Ang Palaabuton sang Relihion Bangod sang Nagligad Sini

Bahin 11: 2 B.C.E.-100 C.E.—Ang Dalanon sang Pagtuo, Paglaum, kag Gugma

“Ang labing daku nga mga kamatuoran amo ang labing simple: kag amo man ang labing daku nga mga tawo.”—Britaniko nga mga awtor sang ika-19 nga siglo nga sanday Julius kag Augustus Hare

MGA 320 ka tuig sa tapos mapatay si Alejandro Daku, nga hari sang Macedonia, ang isa ka daku pa nga manugbihag sa kalibutan natawo. Tuhay sia kay Alejandro sa duha ka daku nga paagi, subong gintagna sa Lucas 1:32, 33: ‘Tawgon sia nga Anak sang Labing Mataas, kag ang iya ginharian wala sing katapusan.’ Si Jesucristo ining Manuggahom, kag magakabuhi sia sing kapin sa yab-ukon nga mga pahina sang mga tolon-an sang maragtas.

Si Jesus simple lamang nga tawo nga may simple nga kabuhi. Wala sia sing palasyo nga balay. Wala sia magtupad sa mga manggaranon kag mga gamhanan; wala man sia sing dutan-on nga mga bahandi. Natawo si Jesus sang mga Oktubre 2 B.C.E., sa isa ka indi salimpapaw nga Judiyong pamilya nga may simple lamang nga mga kahimtangan sa diutay nga minuro sang Betlehem. Ang iya kabuhi sang bata sia kinaandan lamang. Ginhanas sia sa pagpamanday, “subong anak, suno sa ginahunahuna, ni Jose.”—Lucas 3:23; Marcos 6:3.

Bisan ang mga tawo nga nagyaguta sa ideya nga si Jesus Anak sang Dios indi makapanghiwala nga ang iya pagkatawo nag-umpisa sing bag-ong dag-on, ukon indi masuay sang bisan sin-o ang ginsambit sang World Christian Encyclopedia nga ang “Cristianismo nangin labing masangkad kag unibersal nga relihion sa maragtas.”

Indi Bag-o Apang Tuhay

Ang Cristianismo indi isa ka bag-o sing bug-os nga relihion. Ang mga gamot sini madalom nga natanom sa relihion sang mga Israelihon, nga ginpabaskog sang nasulat nga Kasuguan ni Jehova nga Dios. Bisan sa wala pa nangin pungsod ang Israel, ang pagsimba kay Jehova ginbuhat na sang ila mga katigulangan nga sanday Noe, Abraham, kag Moises kag sa kamatuoran isa ka kasugpon sang pinakadumaan nga relihion, ang matuod nga pagsimba sa Manunuga subong amo ang una nga ginbuhat sa Eden. Apang gintugutan sang pungsodnon nga relihioso nga mga lider sang Israel nga ang dimatuod nga relihion nga may Babiloniko nga mga palatandaan magsulod sa ila pagsimba kag sa amo ginhigkuan ini. Suno sa World Bible: “Ang Judiyong kongregasyon sang tion sang pagkatawo ni Jesus nahigkuan sang mga pagkasalimpapaw kag nalaghitan sing pormalismo nga nagpalubog sa espirituwal nga mga kamatuoran nga ginpamulong sang daku nga Hebreong mga manalagna.”

Ipaanggid sa tawhanon nga mga pagkasibod nga gin-angot sa Judiyong pagtuluohan, ang mga panudlo ni Jesus simple. Ginpakita ini ni Pablo, isa sang labing mapagsik nga mga misyonero sang nahaunang siglo, sang ginhambal niya ang nagapanguna nga mga kinaiya sang Cristianismo: “Gani ang pagtuo, ang paglaum, ang gugma nagapadayon, ini sila nga tatlo; apang ang labing daku gid sini sa ila amo ang gugma.” (1 Corinto 13:13) Ang iban nga mga relihion nagahambal tuhoy sa “pagtuo, paglaum, kag gugma” man, apang ang Cristianismo tuhay. Paano?

Pagtuo kay Sin-o kag sa Ano?

Ginpadaku ni Jesus ang kinahanglanon nga “magtuo sa Dios,” ang Isa nga ginlaragway niya subong amo ang Manunuga. (Juan 14:1; Mateo 19:4; Marcos 13:19) Gani ang Cristianismo tuhay sa Jainismo kag sa Budhismo, nga lunsay nagasikway sa ideya nga may Manunuga, bangod ginapangangkon sini nga ang uniberso nagluntad na nga daan. Kag sanglit si Cristo naghambal nahanungod sa “lamang matuod nga Dios,” maathag nga wala sia magpati sa madamo nga matuod nga mga dios kag mga diosa subong sang gintudlo sang mga relihion sang dumaan nga Babilonia, Egipto, Gresya, kag Roma, ukon subong sang ginatudlo gihapon sang Hinduismo.—Juan 17:3.

Ang katuyuan sang Dios, paathag ni Jesus, amo nga ihatag niya ang ‘iya kalag nga gawad sang madamo,’ sa “pagluwas sang nadula,” agod nga “ang bisan sin-o nga magtuo sa iya indi mawala kundi may kabuhi nga walay katapusan.” (Marcos 10:45; Lucas 19:10; Juan 3:16; ipaanggid ang Roma 5:17-19.) Ang pagtuo sa mahalaron nga kamatayon agod may katumbasan sa sala nagakatuhay gikan sa Shintō, nga wala nagakilala sa orihinal ukon duna nga sala.

Gintudlo ni Jesus nga may isa lamang ka matuod nga pagtuo. Sia naglaygay: “Sulod kamo sa gawang nga makitid; kay masangkad ang gawang kag malapad ang dalan nga nagapadulong sa kalaglagan, kag madamo ang mga nagasulod sa sini; samtang makitid ang gawang kag masipot ang dalan, nga nagapadulong sa kabuhi, kag pila lamang ang nakatultol sa sini.” (Mateo 7:13, 14) Ang libro nga Imperial Rome nagasiling: “Ang [nahaunang] mga Cristiano nagpamilit nga sila lamang ang may kamatuoran, kag ang tanan nga iban nga mga relihion . . . dimatuod.” Maathag nga tuhay ini sa panimuot sang mga Hindu kag mga Budhista, nga nagatamod sa tanan nga relihion subong may kapuslanan.

Ano nga Sahi sang Paglaum?

Ang Cristianong paglaum nasentro sa saad sang Manunuga nga ang iya pangulohan magalubad sa mga problema sang kalibutan. Gani sugod sa umpisa sang ministeryo ni Jesus sang 29 C.E., ginpalig-on niya ang katawhan nga “magtuo sa maayong balita” nga “ang ginharian sang Dios malapit na.” (Marcos 1:15) Indi kaangay sang mga relihion sang Sidlangan, subong sang Ch’ŏndogyo, ang pagpanudlo ni Jesus wala magpadaku sang nasyonalismo subong amo ang paagi sang katumanan sang Cristianong paglaum. Sa kamatuoran, ginsikway ni Jesus ang tanan nga panugda nga magbuylog sia sa politika. (Mateo 4:8-10; Juan 6:15) Maathag nga wala sia maghinakop, subong sang pila ka Judiyong lider, nga ang “katawhan dapat aktibo nga magbulig sa Dios sa pagdala sang Mesias.”

Ang Cristianong paglaum nagalakip sang paglaum nga makaagom sing dayon nga kabuhi sa duta sa idalom sang matarong nga mga kahimtangan. (Ipaanggid ang Mateo 5:5; Bugna 21:1-4.) Indi bala ina simple kag mahapos hangpon? Indi kon para sa madamo nga ang ila painoino ginadulman sang pagpati sang mga Budhista tuhoy sa Nirvana, nga ginapatuhuyan sang The Faiths of Mankind subong “pagdulog” apang “indi kalaglagan.” Ining libro nagasiling nga, sa kamatuoran, ang Nirvana “indi mahimo nga ilaragway.”

Gugma—Para kay Sin-o kag Ano nga Sahi?

Si Jesus nagsiling nga ang labing daku nga sugo amo: “Dapat mo higugmaon si Jehova nga imo Dios sa bug-os mo nga tagipusuon kag sa bug-os mo nga kalag kag sa bug-os mo nga hunahuna kag sa bug-os mo nga kusog.” (Marcos 12:30) Daw ano ini ka tuhay sa mga relihion nga nagauna sang kaluwasan sang tawo, samtang ginapakadiutay ang mga interes sang Dios. Ang ikaduha nga importante, siling ni Jesus, amo ang positibo nga gugma sa isigkatawo. “Busa ang tanan nga butang nga luyag ninyo nga himuon sang mga tawo sa inyo,” laygay niya, “himua man ninyo sa ila.” (Mateo 7:12; 22:37-39) Apang talupangda kon paano ini nagakatuhay sa negatibo nga panudlo ni Confucius: “Kon ano ang indi mo ginahandum sa imo kaugalingon, indi paghimua sa iban.” Diin nga gugma ang ginakabig mo nga superyor, ang sahi nga nagapugong sa mga tawo sa paghimo sing halit sa imo ukon ang sahi nga nagapahulag sa ila sa paghimo sing maayo sa imo?

“Ang nahauna nga pagtilaw sa matuod nga dungganon nga tawo amo ang iya pagkamapainubuson,” siling sang Ingles nga manunulat sang ika-19 nga siglo nga si John Ruskin. Paagi sa mapainubuson nga paghalad sang iya kabuhi para sa mga interes sang reputasyon kag ngalan sang iya Amay kag, ikaduha, para sa tawo, nagpakita si Jesus sing gugma sa Dios kag sa tawo. Daw ano ka tuhay sa maiyaiyahon nga ambisyon ni Alejandro Daku sa pagkadios, nga tuhoy sa iya ang Collier’s Encyclopedia nagasiling: “Sa iya bug-os nga kabuhi, nga makapila nga ginrisgo niya, wala sing ebidensya nga ginbinagbinag niya ang pamangkot kon ano ang matabo sa iya katawhan kon mapatay sia.”

Sa pag-ilustrar man sang iya gugma sa Dios kag sa tawo, si Jesus, indi kaangay sang iya Hindu nga mga katubotubo sa India, wala mag-ugyon sa indi makatarunganon nga ­caste sys­tem. Kag indi kaangay sang Judiyong mga grupo nga nagtugot sa ila mga katapo sa pag-uyat sing mga armas batok sa indi nahamut-an nga mga manuggahom, ginpaandaman ni Jesus ang iya mga sumulunod nga “ang tanan nga nagagamit sing espada sa espada mapatay.”—Mateo 26:52.

Pagtuo nga Ginapamatud-an sang mga Buhat

Ang bug-os nga pagtalupangod sang nahaunang Cristianismo sa pagtuo, paglaum, kag gugma nakita sa paggawi. Ang mga Cristiano ginsugo nga ‘ubahon ang daan nga pagkatawo’ nga kinaandan sa makasasala nga katawhan kag “magsuklob sing bag-ong pagkatawo nga gintuga suno sa kabubut-on sang Dios sa matuod nga pagkamatarong.” (Efeso 4:22-24) Ginhimo nila ini. Sing makawiwili, si anhing Har­old J. Laski, Ingles nga politikal nga sientipiko, nagsiling: “Ang pamatuod, sa pagkamatuod, sang isa ka kredo indi amo ang ikasarang sang mga nagabaton sini sa pagbantala sang ila pagtuo; ang pamatuod sini amo ang ikasarang sini sa pagbag-o sang ila panimuot sa ordinaryo nga kahimtangan sang adlaw-adlaw nga pagkabuhi.”—(Italiko amon.) Ipaanggid ang 1 Corinto 6:11.

Puno sing dimationg nga pagtuo kag malig-on nga paglaum kag napahulag sang matuod nga gugma, gintuman sang nahaunang mga Cristiano ang katapusan nga sugo sa ila ni Jesus sa wala pa sia makakayab sa langit: “Busa lakat kamo kag maghimo sing mga disipulo sa tanan nga kapungsuran, nga nagabawtismo sa ila . . . , nga nagapanudlo sa ila sa pagtuman sang tanan nga ginsugo ko sa inyo.”—Mateo 28:19, 20.

Sang Pentecostes 33 C.E., ang espiritu sang Dios ginbubo sa 120 ka Cristianong mga disipulo nga nagtipon sa naibabaw nga hulot sa Jerusalem. Nabun-ag ang Cristianong kongregasyon sadto!a Ang mga katapo sini milagruso nga ginhatagan sing ikasarang sa paghambal sing dumuluong nga mga hambal, sa amo nabuligan sila sa pagpakighambal sa mga Judiyo kag sa mga proselita gikan sa iban nga mga pungsod nga nagtambong sang piesta sa Jerusalem. (Binuhatan 2:5, 6, 41) Kag ano ang resulta! Sa isa ka adlaw lamang, ang kadamuon sang mga Cristiano naglumpat gikan sa mga 120 tubtob sa kapin sa 3,000!

Ginlimitehan ni Jesus ang iya pagbantala sa mga Judiyo lamang. Apang wala madugay sa tapos sang Pentecostes, gingamit ang Cristianong apostol nga si Pedro sa pagbukas sang “Dalan” para sa mga Samariahanon, nga nagatuman sa nahauna nga lima ka tolon-an sang Biblia, kag sang ulihi, sang 36 C.E., para sa tanan nga indi Judiyo. Si Pablo nangin “apostol sa mga pungsod” kag makatlo sia naglakbay subong misyonero. (Roma 11:13) Sa amo, naporma ang mga kongregasyon, kag nag-uswag ini. “Ang ila kakugi sa pagpalapnag sang pagtuo wala sing latid,” siling sang libro nga From Christ to Constantine, kag nagdugang pa: “Ang pagpanaksi sang mga Cristiano lapnag kag epektibo.” Ang paghingabot sa mga Cristiano nagbalandra, bangod nagbulig ini sa pagpalapnag sang mensahe, subong sang madlos nga nagakuyab sa dabdab. Ang tolon-an nga Mga Binuhatan sang Biblia nagaasoy sing makakulunyag nga maragtas sang indi mapunggan nga pagpanghikot sang mga Cristiano sang bata pa ang Cristianismo.

‘Indi Ina ang Cristianismo nga Nahibaluan Ko!’

Amo bala sina ang reaksion sang mabatian mo ining paglaragway sa Cristianismo sang una nga mga adlaw? Nasapwan mo bala nga sa baylo nga nagahupot sing malig-on nga pagtuo, madamo sang nagapangangkon nga mga Cristiano karon ang puno sing duhaduha, wala nakapat-od kon ano ang patihan? Nasapwan mo bala nga sa baylo sang paglaum, madamo ang ginahugakom sang kahadlok, indi sigurado tuhoy sa palaabuton? Kag nasapwan mo bala, subong sang ginpabutyag sang Ingles nga satirista nga si Jon­athan ­Swift sang ika-18 nga siglo, nga “kita may relihion nga bastante sa pagpaugot sa aton, apang indi bastante sa paghimo sa aton nga maghigugmaanay kita”?

Gintagna ni Pablo ining negatibo nga hitabo. ‘Ang mga lobo nga mapintas’—mga lider nga Cristiano sa ngalan lamang—‘magalutaw kag maga­pamulong sing mga butang nga balingag sa pagpasunod sa ila sang mga disipulo.’ (Binuhatan 20:29, 30)

[Mga footnote]

[Laragway sa pahina 14]

Ang Cristiano may pagtuo sa buhi nga Dios

[Laragway sa pahina 15]

Ang Cristianong paglaum nagapaabot sang isa ka napasag-uli nga dutan-on nga paraiso

[Laragway sa pahina 15]

Ang Cristianong gugma wala sing ginapasulabi sa pagbulig sa iban nga mag-alagad sa Dios