isa sa mag-ulutod.

 3 Ang tulunawan nga kolon para sa pilak kag ang hurno para sa bulawan,+

Apang si Jehova amo ang nagausisa sang mga tagipusuon.+

 4 Ang malauton nagapamati sa masakit nga hambal,

Kag ang malimbungon nagapamati sa makahalalit nga dila.+

 5 Ang bisan sin-o nga nagayaguta sa imol nagatamay sa iya Manunuga,+

Kag ang bisan sin-o nga nagakalipay sa malain nga natabo sa iban indi makalikaw sa silot.+

 6 Ang mga apo korona sa mga tigulang,

Kag ang mga amay* himaya sang ila mga anak.

 8 Ang regalo kaangay sang bilidhon nga bato* sa nagapanag-iya sini;+

Bisan ano man ang iya himuon magamadinalag-on sia.+

 9 Ang tawo nga nagapatawad* sang sala nagapangita sang gugma,+

Apang ang nagasulitsulit sa paghambal sini nagapabulag sa suod nga mag-abyan.+

10 May mas madalom nga epekto ang isa ka pagsabdong sa tawo nga may paghangop,+

Sangsa isa ka gatos ka hanot sa tawo nga buangbuang.+

11 Ang malauton nga tawo pirme lang nagarebelde,

Apang ipadala ang mapintas nga mensahero agod silutan sia.+

12 Maayo na lang nga makasugata sang oso nga gin-agawan sang iya mga totoy

Sangsa makasugata sang buangbuang nga tawo.+

13 Kon ang isa nagabalos sing malain sa maayo,

Indi maghalin ang kalainan sa iya panimalay.+

14 Ang pagsugod sang away kaangay sa pagbukas sang buhangan;*

Gani antes magsugod ang baisay, maghalin ka na.+

15 Ang nagapakamatarong sa malauton kag ang nagapakamalaut sa matarong,+

Pareho lang nga ginakangil-aran ni Jehova.

16 Ano ang pulos nga ang buangbuang may ikasarang sa pagtigayon sing kaalam

Kon wala sia sing gana nga magtigayon sini?*+

17 Ang matuod nga abyan nagahigugma sa tanan nga tion,+

Kag isa ka utod nga masaligan sa tion sang kalisdanan.+

18 Ang tawo nga kulang sa maayo nga paghangop nagadaho sang kamot kag nagasugot

Nga maggarantiya sa atubangan sang iya isigkatawo.+

20 Ang isa nga balingag sing tagipusuon indi magmadinalag-on,*+

Kag ang isa nga nagahambal sing malimbungon malaglag.

21 Ang amay sang anak nga buangbuang magakasubo;

Kag ang amay sang anak nga wala sing paghangop wala sing kalipay.+

22 Ang tagipusuon nga malipayon maayo nga bulong,*+

Apang ang nadugmok nga espiritu nagaubos sang kusog.*+

23 Ang malauton nagabaton sing hamham sa tago*

Agod patikuon ang hustisya.+

24 Ang kaalam yara lang sa atubangan sang tawo nga may paghangop,

Apang ang mga mata sang buangbuang nagalagaw bisan diin.+

25 Ang anak nga buangbuang nagahatag sing kalisod sa iya amay

Kag sing kasakit sa tagipusuon sang* iya iloy.+

26 Indi maayo nga silutan* ang matarong,

Kag indi man matarong nga bunalon ang mga dungganon.

27 Ang tawo nga maalamon nagahalong sa iya ginahambal,+

Kag ang tawo nga may paghangop magapabilin nga kalmado.*+

28 Bisan ang buangbuang kon maghipos lang kabigon nga maalamon,

Kag ang nagakipot sang iya baba kabigon nga may paghangop.

18 Ang nagapain sang iya kaugalingon nagatinguha sang iya makagod nga handum;

Ginasikway* niya ang tanan nga praktikal nga kaalam.

 2 Ang tawo nga buangbuang wala nalipay sa paghangop;

Kundi ginapahayag niya ang yara sa iya tagipusuon.+

 3 Kon mag-abot ang malauton, magaabot man ang pagtamay,

Kag upod sa pagtamay may yara kahuy-anan.+

 5 Indi maayo ang pag-apin sa malauton,+

Ukon ang pagdingot sing katarungan sa matarong.+

 6 Ang ginahambal sang buangbuang nga tawo ginabangdan sang gamo,+

Kag bangod sang iya baba ginabunal sia.+

 7 Ang baba sang buangbuang makalaglag sa iya,+

Kag ang iya bibig siod sa iya kabuhi.*

 8 Ang mga pulong sang nagapanglibak kaangay sang manamit nga pagkaon;*+

Ginatulon ini gilayon kag nagadiretso sa tiyan.+

 9 Ang bisan sin-o nga matamad sa iya obra

Utod sang isa nga nagapanghalit.+

11 Ang manggad sang manggaranon amo ang iya mabakod nga siudad;

Ginahunahuna niya nga kaangay ini sang pader nga nagaamlig sa iya.+

12 Ang matinaastaason nga tagipusuon sang tawo nagadul-ong sa kapaslawan,+

Kag ang pagkamapainubuson nagahatag sing kadungganan.+

13 Kon ang isa nagasabat antes niya mabatian ang kamatuoran,

Kabuangan ini kag kahuy-anan sa iya.+

14 Ang mabakod nga buot sang tawo makabulig sa iya nga maantos ang iya balatian,+

Apang sin-o ang makabatas sang nadugmok nga espiritu?*+

15 Ang tagipusuon sang tawo nga may paghangop nagatigayon sing ihibalo,+

Kag ang dulunggan sang maalamon nga mga tawo nagapangita sing ihibalo.

16 Ang regalo sang isa ka tawo nagabukas sing kahigayunan para sa iya;+

Paagi sini makapalapit sia sa dungganon nga mga tawo.

17 Ang una nga nagasugid sang iya kaso daw husto gid,+

Tubtob mag-abot ang iya kontra kag usisaon sia.*+

18 Ang pagabutgabot* makapauntat sang binaisay+

Kag makahusay* sang duha ka gamhanan nga tawo.

19 Ang utod nga nahimuan sing sala mas mabudlay daugon sangsa mabakod nga siudad,+

Kag may mga pagbaisay nga kaangay sang pintal sang pamakod.+

20 Ang maayo nga ginahambal* sang tawo kaangay sa pagkaon nga nagapuno sang iya tiyan;+

Mabatyagan niya ang resulta sang iya ginahambal.

21 Ang kamatayon kag ang kabuhi yara sa gahom sang dila;+

Ang mga luyag maggamit sini magakaon sang bunga sini.+

22 Ang nakakita sing maayo nga asawa nakakita sing maayo nga butang,+

Kag mabaton niya ang kahamuot* ni Jehova.+

23 Nagapakiluoy ang imol sa manggaranon,

Apang nagasabat sing matigdas ang manggaranon.

24 May mga magkaupod nga handa maghalit sa isa kag isa,+

Apang may abyan nga mas suod pa sangsa isa ka utod.+

19 Mas maayo pa nga mangin imol kag maglakat nga may integridad+

Sangsa mangin buangbuang kag maghambal sing kabutigan.+

 2 Ang tawo* nga wala sing ihibalo indi maayo,+

Kag ang isa nga nagapadasudaso* nagapakasala.

 3 Ang kabuangan sang tawo nagapatiko sang iya dalanon,

Kag ang iya tagipusuon nagakaakig kay Jehova.

 4 Ang manggaranon madamo sing abyan,

Apang ang imol ginabayaan bisan sang iya abyan.+

 5 Ang butigon nga saksi indi makalikaw sa silot,+

Kag ang isa nga nagabinutig pagasilutan.+

 6 Madamo ang luyag kahamut-an sang dungganon* nga tawo,

Kag ang tanan abyan sang tawo nga mahinatagon sing regalo.

 7 Ang tanan nga utod sang imol naugot sa iya;+

Mas labi pa nga ginalikawan sia sang iya mga abyan!+

 9 Ang butigon nga saksi indi makalikaw sa silot,

Kag ang isa nga nagabinutig malaglag.+

10 Indi bagay sa buangbuang nga magkabuhi sing magarbo;

Labi na gid sa suluguon nga maggahom sa mga prinsipe!+

11 Ang paghangop sang tawo nagapahaganhagan sang iya kaakig,+

Kag katahom sa iya bahin nga palampason* ang sala.*+

12 Ang kaakig sang hari kaangay sa ngurob sang leon,*+

Apang ang iya kahamuot kaangay sa tun-og sa hilamon.

13 Ang anak nga buangbuang nagahatag sing kalisod sa iya amay,+

Kag ang palaaway* nga asawa kaangay sang atop nga wala nagauntat sa pagtulo.+

14 Ang balay kag manggad palanublion halin sa amay,

Apang ang maalamon nga asawa halin kay Jehova.+

15 Ang tawo nga matamad palatulog,

Kag ang tawo* nga laminday magutman.+

16 Ang isa nga nagatuman sang sugo sang Dios nagatipig sang iya kabuhi;*+

Ang isa nga wala nagahalong sa iya mga dalanon mapatay.+

17 Ang isa nga nagakaluoy sa kubos nagapahulam kay Jehova,+

Kag bayaran* Niya ang iya ginahimo.+

18 Disiplinaha ang imo anak samtang may paglaum pa,+

Agod wala ka sing salabton sa iya kamatayon.+

19 Ang tawo nga maakigon magabayad sang multa;

Kay kon pabay-an mo lang sia, sulitsulit mo ini nga himuon.+

20 Pamatii ang laygay kag batuna ang disiplina,+

Agod sa ulihi mangin maalamon ka.+

21 Madamo ang plano sa tagipusuon sang isa ka tawo,

Apang ang kabubut-on* ni Jehova amo ang matuman.+

22 Ang butang nga halandumon sa isa ka tawo amo ang iya mainunungon nga gugma;+

Kag mas maayo pa nga mangin imol sangsa mangin butigon.

23 Ang kahadlok kay Jehova nagadul-ong sa kabuhi;+

Ang may kahadlok sa Iya makatulog sing mahamuok, nga hilway sa katalagman.+

24 Ang matamad nga tawo nagabutang sang iya kamot sa yahong,

Apang natamaran sia bisan sa paghungit sini sa iya baba.+

25 Bunala ang nagapangyaguta,+ agod mangin maalamon ang kulang sing kinaalam,+

Kag sabdunga ang tawo nga may paghangop, agod madugangan ang iya ihibalo.+

26 Ang isa nga nagapamintas sa iya amay kag nagatabog sa iya iloy

Isa ka makahuluya kag talamayon nga anak.+

27 Anak ko, kon indi ka na magpamati sa disiplina,

Mapahilayo ka sa mga pulong sang ihibalo.

28 Ginayaguta sang wala sing pulos nga saksi ang katarungan,+

Kag nalipay ang malauton sa paghimo sing makahalalit nga mga butang.+

29 Ang paghukom ginatigana sa mga tawo nga nagapangyaguta,+

Kag ang latigo para sa likod sang mga buangbuang.+

20 Ang alak manugyaguta,+ ang makahulubog nga ilimnon nagapamaoy;+

Indi maalamon ang tawo nga ginapatalang sini.+

 2 Ang kahadlok sa hari kaangay sa kahadlok sa ngurob sang leon;*+

Ang nagapaakig sa iya nagabutang sang iya kabuhi sa katalagman.+

 3 Dalayawon ang tawo nga nagalikaw sa gamo,+

Apang ang buangbuang madali madalahig sa sini.+

 4 Ang matamad indi mag-arado bangod malain ang tiempo,

Gani magapakilimos sia sa tig-alani kay wala sia sing maani.*+

 5 Ang panghunahuna* sang tawo kaangay sang madalom nga tubig,

Apang ginatungkad ini sang tawo nga may paghangop.

 6 Madamo nga tawo ang nagasugid sang ila mainunungon nga gugma,

Apang talagsa lang ang matutom nga tawo.

 8 Kon ang hari magpungko sa trono agod maghukom,+

Painon niya ang tanan nga malauton sa iya atubangan.+

 9 Sin-o ang makasiling: “Natinluan ko na ang akon tagipusuon;+

Wala na ako sing sala”?+

10 Ang madaya nga pamug-at kag indi bunayag nga sulukban,*

Pareho nga ginakangil-aran ni Jehova.+

11 Paagi sa iya mga buhat ginapakita sang bata*

Kon bala husto kag matarong ang iya ginahimo.+

12 Si Jehova ang naghimo+

Sang dulunggan nga makabati kag sang mata nga makakita.

14 “Kalain sina, kalain sina!” siling sang manugbakal;

Dayon nagalakat sia kag nagapabugal tuhoy sa iya kaugalingon.+

15 May bulawan, may bugana man nga korales,*

Apang bilidhon ang bibig sang ihibalo.+

16 Kuhaa ang bayo sang tawo kon naggarantiya sia sa utang sang isa ka dumuluong;+

Kuhaa ang gingarantiya niya kon ginhimo niya ini para sa imoral nga babayi.*+

17 Nanamitan ang tawo sa pagkaon nga nakuha niya sa pagpangdaya,

Apang sa ulihi mapuno sang magagmay nga bato ang iya baba.+

18 Paagi sa paghambalanay,* magamadinalag-on* ang mga plano,+

Kag paagi sa malantipon nga giya* magpakig-away ka.+

19 Ang palakutsokutso nagalagaw agod ipanugid ang sekreto sang iban;+

Indi ka makig-upod sa tawo nga palakutsokutso.*

20 Ang tawo nga nagapakamalaut sa iya amay kag sa iya iloy,

Pagapatyon ang iya suga kon magdulom na.+

21 Ang palanublion nga sa umpisa nakuha sa makagod nga paagi

Indi mangin pagpakamaayo sa ulihi.+

23 Ang madaya nga pamug-at* ginakangil-aran ni Jehova,

Kag ang madaya nga timbangan indi maayo.

24 Si Jehova ang nagatuytoy sang mga tikang sang tawo;+

Paano mahangpan sang tawo ang iya dalanon?*

26 Ang maalamon nga hari nagapain sang malauton+

Kag ginaligis sila sa aliling sang linasan.+

27 Ang ginhawa sang tawo amo ang suga ni Jehova,

Sa pag-usisa sang iya pinakasulod nga pagkatawo.

28 Ang mainunungon nga gugma kag katutom nagaamlig sa hari;+

Paagi sa mainunungon nga gugma ginapabakod niya ang iya trono.+

29 Ang himaya sang mga pamatan-on amo ang ila kusog,+

Kag ang dungog sang mga tigulang amo ang ila uban.+

30 Ang mga lagob kag mga pilas nagadula* sang kalautan,+

Kag ang mga bunal nagatinlo sa pinakasulod nga pagkatawo sang isa.

 2 Para sa tawo husto ang tanan niya nga dalanon,+

Apang ginausisa ni Jehova ang iya tagipusuon.*+

 3 Ang paghimo sing husto kag matarong

Mas ginakahamut-an ni Jehova sangsa halad.+

 4 Ang matinaastaason nga mga mata kag bugalon nga tagipusuon,

Ini ang suga nga nagagiya sa mga malauton kag ini sila sala.+

 5 Ang mga plano sang mapisan pat-od nga magamadinalag-on,*+

Apang ang tanan nga nagapadasudaso pat-od nga magaimol.+

 6 Ang pagkuha sing manggad paagi sa pagpangdaya

Kaangay sang nagakadula nga alipuop, isa ka makamamatay nga siod.*+

 7 Ang kapintas sang malauton magalaglag sa ila,+

Kay indi nila luyag maghimo sing katarungan.

 8 Tiko ang dalanon sang tawo nga may sala,

Apang matadlong ang dalanon sang tawo nga wala sing sala.+

 9 Mas maayo pa nga mag-istar sa pamusod sang atop

Sangsa mag-istar sa isa ka balay upod ang palaaway* nga asawa.+

10 Ang malaut* nagahandum sing malain;+

Wala sia sing kaluoy sa iya isigkatawo.+

11 Kon silutan ang nagapangyaguta, mas magaalam ang mga tawo nga kulang sing kinaalam,

Kag kon ginapahangop ang maalamon nga tawo, makakuha sia sang ihibalo.*+

12 Ang matarong nga Dios nagapanilag sa balay sang malauton;

Ginalaglag niya ang malauton.+

13 Ang tawo nga wala nagasapak sa kubos nga nagapangayo sing bulig,

Indi man pagsapakon kon mangayo sia sing bulig.+

14 Ang sekreto nga regalo nagapaugdaw sang kaakig,+

Kag ang likom nga hamham,* sang tuman nga kasingkal.

15 Nalipay ang matarong sa paghimo sing katarungan,+

Apang makahaladlok ini sa mga nagahimo sing kalautan.

16 Ang tawo nga nagalisa sa dalanon sang paghangop

Magapahuway kaupod sang mga wala sing mahimo sa kamatayon.+

17 Ang isa nga maluyagon sa kalingawan* magaimol;+

Ang isa nga maluyagon sa alak kag lana indi magmanggaranon.

18 Ang malauton amo ang gawad para sa matarong,

Kag ang maluib kuhaon kabaylo sang matarong.+

19 Mas maayo pa nga mag-istar sa kamingawan

Sangsa makig-upod sa palaaway* kag maakigon nga asawa.+

20 May manggad kag lana sa balay sang maalamon nga tawo,+

Apang uyangan* sang buangbuang ang yara sa iya.+

21 Ang bisan sin-o nga nagatinguha sang pagkamatarong kag mainunungon nga gugma

Makatigayon sing kabuhi, pagkamatarong, kag kadungganan.+

22 Ang maalamon nga tawo makataklas* sa siudad sang makusog nga mga tawo

Kag makaguba sang kusog nga ginasaligan sini.+

23 Ang tawo nga nagabantay sang iya baba kag dila

Nagalikaw sang iya kaugalingon* sa gamo.+

24 Hambog kag tikalon ang tawag

Sa tawo nga huroshuros kag makahas.+

25 Ang handum sang matamad amo ang makapatay sa iya,

Kay natamaran sia mag-obra.+

26 Pirme sia nagahandum nga may kakagod,

Apang ang matarong nagahatag kag wala gid nagadingot.+

28 Ang butigon nga saksi malaglag,+

Apang ang tawo nga nagapamati makapamatuod sing madinalag-on.*

29 Ang malauton nga tawo nagapadamol lang sang iya guya,+

Apang ang matarong amo ang may pat-od nga dalanon.*+

31 Ang kabayo ginahanda para sa adlaw sang inaway,+

Apang si Jehova ang nagahatag sing kaluwasan.+

22 Ang maayo nga ngalan* mas maayo nga pilion sangsa madamo nga manggad;+

Ang pagtahod* mas maayo sangsa pilak kag bulawan.

 3 Makita sang tawo nga maalamon ang katalagman kag nagapanago sia,

Apang ang kulang sing kinaalam nagadiretso lang kag nagaantos sang malain nga resulta.*

 4 Ang pagkamapainubuson kag ang kahadlok kay Jehova

Nagahatag sing manggad kag kadungganan kag kabuhi.+

 5 Ang mga tunok kag mga siod yara sa dalan sang balingag nga tawo,

Apang ginalikawan ini sang tawo nga nagaamlig sang iya kabuhi.*+

 6 Hanasa ang bata* sa husto nga dalanon;+

Bisan magtigulang na sia indi sia magtalikod sa sini.+

 7 Ang imol ginagamhan sang manggaranon,

Kag ang nagautang ulipon sang nagapautang.+

 8 Ang bisan sin-o nga nagasab-ug sing pagkadimatarong magaani sing kapahamakan,+

Kag ang sungkod sang iya kaakig magadangat sa katapusan sini.+

 9 Ang tawo nga maalwan* pakamaayuhon,

Kay ginahatagan niya sing pagkaon ang imol.+

10 Tabuga ang nagapangyaguta,

Kag magauntat ang pagbinaisay;

Madula ang pag-ilinaway* kag pag-insultuhanay.

11 Ang isa nga nagahigugma sa putli nga tagipusuon kag nagahambal sing mainayuhon

Mangin abyan sang hari.+

12 Ang mga mata ni Jehova nagaamlig sang ihibalo,

Apang ginabaliskad Niya ang mga pulong sang maluibon.+

15 Ang kabuangan yara sa tagipusuon sang bata,+

Apang dulaon ini sang bilugon nga pangdisiplina.+

16 Ang tawo nga nagadaya sa imol agod magdamo ang iya manggad+

Kag ang tawo nga nagaregalo sa manggaranon

Mangin imol.

17 Pamatii sing maayo ang ginasiling sang maalamon,+

Agod mabinagbinag mo sa imo tagipusuon ang akon ihibalo,+

18 Kay mangin malipayon ka kon tipigan mo ini sa imo tagipusuon,+

Agod pirme ka handa nga ihambal ini.+

19 Agod magsalig ka kay Jehova

Ginahatagan ko ikaw sing ihibalo subong.

20 Indi bala nga nagsulat na ako sa imo,

Nga nagahatag sang laygay kag ihibalo,

21 Para itudlo sa imo ang matuod kag masaligan nga mga pulong,

Agod makahatag ka sing sibu nga sabat sa nagsugo sa imo?

22 Indi pagkawati ang imol bangod imol sia,+

Kag indi pagpigusa ang kubos nga tawo sa gawang sang siudad,+

23 Kay si Jehova mismo ang magapangapin sa ila,+

Kag kuhaon niya ang kabuhi* sang mga nagadaya sa ila.

24 Indi ka makig-upod sa tawo nga madali maakig,

Kag indi ka makig-angot sa tawo nga maakigon,

25 Agod indi ka mangin pareho sa iya

Kag masiod mo ang imo kaugalingon.*+

26 Indi ka mag-upod sa mga nagadaho sang kamot agod manumpa,

Sa mga nagagarantiya para sa utang.+

27 Kon wala ka sing ibayad,

Kuhaon niya bisan ang imo hiligdaan!

28 Indi paghalina ang daan nga muhon

Nga ginbutang sang imo mga katigulangan.+

Magatindog sia sa atubangan sang mga hari;+

Indi sia magtindog sa atubangan sang kinaandan nga mga tawo.

23 Kon magkaon ka upod sa hari,

Hunahunaa sing maayo ang imo kahimtangan;

 2 Kon palakaon ka,*

Butangi sing sundang ang imo tutunlan.*

 3 Indi ka magkaibog sa iya manamit nga pagkaon,

Agod indi ka malimbungan.

 5 Kon tulukon mo ini, indi mo na ini makita,+

Kay pat-od nga magatubo ang mga pakpak sini kaangay sang agila kag magalupad palayo.+

 6 Indi pagkauna ang pagkaon sang kuripot nga tawo;*

Indi ka magkaibog sa iya manamit nga pagkaon,

 7 Kay kaangay sia sang tawo nga nagatipig sang listahan.*

 8 Isuka mo ang imo kinaon

Kag mauyang lang ang imo maayo nga ginpanghambal.

 9 Indi ka magpakigsugilanon sa buangbuang,+

Kay tamayon niya ang imo maalamon nga ginahambal.+

10 Indi paghalina ang daan nga muhon+

Kag indi paglaksama ang duta sang wala sing amay.

11 Kay ang ila Manugpangapin* gamhanan;

Sia ang magaapin sa mga ilo batok sa imo.+

12 Batuna ang disiplina

Kag pamatii ang mga pulong sang ihibalo.

14 Hanuta sia,

Agod maluwas mo sia sa Lulubngan.*

15 Anak ko, kon ang imo tagipusuon mangin maalamon,

Magakasadya gid ang akon tagipusuon.+

16 Magakalipay ang akon pinakasulod nga pagkatawo*

Kon husto ang imo ginahambal.

17 Indi ka mahisa sa mga makasasala,+

Kundi magkahadlok ka kay Jehova sa bug-os nga adlaw,+

18 Kay mangin maayo ang imo palaabuton+

Kag indi mapaslawan ang imo paglaum.

19 Anak ko, magpamati ka kag mangin maalamon,

Kag tuytuyi ang imo tagipusuon sa husto nga dalanon.

20 Indi ka mangin palainom sing alak+

Ukon mangin palakaon sing karne,+

21 Kay ang palahubog kag sobra ka palakaon* magaimol,+

Kag ang palatulog magabayo sing mga lapat.

22 Magpamati ka sa imo amay, kay kon wala sia, wala ikaw matawo,

Kag indi pagtamaya ang imo iloy bangod lamang tigulang na sia.+

23 Bakla* ang kamatuoran kag indi ini pag-ibaligya,+

Bakla man ang kaalam, disiplina, kag paghangop.+

24 Ang amay sang matarong nga anak pat-od nga magakalipay;

Ang amay sang maalamon nga anak magakasadya man.

25 Ang imo amay kag ang imo iloy magakasadya,

Kag ang nagbun-ag sa imo magakalipay.

26 Anak ko, ihatag sa akon ang imo tagipusuon,

Kag kabay nga ang imo mga mata magakalipay sa akon mga dalanon.+

27 Kay ang makihilawason nga babayi daw madalom nga buho,

Kag ang imoral* nga babayi daw makitid nga bubon.+

28 Nagahulat sia kaangay sang kawatan;+

Bangod sa iya nagadamo ang maluib nga mga lalaki.

30 Ang mga tawo nga palahubog;+

Ang mga nagapangita* sing maisog nga alak.

31 Indi ka magtulok sa kapula sang alak

Nga daw nagainggat sa kopa kag suabe nga imnon,

32 Kay sa ulihi nagapangagat ini kaangay sang man-ug,

Kag nagapagua sang hilo kaangay sang dalitan nga man-ug.

33 Makakita ka sing indi kinaandan nga mga butang,

Kag bisan ano na lang ang imo ginangasal.+

34 Kag pamatyag mo daw yara ka sa tunga sang lawod,

Nga nagahigda sa punta sang palo sang barko.

24 Indi ka mahisa sa malaut nga mga tawo,

Kag indi ka maghandum nga mag-upod sa ila,+

 2 Kay ang pagpamintas amo lamang ang ginahunahuna nila,

Kag ang kalainan amo lamang ang ginahambal nila.

 3 Paagi sa kaalam ginapatindog ang balay,*+

Kag paagi sa paghangop ginapabakod ini.

 4 Paagi sa ihibalo ang mga hulot sini ginapuno

Sang tanan nga sahi sang bilidhon kag matahom nga mga butang.+

 5 Ang maalamon nga tawo gamhanan,+

Kag paagi sa ihibalo ginapabakod sang tawo ang iya gahom.

 6 Paagi sa malantipon nga giya* magpakig-away ka,+

Paagi sa madamo nga manuglaygay may kadalag-an.*+

 7 Para sa buangbuang indi matigayon ang matuod nga kaalam;+

Wala sia sing inughambal sa gawang sang siudad.

 8 Ang tawo nga nagapadihot sing malaut

Kilalahon nga manugpadihot sing kalautan.+

 9 Ang binuang nga mga padihot* sala,

Kag ginakangil-aran sang mga tawo ang nagapangyaguta.+

10 Kon maluya ang imo buot sa tion sang kalisdanan,*

Magaluya man ang imo kusog.

11 Luwasa ang mga tawo nga ginadala sa kamatayon,

Kag ilikaw ang mga tawo sa bibi sang kamatayon.+

12 Kon magsiling ka, “Apang wala kami makahibalo sini,”

Indi bala ini mahibaluan sang Isa nga nagausisa sang tagipusuon?*+

Huo, mahibaluan ini sang Isa nga nagatan-aw sa imo*

Kag balusan niya ang kada isa suno sa iya ginahimo.+

13 Anak ko, magkaon ka sing dugos, kay maayo ini;

Ang dugos matam-is.

Kon matigayon mo ini, mangin maayo ang imo palaabuton

Kag indi mapaslawan ang imo paglaum.+

15 Indi ka mangin kaangay sang malauton nga tawo nga nagatiid sa pagsalakay sa balay sang matarong;

Indi paggub-a ang iya palahuwayan.

16 Kay bisan pa mapukan sing makapito ang matarong magabangon sia gihapon,+

Apang ang malauton masandad paagi sa kalamidad.+

17 Indi ka magkasadya kon mapukan ang imo kaaway,

Kag indi magkalipay ang imo tagipusuon kon masandad sia;+

18 Kay makita ini ni Jehova kag indi sia mahamuot,

Kag madula ang Iya kaakig sa imo kaaway.+

19 Indi ka maakig* bangod sa mga malaut nga tawo;

Indi ka mahisa sa mga malauton,

20 Kay ang malaut nga tawo wala sing palaabuton;+

Ang suga sang malauton mapalong.+

Kag indi ka magpakig-upod sa mga rebelde,*+

22 Kay ang ila kapahamakan hinali nga magaabot.+

24 Ang tawo nga nagasiling sa malauton, “Matarong ka,”+

Sumpaon sang mga tawo kag pakamalauton sang mga pungsod.

25 Apang ang mga nagasabdong sa iya magauswag;+

Matigayon nila ang maayo nga mga butang subong pagpakamaayo sa ila.+

27 Ihanda ang imo buluhaton sa gua, kag sa imo uma;

Dayon ipatindog ang imo balay.*

29 Indi ka magsiling: “Himuon ko sa iya ang ginhimo niya sa akon;

Balusan ko sia sa iya ginhimo.”*+

30 Naglabay ako sa uma sang matamad nga tawo,+

Sa ulubasan sang tawo nga kulang sa maayo nga paghangop.*

31 Nakita ko nga puro hilamon ang nagatubo sa sini;

Ang duta puno sang tunukon nga mga kahoykahoy,

Kag guba ang pader sini.+

32 Ginbinagbinag ko sing maayo ang akon nakita;

Kag amo ini ang akon natun-an:*

33 Diutay nga pagpatulogtulog, diutay nga pagpatuyotuyo,

Diutay nga pagkursimano agod magpahuwayhuway,

34 Ang imo kaimulon hinali nga magaabot sa imo kaangay sang tulisan,

Kag ang imo kinawad-on kaangay sang armado nga tawo.+

 2 Ang pagtago sing mga butang amo ang himaya sang Dios,+

Kag ang pag-usisa sing mga butang amo ang kadungganan sang mga hari.

 3 Subong sang kataason sang langit kag sang kadalumon sang duta,

Ang tagipusuon sang mga hari indi matungkad.

 4 Kuhaa ang buay* sa pilak,

Agod mangin puro ini.+

 5 Kuhaa ang malauton sa atubangan sang hari,

Agod ang iya trono magpabilin sa pagkamatarong.+

 6 Indi pagpadunggi ang imo kaugalingon sa atubangan sang hari,+

Kag indi ka magpungko upod sa dungganon nga mga tawo,+

 7 Kay maayo pa nga magsiling sia sa imo, “Pungko ka diri,”

Sangsa paubson ka sa atubangan sang isa ka dungganon nga tawo.+

 8 Indi ka magpadasudaso sa pagpasaka sing panumbungon,

Kay kon mapamatud-an sa ulihi sang imo isigkatawo nga nagsala ka, ano na lang ang imo himuon?+

 9 Pangapini ang imo kaso batok sa imo isigkatawo,+

Apang indi pag-isugid ang sekreto* nga ginhambal sa imo,+

10 Agod indi ka pagpakahuy-an sang makabati sa imo

Kag basi makapalapta ka sang malain nga balita* nga indi mo na mabawi.

11 Ang pulong nga ginahambal sa nagakaigo nga tion+

Daw mga mansanas nga bulawan sa pilak nga suludlan.

12 Ang pagsabdong sang maalamon nga tawo daw kaangay sang bulawan nga aritos kag puro nga bulawan nga alahas

Sa dulunggan sang tawo nga nagapamati sa sini.+

13 Kaangay sang mabugnaw nga niebe sa tig-alani

Amo man ang masaligan nga mensahero sa mga nagsugo sa iya,

Kay nagahatag sia sing kapagsik sa iya agalon.*+

14 Kaangay sang gal-um kag hangin nga wala sing dala nga ulan

Amo man ang tawo nga nagapabugal sang regalo pero wala gid nagahatag.*+

15 Paagi sa pagpailob mahaylo ang kumander,

Kag ang dila nga malum-ok* makabali sang tul-an.+

16 Kon makakita ka sing dugos, magkaon ka sing bastante lang,

Kay kon magkaon ka sing sobra, basi isuka mo ini.+

17 Indi ka magkadto pirme sa balay sang imo isigkatawo,

Agod indi sia matak-an kag kaugtan ka niya.

18 Ang tawo nga nagasaksi sing indi matuod batok sa iya isigkatawo+

Daw kaangay sang inuglampos kag espada kag mataliwis nga baslay.

19 Ang pagsalig sa tawo nga indi masaligan* sa tion sang kalisdanan

Wala sing pulos kaangay sang guba nga ngipon kag piang nga tiil.

20 Kaangay sang tawo nga nagauba sang iya bayo sa matugnaw nga tiempo

Kag kaangay sang langgaw nga ginbubo sa soda*

Amo man ang tawo nga nagaamba sa isa nga nagakasubo ang tagipusuon.+

21 Kon ang imo kaaway* ginagutom, pakauna sia;

Kon ginauhaw sia, paimna sia,+

22 Kay sa paghimo sini, ginatumpukan mo sing mga baga ang iya ulo,*+

Kag si Jehova magapadya sa imo.

23 Ang amihan nagadala sing mabunok nga ulan,

Kag ang tawo nga nagakutsokutso nagadala sing kaakig.+

24 Mas maayo pa nga mag-istar sa pamusod sang atop

Sangsa mag-istar sa isa ka balay upod ang palaaway* nga asawa.+

25 Ang maayo nga balita halin sa malayo nga duta,

Daw kaangay sang mabugnaw nga tubig sa ginakapoy nga kalag.*+

26 Ang matarong nga tawo daw kaangay sang malubog nga tuburan kag mahigko nga bubon

Kon nagapasugot sia sa luyag sang* malauton.

27 Ang pagkaon sing sobra nga dugos indi maayo,+

Amo man ang pagtinguha sang kaugalingon nga kadungganan.+

28 Ang tawo nga wala sing pagpugong sa iya kaakig,*+

Daw kaangay sang siudad nga narumpag ang pader.

26 Kaangay sang niebe sa tingadlaw kag sang ulan sa tig-alani,

Indi nagakabagay nga padunggan ang buangbuang.+

 2 Subong nga may kabangdanan ang pagpalagyo sang pispis kag ang paglupad sang salimbabatang,

Indi man mag-abot ang pagpakamalaut kon wala sing kabangdanan.*

 3 Ang latigo para sa kabayo, ang busal para sa asno,+

Kag ang bilugon para sa mga buangbuang.+

 4 Indi pagsabta ang buangbuang suno sa iya kabuangan,

Agod indi ka mangin kaangay sa iya.

 5 Sabta ang buangbuang suno sa iya kabuangan,

Agod indi sia maghunahuna nga maalam sia.+

 6 Ang nagatugyan sang mga butang sa buangbuang

Daw kaangay sang tawo nga nagautod sang iya tiil kag nagahalit sang iya kaugalingon.*

 7 Kaangay sang balik-awot* nga tiil sang piang,

Balik-awot man para sa buangbuang nga maghambal sing hulubaton.+

 8 Ang pagpadungog sa tawo nga buangbuang,

Daw kaangay sang paghigot sang bato sa labyog.+

 9 Ang hulubaton nga ginahambal sang mga buangbuang,

Daw kaangay sang tunukon nga tanom sa kamot sang hubog.

10 Ang tawo nga nagapaobra sa buangbuang ukon sa bisan kay sin-o lang nga nagalabay,

Daw kaangay sang manugpana nga nagapatarasak lang sa pagpana.*

11 Ang buangbuang nagasulitsulit sang iya kabuangan,

Kaangay sang ido nga nagakaon sang iya suka.+

13 Ang matamad nagasiling: “May leon sa alagyan,

May leon sa dalan!”+

14 Ang puertahan nagalisoliso sa iya mga bisagra,

Kag ang tawo nga matamad nagalisoliso sa iya hiligdaan.+

15 Ang matamad nga tawo nagabutang sang iya kamot sa yahong,

Apang natamaran sia bisan sa paghungit sini sa iya baba.+

16 Ang matamad nagahunahuna nga mas maalam pa sia

Sangsa pito ka tawo nga nagahatag sing husto nga sabat.

17 Kaangay sang isa nga nagadakop sang dulunggan sang ido

Ang nagalabay nga nagakaakig* sa away sang iban.+

18 Kaangay sang buang nga tawo nga nagapana sing nagadabadaba kag makamamatay nga mga baslay

19 Amo man ang tawo nga nagadaya sa iya isigkatawo kag nagasiling, “Nagalahog lang ako!”+

20 Kon wala sing gatong, mapatay ang kalayo,

Kag kon wala sing nagakutsokutso, mauntat ang pag-ilinaway.+

21 Subong nga ang uling makapabaga kag ang gatong makapadabdab sang kalayo,

Ang palabais nga tawo makapadabdab man sang away.+

22 Ang mga pulong sang nagapanglibak kaangay sang manamit nga pagkaon;*

Ginatulon ini gilayon kag nagadiretso sa tiyan.+

23 Ang mahigugmaon nga mga pulong* halin sa malaut nga tagipusuon

Daw kaangay sang pilak nga ginhaklap sa buka nga kolon.+

24 Ang isa nga nagadumot sa iban nagatago sini sa iya bibig,

Apang sa sulod nagahupot sia sing limbong.

25 Bisan pa makagalanyat sia maghambal, indi ka magsalig sa iya,

Kay may pito ka makangilil-ad nga butang sa iya tagipusuon.*

26 Bisan ang iya dumot natago paagi sa pagpangdaya,

Ang iya malain nga motibo mabuyagyag sa kongregasyon.

27 Ang isa nga nagakutkot sing buho mahulog sa sini,

Kag ang bisan sin-o nga nagapaligid sing bato, maligiran sini.+

28 Ginakaugtan sang tawo nga butigon ang nahalitan sang iya kabutigan,

Kag ang tawo nga nagapang-into nagadala sang kalaglagan.+

27 Indi pag-ipabugal ang buas,

Kay wala ka makahibalo kon ano ang matabo* buas.+

 2 Pabay-i nga iban* ang magdayaw sa imo, kag indi ang imo baba;

Ang iban,* kag indi ang imo mga bibig.+

 3 Mabug-at ang bato kag ang balas,

Apang mas mabug-at pa sa sini ang batyagon mo kon ginpaakig ka sang buangbuang nga tawo.+

 4 May masingkal nga kapintas kag sobra nga kaakig,

Apang sin-o bala ang makabatas sang kaimon?+

 6 Ang matutom nga abyan nagasabdong bisan pa makasakit ini sa balatyagon,+

Apang ang mga halok sang kaaway madamo.*

 7 Ang tawo* nga busog nagapangindi* sa dugos,

Apang sa gutom nga tawo,* bisan ang pagkaon nga mapait matam-is.

 8 Ang tawo nga nagtalang sa iya balay,

Daw kaangay sang pispis nga nagtalang* sa iya pugad.

 9 Ang lana kag incienso makapasadya sa tagipusuon;

Amo man ang suod nga pag-abyanay nga resulta sang sinsero nga laygay.*+

10 Indi pag-isikway ang imo abyan ukon ang abyan sang imo amay,

Kag indi ka magkadto sa balay sang imo utod sa tion sang imo kalisdanan;

Mas maayo ang kaingod nga yara sa malapit sangsa utod nga yara sa malayo.+

11 Magmaalam ka, anak ko, kag pasadyaha ang akon tagipusuon,+

Agod masabat ko sia nga nagayaguta sa akon.+

12 Makita sang tawo nga maalamon ang katalagman kag nagapanago sia,+

Apang ang kulang sing kinaalam nagadiretso lang kag nagaantos sang malain nga resulta.*

13 Kuhaa ang bayo sang tawo kon naggarantiya sia sa utang sang isa ka dumuluong;

Kuhaa ang gingarantiya niya kon ginhimo niya ini para sa imoral nga babayi.*+

14 Kon ang isa aga pa nagapakamaayo sa iya isigkatawo sa mabaskog nga tingog,

Kabigon ini nga pagpakamalaut.

16 Indi mo sia mapunggan kaangay sang hangin

Kag indi mo sia makaptan kaangay sang lana.

17 Subong nga ang salsalon mapatalom sang salsalon,

Mapatalom man sang tawo ang iya abyan.*+

18 Ang isa nga nagaatipan sang iya kahoy nga higuera makakaon sang bunga sini,+

Kag ang isa nga nagaatipan sang iya agalon padunggan.+

19 Subong nga ginapakita sang tubig ang nawong sang isa,

Ginapakita man sang tagipusuon sang isa ang tagipusuon sang iban.

20 Ang Lulubngan kag ang lugar sang kalaglagan* wala sing kaayawan,+

Ang mga mata sang tawo wala man sing kaayawan.

21 Subong nga ang tulunawan nga kolon para sa pilak kag ang hurno para sa bulawan,+

Ang isa ka tawo matilawan paagi sa pagdayaw nga iya nabaton.*

22 Bisan pa bayuhon mo ang buangbuang sa lusong

Kaangay sang nadugmok nga uyas,

Indi gihapon madula ang iya kabuangan.

23 Kilalaha sing maayo ang imo panong;

Atipana sing maayo ang* imo mga karnero;+

24 Kay ang manggad wala nagapadayon sa wala sing katubtuban,+

Ukon ang korona* sa tanan nga kaliwatan.

25 Ang hilamon nagakalaya kag ang bag-o nga hilamon nagatubo,

Kag ang mga hilamon sa kabukiran ginatipon.

26 Ang balahibo sang karnero ginahimo nga imo bayo,

Kag ang mga kanding nga lalaki ginabayad sa pagbakal sing uma.

27 Kag mangin bastante ang gatas sang kanding para sa inyo,

Pagkaon para sa imo panimalay kag sa imo mga alagad nga babayi.

28 Ang malauton nagapalagyo bisan wala sing nagalagas sa iya,

Apang ang matarong maisog kaangay sang leon.*+

 2 Kon may paglapas* sa duta, ang prinsipe sini pirme ginaislan,+

Apang sa bulig sang tawo nga may paghantop kag ihibalo, ang prinsipe* magagahom sing madugay.+

 3 Ang imol nga nagadaya sa kubos+

Daw kaangay sang ulan nga nagaanod sang tanan nga pagkaon.

 4 Ang mga tawo nga wala nagatuman sa kasuguan nagadayaw sa malauton,

Apang ang mga tawo nga nagatuman sa kasuguan akig sa ila.+

 5 Ang malaut nga mga tawo indi makahangop sang katarungan,

Apang ang mga nagapangita kay Jehova makahangop sang tanan nga butang.+

 6 Mas maayo ang imol nga nagakabuhi nga wala sing kasawayan

Sangsa manggaranon nga nagakabuhi sa malain nga paagi.+

 7 Ang anak nga may paghangop nagatuman sang kasuguan,

Apang ang nagaupod sa mga sobra ka palakaon* nagapakahuya sa iya amay.+

 8 Ang nagapadamo sang manggad paagi sa saka+ kag pagpahulam nga may daku nga interes

Nagatipon sini para sa nagapakita sang kahamuot sa mga imol.+

 9 Ang wala nagapamati sa kasuguan

—Bisan ang iya pangamuyo ginakangil-aran.+

10 Ang tawo nga nagapatalang sang mga matarong padulong sa malaut nga dalanon mahulog sa siod nga iya ginhimo,+

Apang ang wala sing kasawayan padyaan sing maayo.+

11 Ang manggaranon nagahunahuna nga maalam sia,+

Apang ang imol nga may paghangop nakahibalo kon sin-o gid sia.+

12 Kon mangibabaw ang matarong, maayo ang kahimtangan,

Apang kon ang malauton ang nagagahom, nagapanago ang mga tawo.+

13 Ang tawo nga nagatago sang iya mga sala indi magmadinalag-on,+

Apang ang nagatu-ad sang iya mga sala kag nagatalikod sa sini kaluy-an.+

14 Malipayon ang tawo nga pirme nagabantay,*

Apang ang nagapatig-a sang iya tagipusuon mapahamak.+

15 Ang malauton nga nagagahom sa mga imol

Daw kaangay sang nagangurob nga leon kag sang nagasaruso nga oso.+

16 Ang lider nga wala sing paghangop nagaabuso sang iya gahom,+

Apang ang nagalikaw sa pagmanggad sa madaya nga paagi magalawig ang kabuhi.+

18 Ang tawo nga nagakabuhi nga wala sing kasaypanan maluwas,+

Apang ang nagakabuhi sing indi matarong malaglag sa hinali.+

19 Ang mapisan nga mangunguma may bugana nga pagkaon,

Apang ang nagapanikasog sa wala sing pulos nga mga butang magaimol.+

20 Ang tawo nga matutom makabaton sing madamo nga pagpakamaayo,+

Apang ang nagadali sa pagmanggaranon indi magpabilin nga wala sing sala.+

21 Indi maayo ang may pinilian;+

Apang ang tawo mahimo nga maghimo sing sala bangod lamang sa tinapay.

22 Ang mahisaon* nga tawo nagahimud-os para sa manggad,

Wala sia makahibalo nga magaimol gali sia.

23 Mas kahamut-an sa ulihi+ ang tawo nga nagahatag sing pagsabdong+

Sangsa isa nga nagadayawdayaw.

24 Ang tawo nga nagapangawat sa iya amay kag sa iya iloy kag nagasiling, “Indi ini sala,”+

Kaupod sang mga kawatan.+

25 Ang tawo nga makagod* nagatuga sing gamo,

Apang ang tawo nga nagasalig kay Jehova magauswag.*+

26 Ang tawo nga nagasalig sa iya kaugalingon buangbuang,+

Apang ang tawo nga nagakabuhi sing maalamon maluwas.+

27 Ang bisan sin-o nga nagahatag sa imol indi mawad-an,+

Apang ang nagapiyong sang iya mga mata sa ila makabaton sing mga pagpakamalaut.

28 Kon maggahom ang malauton, ang tawo nagapanago,

Apang kon malaglag sila, ang matarong nagadamo.+

29 Malain ang matabo sa tawo nga wala nagapamati* bisan makapila na sabdungon,+

Kag indi na gid sia matabangan.+

 2 Kon magdamo ang matarong, ang katawhan nagakalipay,

Apang kon maggahom ang malauton, ang katawhan nagaugayong.+

 3 Ang tawo nga luyag sang kaalam nagahatag sing kalipay sa iya amay,+

Apang ang nagapakig-upod sa mga makihilawason nagauyang sang iya manggad.+

 4 Paagi sa katarungan ginapalig-on sang hari ang iya ginharian,+

Apang ginaguba ini sang tawo nga nagabaton sing hamham.

 5 Ang tawo nga nagadayawdayaw sa iya isigkatawo

Nagaladlad sing lambat sa iya mga tiil.+

 6 Ang malauton ginasiod sang iya kaugalingon nga sala,+

Apang ang matarong nagahugyaw sa kalipay kag nagakasadya.+

 7 Ang matarong nagaulikid sa kinamatarong sang mga imol,+

Apang ang malauton wala nagakabalaka sa sini.+

 8 Ang hambog nga mga tawo nagadabok sang kaakig sang banwa,+

Apang ang mga maalamon nagapaugdaw sini.+

 9 Kon ang maalamon nga tawo may panumbungon batok sa buangbuang,

Indi niya matigayon ang kaayawan kay ang buangbuang nagawakal lang kag nagapangyaguta.+

10 Ginadumtan sang mga manugpatay ang wala sing sala,*+

Kag ginatinguhaan nila nga kuhaon ang kabuhi* sang matarong.*

11 Ang buangbuang wala nagapugong sang iya balatyagon,*+

Apang ginapunggan ini sang maalamon nga tawo.+

12 Kon ang manuggahom nagapamati sa kabutigan,

Ang tanan niya nga alagad mangin malaut.+

14 Kon ang hari nagahukom sing matarong sa imol,+

Ang iya trono mangin malig-on sa wala sing katubtuban.+

15 Ang bilugon* kag ang pagsabdong nagahatag sing kaalam,+

Apang ang bata nga ginapabay-an nagapakahuya sa iya iloy.

16 Kon magdamo ang malauton, nagadamo man ang kalautan,

Apang makita sang matarong ang ila pagkapukan.+

17 Disiplinaha ang imo anak kag magahatag sia sa imo* sing kalinong;

Kag sing daku nga kalipay.+

18 Kon wala sing palanan-awon,* indi mapunggan ang mga tawo,+

Apang malipayon ang mga nagatuman sang kasuguan.+

19 May alagad nga indi mo matudluan paagi lang sa paghambal sa iya,

Kay bisan pa nahangpan niya ikaw, indi sia magtuman.+

21 Kon ginapagustuhan mo lang ang imo alagad halin sang bata pa sia,

Mangin wala sia sing kabalaslan sa ulihi.

22 Ang tawo nga madali maakig nagatuga sing pag-ilinaway;+

Ang tawo nga madali magsingkal makahimo sing madamo nga sala.+

23 Ang matinaastaason paubson,+

Apang ang mapainubuson padunggan.+

25 Ang kahadlok sa tawo isa ka siod,+

Apang ang nagasalig kay Jehova pagaamligan.+

26 Madamo ang nagatinguha nga pamatian* sang manuggahom,

Apang si Jehova ang magahatag sa tawo sing katarungan.+

27 Ginakangil-aran sang matarong ang malauton,+

Apang ginakangil-aran man sang malauton ang matarong.+

 2 Mas diutay ang akon ihibalo sangsa iban,+

Kag kulang ako sa paghangop nga dapat yara sa isa ka tawo.

 3 Wala ako makatuon sing kaalam,

Kag wala ko matigayon ang ihibalo sang Balaan nga Dios.

 6 Indi pagdugangi ang iya mga pulong,+

Agod indi ka niya pagsabdungon,

Kag agod indi ka mapamatud-an nga butigon.

Hatagi lamang ako sing pagkaon nga akon kinahanglanon,+

 9 Agod indi ako mabusog kag ipanghiwala ko ikaw kag magsiling, “Sin-o si Jehova?”+

10 Indi pagpakalaina ang isa ka alagad sa iya agalon,

Agod indi ka niya pagpakamalauton kag agod indi ka makasala.+

11 May kaliwatan nga nagapakamalaut sa ila amay

Kag wala nagapadungog sa ila iloy.+

12 May kaliwatan nga nagahunahuna nga matinlo sila+

Apang wala sila matinluan sa ila kahigkuan.*

13 May kaliwatan nga tuman gid ka bugalon

Kag daw si sin-o gid kon manuluktulok!+

14 May kaliwatan nga ang ila ngipon daw mga espada

Kag ang ila mga sag-ang daw mga sundang nga inug-ihaw;

Ginalamon nila ang mga kubos sang duta

Kag ang imol sang katawhan.+

May tatlo ka butang nga wala sing kabulusgan,

Apat nga wala gid nagasiling, “Tama na!”

16 —Ang Lulubngan*+ kag ang baw-as nga babayi,

Ang kigas nga duta,

Kag ang kalayo nga wala gid nagasiling, “Tama na!”

17 Ang mga mata sang tawo nga nagatamay sa iya amay kag wala nagatuman sa iya iloy+

—Tuhakon sang mga uwak sang nalupyakan,

Kag kaunon sang mga agila.+

18 May tatlo ka butang nga indi ko maintiendihan,*

Kag apat nga indi ko mahangpan:

19 Ang dalan sang agila sa kalangitan,

Ang dalan sang man-ug sa igang,

Ang dalan sang barko sa lawod,

Kag ang dalan sang isa ka lalaki sa tagipusuon sang isa ka dalaga.

Nagakaon sia, nagapamahid sang iya baba;

Dayon nagasiling sia, “Wala ako sing nahimo nga malain.”+

21 May tatlo ka butang nga nagapakurog sa duta

Kag apat ka butang nga indi maagwanta sini:

22 Kon ang ulipon mangin hari,+

Kon ang buangbuang may bastante nga pagkaon,

23 Kon ang ginakaugtan* nga babayi makapamana,

Kag kon ang alagad nga babayi magbulos sa iya agalon nga babayi.+

24 May apat ka tinuga nga pinakagamay sa duta,

Apang duna sila nga maalam:*+

25 Ang mga subay indi makusog,*

Apang nagatipon sila sang ila pagkaon kon tingadlaw;+

26 Ang mga tulad-kuneho sa kabatuhan*+ indi makusog,*

Apang nagahimo sila sang ila balay sa kabatuhan.+

27 Ang mga apan+ wala sing hari,

Apang nagahulag sila sing tingob.+

28 Ang tuko+ nagatapik paagi sa iya mga tiil,

Kag nagakadto ini sa palasyo sang hari.

29 May tatlo ka butang,

Huo, apat ka buhi nga butang nga dalayawon kon maglakatlakat:

30 Ang leon, ang pinakamakusog sa tanan nga sapat,

Kag wala sing ginaisulan;+

31 Ang ido nga ginagamit sa pagpangayam; ang kanding nga lalaki;

Kag ang hari nga nagapanguna sa iya mga hangaway.

32 Kon sa imo pagkabuangbuang ginpakataas mo ang imo kaugalingon+

Ukon nagpahito ka sa paghimo sina,

Untata na ina.+

33 Kay ang gatas mangin mantikilya kon sige mo kalugay

Kag ang ilong nagadugo kon pisgaon,

Gani ang pagpaakig sa isa ka tawo ginatunaan sang inaway.+

 2 Anak ko, ano bala ang dapat ko isiling sa imo,

Ano bala, O anak sang akon taguangkan,

Kag ano bala, O anak sang akon mga panaad?+

 3 Indi pag-ihatag ang imo kusog sa mga babayi,+

Kag indi pagsunda ang dalanon nga nagalaglag sang mga hari.+

 4 O Lemuel, indi nagakaigo sa mga hari,

Nga mag-inom sing alak

Ukon sa mga gumalahom nga magsiling, “Diin ang akon ilimnon?”+

 5 Agod indi sila mag-inom kag malipat sa kasuguan

Kag malapas nila ang kinamatarong sang mga kubos.

 6 Hatagi sing makahulubog nga ilimnon ang mga tawo nga malapit na mapatay+

Kag sing alak ang mga tawo nga yara sa kalisdanan.*+

 7 Paimna sila agod malipatan nila ang ila kaimulon;

Kag indi na nila madumduman ang ila problema.

 8 Maghambal ka para sa mga wala nagahambal;

Pangapini ang kinamatarong sang tanan nga yara sa bibi sang kamatayon.+

 9 Maghambal ka kag maghukom sing matarong;

Pangapini ang mga kinamatarong* sang kubos kag sang imol.+

11 Nagasalig gid sa iya ang iya bana,

Kag wala na sing pangitaon pa sa iya ang iya bana.

12 Nagahimo sia sing kaayuhan sa iya bana, indi sing kalainan,

Sa bug-os niya nga kabuhi.

13 Nagapangita sia sing maayo nga tela kag linen;

Malipayon sia nga nagapangabudlay.+

14 Kaangay sia sang mga barko sang isa ka negosyante,+

Nagadala sia sing pagkaon halin sa malayo.

15 Nagabangon man sia samtang madulom pa,

Ginaamanan niya sing pagkaon ang iya panimalay

Kag ang iya mga alagad nga babayi.+

16 Sa tapos niya matan-aw sing maayo ang duta, ginabakal niya ini;

Nagatanom sia sing ubas halin sa iya pinangabudlayan.*

17 Nagahanda sia para sa mabudlay nga mga obra,*+

Kag ginapabakod niya ang iya mga butkon.

18 Nahibaluan niya nga maayo ang iya negosyo;

Nagaobra sia tubtob sa gab-i.

19 Ang iya kamot nagakapot sang lansadera,

Kag kalinyasan.*+

20 Ginahumlad niya ang iya palad sa mga kubos,

Kag ginabuksan niya ang iya mga kamot sa mga imol.+

21 Wala sia nagakabalaka para sa iya panimalay kon matugnaw ang tiempo,

Kay ang iya bug-os nga panimalay may madamol* nga bayo.

23 Ang iya bana kilala gid sa mga gawang sang siudad,+

Didto nagapungko sia upod sa mga gulang sang duta.

24 Nagahimo sia kag nagabaligya sang linen nga mga bayo*

Kag nagabaligya sang mga paha sa mga negosyante.

25 Napanaptan sia sing kusog kag katahom,

Kag nagatulok sia nga may pagsalig sa palaabuton.*

26 Ginatikab niya ang iya baba sa kaalam;+

Ang kasuguan sang kaayo* yara sa iya dila.

27 Ginatatap niya sing maayo ang iya panimalay,

Kag mapisan sia.+

28 Ang iya mga anak nga lalaki nagatahod sa iya kag nagasiling nga malipayon sia;

Ang iya bana nagatahod kag nagadayaw sa iya.

29 Madamo sing maayo* nga mga babayi,

Apang ikaw ang pinakamaayo sa tanan.

30 Ang kaalikaya makadaya kag ang katahom mahimo nga umalagi lang,*+

Apang ang babayi nga nagakahadlok kay Jehova pagadayawon.+

31 Dapat sia padyaan sa iya mga binuhatan,*+

Kag dayawon sa mga gawang sang siudad.+