Pangilalaha ang Tapir

Sang koresponsal sang Magmata! sa Brazil

Mahimo gid nga wala pa ninyo nakita ang tapir, kay ining mahagop nga sapat makita lamang sa nabaw-ing nga mga duog sa Sentral kag Bagatnan nga Amerika kag sa nabagatnan nga bahin sang Asia. Ang tapir subong kadaku sa asno, apang bangod malip-ot ang mga tiil sini, mas anggid ini sa baboy. Ang magamay nga tapir ginalaragway sang isa ka zoologo nga anggid sa “nawagkusan nga mga sandiya nga may mga tiil.”

Ang mga tapir may kasangkaron nga halin sa 1.8 metros tubtob 2.4 metros kag kataason nga halin sa 0.8 metro tubtob sa labaw diutay sa 0.9 metro, kag kabug-aton nga halin sa 230 kilos tubtob sa 290 kilos. Ang ila matambok nga lawas may madamol nga liog kag malip-ot nga ikog. Ang ila mga mata diutay kag ang ila panulok malubog. Ang ila nagabuslo gid nga sungad ginagamit sang mga tapir sa pagpangita sing pagkaon. “Sa tanan nga dalagku nga mga sapat sa kalibutan,” siling sang The International Wildlife Encyclopedia, “mahimo nga sila ang wala gid sing depensa.”

Ang mahuluy-on nga sapat kinaandan nga nagapabilin sa madamol nga mga bahin sang kagulangan, agod malikawan ang mga kaaway, subong sang jaguar ukon tigre. Kon damhagan sang jaguar ang tapir, ang tapir nagataripad kono dayon sa madamol nga katamnan sang kagulangan. Paagi sa sini ang jaguar ginatabog sang madamol nga katamnan. Bangod sang madamol nga panit sini, nga madali mag-ayo, masami nga diutay lamang ang samad sang tapir.

Masami nga luyag mag-istar sang mga tapir malapit sa suba ukon linaw, kag ginahinguyang nila ang daku nga bahin sang ila tion sa paglangoylangoy kag pagtigpasaw sa tubig, subong man sa pagligidligid sa lunang. Nagapabugnaw ini sa ila gikan sa init kag nagaamlig sa ila batok sa makaulugot nga mga insekto nga kinaandan sa tropiko. Walay sapayan sang ila mabug-at nga lawas, sarang sila, kon kinahanglanon, makadalagan sing madasig. Ang ila mabakod kag tibunog nga lawas upod ang malip-ot nga liog sini bagay gid sa ila palibot, nga nagatugot sa ila mahulas nga pagsulod sa madamol nga katamnan.

Tatlo ka espesyi sang mga tapir—Baird’s, Brazilianhon, kag bukidnon—ang makit-an sa Bagatnan kag Sentral nga Amerika, samtang ang Malayan nga tapir nagaistar sa Bagatnan-sidlangan nga Asia. Ang mga fossils nga nasapwan sa Europa, China, kag Estados Unidos nagapalig-on nga sang una ang mga tapir nagaluntad sa bug-os nga kalibutan.

Ang mga tapir kinaandan nga wala sing huyog sa pag-impon sa iban nga mga sapat. Isahanon lamang sila ukon paris-paris, kag malaka makita nga nagaupdanay ang kapin sa tatlo sa ila luwas sa mga zoo. Bisan didto gani daw wala sila nagasapakay. Mahuyugon sila sa mga tanom-tanom, nga ang ginakaon lamang amo ang manugbo nga mga tanom sa duta ukon ang mga tanom-tanom sa tubig. Maluyagon gid sila sa asin kag magalakbay sila sing malayo nga distansia agod malab-ot ang maasin nga mga bato kag magdilap sa sini. Ining panggab-i nga mga sapat nagalawig sing tubtob sa 30 ka tuig.

Ang mga tapir daw nagapaliwat sa bisan ano nga panahon, kag isa lamang ang ila ginabata sa tapos sang mga 13 ka bulan nga pagbusong. Ang magamay nga mga tapir may mamulamula kag kakikakihon nga bulbol nga may dalag kag puti nga mga pintok-pintok kag guray-guray, isa ka maayo gid nga pagpakunokuno sa madulom-dulom nga kapawa sang tropikal nga kagulangan. Ini nga duag masami nga nagakadula antes matapos ang nahauna nga tuig; nga sa tapos sina ang Malayan nga tapir maitom nga may malapad nga wagkus nga puti sa iya balikawang, samtang ang mga tapir sang Bagatnan nga Amerika abuabuhon ukon kaki.

Yara sa Katalagman ang Pagluntad

Ang mga tapir ginapangayaman sang tawo agod kaunon, sa masami sa gab-i kon ang mga sapat aktibo gid. Kon kaisa may asin nga ginalapta agod painon sila. Sa tapos madilapan ang asin, ang tapir nagakadto sa pinakamalapit nga suba. Agod madali sila dakpon, ginapasigahan sang mga mangangayam sing flashlight ang ila mga mata, nga nagabulag sa ila sing temporaryo.

Ang karne, nga wala tanto sing tambok, masami nga ginabarbecue kag manamit kono. Ang mabakod kag matig-a nga panit mapuslanon man; ginagamit ini subong latigo, lasso, kag renda. Kon kaisa ginahuptan sang mga Indian sa Brazil ang tapir.

Bangod ginapangayam sila sang tawo agod kaunon ukon gamiton sa hampang, kag labi na bangod ginpamulod nila ang ila kagulangan nga puluy-an, ang mga tapir naglaka sa madamo nga mga duog nga sang una ginadagsaan nila. Sa amo, ang bukidnon, ang Baird’s, kag ang Malayan nga mga tapir ginalista na karon subong espesyi nga yara sa katalagman.

Bisan pa nabuhinan sing daku ang kahigayunan nga makakita ang isa ka tawo sing tapir sa kagulangan, ngaa indi pat-uron nga pangitaon ang isa sa ila sa masunod nga tion nga magduaw ka sa zoo?