Moralidad sang Tabako?

“Ang B.A.T. [British American Tobacco] Uganda 1984 Ltd. wala nagapati nga ang sigarilyo makahalalit sa lawas.” Ining pinamulong, nga ginsambit sa isa ka sulat para sa Ministry of Health sa Entebbe, Uganda, nagpautwas sing kinagula sa Britanya sa tunga sang mga akusasyon nga dibunayag nga mga sistema sa negosyo kag doble nga mga talaksan. Ngaa?

Ang paandam sang gobierno tuhoy sa panglawas dapat maglutaw sa mga pakete sang sigarilyo sa Nakatundan nga mga pungsod nga sa diin ang pagpanigarilyo karon nagbuhin sing 1 porsiento kada tuig. Apang, sa nagauswag nga mga pungsod, ina nga legal nga mga kinahanglanon masami nga wala nagaluntad, kag kon may yara man, indi ini matalupangdan kon ang mga tawo magbakal sang ila sigarilyo sing isa-isa, sa baylo nga isa ka pakete. Ang binaligyaan sa sini nga mga pungsod nagadugang sing 2 porsiento kada tuig. Apang bahin lamang ina sang problema. Ang tabako nga madamo sing alkitran “nga makatalagam gid para sa ila [mga pungsod sang Europa] nga isigarilyo” ginaeksport gikan sa Europa padulong sa Aprika kag sa iban pa sang nagauswag nga mga pungsod, siling ni Dr. Roberto Masironi, pangulo sang Tobacco or Health nga programa sang WHO (World Health Organization).

Ang agresibo nga merkado nagasakdag man sing bag-o, mas maisog, kag mas barato nga marka. Sa Zimbabwe, nga sa diin katunga sang pumuluyo kubos sa 16 anyos ang edad kag sa diin wala sing limite sa edad ang pagbakal sing sigarilyo, ginakahangaw-an nga ang mga pamatan-on magiyan sa sigarilyo. Si Dr. Timothy Stamps, ministro sa panglawas sang Zimbabwe, nagpabutyag man sing kabalaka nahanungod sa “malalangon nga mga mensahe nga ginapuntariya sa hoben nga mga babayi” agod masiod sila sa nikotina, nga gintawag ang “pinakamadasig mag-epekto nga droga sa Nakatundan nga kalibutan.” Sa komperensya sang WHO, ang puno nga opisyal sa medisina sang Britanya nagsiling: “Indi ko mahangpan kon paano mahimo sang isa nga sakdagon gihapon ining makamamatay nga bisyo.”

Batok sa sina nga mga pag-ipit, ngaa ang kampanya nga pauswagon ang binaligyaan wala nagaluya? May duha ka sadsaran nga rason. Nahauna, kon magluya ini, linibolibo ka trabaho sa industriya sang tabako sa Europa ang madula. Ikaduha, amo ang ekonomiya sang mga pungsod nga sa diin ginabaligya ang tabako. Ang Kenya, halimbawa, nagaganansia sing 5 porsiento sang kabilugan nga ganar sang gobierno gikan sa taripa kag buhis sa binaligyaan sa tabako. Ang nagaamot man sa pag-uswag sang binaligyaan sa tabako amo ang pinansial nga supurta nga ginahatag sang mga kompanya sang tabako sa mga hampang.

Samtang, ang mga problema sa panglawas sang Nakatundan nga kalibutan nagaamat-amat karon sa mga pungsod sang Aprika. Samtang nagapakig-away gihapon sila batok sa malaria kag sa pila pa ka balatian, nasapwan nila nga ang ila limitado nga manggad ginapasigosigo agod ilakip ang mga balatian nga may kaangtanan sa pagpanigarilyo.

Ang Asia amo ang masunod nga merkado nga ginapuntariya karon sang mga kompanya sang tabako. Didto, ang benta sa sigarilyo ginalauman nga magsaka sa dimagkubos sing 18 porsiento sa masunod nga napulo ka tuig. Ang China ginapaabot nga magbukas sa ulihi sa tabako sang Nakatundan. Nahibaluan na nga 30 porsiento sang sigarilyo sang kalibutan ang ginasigarilyo sang mga Intsik. Ginapakotpakot sang Britaniko nga eksperto sa kanser nga si Propesor Richard Peto nga sa tanan nga Intsik nga kabataan nga buhi karon, 50 milyones ang mapatay sa ulihi sa balatian nga may kaangtanan sa tabako, report sang The Sunday Times sang London.

Ang isa ka kinaiya nga nagapakilala sa mga Saksi ni Jehova​—mga apat ka milyon sa bug-os nga kalibutan—​amo nga sila wala nagatabako. Apang, madamo sa ila ang palapanigarilyo anay. Nag-untat sila sang mahangpan nila nga ang pagpanigarilyo wala nagahisanto sa Cristianong pagtuo. (Mateo 22:​39; 2 Corinto 7:1) Kon luyag gid nimo makapalos sa pagkagiyan sa tabako, mangayo kay bisan sin-o sa ila sing bulig kag laygay. Malipay sia nga ihatag ini sa imo.