Ang Gahom sang Kutsokutso

ANG paghikog sang isa ka lamharon nga babayi nagpakibang sa isa ka malinong nga Ingles nga banwa. Ang labi pa ka makakilibot amo ang desisyon sang hurado sang coroner: ‘Napatay sia bangod sang walay pulos nga kutsokutso!’ Sa maathag, ang ngalan sang lamharon nga babayi, ang iya reputasyon, kag sang ulihi ang iya kabuhi ginguba bangod sang malain nga kutsokutso sa banwa.​—Rumor and Gossip​—The Social Psychology of Hearsay, ni Ralph L. Rosnow kag ni Gary Alan Fine.

Bisan pa nga ang resulta kis-a lang subong sina kasubo, indi mapangduhaduhaan nga ang kutsokutso may tumalagsahon nga gahom. Sa isa ka bahin, mahimo ini kabigon subong isa ka kinaandan nga paagi sa pagbayluhanay sing mapuslanon nga impormasyon. Sa pihak nga bahin, mahimo ini kabigon nga may salabton sa kagamo sa gobierno, sa pagbahinbahin sang pamilya, sa pagkaguba sang mga karera.

Ang kutsokutso amo ang ginpabangdan sang walay tulog nga mga gab-i, sakit sa tagipusuon, kag pagkadinatunawan. Kag walay duhaduha nga nagtuga ini sa imo sing personal nga kalisang sang isa ka tion. Sa katunayan, ang manunulat nga si William M. Jones nagapaandam nga sa kalibutan sang negosyo, “dapat mo batunon ang posibilidad nga sa imo karera may isa nga magatinguha sa pagguba sang imo reputasyon.”

Ang negatibo nga kutsokutso wala ginakahamut-i sa bug-os nga kalibutan. Sa tunga sang Seminole Indians sang Estados Unidos, “ang paghambal sing malain nahanungod sa iban” ginakategoriya subong sang pagbutig kag pagpangawat. Sa isa ka komunidad sa Katundan nga Aprika, ang mga kutsokutsero may katalagman nga utdon ang ila mga bibig ukon, sing malain pa, may katalagman nga patyon! Sa pagkamatuod, sa bug-os nga maragtas, madamong mga paagi ang ginhimo agod madula ang kutsokutso.

Sa ulot sang ika-15 kag ika-18 nga siglo, ang ginatawag nga ducking stool gingamit sing popular sa Inglaterra, Alemanya, kag, sang ulihi, sa Estados Unidos agod pakahuy-an ang mga nagakutsokutso para mag-untat na sila sa ila makahalalit nga pagpamaba. Ang isa nga nakasala ginahigot sa siya kag liwatliwat nga ginasalom sa tubig.

Bisan pa nga ang ducking stool madugay na nga nadula kaangay sang pillory kag pandog, bisan sa modernong panahon ang pagpakig-away batok sa kutsokutso ginahimo. Sang katuigan 1960, halimbawa, gintukod ang ginatawag nga mga sentro sa pagtapna sang huringhuring sa Estados Unidos sa pagsabat sa mga huringhuring nga mahimo makahalit sa mga aktibidades sang gobierno. Amo man sa Naaminhan nga Irlandiya kag Inglaterra. Ginpapanaug ang mga layi sa pagtapna sang kutsokutso nga gindesinyo sa paghalit sa ekonomiya sang pila ka pinansial nga mga institusyon.

Walay sapayan sina nga mga panikasog, ang kutsokutso nagapadayon. Buhi ini kag nagalapnag. Ang layi ukon iban pa nga metodo sang tawo wala makapatay sa nagadabadaba nga ikasarang sini. Ang kutsokutso yara bisan diin. May kutsokutso sa kasilingan, kutsokutso sa opisina, kutsokutso sa tiendahan, kutsokutso sa sinalusalo, kutsokutso sa pamilya. Nagalabaw ini sa tanan nga mga kultura, mga rasa, kag mga sibilisasyon, kag nagalapnag ini sa tanan nga bahin sang katilingban. Ang isa ka eksperto nagsiling: “Ang kutsokutso tuman ka kinaandan nga daw kaanggid ini sa pagginhawa.” Nagsiling man sia: ‘Bahin na gid ini sang tawhanon nga kinaugali.’

Huo, ang kutsokutso masunson nga nagapakita sang tuman kadulom nga bahin sang tawhanon nga kinaugali, ang bahin nga nagakalipay sa pagpakahuya sa mga reputasyon, sa pagpatiko sa kamatuoran, kag sa pagguba sa mga kabuhi. Apang, ang kutsokutso indi duna nga malaut. May yara positibo nga bahin sa dipormal nga hambalanay. Kag ang paghibalo sang dulunan sa ulot sang makahalalit kag indi makahalalit nga kutsokutso amo ang yabi sa paglikaw nga mabiktima ang iban​—kag mangin biktima mismo.

[Piktyur sa pahina 4]

Ang ducking stool amo ang isa ka paagi nga gingamit sang lokal nga mga gobierno sa pagpakig-angot sa mga kutsokutsero

[Credit Line]

Historical Pictures Service